PEDAGOGIKA SERCA

Maria Łopatkowa

Część pierwsza.

Kocham, więc jestem.

Trwałym fundamentem i połączeniem dla wartości, która nadaje

uniwersalny sens życiu, jest miłość. Z niej wywodzą się szlachetne

idee, cele, kierunki działania.

Teoria odkrywająca - ma na celu niwelowanie złych cech nie akceptowanych

społecznie.

"Jeśli wolny wybór jest rzeczywiście wolny i jeśli wybierający

Nie jest ani zbyt chory, ani zbyt przestraszony, by dokonać wyboru, to

Częściej dokonuje mądrego wybór w kierunku zdrowia i wzrostu." -

Maslow.

Stwierdzenie oparte Na wierze, albowiem mamy zbyt mało wiedzy o wyborze

złym i bezsensownym. Zły wybór może być spowodowany jedynie

ograniczeniem wolności, chorobą lub lękiem. Zło jest też czasami

świadomym, wolnym wyborem przez jednostkę uznaną za psychicznie

zdrową.

?Z pozycji pedagogicznej przyczyny złych zachowań i wyborów ludzkich

tkwią i w pod-łożu instynktoidalnym i w społecznym nabytym. Są dwie

wzajemnie na siebie oddziałujące cechy posiadające swe alternatywne

odpowiedniki zarówno w instynktach, jak i na zewnątrz, w środowisku

wychowującym.

"Potencjalne skłonności ku dobremu są nam biologiczne dane w

równej mierze, jak i te, które wiodą do samozagłady."

Eibel-Eibesfeldt

Dobre dzięki wychowaniu może dominować nad złem.

Na obranie sposobu i sensu życia składają się predyspozycje wrodzone i

świadomy wybór.

?Dążeniu do pełni człowieczeństwa zawsze towarzyszy walka z samym

sobą i ze światem. Żeby zwyciężać, jest potrzebna jeśli już nie

przewaga, to przynajmniej równowaga sił pozytywnych, tych w sobie i tych

poza sobą.

U osób akceptujących swoje negatywne skłonności istnieje psychiczna

potrzeba posiadania wroga, by uświadomić swoją agresję i zaspokoić

żądzę władzy.

J. Kozielecki twierdzi, iż fundamentalne znaczenie dla całej koncepcji

człowieka ma motywacja hubrystyczna, czyli dążenie do potwierdzenia i

wzrostu własnej ważności jako osoby. W motywacji tej widzi on jedną z

głównych sił twórczych i ekspansywnych. Dzięki tej sile jednostka

wychodzi poza to, co posiada i czym jest. Owo przekraczanie siebie

występuje pod pojęciem transgresji.

Główna siła uaktywniająca potencjalne dążenie do samo-aktualizacji i

transgresji, do altruizmu i ofiarności - to miłość. Człowiek

wychodzący poza to, co posiada i czym jest, i przy tym nie błądzący to

człowiek, który rozumnie kocha - homo amans.

Doskonałość skromna, służebna, przydatna innym - budzi szacunek,

miłość i podziw. Do-skonałość wywyższająca się, wypracowana dla

własnej chwały, dumna i użyteczna jedynie dla potwierdzenia swej

ważności - może wywołać podziw, lecz nigdy nie zasłuży na miłość

i szacunek.

Człowiek stawiający się ponad, obok lub przeciw innym - skazuje się na

wyobcowanie i sa-motność.

Ludzie samoaktualizujący się znajdują przyjemność we wszystkich

pozytywnych przejawach życia, podczas gdy większość innych ludzi

cieszą tylko sporadyczne chwile osiągnięć.

Kim jest człowiek?

Jest istotą która jako jedyna spośród innych stworzeń jest zdolna

cały świat zniszczyć lub ... ocalić. Jest chlubą i zakałą

wszechświata /określeni B. Pascala/. Zawiera w sobie bezmiar dobra i

zła. Może mordować niewinnych i może oddać życie w obronie

nieznajomego.

Emocje wywodzące się z uczuć wyższych mobilizują wolę, aktywizują

siły witalne skierowane na realizację pozytywnych celów.

"Kim jestem, jeśli jestem tym , co mam, a potem tracę to, co

miałem? /.../ Jednostka ludzka przeżywa siebie sama jako towar /.../ nie

troszczy się już o swoje życie i szczęście, lecz o swą atrakcyjność

rynkową" E. Fromm.

Wśród praw i celów ludzkich - obok wolności, braterstwa, godności -

widnieje równość. Nie można być szczęśliwym wśród cierpiących.

Miłość

Miłość to pozytywna emocjonalna postawa wobec ludzi i świata. Postawa -

wg W. Okonia - względnie trwała dyspozycja przejawiająca się w

zachowaniach, których cechą jest pozytyw-ny lub negatywny stosunek

emocjonalny do jakiegoś przedmiotu, osób sytuacji. Miłość jako postawa

to przychylny, życzliwy stosunek do ludzi - nie tylko do konkretnych

jednostek.

MIŁOŚĆ

Wojna psychiczna, dziedzina mająca??wartość moralna - usytuowana

wpływ na zachowanie człowieka???wysoko wśród innych odwiecznych

/składnik osobowości/????wartości ogólnoludzkich

Miłość wymaga czegoś trwałego, postawy, a nie przelotnej afektacji.

Miłość pomaga "odczy-tać" drugiego człowieka nie koniecznie

za pomocą wysoko rozwiniętego intelektu. Istnieje bezsłowny język

uczuć: gest, spojrzenie, uśmiech, pieszczota, wyraz twarzy, pochylenie

po-staci...

Dobroć - skłonność do czynienia dobra, oznacza łagodność,

życzliwość, gotowość do po-mocy, prawość

Dobroć wchodzi w zakres pojęcia miłości, lecz miłość jest pojęciem

szerszym i jakościowo w niektórych pojęciach odmiennym.

Nabytych źródeł miłości może być nieskończona liczba, ale wszystkie

one wypływają z jed-nego podłoża: z postawy, której tworzeniu sprzyja

wrodzona dyspozycja emocjonalna - po-trzeba więzi.

Więzi rodzinne:

-?predyspozycje ułatwiające lub utrudniające nawiązanie więzi są

wrodzone, nato-miast więzi jako takie są nabyte;

-?cechy dziedziczne, takie jak podobieństwo fizyczne czy podobieństwo

dodatnich cech psychicznych, np. wrażliwość, uzdolnienia - sprzyjają

więzi uczuciowej mię-dzy rodzicami i dziećmi;

-?cechy dziedziczne negatywne, jak podobieństwo fizyczne do kogoś, kogo

niena-widzi, cechy psychiczne, np. zawziętość, agresywność; tego typu

predyspozycje wrodzone utrudniają nawiązania i utrwalania więzi

rodzinnych.

Miłość matczyna - najwyższy rodzaj miłości.

Miłość erotyczna - może zaistnieć tylko między dwoma osobami, cechuje

ją wyłączność.

Ten, kto prawdziwie kocha, jeśli nawet cierpi z powodu nie odwzajemnionego

uczucia, zdrady czy rozłąki - nie dąży do zadawania cierpień osobie

najdroższej.

Miłość stara się nie czynić krzywdy tym, których kocha. Dziecku

potrzebna jest nie tylko mi-łość do niego, lecz także miłość

rodziców do siebie.

Miłość nie jest pięknem zaklętym w marmurze, lecz pięknem żywym,

mieszczącym się w świecie uczuć, które rodzą się i umierają nie

zawsze w czasie im wyznaczonym przez rozum. Miłość trzeba pielęgnować.

Pielęgnacja uczuć erotycznych polega na trosce o dwie zespolo-ne

dziedziny: zachowanie atrakcyjności psychicznej i fizycznej.

Miłość jako wartość najwyższa nadaje człowieczeństwu sens mający

odzwierciedlenie w innych wartościach: kulturalnych, społecznych,

materialnych.

Rozwój i obrona człowieczeństwa wymaga wielkiej mocy. Taką moc posiada

miłość. Inna moc lecz także wielką, ma nienawiść, dążąca do

uczynienia świata nieludzkim.

Nienawiść

Nienawiść jest pojęciem przeciwstawnym miłości. Potrafi ona zburzyć

dorobek tysiącleci, wymordować całe narody, pokonać ludzi. Nienawiść-

uczucie silnej wrogości, postawa.

Każda nienawiść zaczyna się od odrzucenia. Brak akceptacji przeradza

się w niechęć, nie-chęć we wrogość, wrogość w nienawiść.

Nienawiść jako postawa nie zna przebaczenia, miłosierdzia, pomocy,

zrozumienia czy spra-wiedliwości. Zna natomiast odwet, zemstę, radość z

zadawania cierpienia.

Rozwinięta zdolność kochania nie pozwala rozwinąć się zdolnościom

destrukcyjnym, w tym nienawiści.

Można znienawidzić za: zawiść, zazdrość, ambicję, żądzę

posiadania, krzywdę, fanatyzm, szowinizm, rasizm, niesprawiedliwość, a

nawet nadmiar troski, natręctwo uciążliwych za-chowań, wygląd lub po

prostu za nic.

Nienawiść można mierzyć /stopień jej intensywności/. Może być ona

gwałtowna jak wulkan i ćmiąca jak ból zęba.

Głupota - zespół cech charakteryzujących człowieka z poważnymi

niedostatkami w zakresie rozumu, rozsądku, wyobraźni oraz rozwoju uczuć

wyższych.

Głupota bez ambicji i wiedzy nie jest zbyt groźna. Gorzej gdy głupota

dysponuje ambicją, wiedzą i pewną sprawnością umysłową.

Mądrość - cechuje się wysokim poziomem rozwoju umysłowego, moralnego,

uczuciowego, a także bogatą wyobraźnią. Mądrość nie istnieje bez

miłości.

Żądza posiadania - sprzyja powstawaniu nienawiści.

U niektórych przestępców jest ona tak silna, że wywołuje nienawiść,

agresję wobec właści-cieli rzeczy które chcą posiadać jest to

nienawiść niepersonalna, podobna do tych rodzajów niskich uczuć, które

obejmują nie tylko ludzi, lecz i zjawiska, czynności, przedmioty.

Nienawiść zapoczątkowana przez niezaspokojoną żądzę posiadania wraz

z rozwojem sytuacji konfliktowej przeobraża się w nienawiść typu

ambicjonalnego. Nie chodzi już o mienie, lecz o to "kto kogo".

Zagarnięcie cudzego terytorium - jeśli krzywdzi ono jednostkę, jak i

całą grupę społeczną lub narodową - wywołuje nienawiść a z nią

jednostką lub zbiorową agresję. Łamanie praw czło-wieka rodzi poczucie

krzywdy, a krzywda jest źródłem nienawiści. Krzywda jest szkodą

mo-ralną, fizyczną lub materialną - świadomie wyrządzaną drugiemu

człowiekowi. Poczucie krzywdy, żal, gniew, bunt, nienawiść są

wywoływane niesprawiedliwością. Gdziekolwiek ona zaistnieje, budzi

sprzeciw, a kiedy trwa zbyt długo, wówczas wraz ze wzrostem gromadzącej

się agresji zaczyna się nienawiść. Niesprawiedliwość ma różne

rodzaje i wymiary, od rodzin-nej po te, która tkwi w systemach

politycznych różnych państwa i stosunkach międzynaro-dowych.

Następnym negatywnym źródłem nienawiści jest fanatyzm. Jest to

bezkrytyczna połączona z nietolerancją, wiara w słuszność jakiejś

sprawy lub idei. Różne są odmiany fanatyzmu, wszystkie jednakże

posiadają wspólne cechy; są to

-?zawężone pole postrzegania

-?powierzchowność i jednostronność myślenia

-?wysoka aktywność emocjonalna z przewagą uczuć niższych nad

wyższymi.

Fanatyzm ma też swój duży udział w rozprzestrzenianiu się na świecie

szowinizmu i rasizmu. Szowinizm występujący pod postacią skrajnego

nacjonalizmu potrafi rozpętać tak fanatyczną nienawiść wobec obcych

narodów i grup narodowościowych, że ich zniszczenie lub pozbycie się z

kraju staje się głównym celem jego wyznawców. Nienawiść wpajana od

dzieciństwa może trwać całe życie, jeśli nie nastąpi proces

odradzania uczuć wyższych. Proces ten jest trudny, lecz możliwy

wówczas, gdy zdolność kochania nie została zniszczona całkowicie.

Uczeni z różnych krajów uważają, że warunkiem przeżycia jest

racjonalna, duchowa prze-miana człowieka, w czym wychowanie spełnia

ważną rolę / musi opierać się na miłości/.

Z. Jerzyna uważa, iż nienawiść "działa" na większym

obszarze niż miłość, jest diabelsko sys-tematyczna i często

niezniszczalna.

Dzieci niekochane po latach

Przywiązanie jest potrzebą pierwotną, tak jak jest głód czy

pragnienie. Jeśli dziecko nie ma zaspokojonej potrzeby przywiązania,

miłości, ma to swoje konsekwencje w deformacjach psychicznych.

Dorosłe osoby niekochane jako dzieci, szukają miłości rodzicielskiej u

innych np: lekarzy, przyjaciół. Lecz najczęściej jej nie znajdują,

przyjaźń bowiem osób dorosłych nie wymaga ani stałej bytności ze

sobą partnerów, ani "głasków" w postaci zewnętrznych

pieszczot, przytula-nia czy obsypywania pocałunkami.

Dorośli niekochani w dzieciństwie wniosą w swoje dojrzałe lata razem z

głodem miłości lęk przed światem nabyty w pierwszym okresie życia.

Gdy nie ma nikogo kochającego, jawi się lęk i już pozostaje, a nawet

wrasta, kiedy dziecko jest świadkiem rodzinnych awantur.

Brak w dzieciństwie miłości rodziców pociąga za sobą brak akceptacji

własnej osoby.

Potrzeb dzieciństwa nie da się zaspokoić w dorosłości. Każdy etap w

życiu człowieka ma swój czas, który posiada tylko jemu należne

właściwości. Jeśli w tym czasie nie zostanie spełniony podstawowy

warunek niezbędny dla rozwoju i zdrowia psychicznego, powstaje brak,

niemożliwy do usunięcia w późniejszych latach.

Część druga

Od poczęcia do narodzin

Jeśli chcemy wychować człowieka zdrowego psychicznie i fizycznie musimy

zadbać o rozwój jego uczuć jeszcze przed urodzeniem - w okresie

prenatalnym.

Przy niedorozwoju wyobraźni humanistycznej nie można pokochać

człowieka, którego się nie widzi.

Tworzenie różnych ośrodków, które w każdej chwili gotowe są dać

ciężarnej opiekę lub wsparcie, ma bardzo ważne dwojakie znaczenie:

przeciwdziała aborcji oraz stresom, szcze-gólnie silnym i niebezpiecznym

w pierwszym krytycznym okresie ciąży.

Brak miłości nie musi być odrzuceniem i wrogością, może być także

obojętnością, która mniej szkodzi.

Poród

Znaczenie pierwszych kontaktów noworodka z matką, dla późniejszego

jego rozwoju nie zostało jeszcze dokładnie zbadane. Jedni naukowcy

twierdzą, że jest on bardzo ważny, inni, że nie. Dla prawidłowego

formowania się struktur psychicznych dziecka niezbędna jest at-mosfera

serdeczności i spokoju eliminującego strach.

Jest prawdopodobne, że miłość od poczęcia, ciąża bez stresów i

czułe, pełne zrozumienia przyjęcie nowo narodzonego - minimalizuje lub

usuwa skutki porodu.

Pierwsze pięć lat życia

Krzyk, płacz, uśmiech - te objawy świadczą o samopoczuciu dziecka,

kiedy nie zna jeszcze innych środków wyrazu.

Karmienie piersią ma znaczenie podwójne: zaspokaja głód psychiczny i

fizyczny.

Dziecko pozbawione indywidualnej opieki, miłości cierpi, odczuwa niepokoi

na skutek braku więzi i fizycznej bliskości matki.

Intensywność kontaktu, jego jakość decyduje o przywiązaniu dziecka.

Kalectwa uczuciowe bywają nabyte i wrodzone.

Pierwsze pięć lat życia dziecka, poczynając od szóstego miesiąca,

naukowcy zaliczają do okresu krytycznego dla deprywacji uczucia miłości.

Skutkiem choroby sierocej jest między innymi: trwałe uszkodzenie

mechanizmów emocjo-nalnych. Jednostki takie nie potrafią nawiązać

więzi uczuciowych z otoczeniem, nie umieją ani dawać, ani odbierać

miłości. Cechuje je brak koncentracji uwagi, inwencji, wyobraźni, słabe

myślenie abstrakcyjne, egocentryczne.

Brak więzi jest dla rozwoju dziecka szkodliwe.

Sumienie dziecka

Sumienie można nazwać sternikiem własnej duszy. To ono wyznacza kierunek

ku dobremu. Poprzez sumienie rozumiemy zdolność pozwalającą oceniać

własne postępowanie jako zgodne lub niezgodne z przyjętymi normami

etycznymi. Takie pojmowanie sumienia zakłada, iż może do mieć etycznych

i umiejący porównać owe normy z własnym postępowaniem.

Czy dziecko ma sumienie?

Przeważa pogląd, iż żadne dziecko nie rodzi się z ukształtowanym

sumieniem, uczy się do-piero, co jest dobre, a co złe, w toku wychowania.

Behawioryści uważają, iż uczy się ono tego dzięki nagrodom i karom za

przestrzeganie lub łamanie reguł postępowanie. Głównymi motywami są

wtedy lęk przed karą i pragnienie nagrody. Oprócz tego wpływ na

formowanie się sumienia ma uczenie się przez naśladownictwo osób

znaczących lub grup.

Psychoanalitycy również uważają, że umiejętność rozróżniania

dobra od zła nie jest u dziecka wrodzona, lecz nabyta od rodziców.

Niektórzy psychologowie i ekolodzy uważają, że dziecko jest istotą

społeczną z urodzonymi ku temu predyspozycjami i dzięki popędowi

sympatii przyswaja sobie normy drogą uczucio-wą przez przynależność do

bliskiej osoby.

M. Smith nazywa sumienie głosem ludzkiego serca danym od Boga. Głos serca

to głos miło-ści. Sumienie nie może powstać bez miłości. Człowiek,

który nie potrafi kochać, nie ma su-mienia, kieruje się tylko regułami

zewnętrznymi, kalkulacją rozumową lub niskimi uczuciami i popędami.

Miłości do ludzi - kierującej sumieniem - musi towarzyszyć wiedza by

nie popełniać błędów. Sumieniu więc też jest potrzebna wiedza,

chociaż jej zasób nie świadczy jeszcze o poziomie moralnym.

Fundamentów sumienia nie można stawiać na ruchomych piaskach.

Musi być coś trwałego, wewnętrznego, gdzie będzie tkwiło źródło

wiedzy, ocen, wyczucia; co dobre, a co złe. Takim źródłem jest

miłość rozwijająca się od poczęcia i trwająca aż po ostatnie

tchnienie ludzkiego życia. Rozwój zdolności kochania jest równocześnie

rozwojem sumienia, którego rodowód wywodzi się z samej istoty miłości

do ludzi i świata. Dobre jest to, co służy człowiekowi, złe to, co mu

szkodzi.

Kształtować sumienie trzeba przede wszystkim od wewnątrz, uaktywnić

przy tym wyobraźnię dziecka. Miłość nie mogłaby tworzyć dobra bez

zdolności do obiektywnych ocen. Zdolność ta istnieje i przejawia się w

opanowaniu emocji, dążeniu do prawdy, w wykorzystaniu rozumu i wyobraźni

do analizy zaistniałych problemów i zdarzeń. Zdolność tę trzeba

rozwijać od wczesnego dzieciństwa, jest to bowiem niezbędne przy

formowaniu postaw sumienia.

Piaget twierdzi, iż dziecko najpierw dopasowuje rzeczywistość do swojego

sposobu myślenia /asymilacja/, a potem swój sposób myślenia dopasowuje

do rzeczywistości /akomodacja/. Według niego myślenie dzieci jest

ograniczona i z góry są ustalone dziecięce struktury kogni-tywne, a

więc gotowe schematy myślowe, co rzeczywiście uzasadniałoby pogląd,

iż dziecko "nie dorosło do poważnych rozmów". Korczak

natomiast twierdził, że z dzieckiem można rozmawiać na każdy temat.

Rozwijanie zdolności kochania to równoległe uczenie się dawania i

odbioru uczuć. Maslow rozróżnia dwie kategorie kochania i miłości:

-?B miłość do bytu innej osoby, nieegoistyczna

-?D miłość potrzebująca, egoistyczna

Miłość B wywodzi się ze wzrostu, a miłość D z braku. Wiele osób

doświadcza obu rodzajów miłości jednocześnie w różnych proporcjach.

Między pierwszym a piątym rokiem życia, gdy dziecko rozwija się

kilkakrotnie szybciej niż w innych okresach wzrastania - jego reakcje

emocjonalne wiążą się z intensywnym odkrywa-niem siebie i tego, co je

otacza.

Słowna umiejętność wyrażania swych uczuć pozwala dziecku bardziej

zbliżyć się psychicznie do osób dorosłych i spowodować ich reakcje

adekwatne do jego emocjonalnych potrzeb. Słownictwo, dotyczące sfery

uczuciowej jest ważne i możliwe do wprowadzania wśród malu-chów,

zważywszy na rolę emocji i potrzebę jej wyrażania w kontaktach z

dorosłymi. Wczesny kontakt małych dzieci z książką, jeszcze zanim

nauczą się czytać, również ma niebagatelne znaczenie w rozwijaniu

mowy, myślenia, uczuć i zainteresowań.

Oprócz miłości niezwykle ważne jest w pierwszych latach życia

zaspokojenie elementarnej potrzeby bezpieczeństwa. Strach towarzyszący

prawdziwym lub wymyślonym zdarzeniom przyczynia się do powstawania u

dzieci tzw. lęków nocnych.

Szkoła rozwija czy tłumi zdolność kochania?

Zbiorowe wychowanie, jeśli pominiemy żłobki zaczyna się od przedszkola.

Sporo racji miał indyjski pastor i pedagog Rabindranath Tagore,

twierdząc, że wychowywać człowieka do dobra i piękna trzeba w

bezpośrednim kontakcie z przyrodą . Stworzył on wizję ideału

wychowania w charakterze uniwersalnym. Swymi sojusznikami uczynił sztukę

i naturę. Utworzył "Szkołę poety", zwaną "przybytkiem

pokoju" w Santiniketan z dala od wielkich miast.

Współczesnością zawładnęła orientacja na wygodę i na

"mieć", nie na twórczy trud, na "być". Utrwalają

taki stan rzeczy systemy oświatowe spychające na pobocze problemy

wychowa-nia.

W szkole dominują przymus i nuda, podręcznikowe przekazywanie wiedzy,

hamowanie twórczości i naturalnej ciekawości dziecka, edukacja

pamięciowa, produkowanie ludzi z mar-twymi umysłami.

Miłość do świata i ludzi - oto najważniejszy cel wychowania. Miłość

więc cele wychowania jednoczy i wynosi ponad różnice kulturowe,

religijne, polityczne, obyczajowe i wszelkie inne. W niej jest prawda i

piękno i sens ludzkiego istnienia.

Spośród form lekcyjnych uczących dziecko wczuwać się w sytuację

drugiego człowieka, rozumieć go i nawiązywać z nim psychiczną

łączność - jest drama. Ta forma pracy aktywizuje dzieci, bogaci i

rozwija umiejętności przekazywania i odbierania myśli i uczuć w

kontaktach z ludźmi, uczy panowania nad własnymi emocjami, pokonywania

nieśmiałości, odkrywania swej indywidualności, kształci zdolności

koncentracji.

Bez systematycznego treningu wrażliwości, wyobraźni, inwencji ubożeje

człowiek wewnętrz-nie i ubożeją jego kontakty ze światem. W

dzieciństwie trening psychofizyczny ma znaczenie większe niż w

dojrzałości, jest bowiem warunkiem ich elementarnego rozwoju istnienia.

Pierwszy warunek jaki powinien spełniać przyszły pedagog, to

umiejętność nawiązywania z dziećmi kontaktu emocjonalnego. Bez

wzajemnej akceptacji osiąganie pozytywnych wyników wychowawczych jest

niemożliwe. Przeładowane programy, zagęszczone klasy i obojętni

nauczyciele rozliczani z "przerabianego materiału" - wszystko to

prowadzi do autorytarnego stylu pracy szkoły narzucającego dyscyplinę

zewnętrzną opartą na strachu. Natomiast tam, gdzie nauczyciele z

uczniami są zaprzyjaźnieni, nawet w trudnych warunkach można

osią-gnąć korzystne rezultaty wychowawcze, eliminują lęk i nudę.

Szkoła może utrwalać i rozwijać miłość, lecz może też miłość

niszczyć, a zaszczepiać nie-nawiść. Zależy to od nauczycieli,

wychowawców.

Musi zaistnieć indywidualizacja wychowania w systemach oświatowych. Im

większa liczba dzieci przypadająca na jednego nauczyciela, tym mniejsza

skuteczność oddziaływań wy-chowawczych. Szkoły giganty i przeładowane

klasy sprzyjają antywychowaniu i rozwojowi agresji.

O szczęście dla każdego dziecka

Miłość i sprawiedliwość są to dwie uniwersalne wartości, które,

gdyby były realizowane, przyniosłyby ludzkości zaspokojenie jeszcze

jednej odwiecznej tęsknoty wszystkich po-krzywdzonych - tęsknoty za

równością.

Ideę o równości w dużo większym stopniu można urzeczywistnić wśród

dzieci aniżeli wśród dorosłych. Po pierwsze dlatego, że to czego

brakuje dziecku w domu rodzinnym, daje się w pewnym stopniu uzupełniać w

placówkach poza rodzinnych, do których uczęszcza; po drugie - które z

natury swej żyje teraźniejszością, cieszy się chwilą, ruchem ,

drobiazgiem, łatwo uszczęśliwić i odwrócić jego uwagę od cierpienia.

Równość w dzieciństwie polega na równym dostępie do szczęścia. O

dziecięcym poczuciu szczęścia lub nieszczęścia stanowią emocje.

Człowiekowi dorosłemu wiedza przeszkadza w osiąganiu pełni szczęścia.

Wie bowiem co to jest zło, wojna, śmierć. Dziecko tego nie wie. Dla

niego nawet śmierć może być zabawą, dopóki nie dotknie jego

najbliższych. Szczęście dziecka nie jest obciążone, jak u osób

dorosłych, obawą o ocenę znawców, o trwałość dzieła,

opłacalność, funkcjonalność itp.

Szczęśliwym można być wówczas, gdy jest się sobą, i ma się poczucie

wolności. Wolność powinna być głównym atrybutem dzieciństwa. Zabawa,

zabawki i rówieśnicy - bez tego szczęścia dziecko obejść się nie

może. Dużo szczęścia daje dziecku twórczość, jeśli nie jest ganiona

i tłumiona przez dorosłych.

Rozwój dziecka najlepiej dokonuje się przez radość, a radość znajduje

ono między innymi: w odbiorze dóbr kulturalnych. Szczęśliwe

dzieciństwo może mieć miejsce tylko tam, gdzie to-czące się codzienne

życie dziecka nie jest nasycone atmosferą strachu.

Szczęście dziecka to: chwile intensywnej radości, czerpanej z odkrywania

uroków otaczają-cego świata oraz własnego rozwoju. Jest to a także

stan maksymalnego zadowolenia z re-akcji między sobą i przychylną

rzeczywistością.

Kochający rodzice, ciepła atmosfera domu, zabawa, ruch dużo twórczej

swobody, koleżeń-ska przyjaźń, lubiana szkoła, przygody i rozruszania

w kontakcie ze sztuką i przyrodą, życz-liwość i zrozumienie dorosłych

- to wszystko składa się na szczęśliwe dzieciństwo.

Dzieci chore. Też mają prawo do szczęścia, zabaw, kontaktu z innymi

ludźmi, przyrodą ze światem zewnętrznym a nie tylko z domem i

szpitalem.

Ludzie zdrowi - od zwykłych obywateli po rządzących - nie tylko nie

chcą widzieć nieszczęść dziecięcych, lecz także wiedzieć o nich. Ta

podświadoma obrona spokoju sumienia przejawia się w polityce

informacyjnej, w programach wychowania, w tematyce naukowej i innych.

Ukrywanie chorób i kalectwa przed opinią publiczną czyni z tych

nieszczęść rzecz wstydliwą.

Miłość pod ochroną prawa.

"Bez miłości ludzkość nie mogłaby istnieć ani jednego dnia"

????????E. Fromm

Miłość, nawet zastąpiona sformułowaniem "związek

uczuciowy", jest niechętnie przez praw-ników widziana. Słowo to

pada raz w Deklaracji Praw Dziecka i raz w Konwencji Praw Dziec-ka.

Prawa dziecka w międzynarodowych dokumentach powoli, lecz stale nabierają

znaczenia, rozszerzają swój zakres, od odwoływania się do dobrej woli

do form obligatoryjnych.

Prawo powinno być tak sformułowane, aby było jednoznaczne, czytelne i

aby się nie dawało możliwości czynienia krzywdy dziecku.

Pedagogika negatywna - Prekursorka Alice Miller. Wychowanie

celowościowe nie gwarantuje równoprawnych stosunków między wychowawcami

a ich podopiecznymi. Nie da się pogodzić idei kształtowania czyjejś

osobowości, formowania jej przez innych z ideą tolerancji, szacunku i

zaufania do tych osób. Wychowanie dyrektywne niesie ze sobą więcej

szkód niż pożytku. Wysuwanie w stosunku do kogokolwiek celu

wychowawczego jest nieuprawnione, bo przecież stanowi jaskrawy fakt

podejmowania decyzji za kogoś, narzucania innym własnego punktu widzenia,

własnego systemu wartości oraz potraktowanie innej osoby w sposób

przedmiotowy. Najgroźniejsze jest robienie z dziecka wizytówki rodziców.

Jest to niemal zbrodnia, która zabija osobowość dziecka, staje się ono

bezdusznym robotem produkującym piątki i talenty. Nie z każdą decyzją

dziecka rodzice się zgodzą - to normalne, tak jak niekoniecznie zgadzają

się z każdą decyzją swoich dorosłych krewnych czy przyjaciół. Jednak

zasadniczo szanują te decyzje i zdolność dziecka do ich podejmowania -

nawet jeśli czasem czują sprzeciw i starają się udaremnić ich

wykonanie (tak jak mogą przeciwdziałać pewnym decyzjom podjętym przez

innych dorosłych)! Jednocześnie rodzice wolni od pedagogicznych roszczeń

przekonują się, że dziecko potrafi podejmować znacznie więcej

sensownych decyzji w odniesieniu do siebie samego, niż na ogół się

przypuszcza Odebranie komuś odpowiedzialności za samego siebie

dyskwalifikuje go, zaprzecza jego wrodzonym zdolnościom.

Pedagogika antyautorytarna -Prekursor Theodor W. Adorno. Jego główną myślą było

to, by już nigdy więcej nie powtórzył się Oświęcim. Chodziło mu

także, by poszukiwać nowych idei edukacyjnych - pedagogiki miłości i

tolerancji. Uważał, że są dwa źródła totalitarnej przemocy: po

pierwsze - wychowanie we wczesnym dzieciństwie, po drugie - ogólna

oświata, która ma nie dopuścić do powtórzenia czasów Oświęcimia.

Wychowanie wg T. Adorno powinno przygotowywać do konfliktów jako czegoś

normalnego i do stanowienia oporu wobec przemocy względem słabszych.

Ogromny wpływ na dyskusję o wychowaniu antyautorytarnym wywarł

angielski pedagog Aleksander Sutherland Neill. Jego zdaniem prawie

wszystkie dzieci są źle wychowywane, ponieważ tylko niektóre z nich

dorastają w rodzinie, która zapewnia wolność, możliwość bycia sobą.

Dobra natura dziecka jest deformowana przez społeczeństwo, a szczególnie

przez rodziców i nauczycieli. "Wszyscy próbują zmienić,

"uformować" charakter dziecka, poprzez narzucanie własnej

osobowości dziecku. Tego typu podejście nie jest w interesie dziecka.

Jest to idea formowania człowieka na własne podobieństwo" Celem

wychowania ma być wolny człowiek, który jest w pełni szczęśliwy i

żyje w harmonii z pokoleniem ludzi dorosłych. Wychowanie ma polegać na

rozwijaniu i wspieraniu zainteresowań i ciekawości dziecka, a przez to

będzie ono szczęśliwe, będzie w pełni sobą. "dziecko posiada

wrodzoną roztropność i wrodzony zmysł rzeczywistości. Jeśli pozostawi

się mu swobodę, nie skrępowaną żadnymi sugestiami dorosłych, dziecko

rozwinie się na miarę swych maksymalnych możliwości" . Wolność

oznacza dla niego prawo do czynienia tego wszystkiego, co danej osobie

sprawiało radość, ale tylko na tyle, na ile nie zagrażało to wolności

innych osób. We wspólnocie bowiem człowiek uczy się kompromisu, aby

zachować wolność. Podstawowe przesłanki antyautorytarnej pedagogii:

Dziecko jest z natury dobrą istotą ludzką i może się swobodnie

rozwijać; Należy zrezygnować w wychowaniu dziecka ze środków

dyscyplinujących; Relacje wychowawcze dorosłych z dzieckiem powinny być

partnerskie, a nie autorytarne; Cel wychowania musi być zorientowany na

indywidualne potrzeby dziecka oraz na jego dążenie do szczęścia;

Pedagogika filozoficzno - normatywna - Karol Kotłowski .W jego

przekonaniu, pedagogika wywodzi się z filozofii toteż żaden z jej

kierunków nie może lekceważyć tych korzeni. One bowiem stanowią

ostateczny punkt odniesienia do eksplikacji sensu wychowania. Naukowiec

usiłujący świadomie wyzwolić się z w swych badaniach od wpływów

filozofii, popada z reguły nieświadomie w zależność od innej

filozofii. Nauki o wychowaniu nie bazują przecież na jakiejś jednolitej,

zwartej doktrynie i da się w nich wyodrębnić wiele nurtów. Istotą

wychowania jest dążenie do osiągnięcia jakichś wartości dla

społeczeństwa i/lub dla jednostki. Wychowawca powinien znać nie tylko

cel, ale strukturę oraz hierarchię wartości. Wychowanie człowieka jest

procesem jego integracji wokół wartości z zachowaniem pewnych

prawidłowości (wyznaczają one fazy rozwoju psychofizycznego i naturę

wartości i ich hierarchię). Wg Kotłowskiego: Wychowanie - należy do

jednego z najbardziej złożonych działań człowieka, jakim jest jego

oddziaływanie na drugą ludzką świadomość w celach wychowawczych.

Działalność wychowawcza - takie działanie, mające na celu rozwój

osobowości dziecka przez włączenie go w służbę uznawanych przez

społeczeństwo wartości. Aktem pedagogicznym - jest każda świadoma

czynność człowieka, która zorientowana jest na jakiś cel wychowawczy.

Akt ten dzięki swojej normatywności jest czymś dynamicznym. W strukturze

aktu zawarte są następujące działania wychowawcy: Analiza istniejącej

sytuacji wychowawczej. Refleksja nad sytuacją pod kątem określonego celu

wychowawczego. Obmyślenie sposobu postępowania prowadzącego do

osiągnięcia postawionego celu. Sam czyn wychowawczy, mający na celu

wywołanie pożądanych zmian w psychice wychowanka, czyli wytworzenie

nowej sytuacji wychowawczej. Pedagogika egzystencjalna - człowiek, jako

jedyny z wszystkich bytów sam, ustawicznie tworzy się tym, czym jest,

dokonując własnych wewnętrznych wyborów, w których wyraża swoją

wolność. Jesteśmy wręcz na ta wolność skazani, jest ona atrybutem

naszego człowieczeństwa. Nasza wolność wewnętrzna jest ciągle

zagrożona urzeczowieniem i utratą autentyczności. Dlatego jesteśmy

wewnętrznie rozdarci i podatni na lęki egzystencjalne, np. przed

osamotnieniem Przedstawiciele nurtu agnostyczno-ateistycznego to Heidegger,

Sartre, Camus: Heidegger - człowiek wynurza się z nicości i jest rzucony

w świat, wyrywanie się ku przyszłości nadaje sens światu, ale jedynie

dzięki projekcji dokonanej przez człowieka, który sam pozbawiony jest

sensu, ponieważ otacza go nicość, upadek. Istnienie człowieka jest

zespolone ze światem, ale choć człowiek ciąży do innych ludzi to

zagrażają oni jego autentyczności. Jaspers - nie usiłuje dotrzeć do

istoty bytu, ogranicza się do badania ludzkiej egzystencji w swej

filozofii człowieka dostrzegał wartości czterech sytuacji granicznych.

Są to sytuacje: cierpienie, winy, walki i śmierci. Graniczność polega

na bezkresnej samotności, która otaczając człowieka nakazuje dokonania

odkupienia win. Odkupienie jest tu wyjątkowo niereligijne. Bez względu na

rodzaj win, wymaga zobaczenia swego egoizmu wobec zdrad, które fundujemy

bliskim. Zdrada jest etyczna, opiera się na sprzedawaniu ideałów, oraz

kupowaniu autorytetów. Znamię winy, potrafi dręczyć i gryźć przez

lata. Śmierć nie jest unicestwieniem, ale dopełnieniem życia. . Osobę

w ujęciu egzystencjalnym cechują: autentyczność (wiąże się z

urzeczywistnieniem jedynej niepowtarzalnej egzystencji), zaangażowanie

(odkrycie swego usytuowania z wszystkimi trudnościami, konfliktami i

tragizmem), dialogiczność (uznanie wolności własnej jak i innych

Pedagogika serca - miłości - Trwałym fundamentem i połączeniem dla

wartości, która nadaje uniwersalny sens życiu, jest miłość. Z niej

wywodzą się szlachetne idee, cele, kierunki działania. Miłość to

pozytywna emocjonalna postawa wobec ludzi i świata. Miłość jako postawa

to przychylny, życzliwy stosunek do ludzi - nie tylko do konkretnych

jednostek. (Okoń) Jeśli chcemy wychować człowieka zdrowego psychicznie

i fizycznie musimy zadbać o rozwój jego uczuć jeszcze przed urodzeniem -

w okresie prenatalnym. Rozwijanie zdolności kochania to równoległe

uczenie się dawania i odbioru uczuć. Trzeba samemu mieć serce, sferę

własnego ducha, by pomóc uczniom w rozwoju mocy ich własnych serc i

własnej duchowości.

Pedagogika niedyrektywna - Carl R. Rogers wypracował

koncepcję terapeutycznej pomocy dziecku w rozumieniu siebie i

samoakceptacji. u podstaw pedagogiki niedyrektywnej, zalicza się:

Samourzeczywistnianie jako stalą tendencję do rozwoju całego potencjału

ludzkich zdolności; Autonomię i współzależność społeczną jako

pełną zdolność i wolność podejmowania przez człowieka decyzji;

Ponoszenie odpowiedzialności za swoje postępowanie i życie dzięki

społecznemu kontekstowi, w którym mogą się one rozwijać;

Międzypodmiotowość jako warunek podmiotowości; Orientację człowieka

na cel i sens własnego życia; Holizm, czyli postrzeganie człowieka jako

niepodzielnej, zintegrowanej całości jego ciała, psychiki i ducha.

Pedagogika GESTALT - świadomość jest podstawowym pojęciem Gestalt.

Zdolność do bezpośredniego odczuwania rzeczywistości zewnętrznej i

wewnętrznych stanów emocjonalnych. Chodzi o uczenie ludzi ich własnych

świadomości. Wyjście w reformowaniu teorii i praktyki edukacyjnej od

jasności sensu i celów osobistego życia i systemu wartości przez samych

pedagogów (nauczycieli i wychowawców). Pedagogika radykalnego humanizmu -

Erich Fromm: Pedagog humanistyczny nie czeka na zezwolenie władz, prawa

czy ideologii, ale kierując się głosem serca, realizmu, zmysłem energii

i umiłowaniem życia wierzy w moc przemian w sobie i innych, a także

dąży do przewyższania jednostkowego i społecznego status quo. Fromm

wierzy w wolność, w prawo człowieka do bycia sobą, walki przeciw

wszystkim tym, którzy usiłują nie dopuścić, żeby stał się sobą.

Ważna jest osobista zdolność pedagogów / wychowawców do mówienia NIE,

do okazania nieposłuszeństwa wobec władzy i opinii publicznej w

sytuacjach, kiedy mogą być zniewoleni, wykorzystani, czy tez kiedy

zagrożona jest godność osobista i człowieczeństwo każdej osoby, w tym

także ich wychowanków czy współpracowników. Osobowość wychowawcy -

Rola nauczyciela we współczesnym świecie jest szczególna. Ponieważ

mają oni, jak żadna grupa zawodowa, wielki wpływ na kształtowanie

świadomości społecznej, powinni być otwarci na oczekiwania i potrzeby

społeczeństw, stymulować i prowadzić procesy edukacyjne w imię

interesów powszechnych, a nie tylko jednostkowych odznaczać się

niezależnością i krytycyzmem. Cechą wyróżniającą zawód nauczyciela

jest obowiązek kształcenia i wychowania. Zawód nauczyciela jest

szczególny i nie da sie porównać z żadnym innym. W pracy wychowawczej

mamy do czynienia z tym, co jest najbardziej skomplikowane, bezcenne i

najdroższe w życiu - człowiekiem. Od nauczyciela, od jego kunsztu

pedagogicznego i mądrości zależy droga życiowa wychowanka, jego rozwój

umysłowy, charakter, postawa obywatelska, miejsce i rola w życiu,

wreszcie szczęście osobiste.

Michalska podaje następujące kryteria normalności :

-przystosowanie się do środowiska ;

-poprawna percepcja rzeczywistości (człowiek dojrzały patrzy

obiektywnie) ;

-dojrzałość psychiczna i prawidłowy rozwój psychiczny ;

-zadowolenie i poczucie szczęścia ;

-odporność na konflikty , napięcia i niepokoje ; równowaga , integracja

i harmonia funkcji psychicznych

Lęk a strach- lęk i strach są zjawiskami bardzo podobnymi, ponieważ są

reakcjami emocjonalnymi na niebezpieczeństwo, towarzyszą im podobne

doznania somatyczne (cielesne) jak pocenie się, drżenie rąk czy

przyspieszone bicie serca. Strach jest reakcją proporcjonalną na

niebezpieczeństwo, podczas gdy lęk jest reakcją na niebezpieczeństwo

małe albo wręcz pozorne. Zarówno lęk, jak i strach są proporcjonalnymi

reakcjami na niebezpieczeństwa z tą różnicą, że w przypadku strachu

niebezpieczeństwo jest obiektywne, widoczne, natomiast w przypadku lęku

ukryte i subiektywne. Klasyfikacja zaburzeń lękowych - Fobia, panika jest

nieuzasadnionym, irracjonalnym lękiem, niewspółmiernym do przyczyny,

powiązanym z konkretnym niebezpieczeństwem. Fobie, zaburzenia lękowe w

postaci fobii - uporczywy lęk przed różnymi określonymi sytuacjami,

zjawiskami lub przedmiotami, związany z unikaniem sytuacji wywołujących

go i utrudnieniem funkcjonowania społecznego. Fobie wywołane są przez

pewne sytuacje lub obiekty, zewnętrzne wobec osoby przeżywającej lęk,

które obiektywnie nie są niebezpieczne. Zaburzenia lękowe: należą do

grupy zaburzeń nerwicowych mających wpływ na zachowanie, myślenie,

emocje i zdrowie fizyczne. Są spowodowane zarówno czynnikami

biologicznymi jak i indywidualnymi warunkami osobowymi. Fobie proste

(specyficzne) - zaburzenie charakteryzujące się odczuwaniem silnego lęku

lub wstrętu w obecności jednego ściśle określonego bodźca (np. winda,

ciasne pomieszczenia, samolot, pająki, itp.). Agorafobia - irracjonalny

lęk przed przebywaniem na otwartej przestrzeni, wyjściem z domu,

wejściem do sklepu, tłumem, miejscami publicznymi, samotnym

podróżowaniem, wywołany obawą przed napadem paniki i brakiem pomocy.

Objawami towarzyszącymi zaburzeniu są również często: depresja,

natręctwa i fobia społeczna. Fobia społeczna - zaburzenie lękowe z

grupy zaburzeń nerwicowych, często mylone z nadmierną nieśmiałością,

w którym chory odczuwa lęk wobec wszystkich lub niektórych sytuacji

społecznych. Lęk dotyczący kontaktów z innymi ludźmi powoduje znaczne

ograniczenia życiowe u osób z tym zaburzeniem. Fobia społeczna jest

jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych. Zespół

uogólnionego lęku zespół paniki - Występuje zarówno w okresie

dzieciństwa i adolescencji, jak i życiu dorosłym. Charakteryzuje się

tym, że lęk i poczucie zagrożenia nie odnosi się do jakiegoś

konkretnego przedmiotu czy sytuacji, ale przyjmuje postać bliżej

nieokreślonego, nasilonego napięcia, martwienia się i ciągłych obaw

dotyczących wydarzeń i trudności życia codziennego. Ataki paniki są

kolejnym zaburzeniem lękowym. Polegają one na przeżywaniu ostrych

stanów lękowych w sytuacjach gdy nie występuje konkretny przedmiot

wywołujący lęk. Ataki paniki pojawiają się z niewiadomych przyczyn, a

nie w odpo?wiedzi na określone niebezpieczeństwo. Przeżycia lękowe

podczas ataku paniki są bardzo silne, niejednokrotnie silniejsze niż w

sytuacji rzeczywistego zagrożenia. "Chory ma wrażenie, że lada

chwila coś strasznego się z nim stanie, że umrze, że zwariuje; wszelkie

próby wytłumaczenia sobie, że przecież nic się nie dzieje, zawodzą.

Chciałby gdzieś uciec, skryć się, do kogoś przytulić, szuka opieki

drugich osób, potwornie boi się samotności. Zespół paniki - rodzaj

zaburzenia lękowego, które objawia się występowaniem epizodów silnego

strachu (przerażenia). Napady lęku zwykle występują niespodziewanie i

nie są związane z realnym zagrożeniem, lecz ze zbyt bujną wyobraźnią.

Typową treścią obaw podczas napadu jest przekonanie, że za chwilę

straci się życie, rozum lub przytomność. Większość napadów ma

racjonalne podłoże - istnieje konkretny bodziec zagrażający (np.

katastrofa samochodowa). Kiedy napady nie mają jasnego początku są

nieprzewidywalne. Osoby cierpiące na zespół paniki są często

przekonane, że zaraz umrą (bardzo silnie łomocze im serce, mają

zaburzenia widzenia, uczucie duszenia się), sądzą zazwyczaj, że mają

"atak serca". Zespół stresu pourazowego - rodzaj zaburzenia

lękowego będący efektem przeżycia traumatycznego wydarzenia. Zaburzenia

obsesyjno-kompulsywne - charakteryzujące się występowaniem u chorego

natrętnych (obsesyjnych) myśli oraz zachowań przymusowych

(kompulsyjnych). Osoby z tym zaburzeniem mają często słabszą pamięć

wzrokową. W przeciwieństwie do innych zaburzeń nerwicowych, źródłem

lęku często jest pojawianie się objawów, które nie są metodą jego

redukcji, lecz źródłem. Istota zaburzeń somatoformicznych. Histeria.

Hipochondria- Zaburzenia somatoformiczne polegają na zakłóconym

funkcjonowaniu fizycznym nie z powodu choroby somatycznej, ale w wyniku

konfliktu: konwersje, zaburzenia somatyzacyjne, zaburzenia bólowe,

hipochondrię, dysmorficzne zaburzenia ciała. Somatoformiczne: są to

stany charakteryzujące się skargami na dolegliwości fizyczne lub

ułomności występujące bez jakichkolwiek dowodów fizycznej patologii,

które mogłyby je potwierdzić. Histeria - Cechuje nadmierna ekstrawersja,

emocjonalność, płaczliwość, demonstracyjność zachowań, które są

powodowane nieuzasadnionym lękiem o funkcjonowanie danej części

własnego ciała. Histeria jest zaburzeniem równowagi nerwowej

spowodowanym przez urazy psychiczne lub przeciążenie układu nerwowego.

Charakterystyczną cechą histerii, jak każdej nerwicy, jest brak objawów

psychotycznych, takich jak urojenia czy halucynacje. Hipochondria -

przejawia się poczuciem nieuzasadnionego lęku o własne zdrowie,

przekonaniem o istnieniu ciężkiej choroby. Niepokojące doznania

pozostają poza kontrolą człowieka, który mimo zapewnień o dobrym

stanie swojego zdrowia nie jest zdolny do zapanowania nad nimi. W

dolegliwościach hipochondrycznych przeważnie dominuje uczucie bólu,

zlokalizowanego w różnych częściach ciała, nie spowodowanego jednak

żadną chorobą somatyczną. Podważają lub odrzucają zapewnienia

lekarskie. Nadmierne skoncentrowanie na wszelkich sygnałach płynących z

ciała. Zaburzenia psychosomatyczne - definicja, przykłady- Psychosomatyka

- całościowe ujmowanie problemów człowieka chorego. Choroba

psychosomatyczna w medycynie to taka choroba, w której powstawaniu

główną rolę odgrywają czynniki psychiczne. Na rozwój chorób

psychosomatycznych ma wpływ silny, długotrwały stres. Do chorób

psychosomatycznych zalicza się: zaburzenia odżywiania (jadłowstręt

psychiczny, otyłość),choroba wrzodowa, niektóre przypadki nadciśnienia

tętniczego, alergie, atopowe zapalenie skóry, astma oskrzelowa, migreny,

zaburzenia snu. Wzór zachowania A jako czynnik ryzyka chorób

psychosomatycznych- - zachowania dziwaczne - niekonwencjonalne: Osobowość

schizoidalna - samotnictwo; Osobowość schizotypowa - dziwaczność,

magiczność; Osobowość paranoiczna - podejrzliwość, nieufność,

wrogość. Pojęcie zaburzeń osobowości i ich klasyfikacja- występuje

gdy elastyczny system regulacji usztywnia się i powoduje stały,

niezmienny wzorzec zachowania, ujawniający się w niezmiennych reakcjach

na zmieniające się sytuacje. Utrwalone wzorce zachowań, odmienne od

powszechnych w danej kulturze i środowisku; zaburzenia te charakteryzują

się odmiennym sposobem przeżywania i odnoszenia się do innych ludzi niż

ten, który obowiązuje w danej grupie. Wiązka B Osobowość borderline

(osobowość z pogranicza) - granica osobowości z psychozą; stabilnie

niestabilni, są zawsze we wszystkim niestabilni (zatrzymać partnera,

choćby groźbą); Osobowość histrioniczna - przesadność, ściąganie

uwagi na siebie, uwodzenie i erotyzowanie z unikaniem kontaktu seksualnego.

Osobowość narcystyczna - wzbudzić podziw u innych ludzi demonstrując

swoją wysoką samoocenę, ale naprawdę mają ją bardzo niską; brak

empatii. Osobowość antysocjalna (psychopatia) - niedorozwój

uczuciowości wyższej, osoby niezdolne do miłości (umieją ją

pozorować), mają instrumentalny stosunek do innych (wykorzystuje

innych).Wiązka C Osobowość obsesyjno-kompulsywna - nadmierna

pedantyczność, nadmierna kontrola nad wszystkim. Osobowość zależna -

potrzeba bycia zależnym od kogoś, przymus bycia w związku; samopoczucie

jej zależne jest od innej osoby; partner stwarza poczucie bezpieczeństwa.

Borderline - osoby przejawiają brak stabilności w relacjach z innymi w

obrazie Ja, w zakresie preferencji seksualnych i stanach afektywnych.

Podejmują gorączkowe wysiłki, aby uniknąć rzeczywistego lub

wyobrażonego porzucenia; nawiązują niestabilne relacje z innymi,

przeżywają uczucie pustki wewnętrznej i zaburzenia tożsamości,

ujawniają powtarzające się zachowania samobójcze i samookaleczenia

się, są niestabilne emocjonalnie. Pojęcie uzależnienia i rodzaje

uzależnień. Uzależnienie - nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś

czynności lub zażywania jakiejś substancji. Rodzaje uzależnień

:Psychiczne, społeczne, fizjologiczne (fizyczne). Uzależnienie

fizjologiczne- zwane też czasem fizycznym, to nabyta silna potrzeba

stałego zażywania jakiejś substancji odczuwana jako szereg dolegliwości

fizycznych (np. bóle, biegunki, uczucie zimna, wymioty, drżenia mięśni,

bezsenność) Zaprzestanie jej zażywania (odstawienie) prowadzi do

wystąpienia zespołu objawów, które określa się jako zespół

abstynencyjny (zespół z odstawienia). W leczeniu uzależnienia

fizjologicznego stosowana jest detoksykacja, czyli odtrucie. Uzależnienie

psychiczne znane też jako psychologiczne, to nabyta silna potrzeba

stałego wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś

substancji, której niespełnienie jednak nie prowadzi do poważnych

fizjologicznych następstw. Istota uzależnienia fizycznego i psychicznego

. Tolerancja i zespół abstynencyjny. Zespół abstynencyjny - są to

zaburzenia czynnościowe występujące po przerwaniu przyjmowania lub

wyraźnym zmniejszeniu tolerowanej dawki. Objawy ulegają zmniejszeniu po

podaniu środka działającego agonistycznie. Tolerancja - to zdolność

akceptacji (bądź też nie) zaistniałej sytuacji, przez nasz umysł,

stopień tolerancji, zależny jest od czasu w jakim nasz umysł

zaakceptował zaistniałą sytuację. Fazy rozwoju uzależnienia- Faza 1

picie towarzyskie: picie sprawia przyjemność, wzrost tolerancji i ochoty

na alkohol: Faza 2 ostrzegawcza: szukanie okazji do picia , inicjowanie

wypijania kolejek , po wypiciu lepsze samopoczucie, alkohol przynosi

ulgę, uwalnia od napięć: Faza 3 krytyczna: wyrzuty sumienia - "kac

moralny", zaniedbywanie rodziny i konflikty małżeńskie,

nieobecności w pracy, usprawiedliwianie picia licznymi okazjami, wzrost

agresywności, konflikty z prawem, zaniedbywanie wyglądu zewnętrznego,

składanie przysiąg abstynencji, poczucie pustki bezradności: Faza 4

chroniczna: okresy długotrwałego opilstwa, picie poranne , upijanie się

w samotności, spadek tolerancji na alkohol, sięganie po alkohole

niekonsumpcyjne, rozpad więzi rodzinnej, wynoszenie rzeczy, kradzieże - w

celu zdobycia alkoholu, degradacja zawodowa i społeczna, otępienie

alkoholowe - "wtórny analfabetyzm" alkohol staje się jedynym

celem w życiu, psychozy alkoholowe - "delirium", padaczka

alkoholowa, choroby somatyczne - polineuropatia, marskość wątroby,

skrajne wyczerpanie organizmu. Charakterystyka współuzależnienia-

Współuzależnienie jest emocjonalnym, psychicznym, behawioralnym stanem,

który jest wynikiem działania na jednostkę zbioru wprowadzonych w życie

przez inne osoby przykrych i uciążliwych reguł, które uniemożliwiają

otwarte demonstrowanie uczuć oraz bezpośrednią wymianę poglądów, na

temat problemów osobistych i interpersonalnych.Jest to schemat pewnych

sztywnych zachowań mających na celu dopasowanie się jednostki do

destrukcyjnej dla niej sytuacji. Stan ten utrudnia dokonywanie

konstruktywnych zmian w życiu.Żyjąc z człowiekiem uzależnionym, nie

można nie doświadczać strasznych skutków jego choroby. Uzależnienie to

bowiem choroba, która dotyczy całej rodziny. Straty emocjonalne obejmują

wszystkich, a ich naprawa wymaga długotrwałej terapii. To całkowite

podporządkowanie swojego życia drugiemu człowiekowi i wynikające z tego

cierpienia. Osoba współuzależniona żyje życiem swojego uzależnionego

partnera (czy innej bliskiej osoby), a nie własnym. Dopasowuje do niego

swoje zachowania, dostosowuje się do rytmu picia (lub innej czynności),

porzuca własne marzenia i zaprzestaje realizowania siebie. Osoba taka

silnie współprzeżywa ze swoim bliskim i uważa to za naturalne.

Początkowo terminem tym określano ludzi cierpiących z powodu choroby

alkoholowej bliskich osób. Obecnie obejmuje on wszystkie rodzaje

uzależnień, także od narkotyków, hazardu, seksu itp. Osoba

współuzależniona traci własną tożsamość. W rodzinie panuje chaos,

ludzie gubią się w swoich emocjach. Zacierają się granice pomiędzy

moim indywidualnym "ja", a "ja" partnera. W takiej

sytuacji trudno jest realizować własne potrzeby, których często osoba

współuzależniona nie potrafi nawet określić. Obraz kliniczny

schizofrenii, typy - Schizofrenia - choroba psychiczna/psychoza o

charakterze przewlekłym; pojawia się u ludzi młodych lub młodych

dorosłych. Choroba o wielkim bogactwie objawowym. Występują objawy

osiowe i wiele innych, różnych, które stanowią o podziale schizofrenii.

Obraz kliniczny schizofrenii: Autyzm - odcięcie się od rzeczywistości,

zerwanie relacji z otoczeniem; PROPORCJA AUTYSTYCZNO - SYNTONICZNA - autyzm

występuje, ale jest też współbrzmienie z otoczeniem. Stępienie

uczuciowe - zanik uczuciowości wyższej, czyli niezdolność do darzenia

miłością i innymi uczuciami wyższymi. Przestaje przeżywać uczucia,

interesować się osobami najbliższymi. Rozszczepienie - przez to

schizofrenię inaczej nazywa się psychozą rozszczepienną (np.

rozszczepienie w obszarze uczuć - oddzielnie miłość/oddzielnie

nienawiść); zakochanie jest niejako psychozą bo uczucia nie są

zintegrowane - ktoś jest albo dobry albo zły - tak powstają

prześladowcy. Może wystąpić rozszczepienie psychiki od ciała;

najważniejszego rozszczepienie osobowości, czyli osoba taka czuje się

sobą i jednocześnie kimś innym; jakby miał 2 osobowości. SCHIZOFRENIA

PROSTA Objawy pozytywne (psychopatologiczne) -> omamy, urojenia; Objawy

negatywne (psychopatologiczne) -> nie ma tu określonego zjawiska,

które powinno być np. powinien mówić, a nie mówi tzw. MUTYZM, AUTYZM.

W schizofrenii prostej dominują objawy negatywne. Początek choroby jest

powolny, trudny do dostrzeżenia. SCHIZOFRENIA PARANOIDALNA (urojeniowa)Typ

odwrotny do prostej; dominują objawy pozytywne - produkcja dziwacznych

zjawisk, omamów i urojeń. Początek jest ostry i ma dobre rokowania

(lepiej się leczy). SCHIZOFRENIA KATATONICZNA (katatonia)Na tym planie

występują zaburzenia ruchu. Ma dwie formy: Hipokinetyczna - za mało

ruchu (zahamowanie ruchowe), skrajne jest zatrzymanie w bezruchu (stupor);

występuje giętkość woskowa (możemy formować, nadawać pozycję,

kształt ciała w którym pozostaje). Hiperkinetyczna - z nadmiarem ruchu;

skrajna postać to szał katatoniczny (atak, pobudzenie emocjonalne, z

silnymi wyładowaniami ruchowymi).SCHIZOFRENIA HEBEFONICZNA

Charakterystyczną cechą jest pustka emocjonalna, niedostosowany afekt

(reaguje emocjonalnie, nie adekwatnie do sytuacji); infantylizm (zachowują

się jak dzieci). SCHIZOFRENIA NIEZRÓŻNICOWANA ma wiele różnych

objawów różnych schizofrenii. Przyczyny schizofrenii ( biologiczne,

psychologiczne ) - Biologiczne (poprawia się stan pacjenta po podaniu

leków):Czynnik genetyczny - geny dają predyspozycje do zachowania, czyli

mają pewne znaczenie. Czynnik biochemiczny - poziom neurotransmiterów,

substancji przekaźnikowych odpowiedzialnych za przekaźnictwo neurowe.

Czynnik neuroanatomiczny - mikrouszkodzenia mózgu. Psychologiczne: Teoria

podwójnego związania Batesona - istotne znaczenie ma sposób

komunikowania się matki z dzieckiem. Teoria Kazimierza Jankowskiego

niedokończonego cyklu rozwojowego rodziny - dorosłe dziecko jest w

związku symbiotycznym ze swoimi rodzicami i nie potrafi ich opuścić.

Psychozy a nerwice - Psychoza- zaburzenie psychiczne definiowane w

psychiatrii jako stan umysłu, w którym doznaje się silnych zakłóceń w

percepcji rzeczywistości. Osoby które doznają stanu psychozy mogą

doświadczać halucynacji, paranoidalnych urojeń i obsesji, nagłych zmian

osobowości, a ich sposób myślenia ulega zwykle całkowitej

dezorganizacji. Bardzo często osoba w stanie psychozy nie ma jej

świadomości i wydaje się jej, że funkcjonuje normalnie. Obraz kliniczny

depresji - Depresja - zaburzenie psychiczne z grupy chorób afektywnych

charakteryzujące się objawami, które można następująco pogrupować:

symptomy emocjonalne: obniżony nastrój - smutek i towarzyszący mu

często lęk, płacz, utrata radości życia (począwszy od utraty

zainteresowań, skończywszy na zaniedbywaniu potrzeb biologicznych);

czasem dysforia (zniecierpliwienie, drażliwość); symptomy poznawcze:

negatywny obraz siebie, obniżona samoocena, samooskarżenia,

samookaleczenie, pesymizm i rezygnacja, a w skrajnych wypadkach mogą

pojawić się także urojenia depresyjne (zob. Zespół Cotarda); symptomy

motywacyjne: problemy z mobilizacją do wszelkiego działania, które może

przyjąć wręcz formę spowolnienia psychoruchowego; trudności z

podejmowaniem decyzji; symptomy somatyczne: zaburzenie rytmów dobowych

(m.in. zaburzenia rytmu snu i czuwania), utrata apetytu (ale możliwy jest

również wzmożony apetyt), osłabienie i zmęczenie, utrata

zainteresowania seksem, czasem skargi na bóle i złe samopoczucie

fizyczne; myśli samobójcze. Typy depresji: Depresja epizodyczna (epizody

depresyjne- trwa krócej niż dwa lata i charakteryzuje się wyraźnym

początkiem; Zaburzenia depresyjne nawracające (- powtarzające się

epizody depresji bez objawów wzmożonego nastroju i zwiększonej energii w

przeszłości depresję endogenną - uwarunkowana biologicznie, typowa;

ostrzejsza w przebiegu od egzogennej; depresja duża, epizod depresyjny o

znacznym nasileniu; depresję egzogenną (depresja reaktywna) - poprzedzona

stresującym zdarzeniem. Depresję przewlekłą - trwa co najmniej dwa

lata, a remisja nie trwa dłużej niż dwa miesiące. Depresję

poschizofreniczną - przejawia się w epizodzie depresyjnym po psychozie

schizofrenicznej. Objawy schizofreniczne, występują, lecz nie dominują

już w obrazie klinicznym. Upośledzenie umysłowe: polega na obniżeniu

poziomu sprawności intelektualnej. Upośledzony jest intelekt oraz

obniżony poziom zdolności adaptacyjnych

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE ?CHOROBY PSYCHICZNE

I Obniżenie sprawności intelektualnej oraz zdolności przystosowania?I

Nieodpowiednie reakcje emocjonalne, oraz zniekształcenie procesów

rozumienia i komunikacji

II Jest inwalidztwem trwa przez cale życie; występuje od urodzenia ?II

Jest chorobą występującą w wieku młodzieńczym lub dorosłym

III Stosowana jest rehabilitacja ?III Terapia, farmakoterapia i

psychoterapia