Realizm teistyczny czyli tomizm. Istnieje obiektywny porządek rzeczywistości, człowiek zdobywa o nim wiedzę. Istnieje wszechmocne, wszechwiedzące i osobowe bóstwo. Pan Bóg otwiera możliwości życia wiecznego. Podstawa to istnienie Boga. Edukacja opiera się na przesłankach zawartych w filozofii arystotelesowskiej oraz piśmiennictwie chrześcijańskim. Wychowanie powinno pomóc człowiekowi zasłużyć na życie doskonałe pod względem intelektualnym. Wychowanie polega na kształceniu intelektu, wiedzą że istota ludzka potrafi przekształcać środowisko naturalne i tworzyć kulturę. Człowiek powinien również zdobywać umiejętności praktyczne oraz kwalifikacje zawodowe. Poszukiwanie sposobu połączenia wiary i rozumu, religii i nauki w spójną całość. Tomizm- element nadprzyrodzoności, Biblia- autorytatywne źródło prawdy, Cel człowieka- obcowanie z Bogiem. Rzeczywistość ma wymiar duchowy i materialny. Człowiek posiada ciało i duszę, egzystuje w sferze nadprzyrodzonej i naturalnej. Nadnaturalizm- człowiek kieruje się wiarą i rozumem, kształcenie opiera się na tym co wieczne i niezmienne. Najwyższą funkcją człowieka jest rozumowanie. Doskonałe szczęście doznaje człowiek po śmierci, kiedy jednoczy się z Bogiem. Edukacja ma umożliwić rozwój intelektualny, duchowy przez udostępnienie wiedzy, ćwiczenia i zadania. Przedmioty akademickie. Edukacja moralna- wpajanie wartości duchowych, wdrażanie do praktykowania cnót. Człowiek- „duch w świecie”, Dusza- samoświadomość, wolna wola, Ciało- kontekst czasowy, kocha, zdobywa wiedzę, dokonuje wyborów. Człowiek istota duchowa- teologia- studiowanie Pisma św. Człowiek istota rozumna- Filozofia i Logika-dokonywanie właściwych wyborów, Człowiek istota społeczna- wiedza i umiejętności. Wychowanie- wszechstronne kształtowaniem człowieka, procesem trwającym całe życie. Kształcenie- formalna edukacja. Przekazywanie uczniowi wartościowej wiedzy i prawdy. Naturalizm – postawą rzeczywistości jest natura. Istnieje jeden porządek rzeczywistości. Naturalizm pomniejsza a nawet całkowicie wyklucza znaczenie sił nadprzyrodzonych. Człowiek musi zwrócić się ku przyrodzie i własnej naturze. Zrozumieniem natury jest poznanie zmysłowe. Edukacja człowieka powinna odbywać się bez pośpiechu. 1. Dzieci powinny rozpoczynać edukację od bezpośrednich doświadczeń zmysłowych dostarczanych przez otoczenie 2. Dzieciństwo jest naturalne, potrzebne i wartościowe, programy i metody nauczania należy dostosować do dziecka 3. Dzieciństwo i wiek dojrzewania składają się z kumulatywnych stadiów rozwojowych 4. Szkoły powinny uważać się za rozszerzenie środowiska, w którym funkcjonuje dziecko. ROUSSEAU- rzecznik naturalizmu. Rozwój człowieka i jego charakteru powinien następować w sposób naturalny. Dzieciństwo to cenny okres, rządzi się własnym harmonogramem edukacyjnym. Edukacja w odpowiednio przygotowanym środowisku, naturalne właściwości pobudzające ciekawość i zachęcające do działania. Dziecko ma swobodę nauki i dokonuje własnych wyborów. Etapy rozwoju: wczesne dzieciństwo do 5 rż, dzieciństwo 5-12, wczesny okres dojrzewania 12-15, okres dojrzewania 15-18, wczesne stadium dorosłości 18-20. Wątki Naturalistyczne w edukacji- wychowanie naśladujące naturę, bezpośredniość, autentyzm, swoboda, spontaniczność, prostota. Człowiek jest z natury dobry i niezepsuty. Człowiek jest częścią przyrody. Człowiek jest organizmem stworzonym przez naturę i egzystuje w świecie innych istot naturalnych powiązanych wzajemnymi relacjami. Rola edukacji- przygotowanie	ludzi aby postępowali tak jak im dyktuje natura i stosowali się do jej praw. Wyznawanie teorii ewolucji człowieka. Pestalozzi- lekcja przedmiotów. Źródła wartości- interakcje człowieka ze środowiskiem. Człowiek zaraża się złem obcując z zepsutym społeczeństwem. Osoba naturalna „szlachetny dzikus”- szczera, otwarta, autentyczna. Wszyscy ludzie są równi. Sprzeciw przeciwko wiedzy książkowej. Program nauczania- wiedza o naturze, zainteresowania i potrzeby dzieci. Dzieci uczą się wykonując ćwiczenia projekty rozwiązując problem. Pragmatyzm Powstał w XXw, podstawowym elementem jest pragmatyczna teoria prawdy, praktyczny sposób myślenia i działania, uzależniający prawdziwość twierdzeń od ich użyteczności. Działanie jest zasadnicza potrzebą człowieka. Logika powinna mieć charakter eksperymentalny. John Dewey- filozofia eksperymentalna zwana instrumentalizmem. Pojęcia to instrumenty którymi posługujemy się rozwiązując problemy. Filozofia powinna służyć rozwiązywaniu ludzkich problemów. Dewey założył szkołę eksperymentalną ,dzieci (4-14rż)- umożliwia zdobycie doświadczeń- współdziałanie i wzajemna pomoc. Nauka powinna zapewniać ciągłość i jednorodność z tym co uczeń przyswaja sobie poza szkołą. Instrumentalizm- rozumienie doświadczenia jako istoty prawdy. Doświadczenie to zdobywanie i weryfikowanie wiedze. Uczenie się przez działanie. Cel szkoły- pobudzenie wrodzonych zdolności dzieci, samodzielna praca. Wiedzę zdobywa się przy okazji. Zadanie szkoły- stworzenie sytuacji będących źródłem problemów. Deweya wiedzę zdobywamy dzięki doświadczeniom, czyli interakcji z otoczeniem. Podstawowe elementy edukacyjne filozofii to: - uczeń jest żywym organizmem obdarzonym instynktem samozachowawczym, - uczeń żyje w środowisku zarówno naturalnym jak i społecznym, - kieruje się indywidualnymi dążeniami, - interakcje środowiskowe są przyczyna problemów, które pojawiają się wtedy, kiedy jednostka usiłuje zaspokoić swoje potrzeby, - uczenie się jest procesem polegającym na rozwiązywaniu problemów, wynikających z interakcji ze środowiskiem - szkoła pełni funkcje społeczną, stanowi miniaturową wspólnotę metoda rozwiązywania problemów nazwana pełnym aktem myślenia składa się z 5 etapów: 1. Pojawienie się problemu 2. Definiowanie problemu 3. Precyzowanie problemu 4. Konstruowanie wstępnej hipotezy 5.testowanie wybranej hipotezy w działaniu Szkoła ma : upraszczać, oczyszczać, równoważyć dziedzictwo kulturowe. Dewey . Głosił, że należy kształtować społeczną inteligencję, wdrażając społeczeństwo do posługiwania się strategiami eksperymentalnymi wzorowanymi na metodzie naukowej. Dewey podkreślał społeczną funkcję szkoły jako jednej z najważniejszych instytucji, których działalność przyczynia się do kształtowania poczucia wspólnoty. Edukacyjna filozofia Deweya uwydatniła rolę doświadczenia, działania i rozwiązywania problemów, co zmieniło nasz sposób myślenia o edukacji i oświacie. Egzystencjalizm Egzystencjaliści skupiali się na przyjmowaniu punktu widzenia pojedynczej osoby. Na odkrywaniu jej indywidualności. Akcentowali niepowtarzalność i wolność człowieka, a także to, że ma on prawo wyboru. Sam decyduje o tym czy będzie postępować racjonalnie i samodzielnie określa cel własnego życia. Wartościuje poprzez dokonywanie wyborów, przez co ustala własne kryteria oceny wartości, bowiem nie istnieją kryteria uniwersalne. Egzystencjaliści – S. Kierkegaard- nurt chrześcijański, „skok wiary” i J.P Sartre- ateistyczne podejście, teza „egzystencja	wyprzedza esencję”. Kryzys społeczeństwa masowego Ludzi tworzących społeczeństwo przemysłowo-technologiczne nie postrzegano jako osób, lecz jako część zbiorowego mechanizmu Ludzie są istotami posiadającymi możliwość wyboru oraz zdolności wartościowania i sami decydują o tym, czy będą postępować racjonalnie. Życie jest różnorodne, skomplikowane, niejednoznaczne i nieprzewidywalne. Każda osoba rodzi się, żyje, wybiera swój własny kierunek i sama nadaje sens swojej egzystencji. Najważniejsze wątki filozofii egzystencjalistycznej Egzystencja poprzedza esencję- przypisanie nadrzędnej roli ludzkiej subiektywności. Człowiek najpierw przychodzi na świat, a potem podejmuje wysiłek związany z samookreśleniem. Istota świadoma własnego istnienia. Każdy człowiek jest jedyny w sowim rodzaju. Każdy człowiek jest odpowiedzialny za określenie własnego celu. Człowiek nie może uciec przed koniecznością wyboru. Nauczanie jest nastawione na osiągnięcie celów behawioralnych. Celem kształcenia jest socjalizacja, czyli zdobycie przez uczniów umiejętności współpracy z innymi ludźmi, sprawnego funkcjonowania w sytuacjach grupowych oraz brania aktywnego udziału w pracy zespołowej Zjawiska, które hamują rozwój indywidualności to: standaryzacja, kategoryzacja, przypisywanie znaczenia rolom socjoekonomicznym oraz tak zwana tyrania przeciętności. Egzystencjalizm przyczynił się do rozwoju psychologii humanistycznej. Egzystencjalistyczny program nauczania Program nauczania powinien obejmować umiejętności i przedmioty, które objaśniają fizyczne i społeczne aspekty rzeczywistości, oraz przedmioty humanistyczne, które ukazują ludzkie wybory. Uczeń konstruuje znaczenia danego przedmiotu, interpretując go na swój indywidualny sposób. John Holt postuluje o wprowadzenie tzw. ”otwartej edukacji”. Proponuje, aby nauczanie odbywało się w formie lekcji otwartej. Przypisując istotne znaczenie ludzkiemu subiektywizmowi, osobistej wolności i indywidualnej odpowiedzialności, egzystencjalizm rysuje dramatyczny portret człowieka jako istoty egzystującej w obcym jej świecie i obciąganej wyłączną odpowiedzialnością za określenie swojej tożsamości. Człowiek poszukując indywidualności musi zdać sobie sprawę z tego, że sam- bez uciekania się do zewnętrznych kryteriów- tworzy własną hierarchię wartości i esencję. W wychowaniu przedmiotem największej troski jest wolność jednostki. Podkreślając znaczenie subiektywizmu i indywidualizmu, pedagog egzystencjalistyczny stara się rozwinąć w swoich uczuciach samoświadomość i poczucie odpowiedzialności. Dzięki dokonywaniu ważnych wyborów osobistych uczeń samodzielnie definiuje swoją tożsamość. Celów takiej edukacji nie można wyznaczać odgórnie , nie można ich narzucać nauczyciel czy tez system oświaty. Każdy człowiek jest odpowiedzialny za własną edukację. Wychowanie stawia sobie nast. Zadania: 1.Uświadomienie uczniowi, że jego wolność może być ograniczona przez pewne instytucje, zjawiska i tendencje społeczne 2.Kształtowanie intensywnej świadomości, dzięki której uczeń przekonuje się, jak ważna jest wolność wyboru 3.Wpajanie przekonania, że każdy człowiek jest odpowiedzialny za swoje samookreślenie oraz za konsekwencję wszelkich działań, które podejmuje, dążąc do uzyskania tożsamości 4.Rozwijanie umiejętności rozróżniania pomiędzy błahymi a istotnymi wyborami Ideologia Ideologię często definiuje się jako charakterystyczny dla jakiejś grupy, oparty zazwyczaj na interpretacji jej przeszłości system przekonań, który dostarcza wytycznych do podejmowanych przez te grupę działań. Ideologia, stanowiąc system przekonań wyznawanych przez grupę, odgrywa	istotną rolę w kształtowaniu społecznej świadomości, postaw i wartości. Chociaż oddziałuje na całe społeczeństwo, szczególny wpływ wiewióra na wychowanie i oświatę. Wykorzystuje nieformalne źródła edukacji, aby kształtować poglądy i oczekiwania społeczne. Czynniki ideologiczne wpływają na środowisko szkolne „ukryty program nauczania”, jak również na oficjalny program nauczania. Mimo, że między filozofią a ideologią istnieją pewnie podobieństwa, ideologię wyróżnia kontekstualny, programowy charakter. Ma mobilizować do działania, dostarczając dyrektyw postępowania w sferze politycznej, społecznej, gospodarczej i edukacyjnej. Ideologie: Liberalizm, Socjalizm Komunitariański, Konserwatyzm. Marks i jego krytyka ideologii- doktryna „socjalizmu naukowego”. Definicja ideologii opiera się na nst. założeniach: 1.Ideologia, interpretując przeszłość, nadaje grupie określoną perspektywę czasową i przestrzenną 2.Ideologia tłumaczy obecną sytuację społeczną, ekonomiczną, polityczną, edukacyjną 3.Analiza przeszłości jest podstawą, na której formułuje się koncepcję przemiany społecznej, dzięki czemu można wyróżnić pewne wzorce, według których układały się minione wydarzenia i które mogą powtórzyć się w przyszłości 4.Ideologia określa strategię działania, ponieważ dostarcza pewnego modelu przyszłości, dzięki któremu grupa orientuje się, jaką politykę należy prowadzić, aby osiągnąć pożądane cele. Zinstytucjonalizowane działania oświatowe mają na celu ukształtowanie w umysłach dzieci poczucia identyfikacji z grupą, które zapewni im łączność z przeszłością, przydatne okazują się mity, legendy, biografie wybitnych ludzi. Ideologia jeśli stanowi oficjalną wykładnię, wywiera bezpośredni wpływ na edukację, głównie na kształcenie w szkołach w nst sposób: 1.Kształtuje zasady polityki edukacyjnej, formułuje oczekiwania, wyznacza standardy osiągnięć i cele kształcenia 2.Za pośrednictwem środowiska szkolnego przekazuje i utrwala pewne postawy i wartości 3.Za pośrednictwem programu nauczania, który stanowi oficjalny i jasno sprecyzowany program realizowany przez szkołę, promuje wybrane i pożądane umiejętności oraz wiadomości. Ideologia jest osadzona w kontekście i operuje konkretami. Jest mocno wiązana z czasem historycznym, miejscem, czyli sytuacją geograficzną, ekonomiczną polityczną i socjologiczną. Ideologia posługuje się swoistą retoryką czy stylem publicystycznym, za pomocą których nakłania do zaangażowania i prowokuje do działania. Konserwatyzm Zwolennicy podkreślają rolę tradycji jako czynnika gwarantującego spójność społeczeństwa, głoszą hierarchiczną koncepcję porządku społecznego, a poszukując norm i wartości, zwracają ku przyszłości. Konserwatyści nieufnie traktują wszystkie zmiany i innowacje w dziedzinie społecznej, politycznej, gospodarczej i edukacyjnej. Przekonani o potrzebie zachowania ciągłości i niechętni wszelkim zmianom, konserwatyści podkreślają rolę, jaką odgrywa tradycja kulturowa w kształtowaniu doświadczenia, charakteru i wartości. Postrzegając ludzi jako różniących się pod względem zdolności i potencjału, twierdzą, że dobre społeczeństwo to takie, które ma strukturę hierarchiczną. W ujęciu konserwatystów edukacja jest przede wszystkim procesem polegającym na przekazywaniu i zachowywaniu kultury. Co więcej, stanowi ona element kulturowego kontinuum, łączącego kolejne pokolenia. Rola wychowania było przekazywanie spuścizny narodowej młodemu pokoleniu i jej utrwalanie. Tradycja czy też dziedzictwo kulturowe jest skarbnicą wiedzy Edukacja polega na zaszczepieniu młodzieży tradycyjnych norm obyczajowych i kulturowych. 1.Normy ludzkiego zachowania tworzą się pod wpływem systemu instytucjonalnego i stanowią dziedzictwo kulturowe, które należy przekazywać z pokolenia na pokolenie 2.W kulturze i instytucjach odzwierciedla się kontinuum sprawdzonych doświadczeń, którego ciągłości nie wolno przerywać, dokonując gwałtownych zmian czy rewolucji o trudnych do przewidzenia skutkach 3.Tradycja jest skarbnicą zbiorowej wiedzy społecznej Teza, że każdym społeczeństwem powinna rządzić elita jest jedną z naczelnych zasad konserwatyzmu. „dobre pochodzenie” gwarantuje właściwe wychowanie Przeszłość jest źródłem tradycji kształtującej instytucje społeczne oraz relacje między ludźmi. W dorobku przeszłości naród odnajduje zbiorową mądrość, wiedzę Rolą edukacji jest kształtowanie u młodzieży poczucia kulturowej tożsamości Społeczeństwo to organizm, w którym klasy społeczne i ich przedstawiciele pracują dla dobra ogółu. Społeczeństwo organiczne spajają kulturowe więzy, takie jak wspólnoty język, narodowość, tradycja i zwyczaje. W organicznym społeczeństwie najwyższym celem jest dobro powszechne. Społeczeństwo ma strukturę hierarchiczną. Szkoła stanowi skarbnicę wartości kulturowych Rolą szkoły jest zapoznanie młodego człowieka z jego dziedzictwem i zaszczepienie mu poczucia przynależności do grupy Rolą programu nauczania jest przekazywanie kultury NEOKONSERWATYZM Lata 80 XX wieku odrodzenie idei konserwatywnych.