wok sredniowiecze

*nawa-część kościoła położona pomiędzy prezbiterium a kruchtą, przeznaczona dla wiernych. Nawy są zazwyczaj oddzielone rzędem podpór - filarów lub kolumn. Średniowieczne kościoły bazylikowe były trój- lub pięcionawowe, o nawie głównej dwa razy szerszej i dwa razy wyższej od bocznych (trójnawowe - katedra w Chartres, katedra w Reims, pięcionawowe - kościół St. Sernin w Tuluzie, katedra w Paryżu). Późnogotyckie kościoły dwunawowe mogły mieć symetryczne nawy równej szerokości (kościół NMP w Wiślicy) i prezbiterium umieszczone na osi filarów międzynawowych lub niesymetryczne nawy różnej szerokości (układ spotykany w budownictwie zakonów żebraczych - dominikanów i franciszkanów).

*transept- (inaczej nawa poprzeczna, nawa krzyżowa), część kościoła, nawa prostopadła do osi kościoła, położona pomiędzy prezbiterium, a resztą jego budynku. W romańskich bazylikach dwuchórowych występują dwa transepty - wschodni (przy prezbiterium) i zachodni (związany z westwerkiem). Natomiast w gotyckich katedrach angielskich również mogą być dwa transepty (obydwa od wschodu). Na skrzyżowaniu transeptu i nawy głównej może występować wieża

*absydy(lub absyda) - w architekturze pomieszczenie na rzucie półkola, półelipsy lub wieloboku, dostawione addytywnie do bryły kościoła i otwarte do jego wnętrza. Zazwyczaj zamyka prezbiterium, czasem nawy boczne i ramiona transeptu lub westwerk. Występowała już w architekturze rzymskiej, stąd przejęta przez chrześcijaństwo.

Apsydy półkoliste występowały od wczesnego chrześcijaństwa do romanizmu. Gotyk stosował przeważnie wieloboczne zamknięcia naw, czasem są też określane mianem apsyd.

Mała absyda zwana jest apsydiolą.

*dormitorium- nazwa początkowo oznaczała wspólną sypialnię zakonników w klasztorze (również na zamkach krzyżackich). Była położona nad kapitularzem. Ze znajdującej się na piętrze sypialni prowadziły schody na parter, tuż przy wejściu do kościoła. Tak więc wprost z niej, zaraz po przebudzeniu, schodzili mnisi na modlitwy i śpiewy do kościoła. Łoża były przegradzane między sobą niskimi ściankami drewnianymi. Zwyczaj wspólnego spania mnichów zniósł papież Benedykt XII (I połowa XIV w.) Później dormitoria zastąpiono celami.

*reflektaż– (łac. refectorium od reficere – odnawiać) – w budynkach klasztornych, seminariach duchownych duże pomieszczenie służące jako jadalnia. Refektarze umieszczane były najczęściej przy krużganku, w skrzydle oddalonym od kościoła (najczęściej było to skrzydło południowe lub północne). Była to sala najczęściej przekryta sklepieniem krzyżowym, oświetlona dużymi oknami.

*skryptorium- (łac. scribere pisać) - w średniowieczu terminem tym określano pulpit do pisania i czytania oraz całość warsztatu piarskiego. W klasztorze - pomieszczenie, w którym przepisywano ręcznie księgi. Zakonników zajmujących się rękopiśmiennictwem nazywano "skryptorami" lub "skrybami". Z czasem powstały dzięki nim takie specjalizacje jak: kaligrafia i iluminacja (miniatura). Scriptoria były też na dworach królewskich i przy katedrach.

*rozeta- różyca (fr.) – ornament architektoniczny w kształcie rozwiniętej róży.

W architekturze gotyku rozetą nazywa się okrągłe okno wypełnione witrażem i ornamentem maswerkowym umieszczone nad głównym portalem kościoła. W Krakowie znajduje się m.in. nad wejściem do Katedry na Wawelu.

gotycka

Architektura gotycka - od XII w. do XVI w., a w Polsce rozwija się w okresie od 1250

do ok. 1500 r.

Gotyk narodził się we Francji w połowie XII wieku i w bardzo szybkim czasie rozprzestrzenił się na terenie całej Europy. Cechą charakterystyczną dla tego stylu jest niezwykła strzelistość budowli. Możliwość tę dawało zastosowanie systemu szkieletowego – konstrukcji opartej na sklepieniu krzyżowo-żebrowym, przyporach i łukach przyporowych. System ten pozwalał maksymalnie zredukować ściany na rzecz dużo większych okien, które wypełniane były wspaniałymi witrażami. Innymi równie ważnymi elementami tego stylu są wimpergi, pinakle i maswerki. Okna i arkady otrzymują wykrój ostrołukowy.

Zabytki: katedry w Kolonii, w Reims, w Chartres, Notre-Dame w Paryżu, a w Polsce kościół Mariacki w Gdańsku, kościół NMP. w Gdańsku, katedra na Wawelu, kościół św. Katarzyny w Krakowie, Barbakan w Krakowie, ratusz we Wrocławiu, zamek pokrzyżacki w Malborku.

Rzeźba gotycka
Rozwija się w oprawie katedry i odkrywa na nowo formy naturalistyczne, do których powraca także malarstwo. Rzeźbiarze gotyku odrzucają romańskie kanony zdobnicze, aby zastąpić je formami ornamentalnymi, mających swoje źródło w świecie roślin. W ich artystycznej wizji wraz z plastycznie oddanym kształtem, postać ludzka odzyskuje właściwe proporcje, naturalność postawy i swobodę gestu.
Cechy rzeźby gotyckiej
• ścisły związek z kościołem, zainteresowanie tematyką religijną,
• pojawianie się wizerunków osób świeckich,
• duża popularność rzeźby kamiennej wraz z bujnym rozwojem rzeźby drewnianej, malowanej wielobarwnie (polichromowanie),
• występowanie zarówno pojedynczych figur, jak i tłumów postaci,
• uniezależnienie się rzeźby od tła, od architektury; jeżeli jest związana z budowlą - nie jest ograniczana ilością miejsca,
• większa swoboda artysty w przedstawianiu postaci w celu uniknięcia deformacji postaci,
• ozdabianie kapiteli kolumn liśćmi i motywami roślinnymi,
• postacie ludzi pełne wdzięku i życia, spokojne, racjonalne, realistyczne; swobodne w gestach, postawie i mimice twarzy, wzory zaczerpnięte z Antyku,
• dążenie do realistycznego przedstawienia przedmiotu lub postaci.
Charakterystyczny podział w rzeźbie gotyckiej na:
• I fazę - I poł. XV w. - styl miękki – fałdy szat miękkie, łyżkowate,
• II fazę - ekspresjonizm późnogotycki – ukazane emocje, łamanie fałdów szat.
Zabytki rzeźby gotyckiej
• Ołtarz Wita Stwosza w Kościele Mariackim w Krakowie (1477-1489),
• portale katedr gotyckich.

Cechy malarstwa gotyckiego

• nierozerwalny związek niektórych obrazów z ołtarzem,

• rozpowszechnienie, po raz pierwszy w dziejach sztuki, obrazu niezależnego, przeznaczonego do zawieszania na ścianach kościoła,

• upodobanie do obrazów tablicowych, malowanych na desce farbami temperowymi,

• rozprowadzanie barwników białkiem kurzego jaja,

• wykorzystanie scen z Nowego Testamentu, z życia Marii, Jezusa oraz świętych i męczenników,

• pojawianie się obrazów o tematyce świeckiej,

• różnice w malarstwie różnych krajów (Niemcy, Czechy, Francja, Polska) mimo pewnych cech wspólnych,

• ukazywanie postaci taką, jaka jest naprawdę - realistyczne ukazywanie człowieka z uwzględnieniem jego wyglądu, uczuć, otoczenia, rysów twarzy, proporcji ciała, stroju,

• ukazywanie przeżyć człowieka poprzez wyraz twarzy, gesty,

• ukazywanie postaci w naturalnym otoczeniu – krajobrazie, wnętrzu,

• stosowanie światłocienia i perspektywy na miarę ówczesnych umiejętności,

• duże znaczenie malarstwa witrażowego.

Słynni malarze

• Giotto di Bondone (Włochy),

• Hubert i Jan van Eyck (Niderlandy - bracia zapoczątkowali malarstwo olejne),

• Melchior Broederlam,

• Robert Campin,

• Hugo van der Goes,

• Hans Memling.

architektura romańska

Architektura romańska - od X wieku do XIII, a w Polsce rozwija się w okresie od 1050 do ok. 1250 r.

Romanizm posługuje się formami klasycznymi dla ukształtowania własnego, odrębnego stylu. Jest on wyrazem ówczesnych potrzeb ideowych i społecznych, dlatego jest to przede wszystkim sztuka sakralna. Najwspanialsze przykłady można znaleźć wśród założeń klasztornych.

Architektura tego okresu charakteryzuje się masywnością i przejrzystym układem brył. Wnętrza przeważnie toną w mroku, ponieważ światło wpada do środka przez małe okienka. Cechą charakterystyczną są półkoliste wykroje okien i arkad, a także sklepienia krzyżowe.

Zabytki: kościół w Hildesheim, Wormacji, cały zespół budynków w Pizie, a w Polsce m.in. kościół św. Andrzeja w Krakowie, kolegiata w Tumie pod Łęczycą i kościół w Koprzywnicy.

Rzeźba romańska była przede wszystkim rzeźbą architektoniczną, wypełniała portale i tympanony, pokrywała głowice kolumn, trzony filarów oraz węgary. Prezentowała w prostej, ornamentalnej lub znakowej formie logiczne przesłanie dostępne dla ogółu wiernych. Przemawiała do nich wyrazistą, ostro zarysowaną i ekspresyjną formą, która odznaczała się hieratycznością przedstawień i charakterystycznymi, wydłużonymi proporcjami. Tematów dostarczał Stary i Nowy Testament oraz żywoty świętych. W ornamencie dominowała plecionka, częste były również motywy zwierzęce i roślinne symbolizujące m.in. walkę dobra ze złem.

Przykłady:

Drzwi gnieźnieńskie

Kapitel z XIIIw-Kaplica Vera Cruz(hizpania)

Kapitel z motywem diabła i anioła

Relief z XIIIw-Katedra San Giovanni

Romańskie malarstwo ścienne było również związane z architekturą - tworzyło wielkie kompozycje wypełniające apsydy bazylik i pokrywające ich sklepienia. Malowidła przedstawiające postać Chrystusa w majestacie, sceny z życia ludzi, zwierzęta, ptaki i rośliny - obwodzono konturem wypełnionym kolorem. Były więc płaskie i linearne, o ograniczonej skali barw (ochra żółta i czerwona, zieleń i błękit). W skryptoriach klasztornych Anglii, Francji, Niemiec i Austrii uprawiano malarstwo miniaturowe.

Przykłady:

Miniatura

Fresk-kościół św. Klemensa w Tahull, Hiszpania, XII w.

Fresk-Opactwo benedyktynów w Tyńcu

Freski na sklepieniu


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
WOK- ŚREDNIOWIECZE, WOK
Od czasu średniowiecznego do czasu nowożytnego, Filologia Polska, WOK
Średniowiecze inf, Szkoła, WOK
Od czasu średniowiecznego do czasu nowożytnego, Filologia Polska, WOK
wieki średnie
Wyklad 4 srednia dorosloscid 8898 ppt
rozwojowka slajdy, Wyklad 5 Srednia doroslosc teoria czasowa
sredni wiek pps
rozwojowka slajdy, Wyklad 3 srednia doroslosc
Mój region w średniowieczu
Średniowiecze prezentacja
HMG Wyklad 2 Sredniowiecze
Piśmiennictwo w średniowieczu
POWTÓRKA SREDNIOWIECZE
Nomogram doboru średnic przewodów c o 3 14 mmH2O
Katechizm rzymsko katolicki średni dla Archidiecezyi Gnieźnieńskiej i Poznańskiej 1871

więcej podobnych podstron