ANALIZA UWARUNKOWAŃ CENTRUM DYSTRYBUCJI

Analiza sytuacyjna – centrum dystrybucji w łańcuchu dostaw.

Do tej pory, w procesie planowania logistycznego w sieci dostaw, określiliśmy już szczegółowo:

• położenie dostawców i odbiorców w sieci dostaw i lokalizację naszego węzła logistyczne – np. centrum dystrybucji, które ma zadanie na podstawie dostarczanych produktów od dostawców skompletować ładunki i wysłać do odbiorców; optymalne położenie naszego centrum dystrybucji wymagało określenia wielkości dostaw i wysyłek oraz kosztów realizacji dostaw;

• skumulowane potrzeby obsługiwanych odbiorców, z uwzględnieniem niestabilności popytu rynkowego; umożliwiło to dalsze zaplanowanie potrzeb dystrybucji – zapasów i zamówień do dostawców na każdym odcinku sieci dostaw.

Zapamiętaj: W pierwszej części analizy potrzeb w sieci dostaw operujemy produktem ze względu na powiązania ze sprzedażą i obsługą klienta. Planowanie systemu dostaw i magazynowania najczęściej wymaga operowania całym ładunkiem.

Wyniki planowania potrzeb są podstawą określenia zapasów oraz przepływu ładunków w sieci dostaw. Stąd wynikają dalsze potrzeby planowania wielkości utrzymywanych zapasów i przestrzeni magazynowej centrum dystrybucji. Na podstawie dostaw i wysyłek należy określić w węzłach sieci wielkość przyjęć i wydać, aby na dalszym etapie projektowania zapewnić odpowiednią przepustowość centrum dystrybucji. Realizowane w ramach dostaw i wysyłek do/z centrum dystrybucji przewozy transportowe (różnymi rodzajami transportu – np. morskiego, kolejowego, drogowego, lotniczego) wymagają określenia zapotrzebowania na środki transportu, zarówno dostawczego (od dostawców do centrum dystrybucji) jak i ekspedycyjnego (z centrum dystrybucji do odbiorców).

Przed szczegółowym zaplanowaniem przepływu produktów, określeniem zasad współpracy i realizacji dostaw pomiędzy dostawcami i odbiorcami, zaprojektowaniem wielkości, wydajności i przepustowości infrastruktury logistycznej w sieci należy wykonać analizę sytuacyjną centrum dystrybucji, tzn. analizę warunków funkcjonowania centrum dystrybucji w sieci dostaw.

Do czynników określających funkcjonowanie centrum dystrybucji, w tym warunki składowania i obrotu ładunkiem, obsługę dostawców i odbiorców, należą:

• specjalizacja towarowa centrum dystrybucji, rodzaj i postać magazynowanych produktów (materiałów, wyrobów), asortyment, wymagania przechowywania, wymiary geometryczne, masa;

• typ użytych jednostek ładunkowych – kartony, pojemniki, palety, kosze, skrzynie, pakiety, kontenery, wagony, naczepy, nadwozia wymienne;

• uwarunkowania dla składowania (ceny terenu, rodzaj towarów, wymagania jednostek ładunkowych, modularność i standardy wymiarowe opakowań, wysokość i rodzaj składowania);

• obrót centrum dystrybucji (wielkość przyjęć i wydań w określonym czasie), liczony przyjętymi jednostkami ładunkowymi;

• rodzaj realizowanych operacji w sieci dostaw – konsolidacja lub rozdzielenie ładunków;

• położenie geograficzne centrum dystrybucji i dostęp do sieci komunikacji (drogowej, kolejowej, morskiej, rzecznej, lotniczej);

• odległość od dostawców i odbiorców według dróg komunikacyjnych, ich gęstość i poziom koncentracji położenia;

• uwarunkowania dla transportu zewnętrznego (rampy drogowe i kolejowe, nabrzeża rzeczne, terminale przeładunku morskiego, możliwość obsługi różnych rodzajów transportu);

• rynkowe możliwości sprzedaży w regionie – liczba odbiorców i wielkość indywidualnych zamówień mających wpływ na długość tras wysyłkowych, konsolidacja ładunku w kursach wysyłkowych, różnorodność asortymentowa zamówień i współczynnik jednorodności przewożonego ładunku;

• preferencyjne wymagania dostawców i spedytorów, z których wynika rodzaj środków transportu oraz system organizacji transportu (np. kontenery, naczepy lub nadwozia wymienne stosowane w poszczególnych rodzajach transportu, wahadłowy system dostaw.

Analiza obrotu centrum dystrybucji.

Planowane na wcześniejszych lekcjach strumienie produktów i materiałów, z uwzględnieniem przyjętych dla nich jednostek ładunkowych tworzą podstawę obrotu ładunkowego w centrum dystrybucji. Obrót towarów i proces magazynowania w centrum dystrybucji mają obsłużyć gromadzenie i utrzymanie zapasu oraz kompletację i wydanie ładunku, zgodnie z wymaganiami klienta (wewnętrznego i zewnętrznego).

Analiza obrotu centrum dystrybucji obejmuje kilka czynników kształtujących ten obrót:

• Roczny strumień dostaw S_WE i wysyłek S_WY obliczany na podstawie przyjęć lub wydań magazynowych do/z centrum dystrybucji, w przyjętych jednostkach ładunkowych [jł]:

  • S_WE – roczny strumień dostawy [jł/rok],

  • S_WY – roczny strumień wysyłek [jł/rok].

Należy pamiętać, że przepływ nie jest równomierny i znacząco zależy od popytu i sprzedaży na runku docelowych odbiorców. Nierównomierność strumienia wpływa na dobowe strumienie ładunkowe, które mogą się znacząco różnić od siebie w miesiącach szczytu popytu i poza szczytem.

Przykład:

Jeżeli do centrum dystrybucji zamawiane są dostawy produktów w ilości około 15000 sztuk, 2 razy w miesiącu, to roczny strumień dostaw wynosi:

S_WE = 2 x 12 x 15000 = 360000 sztuk produktów.

Jeżeli produkty są pakowane w opakowania zbiorcze po 20 sztuk, a na jednej palecie EUR pakowanych jest 10 opakowań zbiorczych (czyli 200 produktów w jednostce ładunkowej), to roczny strumień dostaw liczony liczbą jednostek ładunkowych wynosi:

S_WE = 360000 / 200 = 1800 [jł].

• Liczba dni efektywnej pracy centrum dystrybucji w ciągu roku:

L_DR (najczęściej 320 ÷ 350 dni w roku).

• Współczynnik spiętrzeń dostaw – k_SD i wysyłek – k_SW, wynikający z faktu, że dostawcy i odbiorcy czasami nie realizują dostaw/odbiorców w wyznaczonym terminie; obliczany jest jako maksymalna wielkość dostaw/wysyłek do średniej ilości dostaw/wysyłek w ustalonym przedziale czasu.

• Dobowy zapas Z_ŚR, który wpływa na możliwość kompletacji i wysyłania ładunków do odbiorcy, jeżeli trudno jest synchronizacja w czasie dostaw z wysyłkami; podobnie jak strumień dostaw i wysyłek, zapas ma nierównomierną wielkość i strukturę asortymentową produktów w czasie wynikająca ze zmienności popytu. Średni zapas w centrum dystrybucji można obliczyć na kilka sposobów – rysunek 4.2.1, z czego najbardziej dokładna jest metoda obliczenia średniej dziennej.

• Wskaźnik rotacji (R) określa zdolność zachowania ciągłości wysyłek z centrum dystrybucji i wskazuje, ile razy w ciągu analizowanego okresu (np. roku) jest odtwarzany średni stan zapasu.

Zapamiętaj: wskaźnik rotacji w dniach – R_d – określa cykl rotacji.

• Ilość jednostek ładunkowych N_R dostarczonych w cyklach rotacji wynika z liczby dni w cyklu rotacyjnym i wielkości strumienia dobowego dostaw jednostek ładunkowych: N_R = S_WE • R_d.

• Wskaźnik niejednorodności wysyłek pokazujący, ile jest niejednorodnych ładunków wysyłanych do odbiorców w strumieniu wszystkich wysyłanych ładunków. Wskaźnik niejednorodności wynika ze struktury klientów i składanych przez nich wielkości zamówień. Im więcej jest małych zamówień wynikających z obsługiwanych wielu małych odbiorców (np. małe przedsiębiorstwa, małe sklepy), tym wyższy jest wskaźnik niejednorodności.

Przykład:

Jeżeli struktura strumienia wysyłanych ładunków do odbiorców z centrum dystrybucji kształtuje się w połowie jako ładunki jednorodne i w połowie jako ładunki niejednorodne, to wskaźnik niejednorodności ładunku w_nj = 0,5.

Parametrem charakteryzującym ładunki niejednorodne jest stopień niejednorodności – współczynnik korekcji wypełnienia (korekcji ładunkowej) k_w – (odwrotnie proporcjonalny do stopnia wypełnienia jednostki ładunkowej) wynikajmy z liczby rodzajów opakowań mieszczących się w skompletowanej jednostce ładunkowej i stopnia ich niedopasowania wymiarowego; im większa jest liczba różnorodnych opakowań, tym większy jest współczynnik korekcji wypełnienia. Relacje pomiędzy strumieniem wyjściowym ładunku niejednorodnego a wejściowym strumieniem ładunku jednorodnego do centrum dystrybucji, bazuje właśnie na współczynniku korekcji ładunkowej:

S_WY = k_w • S_WE • w_n.

Analiza uwarunkowań dla transportu zewnętrznego.

Sprawny obrót ładunków centrum dystrybucji wymaga odpowiedniego zaplanowania i organizacji zarówno systemu transportowego dostawczego – obsługującego dostawy i przyjęcia do centrum dystrybucji, jak i systemu transportowego eksploatacyjnego – obsługującego wydania i wysyłki ładunków do odbiorców.

Analiza uwarunkowań dla transportu zewnętrznego centrum dystrybucji wymaga uwzględnienia wielu powiązanych wzajemnych czynników wyboru rodzaju i środków transportu, organizacji systemu dostaw, planowania tras do odbiorców i załadunku na środki transportu:

• rodzaj, postać, wymiar, waga i wymagania obsługiwanych produktów wpływają na rodzaj zastosowanego transportu oraz środków transportu (np. dla produktów wymagających niskich temperatur – samochody chłodnie, dla produktów płynnych – cysterny samochodowe lub kolejowe, statki zbiornikowe; dla produktów drobnicowych pakowanych na paletach – samochody lub wagony uniwersalne, wszystkie rodzaje transportu dostosowane do przewozu kontenerów, naczepy i nadwozia wymienne;

• typ użytych jednostek ładunkowych: kartony, pojemniki, palety, kosze, skrzynie, pakiety, kontenery, naczepy, nadwozia wymienne – wpływają na rodzaj środków transportu najczęściej w transporcie drogowym i kolejowym;

• rynkowe możliwości sprzedaży w regionie, odległość od dostawców i odbiorców, wielkość i częstotliwość dostaw, wynikające z liczby odbiorców i wielkości indywidualnych zamówień oraz wymagań dostępności dostawców/odbiorców i niezawodności dostaw możliwości te wpływają na długość tras transportowych dróg i wąskich ulic w miejskich warunkach dostaw; odległość wpływa na podporządkowanie uwarunkowań transportowych kalkulacjom kosztów; największe obniżenie kosztów jednostkowych ładunków przy dużych odległościach występuje dla transportu morskiego, a następnie dla kolejowego, ale te rodzaje transportu wymagają dużych ilości przewożonego ładunku. Małe odległości wymagają sprawnych dostaw o krótkim czasie i dostosowania do określonych godzin przyjęcia dostaw, co często wskazuje na transport drogowy (jako najbardziej uniwersalny);

• preferencje i wymagania dostawców, odbiorców oraz obsługujących ich spedytorów i przewoźników – z których wynika rodzaj transportu (np. drogowy, kolejowy) oraz typy środków transportu, system organizacji transportu (np. wahadłowy system dostaw, wymiana naczep lub nadwozi wymiennych);

• niejednorodność ładunku wpływa na liczbę ładunków (im większy współczynnik korekcji wypełnienia, tym większa ilość jednostek ładunkowych przypada na określoną ilość produktów), a tym samym na liczbę niezbędnych środków transportowych i przestrzeń ładunkową środków transportu;

• warunki skomunikowania centrum dystrybucji wynikają z możliwości bezpośredniego dostępu do przepustowych dróg komunikacyjnych i międzynarodowych korytarzy transportowych, dysponowania infrastrukturą przeładunkową (suwnice, żurawie, dźwigi, terminale przeładunkowe, nabrzeża morskie i rzeczne, bocznice kolejowe).

Wybór rodzaju transportu i odpowiednich typów środków transportu warunkuje sprawny przewóz i przeładunek.

Położenie geograficzne centrum dystrybucji.

Optymalną lokalizację centrum dystrybucji, ze względu na kryterium kosztów przepływu ładunków w sieci punktów lokalizacyjnych dostawców i odbiorców, można uzyskać z wykorzystaniem metody środka ciężkości. Decyzje o lokalizacji centrum dystrybucji powinny uwzględniać dodatkowo wymagania logistyczne, ekonomiczne i środowiskowe:

• warunki dojazdu do centrum dystrybucji: sieć dróg dojazdowych i komunikacji z różnymi rodzajami transportu (drogowego, kolejowego, wodnego śródlądowego, morskiego, lotniczego); aktualny poziom natężenia ruchu i prawdopodobny wzrost wywołany działalnością centrum dystrybucji; prawdopodobieństwo kolizji oraz zatorów i kolejek w ruchu drogowym; wymagania w zakresie inwestycji uzupełniających dojazd bezkolizyjny (potrzeba budowy ronda, wiaduktu, objazdu); finansowanie niezbędnych remontów i modernizacji jezdni, sygnalizacji ulicznej i tablic zwiększających bezpieczeństwo ruchu;

• warunki geotechniczne: rodzaj podłoża gruntowego (geologicznego) i przesiąkliwość gruntu, poziom wód gruntowych, warunki melioracyjne i odwodnieniowe, wymagania dodatkowych wzmocnień i fundamentów na gruntach nietrwałych i osiadających;

• warunki terenowe: wielkość dostępnego obszaru (liczba działek oraz możliwość ich łączenia), warunki pozyskania terenu, plan przestrzennego zagospodarowania terenu i możliwość rozbudowy oraz planowane sąsiedztwo, zachowanie stref ochronnych, tereny rekreacyjne i chronione;

• warunki środowiskowe: walory estetyczne planowanego terenu pod centrum dystrybucji, zagrożenia sanitarne, dane archeologiczne terenu centrum dystrybucji i otoczenia oraz florę i faunę w otoczeniu lokalizacji centrum (szkodliwość hałasu i zanieczyszczeń powietrza, gleby, wody, które mogą wywołać wysokie koszty eksploatacji centrum dystrybucji, kary oraz protesty ekologów;

• warunki urbanistyczne: planowane położenie centrum dystrybucji względem otoczenia i uciążliwości obiektu, charakter zagospodarowania terenów sąsiednich, wartość terenu i koszty budowy centrum, dopuszczalną wysokość obiektów (zwłaszcza przy magazynach wysokiego składowania);

• warunki eksploatacji pobliskich obiektów: zakłady przemysłowe, wysypiska odpadów – wnoszące potencjalne zagrożenie wpływu na jakość przechowywanych produktów; szpitale i szkoły – dla których centrum dystrybucji może powodować zagrożenie bezpieczeństwa, spokoju, ciszy i czystości środowiska;

• istniejące obiekty, które umożliwiają zagospodarowanie i adaptację na potrzeby centrum dystrybucji, stan techniczny obiektów, możliwości rozbudowy i modernizacji;

• zakłócenia działalności: awaryjne drogi komunikacyjne, wewnętrzne lotniska, plac parkowania dla rezerwowych środków transportowych.

Ponadto analiza planowanego położenia centrum dystrybucji powinna uwzględnić:

• cenę siły roboczej – stawki wynagrodzenia dla pracowników zatrudnionych w centrum dystrybucji rekrutowanych z danego terenu (promień dojazdu do pracy – np. 50 km);

• dostępność i koszt usług transportowych we wszystkich rodzajach transportu:

• podatki, pozostałe koszty, ułatwienia inwestycyjne (dla podmiotów gospodarczych wpływających na rozwój regionu).

Analiza uwarunkowań magazynowania.

System magazynowy centrum dystrybucji zapewnia sprawną i efektywną obsługę ładunku w czterech fazach przepływu w centrum dystrybucji: przyjęcia, składowania, kompletacji i wydania ładunku. Wykonywane przez centrum dystrybucji operacje ładunkowe, wynikają z potrzeb konsolidacji lub rozdzielenia ładunku w łańcuchu dostaw do odbiorcy końcowego.

Analiza uwarunkowań procesów magazynowania i systemu magazynowego centrum dystrybucji obejmuje:

• program ilościowy magazynowania, który zawiera:

  • rodzaj i postać magazynowanych produktów (materiałów, wyrobów), ich asortyment, wagę i wymiary geometryczne;

  • typ użytych jednostek ładunkowych (jł) uformowanych (np. kartonów, pojemników, palet, koszy, skrzyń, pakietów;

  • pojemność maksymalną magazynu – Z_max wyrażoną liczbą jednostek ładunkowych;

  • wielkość przepływu dobowego strumienia jednostek ładunkowych przez magazyn (s) z podziałem na strumień wejściowy S_WE i strumień wyjściowy S_WY;

  • zapas rezerwowy (buforowy) dla jednostek ładunkowych na wejściu B_ZWE i wyjściu B_ZWY.
    Maksymalna pojemność magazynu pozwala na pomieszczenie w magazynie średniego zapasu (czyli ładunku dostarczonego do magazynu w cyklu rotacyjnym – N_R = S_W • R_d) oraz uwzględnia zapas rezerwowy jednostek ładunkowych B_ZWE: Z_max = S_WE • R_d + B_ZWE;

• zajmowaną przestrzeń magazynową – obejmującą całkowitą powierzchnię użytkową magazynu oraz całkowitą kubaturę magazynową;

• czasy cykli roboczych (operacyjnych) – dotyczących: czasów cykli transportowych i operacyjnych infrastruktury transportu wewnętrznego i przeładunku oraz cykli kompletacyjnych;

• ilość i rodzaj zastosowanych środków technicznych – na podstawie dobowej pracochłonności zastosowanych środków technicznych w procesie magazynowym i szacowanej (lub wymaganej) efektywności pracy urządzeń (w roboczogodzinach);

• liczbę i kwalifikacje zatrudnionych pracowników magazynu – wykonujących pracę na różnych stanowiskach obsługi procesów magazynowych; szacunki są wykonywane na podstawie dobowej pracochłonności prac obsługowych (szacowanej w rbh/dobę);

• koszty inwestycyjne – obejmujące wszystkie nakłady inwestycyjne na aktywa trwałe i wyposażenie magazynu – budynki, rampy, place, drogi, wózki jezdniowe, układnice, przenośniki, regały, palety, pojemniki, sieć komputerowa i systemy informatyczne, system automatycznej identyfikacji (ADC) i elektronicznej wymiany danych (EDI);

• koszty eksploatacyjne – zużycie materiałów, koszty amortyzacji budynków, maszyn i urządzeń; wynagrodzenia dla pracowników wraz z narzutami; zużycie energii i paliw; usługi zewnętrzne – transportowe, remontowe, kontrolne, specjalistyczne.

Kryteria oceny systemu magazynowania centrum dystrybucji (uwzględniające analizę przedstawionych uwarunkowań) obejmują:

1. Efektywność (wydajność, produktywność) zasobów magazynowych (ludzi, obiektów, wyposażenia) oraz poziom ich wykorzystania (w tym planogramy obciążeń); dobre wyniki osiągane są dzięki odpowiedniemu zaprojektowaniu programu magazynowania i doborowi metod zarządzania w poszczególnych strefach magazynu (np. dobór metod zarządzania składowaniem lub kompletacją ładunków).

2. Sprawność, wydajność i niezawodność operacji magazynowych; dobre wyniki są osiągane poprzez dobór metod planowania zadań (harmonogramy zadań), organizacji pracy oraz opracowanie odpowiednich procedur, instrukcji i technik wykonania operacji magazynowych.

3. Czas obsługi ładunku od przyjęcia do wydania i przepustowość magazynu (w tym przestoje, kolejki i wąskie gardła w przepływie ładunków).