Temat: Gospodarka rynkowa.
GOSPODARKA RYNKOWA- rodzaj gospodarki, w której decyzję dotyczące zakresu i sposobu produkcji podejmowane są przez podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, rząd), kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania. Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku, m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, kursy walutowe oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do kształtowania się wyżej wymienionych w przyszłości.
RYNEK - ogół transakcji kupna i sprzedaży towarów i usług w wyniku których określone zostają ceny oraz ilość nabywanych i sprzedawanych towarów. Sprzedający oferując swoje dobra tworzy podaż nabywcy zaś chcąc je kupić reprezentują popyt na te dobra. W wyniku negocjacji między sprzedającymi a kupującymi kształtują się ceny.
Elementy gospodarki rynkowej:
a)podaż
b)popyt
c)cena.
Istotą gospodarki rynkowej jest prywatna własność środków produkcji i dobrowolna wymiana.
Własność - społecznie uznawane prawo do decydowania o przedmiocie własności
Wymiana - to przeniesienie praw własności do danego towaru od sprzedawcy do nabywcy w zamian za dobrowolnie ustalony ekwiwalent, którym najczęściej jest określana kwota pieniędzy (cena)
Podział rynku:
a)kryterium podziału zasięg terytorialny:
- lokalny
- regionalny
- krajowy
- zagraniczny
- międzynarodowy
- światowy
b)kryterium podziału przedmiot transakcji:
- rynek dóbr
- rynek usług
- rynek pracy
- rynek środków produkcji
- rynek finansowy (papiery wartościowe, akcje ,obligacje, walutowy ,obrót pieniędzmi)
c)kryterium podziału skala wielkość transakcji:
- rynek detaliczny
- rynek hurtowy
d)kryterium podziału stopień zaspokojenia potrzeb:
- rynek konsumenta - rynek na którym popyt na dany towar jest mniejszy od jego podaży (konsument dyktuje cenę)
- rynek producenta - rynek na którym popyt na dany towar jest większy od jego podaży, producent dyktuje cenę.
Rynek producenta – rynek, na którym popyt na dany towar jest większy od jego podaży; producent dyktuje cenę.
Wady i zalety gospodarki rynkowej.
Prawie wszystkie zasoby, których prawo własności jest nienaruszalną zasadą, znajdują się w rękach społeczeństwa czyli są własnością prywatną. W efekcie przedsiębiorstwa jak i sami ludzie podejmują podstawowe decyzje dotyczące m.in. produkcji, inwestycji czy zatrudnienia. System ten regulowany jest głównie cenami ponieważ działające w nim podmioty gospodarcze charakteryzują się dążeniem do jak największego powiększenia powyższej własności czyli osiągnięcia maksymalnie wysokich dochodów i zysków za pomocą takich podstawowych elementów jak podaż, popyt i cena.
Głównymi zaletami gospodarki rynkowej są:
-tendencja do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych,
-efektywny system motywacyjny,
-duża innowacyjność gospodarki,
-dyscyplina finansowa przedsiębiorstw, związana z konkurencją i zasadą samofinansowania działalności gospodarczej,
-tendencja do samodzielnego ustalania się równowagi rynkowej,
-duża elastyczność gospodarki,
-dobre zaopatrzenie sklepów.
Dążąc do jak największego zysku przedsiębiorcy starają się produkować więcej i lepiej niż ich konkurenci oraz możliwie najtaniej. Wymaga to poszukiwania najtańszych kombinacji czynników produkcji oraz wprowadzenia obniżających koszty innowacji technologicznych i organizacyjnych. System ten uzależniony jest bezpośrednio od woli konsumentów. Głównym czynnikiem jest zysk, który stanowi motor napędowy działań ludzkich i sprawia że produkują oni rzeczy, których pragną kupujący.
Reasumując można stwierdzić, iż najistotniejszą zaletą gospodarki rynkowej jest konkurencja w wyniku której do konsumentów docierają tylko najlepsze i najtańsze produkty, gdyż to właśnie na nie jest popyt. Pokazuje nam również wartości rozwoju takie jak wykształcenie, kreatywność, przedsiębiorczość dzięki którym łatwiej jest nam zrobić karierę czy uzyskać wysoki status finansowy.
Niestety istnieją też wady (które równie dobrze nazwać możemy skutkami ubocznymi) głównie w postaci bezrobocia. Wiążę się to bezpośrednio z tym, że przedsiębiorcy uwzględniając rachunek ekonomiczny zatrudniają jak najmniejszą liczbę pracowników od których zarazem wymaga się wszechstronności co w efekcie doprowadza do podziału społeczeństwa na klasę najniższą, średnią i wyższą. Nie można również nie zauważyć problemu zakładów nierentownych, które szeroko korzystały z pomocy państwa w poprzednim systemie a dziś w dobie wszechobecnej konkurencji nie zdają egzaminu co w efekcie kończy się zwolnieniami ludzi, którzy nie przygotowani, powiększają rzesze bezrobotnych i u których często powstaje poczucie niesprawiedliwości, bezduszności czy nawet krwiożerczości dzisiejszego systemu. Dodatkowym czynnikiem powodującym niezadowolenie części społeczeństwa z obecnej formy gospodarki jest powszechny konsumpcjonizm, świadomość że nie ma nic za darmo, że za wszystko trzeba płacić co ludzi gorzej wykształconych czy zarabiających zmusza do korzystania z dóbr gorszego gatunku co powiększa dysproporcje między nimi samymi.
Mimo różnorodnych opinii i doświadczeń społeczeństwa nie zmienia jednak faktu to, że kraje o rozwiniętej gospodarce rynkowej zapewniają swoim obywatelom statystycznie najwyższy, przeciętny poziom dobrobytu, gwarantując równocześnie najszerszy zakres swobód obywatelskich.
Prawo pracy to ogół norm prawnych, które kompleksowo regulują zasady postępowania w zakresie stosunku pracy, układów zbiorowych pracy, porozumień, regulaminów i statutów oraz wynikających z tego tytułu praw i obowiązków pracowników, jak również pracodawców. Normy te zawarte są w polskim ustawodawstwie oraz w aktach normatywnych prawa międzynarodowego i Unii Europejskiej.
Podstawowym źródłem polskiego prawa pracy jest ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy. Niniejszy akt prawny określa zasady obowiązujące w zakresie nawiązania, przebiegu oraz rozwiązania stosunku pracy. Do podstawowych zagadnień uregulowanych w k.p. należy:
ustanowienie podstawowych instytucji prawa pracy,
określenie praw i obowiązków pracodawców oraz pracowników,
sformułowanie podstawowych zasad prawa pracy,
wyznaczenie zakresu i sposobu tworzenia innych aktów normatywnych w zakresie prawa pracy,
rozstrzyganie o sposobie korzystania z k.c., jak również stosowania k.p. poza jego właściwym zakresem.
Unormowania k.p. wyznaczają podstawowy zakres i poziom uprawnień oraz świadczeń pracowniczych mających powszechny charakter, co nie oznacza, że pracodawcy nie mogą zaproponować pracownikom korzystniejszych rozwiązań ustalonych w układzie zbiorowym pracy lub umowie o pracę.
Na międzynarodowe prawo pracy składa się ogół aktów prawnych ustanowionych przez organizacje międzynarodowe np. ONZ, Międzynarodową Organizację Pracy (MOP), Radę Europy, oraz akty tworzone w wyniku zawarcia dwustronnych lub wielostronnych umów, porozumień albo traktatów zawartych przez RP dotyczących kwestii związanych ze stosunkiem pracy oraz ubezpieczeniami społecznymi.
Do ONZ zalicza się: Powszechną Deklarację Praw Człowieka (1948), Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (1966), a także konwencje MOP.
Ponadto do aktów międzynarodowego prawa pracy należą niżej wyszczególnione akty prawne, dokumenty, deklaracje i strategie Wspólnot Europejskich:
Karta Wspólnotowa Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników - jest dokumentem politycznym; ujmuje potrzeby pracowników w kategoriach uprawnień podmiotowych, dotyczy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, standardów pracy, swobody przemieszczania się oraz możliwości konsultacji i udzielania pracownikom kompetentnych informacji, a także równouprawnienia kobiet i mężczyzn na rynku pracy, ochrony dzieci i młodzieży, pomocy dla niepełnosprawnych.
Karta Praw Podstawowych - przyjęta na szczycie w Nicei w 2000 r. - zawiera prawa polityczne, obywatelskie i socjalne.
Deklaracja o Prawach Człowieka - dokument mający charakter politycznego oświadczenia Państw Członkowskich, mogącego wpływać na kształtowanie prawa wspólnotowego.
Europejska strategia zatrudnienia.
Akty prawne dotyczące prawa pracy.