Co to jest asertywność?

Asertywność to takie zachowanie, które umożliwia człowiekowi działanie w jego własnym interesie, obronę swoich praw bez odczuwania lęku. To także wyrażanie swoich myśli, uczuć i pragnień w sposób, który nie narusza praw innych ludzi. Zachowujemy się asertywnie, gdy w sposób otwarty, adekwatny, uczciwy, używając społecznie akceptowanych form, wyrażamy własne prawa i uczucia, respektując równocześnie prawa i uczucia innych ludzi. Zachowując się tak, potrafimy stanowczo i śmiało egzekwować od otoczenia to, co nam się słusznie należy, nie raniąc tym innych ludzi.

Działając asertywnie nie jesteś ani agresywny, ani uległy, jesteś stanowczy, demokratyczny, efektywny. Gdy zachowujesz się w ten sposób, informujesz otoczenie, że umiesz zadbać o swój interes, broniąc swojego terytorium, że nie pozwolisz sobą manipulować, bo znasz swoje prawa i umiesz je egzekwować, ale też, że szanujesz swoich klientów czy partnerów. Aby być asertywnym, trzeba zaakceptować fakt, że wszyscy ludzie są równi, że każdy ma prawo być trakto­wany na równi z innymi, że każdy jest tak samo ważny. Jeśli więc dbasz o swoje interesy, uwiględniąjąc interesy i potrzeby innych ludzi, nie jesteś wcale egoistą, jesteś właśnie asertywny i pewny siebie. Znaczy to, że masz odwagę żyć zgodnie z własnymi poglądami i uznawanymi wartościami, czerpać satysfakcję ze swojego życia, również zawodowego.

Asertywność jako jeden ze sposobów zmniejszania kosztów psychicznych pracy

Pracownicy biur narażeni są na trudne sytuacje i konflikty interpersonalne ze swoimi klientami-podopiecznymi. Zdarza się często, że klienci ci starają się w sposób nieuprawniony naruszać prawa pracownika, są zbyt agresywni lub zbyt pasywni, czasem chcą uzyskać nadmierne korzyści wymuszając załatwienie ich spraw w niezgodzie z przepisami i prawami urzędnika. Stosują przy tym często sprytne manipulacje, wywołując w urzędniku poczucie winy poprzez odwoływa­nie się do jego uczuć, potrzeb czy postaw.

Trwanie w takiej sytuacji, bez zmiany swojego zachowania, powoduje, że pracownik ponosi wysokie koszty psychiczne w postaci przykrego napięcia, frustracji, kumulowanej złości i wypalenia zawodowego. Zaczyna mieć pretensje do siebie, że nie potrafi się bronić, że ulega naciskom, manipulacjom, że nie działa skutecznie i w zgodzie ze sobą. Może to rodzić głębokie niezadowolenie z siebie, swojej pracy, obniżać szacunek do siebie. Dotyczy to tych sytuacji, gdy człowiek wie, co ktoś z nim „robi", czuje, że ktoś narusza jego prawa, nadużywa jego cierpliwości, manipuluje nim, wymusza decyzje, których nie chce podjąć. Człowiek ten często wyobraża sobie, jak chciałby się zachować, a mimo to nie umie tego zrobić we właściwy sposób i we właściwym czasie.

Dzięki własnej asertywnosci możesz działać efektywniej i uchronić się przed zbyt częstym przeżywaniem przykrych stanów emocjonalnych. Możesz poprawić swoje kontakty zarówno ze współpraccwrukami, zwierzchnikami, jak i swoimi klientami, postępując w sposób jasny, czytelny, ale i stanowczy, wyrażając swoje stanowisko czy opinię otwarcie i zrozumiale. Inaczej mówiąc, niezdolność otwartego, adekwatnego komunikowania własnych uczuć, praw, poglądów i potrzeb, czyli reagowanie nieasertywne, może stać się przyczyną trudności w kontaktach międzyludzkich, zarówno w miejscu pracy jak i życiu prywatnym.

Dlaczego asertywność nie jest larwa?

Wielu ludziom sprawia trudność asertywne zachowanie. Wpływ na to mają różne czynniki, z których ważniejsze to "pleć) i Lkutturaj W naszym kręgu kulturowym kobiety częściej niż mężczyźni.zachowują sfe pasywnie i ulegle. Związane jest to z treningiem społecznym i nagradzaniem określonych zachowań już u dziewczynek i chłopców. Kobiety zachęca się, aby były posłuszne i uległe, dbały bardziej o innych niż o siebie, były współczujące i hojne, nie wyrażały wprost swoich oczekiwań i uczuć. Mężczyzn zaś zachęca się, aby byli twarda, meustępliwi, silni, opanowani, nie okazywali słabości, dominowali, dążyli do celu bez względu na koszty.

Wymagania te mogą utrudniać mężczyznom otwarte wyrażanie uczuć, skłaniać ich do zachowań agresywnych, rywalizacyjnych, a nie kompromiso­wych. Kobietom z kolei wymagania te mogą utrudniać otwarte wypowiadanie się, stawianie swoich warunków, proszenie o coś dla siebie oraz skłaniać je do uległości i pasywności. Oczywiście nie wszyscy mężczyźni są agresywni, a nien wszystkie kobiety uległe czy bierne, jednakże społeczeństwo często oczekuje i na­gradza te rodzaje zachowań.

Kultura ma też swój udział w ograniczaniu czy utrudnianiu asertywności. W wielu krajach np. targowanie się, a nawet wykłócanie się q swoje jest aturalne, w innych natomiast to samo zachowanie może być nietaktowne. Ważne jest rozeznanie i zrozumienie wymogów własnej kultury, środowiska, w którym żyjemy. Choć istnieje wiele norm, np. grzecznościowych, to nie muszą one być i z reguły nie są sprzeczne z asertywnym zachowaniem. Człowiek ma prawo być szczery, może być sobą robić to co chce, o ile nie krzywdzi tym drugiej osoby. Każdy ma swój indywidualny styl zachowania "i komunikowania się, i na swój sposób może wykorzystywać reguły asertywności.

Poniżej znajdują się przykłady zachowań pasywnych, agresywnych i aser­tywnych, które mogą być rozpatrywane z czterech punktów widzenia:

- z punktu widzenia siebie i wiedzy o sobie samym,

- opinii innych ludzi o nas,

- naszych uczuć,

- naszego działania (zachowania).

Zdolność do zachowań asertywnych lub inaczej asertywna postawa wobec problemu zdecydowanie ułatwia rozwiązywanie konflikty interpersonalne zdarzają się wtedy, gdy działania jednej osoby uniemożliwiają lub utrudniają działania drugiej osobie. Konflikty mogą dotyczyć celów, dróg do osiągania celów, potrzeb lub oczekiwań.

Nawiązując istotne relacje interpersonalne należy założyć, ze po 1 dłuższym lub krótszym okresie wystąpi konflikt. Jest on zjawiskiem zawsze obecnym w relacjach pomiędzy ludźmi. Istnienie konfliktu nie jest niczym o szkodliwym, o ile przyjmiemy założenie, że konflikt wynika z różnorodności osobowości ludzi, różnic w ich hierarchii celów, wartości i potrzeb. Aby konflikt nie był źródłem stresu lub nie uniemożliwiał realizacji zadań, należy umieć konstruktywnie go rozwiązywać. Wiedza o istocie konfliktów, sposo­bach ich rozwiązywania oraz zdolność kreowania zachowań asertywnych, to umiejętności przydatne nie tylko do lepszego funkcjonowania zawodowego, ale również osobowego.

Przedmiot konfliktów interpersonalnych

Sytuacja konfliktu to taka, w której występują różnice poglądów (stano­wisk) na dany temat (sprawę) z towarzyszącymi żywymi emocjami. Zazwyczaj bywa tak, że rozbieżność dotyczy spraw tzw. zasadniczych (stanowisk), za który­mi w istocie ukryte są podstawowe potrzeby ludzi (interesy^ Spór wokół stano­wisk bez głębszej analizy interesów partnera jest sporem nieefektywnym, wyzwala głównie reakcje usztywniania postaw, rodzi dystans, zmniejsza szanse porozumienia. W konsekwencji wzajemne stosunki między rozmówcami zdecy­dowanie się pogarszają.

Odkrycie interesów partnerów w konflikcie, które de facto mogą być realizowane w wieloraki sposób, dotarcie do istotnych potrzeb, które aktualizują się przy okazji konfliktu, stwarza możliwość opracowania wielu schematów zadowalającego ich zaspokajania. Najistotniejsze potrzeby, których deprywacja stanowi faktyczne źródło konfliktu to potrzeba bezpie­czeństwa (materialnego i psychicznego), dominacji, sukcesu, przynależności i sprawiedliwości.. Ważnym psychologicznie czynnikiem jest również silna tendencja ludzi do zachowania dobrego zdania na swój temat (pozytywnego dobrego obrazu siebie).

Sytuacji konfliktowej towarzyszą najczęściej ambiwalentne emocje. Dysonans - rozbieżność interesów, trudność w realizacji potrzeb lub celów - w sposób budzi agresją. Agresja z kolei często ujawnia się jako poirytowanie, złość, wściekłość, werbalny lub fizyczny atak partnera. Niekiedy w miejsce agresji pojawia się emocja lęku i chęci wycofania się.

Z drugiej strony sytuacja konfliktu i towarzyszącego mu wzmożonego napięcia emocjonalnego jest sytuacją trudną, budzącą motywację do jej zmiany. Długotrwale napięcie budzi uczucie zmęczenia, zniechęcenia sporem, pojawiają się tendencje do zawarcia ugody. Są one tym częstsze, im więcej pozytywnych emocji budzi drugi uczestnik konfliktu.

określ, które z twoich zachowań są nie do przyjęcia dla partnera w sy­tuacji konfliktowej,

a) co musisz zrobić dla rozwiązania konfliktu,

b) co musi zrobić partner.

Przedstaw możliwe rozwiązania

a) co musisz zrobić do rozwiązania konfliktu

b) co musi zrobić partner

c) jakie wydarzenia rozwiązałyby konflikt

d) jakie mogą być obustronnie pożądane cele, które rozw

4- Wybierz rozwiązanie korzystne, dla obu strona

Decyzja ta powinna zawierać ocenę skutków zastosowania każdego z moż­liwych rozwiązań i zrozumienie konieczności przyjęcia takiego rozwiązania, z którego wynikałaby współpraca:

a) co wyniknie z zastosowania każdego z możliwych rozwiązań,

b) jakie wspólne działanie bedzie wynikiem każdego z tych rozwiązań,

c -które z rozwiązań będzie w odczuciu obu stron najbardziej konstruktywne

Ćwiczenie konstruktywnego rozwiązywania konfliktów

1. Jak określiłbyś problem miedzy sobą a tym drugim człowiekiem?

2. Jak tamten człowiek by go określił?

3. Które z twoich zachowań przyczynia się do konfliktu?

4. Które z jego zachowań przyczynia się do konfliktu?

5. W jakiej sytuacji pojawiają się te zachowania?

6. Jakie jest możliwie najwęższe ujecie problemu?

7. Jakie są obszary niezgodności i różnic?

8. Jakie są obszary wspólne?

9. Które z zachowań tamtego człowieka są dla ciebie nie do przyjęcia?

10. Które z twoich zachowań są dla niego nie do przyjęcia?

11. Jakie zdarzenia wywołały konflikt?

12. Co musisz zrobić dla rozwiązania konfliktu?

13. Co partner musi zrobić dla rozwiązania konfliktu?

14. Jakie są wspólne cele, przy których osiąganiu moglibyście współpracować dla rozwiązania konfliktu?

15. Jakich swoich mocnych stron mógłbyś użyć do rozwiązania konfliktu?

16. Jakich swoich mocnych stron mógłby użyć twój partner?

17. Po czym poznacie oboje, że konflikt został rozwiązany?