GOSPODARKA CENTRALNIE PLANOWANA NA PRZYKŁADZIE POLSKI

Droga do gospodarki rynkowej (Plan Balcerowicza czyli transformacja w latach 89 – 90)

1. Gospodarka centralnie planowana;

• Abstrakcyjny pomysł z drugiej połowy XIX wieku

• Twórcy teorii: Karol Marks, Fryderyk Engels

• Adaptator teorii: Lenin i jego następcy

• Wynik: załamania podstaw gospodarki,

1. Najważniejsze cechy gospodarki centralnie planowanych

• Państwowa własność środków produkcji

• Centralne zarządzania gospodarką i centralne planowanie

• Nakazowo – rozdzielczy charakter systemu

• Upolitycznienie

• Brak konkurencji

• Izolacja

• Urzędowa regulacja cen

1. Wady gospodarki centralnie planowanej

• Nieracjonalne gospodarowanie czynnikami produkcji

• Brak efektywnego systemu motywacyjnego

• Brak dyscypliny finansowej przedsiębiorstw

• Niski ale stały poziom życia obywateli

„czy się stoi, czy się leży 2 tysiące się należy”

1. Transformacje przed rokiem 1989

• Próby reformowania gospodarki: 1956, 1970, 1976, 1980

• Zmieniano mniej istotne elementy: procedury planistyczne, zakres szczegółowości planu

1. Transformacja po roku 1989 – „plan Balcerowicza” – dwa cele:

• Stabilizacja gospodarki, w tym zwłaszcza zrównoważenie rynku i stłumienie inflacji

• Zasadnicza transformacja systemu społeczno-gospodarczego, w tym przede wszystkim urynkowienie i prywatyzacja gospodarki

1. Osiągnięcie celu poprzez:

• Zniesienie kontroli cen i dotacji państwowych do większości towarów

• Równowaga pomiędzy popytem a podażą

• Zanik kolejek

MIKROANALIZA RYNKU

Gospodarka rynkowa

Rynek – podstawowy mechanizm gospodarki rynkowej. Rynek jest miejscem, zorganizowanym zazwyczaj w sensie instytucjonalnym, miejsce na którym dokonują się akty kupna i sprzedaży czynników produkcji oraz wytworzonych dóbr.

Rodzaje rynków: lokalne, krajowe, międzynarodowe, światowe

Podstawowe podmioty gospodarcze

Podmiot – określona forma organizacji, która podejmuje samodzielne decyzje w realizacji celu w warunkach ryzyka.

• Założenia:

- dotyczy warunków gospodarki kapitalistycznej,

- uwzględnia się dwa rynki,

- w ruchu okrężnym występują elementy rzeczowe i pieniężne

Rysunek - MODEL RUCHU OKRĘŻNEGO W GOSPODARCE RYNKOWEJ

ELEMENTY RYNKU:

Popyt – zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez nabywców (rynek konsumpcji, rynek czynników produkcji)

Podaż – ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie określonemu lub nieokreślonymi nabywcy (występuje dzisiaj częściej)

Cena – informuje nas o relacji miedzy produktami

Rysunek - PRAWO POPYTU RYNKOWEGO

Wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się ceteris paribus, popyt na ten produkt, natomiast wraz ze spadkiem ceny popyt wzrasta.

Należy zapamiętać, że:

1. Zmiana ceny dobra powoduje zmiany wielkości popytu wzdłuż danej krzywy popytu

2. Krzywa popytu rynkowego przesuwa się tylko w rezultacie zmian czynników niecelowych.

Czynniki pozacenowe wpływające na rozmiary popytu:

• Dochody konsumentów

• Gusty i preferencje

• Substytuty i dobra komplementarne

• Przewidywanie cen relatywnych

• Liczba ludności

• Efekty naśladownictwa i demonstracji

Prawo Podaży Rynkowej – rysunek

Wzrost ceny rynkowej produktu prowadzi, ceteris paribus, do wzrostu oferowanych ilości tego produktu. Spadek ceny produktu powoduje, ceteris paribus, zmniejszenie oferowanych ilości produktu

Należy pamiętać, że:

1. Zmiana ceny dobra powoduje zmiany wielkości podaży wzdłuż danej krzywej podaży.

2. Krzywa podaży przesuwa się tylko w rezultacie zmian czynników niecenowych.

Czynniki pozacenowe wpływające na rozmiary podaży:

• Ceny czynników produkcji

• Technologia

• Podatki i subsydia

• Przewidywania cen

• Ilość przedsiębiorstw w gałęzi