Rachunkowość Finansowa

20 IX 2014

Tematy:

1. Środki pieniężne i rachunki bankowe.

2. Wycena i ewidencja rozrachunków z tytułu dostaw i usług.

3. Dokumentacja i ewidencja wynagrodzeń.

4. Dokumentacja i ewidencja obrotu zapasami materiałów.

5. Dokumentacja i ewidencja stanu i zmian w zasobach środków trwałych.

6. Ogólny model ewidencji i rozliczania kosztów zasadniczych działalności operacyjnej w jednostkach produkcyjnych.

7. Ewidencja kosztów wg. Rodzajów i sposoby ich rozliczania.

8. Koszty zakupu – ewidencja i sposoby rozliczania.

9. Koszty produkcji – ewidencja i rozliczanie.

10. Kalkulacja podziałowa prosta.

11. Wycena i ewidencja produktów gotowych.

12. Ewidencja transakcji sprzedaży produktów gotowych

13. Ewidencyjny sposób ustalania wyniku finansowego i jego prezentacja w porównawczym rachunku zysków i strat.

Literatura: Barbara Gierusz „Podręcznik Samodzielnej Nauki Księgowania”

Wycena i ewidencja obrotu zapasami materiałów

1. Istota i klasyfikacja materiałów.

Materiały to rzeczowe aktywa obrotowe nabyte przez jednostkę w celu zużycia na potrzeby wszystkich rodzajów własnej działalności.

Materiały dzielą się na:

• Z punktu widzenia celu zużycia (rolę, jaką odgrywają materiały w procesie gospodarczym) dzieli się na:

  • Podstawowe

  • Pomocnicze

  • Paliwo

  • Części zamienne maszyn i urządzeń

  • Opakowania

  • Odpady

• Klasyfikacja materiałów wg. rodzajów:

  • Prowadzona jest w formie Systematycznego Wykazu Wyrobów – SWW powiązania z klasyfikacją gospodarki narodowej (gałąź, branża, podbranża)

  • Wykorzystywana do identyfikacji materiałów dla potrzeb zaopatrzeniowych, celnych, podatkowych (VAT)

  • W oparciu o SWW opracowywany jest w jednostce tzw. zakładowy indeks materiałowy, który powinien zawierać:

    • Nazwę materiału, jego symbol, oraz charakterystykę techniczną (typ, gatunek, wymiary)

    • Jednostkę miary

    • Cenę ewidencyjną

  • Podział według podmiotów odpowiedzialności:

Rodzaj materiałów	Materiały w drodze	Materiały na składzie	Materiały w przerobie
		Własne	Obce
	Zafakturowane przez dostawce, wysłane, ale poza siedzibą odbiorcy	Sprawdzone, co do ilości i jakości, odebrane od dostawcy i powierzone osobie materialnie odpowiedzialnej	Dostarczone przez dostawce, których przyjęcia odmówił odbiorca z różnych przyczyn (np. zła, jakość)
Saldo WN	301 – Rozliczenie Zakupu materiałów	311 – Materiały na składzie	391 – Zapasy obce (konto pozabilansowe)

2. Dokumentacja obrotu zapasami materiałów.

Dokumenty tę mają charakter dokumentów dyspozycyjno-potwierdzających, bowiem:

• Stanowią dyspozycję przyjęcia, lub wydania określonego materiału.

• Stanowią potwierdzenie dokonania obrotu zapasami, a tym samym podstawą obciążenia, lub zwolnienia z odpowiedzialności majątkowej określonych osób

• Stanowią podstawę ewidencji operacji magazynowych

Dokumentacja obrotów materiałami

Dowody przychodu	Dowody rozchodu
PZ – Przyjęcie zewnętrzne ZW – Zwrot materiałów PO – Przyjęcie odpadów MM – przesunięcie międzymagazynowe	RW – Rozchód wewnętrzny WZ – Wydanie zewnętrzne MM – przesunięcie międzymagazynowe

3. Ewidencja zapasu materiałów.

Ewidencja ta ma do spełnienia dwa podstawowe zadania, a mianowicie:

• Ewidencja powinna umożliwiać bieżącą kontrolę przychodu, rozchodu i stanu zapasu materiałów

• Powinna umożliwiać rozliczanie osób materialnie odpowiedzialnych za powierzenie im zapasu materiałów

Można nie prowadzić ewidencji materiałów (bieżącej) – każdy zakup jest traktowany jako zużycie.

Ewidencja zapasu materiałów
Ilościowa
Prowadzona w magazynie Urządzeniami ewidencyjnymi są luźne karty odrębne dla każdego asortymentu tworzą tzw. kartotekę ilościową Karta ilościowa zawiera: numer, nazwę i symbol, jednostkę miary, datę przychodu lub rozchodu, symbol i numer dowodu, ilość przychodu i rozchodu, zapas końcowy

Trójszczeblowy system ewidencji umożliwia daleko idącą kontrole gospodarki materiałami. Daje możliwość uzgodnienia między szczeblem I i II, oraz II i III

Ilościowa	Ilościowo - Wartościowa	Wartościowa
Okresowe, lub bieżące uzgodnienie danych ewidencji ilościowej i ilościowo – wartościowej dokonywane między magazynierem a osobą prowadzącą kartotekę ilościowo –wartościową. Danę obu kartotek powinny być zgodne co do stanów ilościowych	Zapisy dokonywane w ewidencji ilościowo wartościowej w zakresie wartości są uzgadniane z zapasami na kartach syntetycznych Uzgodnienie obrotów, a co najmniej stanów materiałów dokonywane jest na podstawie zestawienia obrotów i sald (lub sald) ewidencji ilościowo – wartościowej w której suma powinna być zgodna z saldem konta syntetycznego materiałów

4. Ceny ewidencyjne materiałów.

To ceny, według których wycenia się dochody obrotu zapasami i prowadzi ewidencje ilościowo – wartościową.

• Ceny ewidencyjne zmienne – rzeczywiste jednostkowe ceny zakupu wynikające z faktur od dostawy

• Ceny ewidencyjne stałe – ustalane w jednostce jednorazowo na poziomie np. ceny planowanej zakupu i mogą się różnić od rzeczywistych cen zakupu

Różnice między ceną stałą i zmienną nazywają się odchyleniami od cen ewidencyjnych i ulegają odrębnym zapisom w ewidencji księgowej.

5. Wycena bieżąca i bilansowa zapasu materiałów.

Zakupione w ciągu roku zapasy materiałów mogą być ujawniane w księgach rozrachunkowych na dzień ich nabycia (wycena bieżąca) według:

• Cen nabycia, czyli cen zakupu powiększonych o koszty bezpośrednio związane z zakupem

• Cen zakupu

• Cen przyjętych do ewidencji z uwzględnieniem różnic między tymi cenami, a rzeczywistymi cenami nabycia, lub zakupu

Zgodnie z ustawą o rachunkowości materiały zaliczone do rzeczowych aktywów trwałych wycenia się nie rzadziej, niż na dzień bilansowy według:

• Cen nabycia, czyli cen zakupu powiększonych o koszty bezpośrednio związane z zakupem, nie wyższych od cen sprzedaży netto.

• Cen zakupu, jeżeli nie zniekształca to stanu aktywów, oraz wyniku finansowego jednostki.

6. Transakcja zakupu materiałów.

a) otrzymanie i zaakceptowanie dowodu rozrachunkowego dokumentującego zakup – faktura

b) otrzymanie dostawy od dostawcy i przyjęcie jej do magazynu – dowód PZ

201 – Rozrachunki z odbiorcami 301 – Rozliczenie zakupów
i dostawcami materiałów 311 – Materiały na składzie

1 1 2 2

S_Ma S_Ma S_Wn S_Wn

S_Ma – Zobowiązania S_Ma – dostawy niefakturowanie S_Wn – zapas materiałów na
z tytułu dostaw składzie
S_Wn – materiały w drodze

1. Otrzymano fakturę wystawioną przez spółkę „Alfa” na materiały „c”.

2. Pz – otrzymano i przyjęto do magazynu dostawę materiałów „c” zakupionej w spółce „Beta”

Zadanie:

1. Otrzymano fakturę wystawioną przez spółkę „Multi” za materiały „A” – 35 000

2. Pz – otrzymano i przyjęto do magazynu dostawę materiału „C” zakupionych w spółce „Nord” – 40 000

201 – Rozrachunki z odbiorcami 301 – Rozliczenie zakupów
i dostawcami materiałów 311 – Materiały na składzie

1) 35000 1) 35000 2) 40000

2) 40000

35000 35000 40000 40000

S_Ma) S_Ma) S_Wn) S_Wn)

35000 40000 35000 40000

35000 35000 75000 75000 40000 40000

7. Transakcja zakupu materiałów i jej rozliczenie w systemie ewidencyjnych cen zmiennych

Rozliczenia transakcji zakupu dokonuje się wówczas, gdy dowody bezpośrednio związane z daną transakcją (czyli faktura i Pz) zostały ujęte na koncie 301 – Rozliczenia zakupu materiałów.

Rozliczenie transakcji zakupu w przypadku stosowania zmiennych cen ewidencyjnych obejmuje:

• Wyksięgowanie VAT naliczonego w przypadku, gdy dokonano zakupu opodatkowanego

• Jeżeli zakup był związany wyłącznie ze sprzedażą opodatkowaną to VAT naliczony podlega odliczeniu i obciąża konto 223 – Rozrachunki z Urzędem Skarbowym z tytułu VAT

Transakcja zakupu materiałów w systemie zmiennych cen ewidencyjnych
(związana ze sprzedażą opodatkowaną)

201 – Rozrachunki z odbiorcami 301 – Rozliczenie zakupów
i dostawcami materiałów 311 – Materiały na składzie

1 1 2 2

223 - Rozrachunki z
Urzędem Skarbowym z tytułu VAT

3 3

1. Faktura VAT – płatna przelewem, otrzymana od dostawczy za materiały.

• Wartość w cenie zakupu netto

• VAT naliczony

• Suma faktury

2. Dowód Pz – przyjęto do magazynu dostawę materiału, wartość w cenie ewidencyjnej (cena fakturowana netto)

3. Dowód Pk – rozliczenie transakcji zakupu materiałów

• VAT naliczony do odliczenia (zakup opodatkowany związany ze sprzedażą opodatkowaną

Zadanie:

1. Faktura VAT płatna przelewem, wystawiona przez Spółkę „Alfa” za:

• 1500 szt. materiałów „C” po 25zł za sztukę – 375000

• VAT naliczony (wg. stawki 23%) – 8625

• Suma faktury (do zapłaty) – 46125

2. Pz – otrzymano i przyjęto do magazynu materiały „C” zakupione w Spółce „Alfa” – wartość w cenie ewidencyjnej (1500 szt. po 25zł/szt.) – 37500

3. Pk – zaliczenie transakcji zakupu materiałów „C” nabytych w spółce „Alfa”

• VAT naliczony do odliczenia – 8625

201 – Rozrachunki z odbiorcami 301 – Rozliczenie zakupów
i dostawcami materiałów 311 – Materiały na składzie

1) 46125 1) 46125 2)37500 2) 37500

3) 8625

46125 46125


223 - Rozrachunki z
Urzędem Skarbowym z tytułu VAT

3) 8625

VAT naliczony wartość zapasu
w rzeczywistych cenach
zakupu

8. Wycena i ewidencja rozchodu materiałów w systemie zmiennych cen ewidencyjnych.

Metody ustalania wartości rozchodu materiałów w systemie cen zmiennych:

• Metoda FiFo – „pierwsze przyszło – pierwsze wyszło”

• Metoda LiFo – „ostatnie przyszło – pierwsze wyszło”

• Metoda cen przeciętnych ustalonych w wysokości średniej ważonej cen dla poszczególnych asortymentów materiałów.

• Metoda szczegółowej identyfikacji rzeczywistych cen materiałów, która dotyczy ściśle określonych przedsięwzięć niezależnie od daty ich zakupu.

Metoda FiFo – Zwana również metodą ceny najwcześniejszej dostawy. Oparta jest na założeniu, że materiały zakupione najwcześniej są do zużycia jako pierwsze.
Materiały pobrane z magazynu wycenia się wg. ceny ostatniej dostawy przyjętej do magazynu, a po jej wyczerpaniu wg. ceny drugiej dostawy itd.
Zapas materiałów na koniec okresu wyceniany jest wg. cen dostaw otrzymanych ostatnio.

Metoda LiFo – Zwana również metodą najpóźniejszej dostawy. Oparta na założeniu, że materiały zakupione najpóźniej pobierane są z magazynu jako pierwsze.
Materiały pobrane z magazynu wycenia się wg. ceny ostatniej dostawy przyjętej to magazynu, a po jej wyczerpaniu wg. cen dostaw poprzednich.
Zapas materiałów na koniec okresu wyceniany jest wg. cen dostaw otrzymanych najwcześniej.

Metoda cen przeciętnych – Polega na wycenie materiałów pobranych z magazynu, oraz zapasu końcowego wg. średniej ważonej cen zakupu liczonej po każdej dostawie.

Metoda szczególnej identyfikacji – stosowana, gdy zapasy są przeznaczone do ściśle określonych przedsięwzięć.

9. Transakcja zakupu materiałów i jej rozliczenie w systemie stałych cen ewidencyjnych.

Rozliczenia transakcji zakupu dokonuje się w przypadku, gdy dowody bezpośrednio związane z daną transakcją (czyli faktura i Pz) zostały ujęte na koncie 301 – Rozliczenie zakupu materiałów.

Rozliczenie transakcji obejmuje:

• Wyksięgowanie VAT naliczonego w przypadku, gdy dokonano zakupu opodatkowanego

• Ustalenie i wyksięgowanie odchyleń od cen materiałów przyjętych do magazynu

Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów stanowią różnice między wartością materiałów ustalaną wg. rzeczywistych cen zakupu netto (fakturowanych przez dostawców), a ich wartością ustalaną wg. stałych cen ewidencyjnych (przyjętych do ewidencji przez jednostkę).

Jeżeli różnica między wartością materiałów wg. rzeczywistych cen zakupu, a ich wartością według stałych cen ewidencyjnych jest:

• Dodatnia – odchylenia ma charakter odchylenia debetowego

(cena faktury > cena ewidencyjna)

• Ujemna – odchylenia ma charakter odchylenia kredytowego

(cena faktury < cena ewidencyjna)

201 – Rozrachunki z odbiorcami 301 – Rozliczenie zakupów
i dostawcami materiałów 311 – Materiały na składzie

2 faktura VAT 2 1 dowód Pz 1

S = Dt
Wartość zapasu wg.
stałych cen ewidencyjnych
223 - Rozrachunki z
Urzędem Skarbowym z tytułu VAT 341 – odchylenia od cen
ewidencyjnych materiałów

3.1 Pk 3.1
3.2 Pk 3.2

lub 3.3 Pk 3.3

S=0

S = Dt lub Ct

Odchylenie debetowe lub
kredytowe przypadające
na zapas materiału
= zapas wg. rzeczywistych
cen zakupu

1. Pz – przyjęto do magazynu dostawę materiałów (wartość w cenie ewidencyjnej)

2. Faktura VAT (płatna przelewem) – otrzymane od dostawcy za materiały, które przyjęto do magazynu.

3. Pk – rozliczenie transakcji zakupu materiałów

3.1. – VAT naliczony przy zakupie opodatkowanym do odliczenia
(związany ze sprzedażą opodatkowaną)

3.2. – Odchylenie debetowe od ceny ewidencyjnej
(cena zakupu netto > cena ewidencyjna)

lub 3.3. – Odchylenie kredytowe od ceny ewidencyjnej materiałów
(cena zakupu netto < cena ewidencyjna)

4 X 2014

Zadanie:

Spółka „Vega”, podatnik podatku od towarów i usług wytwarza i sprzedaje produkty wyłącznie opodatkowane.

Wycena dowodów obrotu zapasami materiałów i ewidencja zapasów zgodnie z zakładanym planem kont – prowadzona jest wg. stałych cen ewidencyjnych ustalanych na poziomie planowanych cen zakupu.

1. Pz – otrzymano i przyjęto do magazynu dostawę 1500 szt. materiałów „N” zakupionych w spółce „Omega” / cena ewidencyjna materiałów „N” – 9z/szt. – 13 500

2. Faktura VAT płatna przelewem, ujawniona przez spółkę „Multi” za:

   • 500 szt. materiałów „L” po 65zł/szt. – 32 500

   • VAT (naliczany wg. stawki 23%) – 7 475

   • Suma faktury (do zapłaty) – 39 975

3. Faktura VAT płatna przelewem, ujawniona przez spółkę „Omega” za:

• 1500 szt. materiałów „N” po 11zł/szt. – 16 500

• VAT (23%) – 3795

• Suma faktury – 20 295

1. Pk – polecenie transakcji zakupu materiałów „N” nabytych w spółce „Omega”

• VAT naliczony do odliczenia

• Odchylenia od ceny ewidencyjnej

	Materiał:	N	L
A	Wartość materiałów w cenie rzeczywistej zakupu	16 500	32 500
B	Wartość materiału w stałej cenie ewidencyjnej	13 500	34 500
C	Odchylenia od ceny ewidencyjnej (A-B)	+ 3000 (Dt)	- 2000 (Ct)

1. Pz – otrzymano i przyjęto do magazynu dostawę 5000 szt. materiałów „L” zakupionych w spółce „Multi” / c. ewidencyjna materiałów „L” 69zł/szt.

2. Pk – rozliczenie transakcji materiałów „L” nabytych w spółce „Multi”
   VAT naliczany do odchylenia od ceny ewidencyjnej

A	Wartość materiałów w cenach ewidencyjnych	48 000
B	Odchylenia od ceny ewidencyjnej przypadające na zapas	+ 1000
C	Wartość zapasu w rzeczywistej cenie zakupu	49 000

201 – Rozrachunki z odbiorcami 301 – Rozliczenie zakupów
i dostawcami materiałów 311 – Materiały na składzie

2) 39975 3) 20295 1) 13500 1) 13500
3) 20295 4.1) 3795 5) 34500
4.2) 3000 48000
------------------------- Sk) 48000
2) 39975 5) 34500 48000 48000
6.2) 2000 6.1) 7475

62270 62270

223 - Rozrachunki z
Urzędem Skarbowym z tytułu VAT 341 – odchylenia od cen
ewidencyjnych materiałów

4.1) 3795 4.2) 3000 6.2) 2000
6.1) 7475 3000 2000
Sk) 1000

10. Wycena i ewidencja rozchodu materiałów w systemie stałych cen ewidencyjnych.

Wydanie materiałów do zużycia w zasadniczej działalności gospodarczej, wartość w cenie ewidencyjnej.

311 – Materiały na składzie 402 – Zużycie materiałów i energii

1 1

341 – Odchylenia od cen ewidencyjnych
materiałów

2.1 2.1

2.2 2.2

1. Rw – Wydano z magazynu materiały pobrane do zużycia w zasadniczej działalności operacyjnej

2. Pk – odchylenia od cen ewidencyjnych przypadających na rozchów materiałów

2.1. – odchylenia debetowe

2.2. – odchylenia kredytowe

Ewidencja sprzedaży materiałów

223 – Rozrachunki z US 736 – Przychody ze sprzedaży 201 – Rozrachunki
z tytułu VAT materiałów z odbiorcami i dostawcami

2 2 2

311 – materiały na składzie 737 – Wartość sprzedanych materiałów
w cenie zakupu

1 1

341 – odchylenia od cen
ewidencyjnych materiału

3.1 3.1

3.2 3.2

1. Wz – wydano z magazynu sprzedane materiały, wartość w cenie ewidencyjnej

2. Faktura VAT – płatna przelewem, wystawiona do odbioru za sprzedane materiały

• Wartość sprzedanych materiałów w cenie sprzedaży netto

• VAT naliczony wg. obowiązującej stawki

• Suma faktury do zapłaty

3. Pk – odchylenia od cen ewidencyjnych przypadające na sprzedane materiały

3.1. Debetowe
3.2. Kredytowe

Rozliczanie odchyleń od ceny materiału jest dokonywane celem ustalenia wartości rozchodu materiałów pobranych do zużycia, sprzedanych, przekazanych nieodpłatnie i wartości zapasu końcowego materiału w rzeczywistych cenach zakupu.

Rozliczenie dokonuje się raz na koniec roku sprawozdawczego/miesiąca.

Rozliczenie przebiega dwuetapowo:

• Etap pierwszy – obejmuje ustalenie wskaźnika narzutu odchyleń (WNO)

$$\mathbf{WNO = \ }\frac{\mathbf{a + b}}{\mathbf{c + d}}\mathbf{\ x\ 100\%}$$

a – odchylenia na początek okresu

b – odchylenia powstały w okresie bieżącym

c – wartość zapasu materiałów na koniec okresu wg. stałych cen ewidencyjnych

d – wartość materiałów rozchodowanych, pobranych do zużycia, sprzedanych w ciągu okresu wg. stałych cen ewidencyjnych

• Etap drugi – obejmuje ustalenie narzutu odchyleń przypadającego na rozchody materiałów (NO_R) i zapas materiałów (NO_z)

$$\mathbf{NOr = \ }\frac{\mathbf{\text{WNO\ x\ A\ }}}{\mathbf{100}}$$

A – wartość materiałów rozchodowanych, pobranych do zużycia, sprzedanych wg. stałych cen ewidencyjnych

$$\mathbf{NOz =}\frac{\mathbf{\text{WNO\ x\ B}}}{\mathbf{100}}$$

B – wartość zapasu materiałów w stałych cenach ewidencyjnych

Wycena i ewidencja rozchodu materiałów w systemie stałych cen ewidencyjnych

Założenia:

Spółka „Vega” – zgodnie z zakładanym planem kont wycenia dowody obrotu zapasami materiałów i prowadzi ewidencje wartościową materiałów wg. stałych cen ewidencyjnych ustalanych na poziomie planowanych cen zakupu.

W Kwietniu Spółka „Vega” posiadała zapas materiałów własnych na składzie, którego wartość wg. rzeczywistych cen zakupu wyniosła 65 757, natomiast odchylenia od cen ewidencyjnych przypadające na zapas były kredytowe i wyniosły 3243.

Z posiadanego zapasu pobrano do zużycia na własne potrzeby materiały, których wartość w cenach ewidencyjnych wyniosła – 45 000

Polecenia do wykonania:

1. Otwórz konta opisujące wartość zapasu materiałów własnych na składzie

Wartość zapasu wg. rzeczywistych cen zakupu	=	wartość zapasu wg. cen ewidencyjnych	+/-	Odchylenia od cen ewidencyjnych

65 757 X - 3243

wartość zapasu wg. cen ewidencyjnych	=	Wartość zapasu wg. rzeczywistych cen zakupu	+	Odchylenia od cen ewidencyjnych

69 000 65 757 + 3243

311 – Materiały na składzie 402 – Zużycie materiałów i energii

Sp) 69000 1) 45000 1) 45000 2) 2115

69000 45000
Sk) 24000

69000 69000

341 – Odchylenia od cen ewidencyjnych
materiałów

2) 2115 Sp) 3243

2115 3243
Sk) 1128

3243 3243

1. Rw – wydano z magazynu materiały pobrane do zużycia – 15000

2. Pk – odchylenia od cen ewidencyjnych przypadające na materiał do zużycia

$$\backslash n{\mathbf{WNO = \ }\frac{\mathbf{3243}}{\mathbf{24000 + 45000}}\mathbf{\ x\ 100\% = 4,7\%}}$$

Rozliczenia odchyleń od cen ewidencyjnych:

$$\mathbf{NOr = \ }\frac{\mathbf{4,7\ x\ 45000\ }}{\mathbf{100}}\mathbf{= 2115}$$

$$\mathbf{NOz =}\frac{\mathbf{4,7\ x\ 24000}}{\mathbf{100}}\mathbf{= 1128}$$

22 XI 2014

Ewidencja i rozliczanie kosztów zasadniczej działalności operacyjnej

Koszty – wyrażone wartościowo, celowe zużycie pracy żywej (wynagrodzenia z narzutami) i uprzedmiotowionej (środki pracy i przedmioty pracy), a w szczególności: amortyzacja majątku trwałego, zużycie materiałów i energii, usługi obce/, a także niektóre wydatki nieodzwierciedlające zużycia (podatki i opłaty) związane z prowadzeniem zasadniczej działalności operacyjnej, stanowiącej cel jej funkcjonowania.

Przekroje ewidencyjne kosztów

Koszty zasadniczej działalności operacyjnej mogą być grupowane w trzech podstawowych przekrojach /układach ewidencyjnych:

1. w układzie wg rodzaju kosztów

2. w układzie podmiotowym (wg miejsc powstania)

3. w układzie przedmiotowym (wg nośników)

1. Układ kosztów wg rodzaju:

• Służy do grupowania kosztów wyodrębnionych na podstawie kryterium rodzaju zużywanych w procesie gospodarczym czynników produkcji oraz rodzaju ponoszonych nakładów czysto pieniężnych

• Grupuje koszty proste tzw. koszty nie dające się w danym podmiocie „rozłożyć” na elementy prostsze

• Obejmuje koszty proste, poniesione w dany okresie, niezależnie od tego, do wyników którego okresu sprawozdawczego zostaną zaliczone tj. koszty bieżącego okresu i przyszłych okresów sprawozdawczych

• Minimalny układ kosztów wg rodzaju z punktu widzenia wymogów sprawozdawczości finansowej /rachunek zysków i strat – narzut porównawczy/ zawiera pozycje:

  • amortyzacja

  • zużycie materiałów i energii

• usługi obce

• podatki i opłaty

• wynagrodzenia

• ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

• pozostałe koszty rodzajowe

• Informacje o kosztach poszczególnych rodzajów – niezależnie d celu ich poniesienia i komórek organizacyjnych, w których powstały – umożliwia uzyskanie odpowiedzi na pytanie: Jakie rodzaje kosztów i w jakiej wysokości ponosi się w skali całego podmiotu gospodarczego.

2. Układ podmiotowy kosztów:

• Związany jest z miejscami powstania kosztów, odpowiada na pytanie: Gdzie w firmie ponosimy koszty i w jakiej wysokości.

• Dotyczy gospodarowania i ustalania kosztów w przekroju wyodrębnionym w firmie podmiotów kosztowych, zwanych miejscami powstania kosztów (MPK)

• MPK to poszczególne komórki organizacyjne przedsiębiorstwa (lub ich zespoły), które mają do spełnienia określone funkcje celowe, z wykonywaniem których wiąże się zużycie środków produkcji i pracy żywej

• W zależności od spełnionych funkcji, miejscami powstania kosztów mogą być:

• Komórki produkcyjne, zwane wydziałami, które wykonują zamkniętą technologicznie część procesów produkcyjnych lub określone na rzecz produkcji podstawowej, produkcja pomocnicza /w tym MPK zarówno zużycie środków produkcji i czasu pracy, jak też wielkość oraz jakość wykonywanych zadań, dają się mierzyć z niezbędną dokładnością

• Komórki nieprodukcyjne /komórki obsługi/, których świadczeń nie można zmierzyć lub pomiar jest nieopłacalny /np. magazyny, straż/

• Komórki zarządu

• Układ ten dostarcza inf. przydanych do oceny gospodarności komórek organizacyjnych

3. Układ przedmiotowy kosztów:

• Grupuje koszty przypadające na nośniki kosztów, czyli na konkretne rodzaje wyrobów, asortymenty produktów

• W ramach układu przedmiotowego kosztów wyróżnia się pokrycie kalkulacyjne kosztów, informujące o strukturze koszu jednostkowego wytworzenia

• Pozycje kalkulacyjne tworzą tzw. układ kalkulacyjny kosztów

• Struktura układu kalkulacyjnego oparta jest najczęściej na podziale kosztów na bezpośrednie i pośrednie

• Z punktu widzenia przypisania kosztów poszczególnym nośnikom koszt dzieli się na: bezpośrednie i pośrednie

• Nośnikiem kosztu może być zlecenie realizowane w produkcji podstawowej / produkcja jednostkowa/ lub asortyment wytworzonych produktów /produkcja masowa i seryjna/

• Koszty bezpośrednie to te koszty, których odniesienie wprost na nośniki kosztów, w oparciu o dowody źródłowe zużycia, jest możliwe, istotne i opłacalne

• Koszty pośrednie to te pozycje kosztów, których odniesienie na nośniki kosztów, w oparciu o dowody źródłowe zużycia, jest niemożliwe, nieistotne lub nieopłacalne. Ujmowane są wstępnie wg miejsc ich powstania

• Układ kalkulacyjny kosztów w przedsiębiorstwie przemysłu przetwórczego składa się z:

1. Materiały bezpośrednie w cenie zakupu

2. Koszty zakupu

3. Płace bezpośrednie z narzutami

4. Inne koszt bezpośrednie (np. obróbka obca, zużycie specjalnych narzędzi)

5. Razem koszty bezpośrednie (1+2+3+4)

6. Koszt wydziałowe

7. Koszt wytworzenia (5+6)

W celu obliczenia jednostkowego kosztu wytworzenia produktu, należy uwzględnić kwotę kosztu wytworzenia (w praktyce nazywamy „wydziałowy koszt wytworzenia” lub „techniczny koszt wytworzenia”) poniesionych w danym okresie sprawozdawczym. Koszt wytworzenia, zgodnie z ustawą o rachunkowości, składa się z 2-óch części:

1. Suma kosztów bezpośrednich (tj. materiały bezpośrednie, etc.)

2. Przypadającą na okres wytwarzania produktu uzasadnioną część kosztów pośrednich

Uzasadniona część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem produktu zawiera:

• Zmienne, pośrednie koszty produkcji

• Tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnej

Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych należy uznać przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w normalnych warunkach wielkość produkcji za pewną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowanych remontów.

W jednostkach, w których roczne sprawozdanie finansowe niepodległa obowiązkowemu badaniu i ogłaszaniu – dokonując obliczenia kosztu wytworzenia produktu, można do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie, związane z wytworzeniem tego produktu, jednak trzeba pamiętać, aby koszt wytworzenia produktu nie był wyższy od ceny sprzedaży netto.

W praktyce wyróżnia się 3 główne warianty ewidencji i rozliczania kosztów:

1. Ewidencja kosztów tylko w układzie rodzajowym (tzw.4)

2. Ewidencja kosztów tylko w układach funkcjonalno-podmiotowym i przedmiotowym (tzw.5) – uproszczona ewidencja

3. Ewidencja kosztów w układach funkcjonalno-podmiotowym, przedmiotowym i rodzajowym (tzw. 4 i 5) – pełna ewidencja

Ewidencja kosztów wg rodzajów i sposoby ich rozliczania

Koszty proste ujęte na kontach zespołu 4 „Koszty wg rodzajów i ich rozliczenie” podlegają rozliczeniu na konta kosztów działalności (zespół 5 „Koszty wg typów działalności ich rozliczenie”), jeżeli dotyczyły miesiąca, w którym zostały poniesione i na konta zespołu 6 „Produkty i rozliczanie m/o” w przypadku, gdy poniesiony w danym miesiącu koszt dotyczył danego miesiąca i miesięcy przyszłych.

Rozliczanie kosztów wg rodzajów na konta zespołu 5 i 6, stanowi pierwszy etap rozliczenia kosztów i może być dokonywana bieżąco i okresowo.

Bieżące rozliczenie kosztów:

• Obciążanie kont kosztów zespołu 4 /wg rodzaju kosztów/ w korespondencji z kontami zespołu 0, 1, 2, 3, 8

• Jednocześnie dokonywane jest obciążanie konta zespołu 5 lub 6 w korespondencji z kontem 490 – „Rozliczenie kosztów”

Przykład

W spółce „Delta” w styczniu miały miejsce operacje gospodarcze:

Lp.	Treść operacji gospodarczej	Kwota
1	Rw – wydanie z magazynu materiałów podstawowych do zużycia w procesie wytwarzania produktu „R”	31 700
2	Faktura VAT płatna przelewem, wystawiona przez spółkę „Cargo” za transport sprzedanych produktów wartość netto VAT wartość brutto	6 250 1 375 7 625
3	Rw – wydanie z magazynu materiałów pomocniczych „S” pobranych do zużycia w komórkach zarządu	940

Polecenie: Zapisz zapis operacji gospodarczych na kontach księgi głównej.

Rozwiązanie:

Okresowe rozliczanie kosztów rodzajowych:

• Ma miejsce, gdy zapisane są w ciągu miesiąca na kontach zespołu 4 koszty proste wg rodzajów, rozlicza się po zakończeniu miesiąca

• Dokonywane jest na podstawie rozdzielników kosztów sporządzanych dla poszczególnych pozycji kosztów rodzajowych /np. rozdzielnik zużycia materiałów i energii, rozdzielnik amortyzacji/

• Może być dokonane również na podstawie „arkuszu rozliczeniowego kosztów rodzajowych” opracowany na podstawie rozdzielników poszczególnych pozycji kosztów rodzajowych

Koszty zakupu – ewidencja i sposoby ich rozliczania

Koszty ponoszone w związku z zakupem materiałów przeznaczonych na potrzeby zasadniczej działalności operacyjnej dzielimy na:

1. Koszty bezpośrednie zakupu, czyli takie, które mogą być odniesione do poszczególnych partii nabywanych materiałów.

2. Koszty ogólne zaopatrzenia, do których zaliczamy koszty związane z utrzymaniem służb zaopatrzenia, utrzymanie i obsługa magazynów materiałów, podróże służbowe w sprawach zaopatrzenia.

Do kosztów zakupu zalicza się koszt bezpośrednio związane z zakupem materiałów, których nie obejmuje cena zakupu, ponoszone przez jednostkę do momentu przyjęcia materiałów do magazynu.

Ogólne koszty zaopatrzenia zalicza się do kosztów ogólnego zarządu.

Do kosztów zakupu zaliczamy:

• Koszty przewozów obejmujące opłaty za usługi obcych przewoźników, łącznie z kosztem składowania, załadunku, przeładunku etc.

• Koszty przewozów wykonanych we własnym zakresie przy wykorzystaniu własnych środków transportu.

• Wynagrodzenia za prace załadunkowe, wyładunkowe etc., wykonane w czasie sprawdzania nabywanych materiałów przed ich przekazaniem do magazynu.

• Koszty ubezpieczenia materiałów w transporcie.

• Koszt badań i ekspertyz wykonywanych na nabywanych materiałach.

Sposób ewidencji i rozliczania kosztów zakupu zdeterminowany jest przyjętymi przez firmę rozwiązaniami w zakresie wyceny bilansowej i bieżącej zapasów materiałów.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości materiały wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy, wg:

• Ceny nabycia, czyli cena zakupu + koszty bezpośrednio związane z zakupem, nie wyższych niż cena sprzedaży netto

• Cen zakupu, gdy nie powoduje zniekształcenia aktywów oraz wyniku finansowego firmy

Zakupiony w ciągu roku zapasy materiałów mogą być ujmowane w księgach rachunkowych na dzień ich nabycia – wycena bieżąca – według:

• Cen nabycia

• Cen zakupu

• Cen przyjętych do ewidencji z uwzględnieniem różnic między tymi cenami, a rzeczywistymi cenami ich nabycia lub zakupu

W przypadku wyceny zapasów materiałów w księgach rachunkowych wg cen nabycia, koszty zakupu nie podlegają odrębnemu ujęciu w ewidencji księgowej. Obrót materiałów (przychody i rozchody) wyceniony jest w cenach nabycia, a saldo końcowe konta 311 – materiały na składzie wyznacza wartość zapasu materiałów w cenach nabycia.

Zastosowanie cen zakupu lub cen przyjętych do ewidencji do wyceny dostaw materiałów przyjmowanych do magazynu powoduje konieczność dokonywania wyboru przez firmę sposobu ujęcia i rozliczania w księgach rachunkowych kosztów zakupu.

W praktyce rozliczenie kosztów zakupu może być dokonane na 2 sposoby:

1. Jednorazowo, w całości w miesiącu poniesienia

2. W czasie /stopniowo/ - część kosztów podlega aktywowaniu, wchodząc do bilansu w wartości zapasu materiałów, ustalonego w cenach nabycia.

1. Jednorazowe rozliczenie kosztów

• Wówczas koszty bezpośrednie zakupu będą ujmowane na koncie 523 „Koszty zakupu” i z tego konta następuje ich rozliczenie w ślad za zużytymi w ciągu miesiąca materiałami (w zakresie rozliczania kosztów można stosować uproszczenie polegające na obciążaniu kosztami zakupu jedynie głównych kierunków rozchodu materiałów np. materiały bezpośrednie)

• Konto 523 nie wykazuje salda na koniec okresu, co oznacza, że wartość zapasu materiałów wykazywana jest w rzeczywistych cenach zakupu.

• Spisywanie całości kosztów zakupu w miesiącu ich poniesienia proporcjonalnie do rozchodu materiałów, może być stosowana w przypadku, gdy dostawy są równomierne, a koszty zakupu w stosunku do wartości dostaw materiałów są niskie.

Rozliczenie kosztów zakupu w całości (jednorazowo) w miesiącu ich poniesienia.

1. Ustalenie wskaźnika narzutu kosztów zakupu (WNKZ)

1. Ustalenie narzutów kosztu zakupu obciążających poszczególne kierunki rozchodów materiałów (NKZ_R)

2. Rozliczenie kosztów w czasie:

• Ujęcia kosztów zakupu dokonuje się na koncie 644 – „Rozliczenie m/o kosztów zakupu” i z tego konta następuje ich rozliczenie w ślad zużytych materiałów

• Koszty zakupu ujęte na koncie 644 rozlicza się proporcjonalnie do wartości zapasu końcowego materiałów i wartości rozchodu zapasów w ciągu okresu sprawozdawczego

• Rozliczonymi kwotami kosztów zakupu obciąża się wszystkie te konta kosztów działalności (zespół 5), które uprzednio obciążono z tyt. zużycia materiałów oraz konto „wartość sprzedanych materiałów (gdy sprzedajemy)

• Dopuszcza się uproszczenie polegające na obciążaniu nimi jedynie głównych kierunków rozchodu, np.: tylko materiały bezpośrednie

Rozliczenie kosztów zakupu w czasie.

1. Ustalenie wskaźników narzutu kosztów zakupu (WNKZ)

1. Ustalenie narzutów kosztu zakupu obciążających

• Zużycie materiałów (rozchody)

• Zapas końcowy materiałów

Koszty zakupu rozliczane na zapas końcowy materiałów stanowią saldo końcowe konta 644 i podlegają na koniec roku obrotowego aktywowaniu wchodząc do bilansu w wartości zapasu materiałów wycenionego w cenach nabycia.

Koszty produkcji – ewidencja i sposoby ich rozliczania

Koszty związane z procesem produkcji w zależności od ich charakteru ujmuje się na kontach 501 – „produkcja podstawowa” i 521 – „koszty wydziałowe”

Konto 501 służy do ustalenia kosztu wytworzenia produktu /technicznego kosztu wytworzenia/. Do kosztów ujmowanych na koncie 501 zaliczamy:

• Bezpośrednie koszty wytwarzania, tj. materiały bezpośrednie, wynagrodzenia bezpośrednie /wraz z narzutami, np. ZUS, FGŚP etc./ i inne koszty bezpośrednie

• Uzasadniona część kosztów wydziałowych, m.in. wydziałowe koszty zmienne oraz tę część kosztów stałych, które odpowiada poziomowi tych kosztów przy normalnym stopniu wykorzystania zdolności produkcyjnych

• W jednostkach, których roczne zeznanie finansowe nie podlega obowiązkowemu ogłoszeniu – może do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane z wytwarzaniem tego produktu

• Do kosztów ujmowanych na koncie 501 nie zalicza się wydziałowych kosztów stałych, kosztów sprzedaży i kosztów zarządu

Konto 501 na koniec roku może mieć saldo końcowe debetowe, które mówi, że jest to produkcja w toku.

Do kosztów wydziałowych zaliczamy (521):

• Koszt utrzymania maszyn i urządzeń /amortyzacja, energia, etc./

• Koszt tworzenia ogólnych warunków pracy w wydziale /utrzymanie budynku wydziału, ogrzewanie, czystość/

Konto 521 nie wykazuje salda na koniec okresu.

6 XII 2014

Wycena i ewidencja wyrobów gotowych

Wyroby gotowe to rzeczowe aktywa obrotowe wytworzone, lub przetworzone przez jednostkę, będące produktem finalnym działalności wytwórczej, niepodlegające w jednostce która je wytworzyła dalszemu przetwarzaniu odebrane przez kontrole techniczną która potwierdza ich zgodność z określonymi normami, lub warunkami zawartymi w umowie zawartej przez odbiorcę.

Wyroby gotowe zgodnie z ustawą o rachunkowości mogą być ujmowane w księgach rachunkowych mogą być ujmowane w księgach rachunkowych na dzień wytworzenia /wycena bieżąca/ wg.

• Rzeczywistego kosztu wytworzenia

• Cen przyjętych do ewidencji z uwzględnieniem między tymi cenami, a rzeczywistymi kosztami wytworzenia

Wycena rozchodu wyrobów gotowych w przypadku ujmowania ich w księgach rachunkowych wg. rzeczywistego kosztu wytworzenia może być dokonana w oparciu o jedną z następujących metod

• Wg. kosztów przeciętnych ustalonych wg. średniej ważonej kosztów danego rodzaju wyrobów

• Wg. metody FiFo, po kosztach wytworzenia wyrobów wytworzonych najwcześniej

• Metody LiFo, po kosztach wytworzenia wyrobów wytworzonych najpóźniej

Wybór jednej z trzech wyróżnionych metod wyceny rozchodu /lub różnych/ uzależniony jest od polityki jednostki w zakresie rachunkowości i może się różnić od fizycznego sposobu ich wydawania.

Ceny przyjęte do ewidencji wyrobów gotowych w księgach rachunkowych to ceny ewidencyjne ustalane na poziomie jednostkowego planowanego kosztu wytworzenia wyrobu gotowego dla dłuższego czasu np. roku. /określane mianem stałych cen ewidencyjnych/

Różnica między rzeczywistym kosztem wyrobów gotowych a ich wartością ustaloną wg. ceny przyjętej do ewidencji, czyli stałej ceny ewidencyjnej ustalonej na poziomie planowanego kosztu wytworzenia stanowi odchylenie od ceny ewidencyjnej, które podlega odrębnemu ujęciu w księgach rachunkowych na koncie 621 – Odchylenia od cen ewidencyjnych WG

Jeżeli różnica miedzy rzeczywistym kosztem wytworzenia wyrobów gotowych, a ich wartością w stałej cenie ewidencyjnej /planowanym kosztem wytworzenia/ jest:

• Dodatnia – odchylenie debetowe, wystąpi wówczas, gdy rzeczywisty koszt wytworzenia był wyższy od planowanego kosztu wytworzenia tego wyrobu

• Ujemna – odchylenia kredytowe /rzeczywisty koszt wytworzenia wyrobów gotowych był niższy od planowanego kosztu wytworzenia/

Przyjęcie za podstawę ewidencji wartościowej zapasów produktów gotowych stałej ceny ewidencyjnej wymaga prowadzenia konta „rozliczenia produkcji”

Zasadniczą funkcją konta „rozliczenie produkcji” jest:

• Uniezależnienie momentu zapisu w księdze głównej przychodów wyrobów gotowych do magazynu – wycenionych w stałych cenach ewidencyjnych – od czynności obrachunkowo ewidencyjnych związanych z rozliczeniem kosztów produkcji.

• Umożliwia porównywanie rzeczywistego kosztu wytworzenia produktów gotowych z ich wartością wyrażoną w cenach ewidencyjnych
  /planowanym kosztem ich wytworzenia/

580 – Rozliczenie produkcji

Wartość wytworzonych Wartość wytworzonych i przyjętych do
przekazanych do magazynu WG w cenach ewidencyjnych
magazynu produktów /w korespondencji z kontem 601/
gotowych w rzeczywistym
koszcie wytworzenia
/w korespondencji z 501/

Odchylenia kredytowe od Odchylenie debetowe od ceny ewidencyjnej
ceny ewidencyjnej WG /rzeczywisty koszt wytworzenia niższy od c.
/rzeczywisty koszt wytworzenia ewidencyjnych/
WG niższy od wartości w cenach
ewidencyjnych/
/w korespondencji z kontem 621/ /w korespondencji z kontem 621/

Obrót WN Obrót MA

501 – Produkcja podstawowa 580 – Rozliczenie produkcji 601 – Wyroby gotowe

2 2 1 1

621 – Odchylenie od cen ewidencyjnych WG

3.1 3.1

3.2 3.2

1. Pw przyjęto do magazynu produkty gotowe wytworzone w okresie sprawozdawczym wartość w cenie ewidencyjnej

2. Rzeczywisty koszt wytworzenia produktów gotowych wytworzonych w okresie sprawozdawczym i przekazanych do magazynu

3. Pk odchylenia od ceny ewidencyjnej produktów gotowych przyjętych do magazynu

1. Odchylenie debetowe

2. Odchylenie kredytowe

Kalkulacja podziałowa prosta

Kalkulacja stanowi czynności obliczeniowe polegające na ustaleniu jednostkowego kosztu wytworzenia produktu gotowego i jego struktury w przekroju elementów składowych zwanych pozycjami kalkulacyjnymi.

W zależności od czasu i podstawy sporządzania kalkulacji wyróżnia się dwa rodzaje:

• Kalkulacje wstępną /ex ante/ sporządzaną przed rozpoczęciem procesu gospodarczego na podstawie kosztów przewidywanych

• Kalkulacja wynikowa /ex post/ sporządzona okresowo na podstawie rzeczywiście poniesionych kosztów wynikających z ewidencji syntetycznej i analitycznej

Jednostkowy koszt wytworzenia produktu obliczany jest na podstawie różnych metod kalkulacji.

Wyróżnia się dwie podstawowe tradycyjne metody:

• Kalkulacja podziałowa

• Kalkulacja doliczeniowa

Wybór właściwej /z punktu widzenia procedury obliczeniowej/ metody kalkulacji zależy od rodzaju technologii i organizacji produkcji

Jedną z odmian kalkulacji podziałowej jest kalkulacja podziałowa prosta.

Kalkulacje tą stosujemy w przypadku gdy efektem danego procesu produkcyjnego są jednakowe wyroby.
A zatem stosowana jest w tych podmiotach, które wytwarzają jeden rodzaj produktu w sposób ciągły i masowo.

Kalkulacja podziałowa prosta polega na tym, że koszt wytworzenia produktów w okresie, za który sporządza się kalkulacje dzieli się przez odpowiadającą mu ilość jednostek kalkulacyjnych wyrażona w naturalnych jednostkach /np. sztuki/ otrzymując w ten sposób koszt jednostkowy wytworzenia produktu gotowego.

Obliczenia jednostkowego kosztu wytworzenia produktu gotowego w przypadku procesu produkcyjnego w okresie sprawozdawczym, za który jest sporządzona kalkulacja były wyłącznie produkty gotowe dokonuje się w oparciu o następującą formułę:

$$\mathbf{Kj = \ }\frac{\mathbf{K}}{\mathbf{\text{WG}}}$$

Kj – koszt jednostkowy wytworzenia WG
K – koszt wytworzenia produktów /znany inaczej technicznym kosztem wytworzenia/ będący sumą kosztów bezpośrednich i wydziałowych
WG – ilość wytworzonych produktów gotowych wyrażona w jednostkach naturalnych

• W przypadku, gdy w okresie, za który sporządzona jest kalkulacja wytworzona oprócz wyrobów gotowych produkty w toku to przelicza się je w sposób umowny na produkty gotowe.

• Za podstawę przeliczenia przyjmuje się ustalony w procentach stopień zaawansowania

/gotowości/ z punktu widzenia kosztów wytwarzania produktów w toku do produktu gotowego.

• Przeliczenie produkcji niezakończonej na umowne jednostki kalkulacyjne ma na celu sprowadzenie jej do porównywalności z produktami gotowymi.

Koszt jednostkowy wytworzenia produktu gotowego w przypadku wytworzenia produkcji niezakończonej na koniec okresu oblicza się wg. wzoru:

$$\mathbf{Kj = \ }\frac{\mathbf{K}}{\mathbf{WG + \ }\frac{\mathbf{p}\mathbf{*\ Rk}}{\mathbf{100}}}$$

Kj – koszt jednostkowy wyrobu gotowego
K – koszty wytworzenia produktów (gotowych i w toku)
WG – ilość wytworzonych produktów gotowych
p – stopień zaawansowania – z punktu widzenia poniesionych kosztów wytworzenia produktów w toku w stosunku do produktu gotowego /w procentach/
Rk – ilość produktów /w jednostkach naturalnych/

Formuła ta znajduje zastosowanie wówczas, gdy stopień zaawansowania kosztowego produktu w toku w stosunku do produktu gotowego /p/ jest jednakowy dla wszystkich wyróżniających w kalkulacji pozycji kalkulacyjnych, czyli taki sam zarówno dla pozycji materiały bezpośrednie, jak i koszty pośrednie

Taki sam stopień zaawansowania kosztowego produktu w toku w stosunku do produktu gotowego wystąpi w przypadku gdy materiały bezpośrednie pobierane są do zużycia /stopiniowo/ w miare postępu procesu produkcji.

Jeżeli materiały są pobierane do zużycie w produkcji w całości /jednorazowo. W momencie jej rozpoczęcia to stopień zaawansowania produkcji nie zakończonej z punktu widzenia poniesionych kosztów z tytułu zużycia materiałów bezpośrednich wynosi 100% / koszty materiałów dotyczące produktu gotowego i produktu w toku są jednakowe/

Koszt jednostkowy wytworzenia produktu gotowego w przypadku, gdy materiały bezpośrednie zużywa się w całości /jednorazowo/ w momencie rozpoczęcia wytwarzania produktów oblicza się jako sumę kosztów jednostkowych w oparciu o następujące wzory:

• Dla materiałów bezpośrednich

$$\mathbf{Kjm = \ }\frac{\mathbf{\text{Mb}}}{\mathbf{WG + RK}}$$

Kjm – koszt jednostkowy mat. Bezpośrednich

Mb – materiały bezpośrednie

WG – ilość wytworzonych wyrobów gotowych

Rk – ilość produktów w toku

• Dla kosztów przerobu:

$$\mathbf{\text{Kjp}}\mathbf{= \ }\frac{\mathbf{\text{Kp}}}{\mathbf{WG +}\frac{\mathbf{p*Rk}}{\mathbf{100}}}$$

Kjp – koszt jednostkowy wyrobu

Kp – koszty przerobu

p – stopień zaawansowania z punktu widzenia poniesionych kosztów przerobu /produktów w toku w stosunku do WG/ wyrażony w procentach

Zadanie:

Założenia

Spółka „Alfa” wytwarza masowo produkty „R”. Zużycie materiałów bezpośrednich w procesie wytworzenia produktu „R” następuje w całości /jednorazowo/ w momencie rozpoczęcia procesu wytwarzania.

W Styczniu – w wydziale produkcji podstawowej rozpoczęto i zakończono wytwarzanie 4800 szt. produktów „R”, które przyjęto do magazynu, a ponadto na koniec Stycznia w wydziale znajdowało się w przerobie 1200 szt. produktów, których stopień zaawansowania z punktu widzenia poniesionych kosztów przerobów wynosił 75%.
Koszt wytworzenia produktów w styczniu ujęty na koncie 501 – produkcja podstawowa wynosi 697 720.

• Materiały bezpośrednie 24 000

• Płace bezpośrednie z narzutami 13 680

• Narzut k. zakupu 2400

• K. wydziałowe 29 640

Pozycje kalkulacyjne kosztów	Koszty okresu	Ilościowa podst. Podziału kosztów	Koszt jednostkowy produktu gotowego	Koszt jednostkowy produktów w toku
				Stopień zaawansowania
Materiały bezpośrednie	24000	6000	4	100
Płace bezpośrednie z narzutami	13680	5700	2,40	75
Narzut kosztów zakupu	2400	6000	0,40	100
Koszty wydziałowe	29640	5700	5,20	75
Koszty Wytworzenia	69720	---	12	---

Ustalenie ilościowej podstawy podziału produktów dla kosztów:

• Zużycie materiałów bezpośrednich w cenach nabycia (zakupu)
  
  WG+RK; 4800+1200 = 6000

• Koszty przerobu (płace bezpośrednie + koszty wydziałowe)
  
  WG + $\frac{\mathbf{p*Rk}}{\mathbf{100}}$ ; 4800+ $\frac{\mathbf{0,75}\mathbf{*}\mathbf{1200}}{\mathbf{100}}$ = 5700

Wycena produktów gotowych i produktów w toku:

1. Rzeczywisty koszt wytworzenia produktów gotowych – 4800*12= 57600

2. Rzeczywisty koszt wytworzenia produktów w toku – 1200*10,10= 12120

3. 1+2= 69720

Dokumentacja i ewidencja sprzedaży wyrobów gotowych

Ujęte na koncie 621 różnice między rzeczywistym kosztem wytworzenia wyrobów gotowych, a ich wartością w stałej cenie ewidencyjnej /planowanym koszcie wytworzenia/ po zakończeniu miesiąca podlegają rozliczeniu między.

• Rozchód WG

• Zapas końcowy WG

Celem rozliczenia odchyleń jest ustalenie rzeczywistego kosztu wytworzenia sprzedanych wyrobów i wartości zapasu końcowego.

Rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych.

• Etap pierwszy – obejmuje ustalenie wskaźnika narzutu odchyleń (WNO)

$$\mathbf{WNO = \ }\frac{\mathbf{a + b}}{\mathbf{c + d}}\mathbf{\ x\ 100\%}$$

a – odchylenia na zapas początkowy WG

b – odchylenia powstałe w okresie bieżącym

c – zapas końcowy WG na koniec okresu cenie ewidencyjnej

d – rozchód WG z cenie ewidencyjnej

• Etap drugi – ustalenie narzutów odchyleń od cen ewidencyjnych (WNO) przypadających na:

  • Rozchód WG

$$\mathbf{\text{NO}}\mathbf{= \ }\frac{\mathbf{\text{WNO\ x\ A\ }}}{\mathbf{100}}\mathbf{\backslash n}$$

A – rozchód WG w cenie ewidencyjnej

• Zapas końcowy WG

$$\mathbf{N}\mathbf{O}\mathbf{=}\frac{\mathbf{\text{WNO\ x\ B}}}{\mathbf{100}}$$

B – zapas końcowy WG w cenie ewidencyjnej