Logika prawnicza

Wykład 1,2 (13.02.2010 r.)

dr Justyna Karaźniewicz

Podręczniki:

- Ziembiński „Logika praktyczna”

- Lewandowski, Malinowski „Logika dla prawników”

- Wajszczyk „Wstęp do logiki z ćwiczeniami”

Nawrot „Wprowadzenie do logiki dla prawników

Co to jest, z czego się składa i jakie działy ma logika

Logika (logos, łac. słowo, wypowiedź, myśl jako słowo jako wypowiedź do samego siebie) nauka o zasadach, regułach prawidłowego rozumowania, poddaje analizie język i metody posługiwania się językiem

Logika:

• semiotyka – logika języka, nauka o znakach, zwłaszcza znakach słownych

  • semantyka – związki między słowami a rzeczywistością, do której się odnoszą

  • syntaktyka – nauka o rodzajach znaków słownych i regułach łączenia tych znaków w wyrażenia złożone

  • pragmatyka – nauka, która bada stosunek między znakami słownymi a człowiekiem, który je wypowiada i który je odbiera (nauka o prawidłowej komunikacji)

• logika formalna – nauka, której głównym punktem zainteresowania są zdania w sensie logicznym, zajmuje się zdaniem i związkami zachodzącymi pomiędzy zdaniami (budowa zdania i jej konsekwencje)

• ogólna metodologia nauk

  • analiza procedur badawczych

  • teoria argumentacji – sposoby i zasady uzasadniania twierdzeń

Semiotyka

Znak w sensie logicznym jest to dostrzegalny układ rzeczy lub zjawisko spowodowane przez człowieka w celu wywołania u kogoś określonej myśli. Znak jest sposobem komunikowania się między ludźmi.

Elementy znaku w sensie logicznym:

• twórca znaku – osoba, która wytwarza, powoduje pewien układ rzeczy lub zjawisko w celu przekazania w ten sposób pewnej informacji

• element oznaczony znaku – skoncentrowany zamiar twórcy znaku

• odbiorca znaku- osoba, do której znak jest adresowany (może to być jedna osoba, grupa osób, bliżej nieokreślona jednostka, może nim być również twórca znaku)

• substrat materialny – układ rzeczy, zjawisko, za pomocą którego przekazywana jest informacja (nośnik znaku)

• reguły znaczeniowe są to reguły, które nakazują wiązać z określonym substratem materialnym określone myśli

Oznaka – objaw, symptom

Język jako system znaków słownych

Język jest to system znaków słownych i reguł, które odnoszą się do sposobów posługiwania się znakami słownymi.

Elementy języka jako systemu:

• znaki słowne i reguły wyznaczające zasób słów danego języka

  • słownictwo – zbiór znaków słownych, które w danym języku mają ustalone znaczenie

  • słownik w ujęciu logicznym – zasób słów, które znane są danej osobie

    • słownik czynny – zasób słów, którym dana osoba posługuje się w praktyce

    • słownik bierny – zasób słów, które są znane, ale nie wykorzystywane w praktyce

• reguły znaczeniowe (semantyczne) nakazują nadawać znakom słownym określone znaczenie

• reguły składniowe (syntaktyczne) określają zasady wiązania znaków słownych w wyrażenia złożone

Rodzaje języków ze względu na sposób powstania:

• naturalne – reguły znaczeniowe został wykształtowane w sposób spontaniczny, zwyczajny przez grupę, która się posługuje danym językiem, a dopiero później ktoś spisał i usystematyzował znaczenie poszczególnych znaków słownych (przede wszystkim języki pierwotnych grup etnicznych)

• sztuczne – reguły znaczeniowe takich języków zostały zaprojektowane z góry, są tworzone dla ściśle określonych celów (esperanto, zapis nutowy, języki symboli matematycznych, programów komputerowych), mają ograniczony zasób znaków, słów, tworzone dla określonych grup i rozumiane tylko przez nie

• mieszane – powstają na bazie języków naturalnych, do których dodawane są elementy języka sztucznego (języki narodowe, język prawny – język tekstów prawnych, język prawniczy – język opisujący teksty prawne, język subkultur np. więziennej)

Rodzaje języków ze względu na stopień semantyczny:

• pierwszego stopnia (przedmiotowy) – wypowiedź sformułowana w ten sposób opisuje rzeczywistość np. jest piękna pogoda

• drugie stopnia (metajęzyk) – wypowiedź o wypowiedzi pierwszego stopnia np. ona powiedziała, że jest piękna pogoda

• trzeciego stopnia

• czwartego stopnia

• itd.

Role semiotyczne wypowiedzi:

• funkcja deskryptywna (opisowa) – podstawowa funkcja każdego języka, polega na tym, że wypowiedź służy przekazaniu konkretnej informacji

• funkcja instrumentalna (dodatkowa, uboczna)

  • ekspresywna (emocjonalna) – służy wyrażaniu uczuć, emocji, przeżyć

  • sugestywna (perswazyjna) – pełnią ją wypowiedzi, które mają na celu sprowokowanie kogoś do określonego zachowania lub konkretnych przeżyć

  • performatywna – celem tej wypowiedzi jest modyfikacja (zmiana) rzeczywistości

Kategorie syntaktyczne – kategorie wyrażeń wyodrębnianych ze względu na funkcję, jaką pełnią w budowaniu wyrażeń złożonych:

• nazwa – wyraz lub wyrażenie, które może pełnić w zdaniu funkcję podmiotu albo orzecznika orzeczenia imiennego

• zdanie – w sensie logicznym jest to wyrażenie, które jednoznacznie coś stwierdza (tylko oznajmujące w formie twierdzącej lub przeczącej!), tylko sformułowane w czasie przeszłym lub teraźniejszym, zdanie w sensie logicznym to wyrażenie albo prawdziwe albo fałszywe

• funktor – takie wyrażenie, które służy do wiązania innych wyrażeń w wyrażenia złożone

argument funktora – wyrażenia, które jest wiązane przez funktor

Rodzaje funktorów ze względu na rodzaj argumentu:

• funktory o argumentach nazwowych – funktory, których argumenty są nazwami, mogą powodować powstanie nazw złożonych lub zdań

• funktory o argumentach zdaniowych – funktory, których argumenty są zdaniami

• funktory o argumentach funktorowych – funktory, których argumenty są funktorami

Rodzaje funktorów ze względu na rodzaj wyrażenia powstałego w wyniku zastosowania funktora, czyli dodania funktora do jego argumentu lub argumentów:

• nazwotwórcze – powstaje nazwa, z reguły funktorami nazwotwórczymi są przymiotniki

• zdaniotwórcze – powstaje zdanie, są nimi najczęściej czasowniki

• funktorotwórcze – służą do budowania funktorów złożonych

Indeksy syntaktyczne – symbole przyporządkowane do danej kategorii syntaktycznej

n – nazwa

z – zdanie

Funktory zapisuje się w postaci ułamka zwykłego. W liczniku wpisuje się indeks wyrażenia, które powstało w wyniku zastosowania funktora, w mianowniku indeks argumentu lub indeksy argumentów