Filozofia (phileo- kochać, sophia- mądrość) – umiłowanie mądrości.
Działy filozofii:
Logika
Teoria poznania
Teoria bytu
Filozofia przyrody
Filozofia człowieka- antropologia
Aksjologia
Etyka
Estetyka
Metafilozofia i historia filozofii.
Logika:
Logika formalna- teoria poprawnego wnioskowania
Semiotyka- nauka o sprawności poznawczej języka
Metodologia nauk- nauka o przebiegu i strukturze (formie) czynności poznawczych i ich rezultatów
Teoria poznania- epistemologia:
Zagadnienia dotyczące źródeł poznania- aposterioryzm- rola doświadczenia (sensualizm) kontra aprioryzm- wiedza niezależna od poznania.
Dotycząca roli doświadczenia w poznaniu- racjonalizm (tylko rozum) kontra irracjonalizm (czynniki emocjonalno- wolitywne)
Dotycząca przedmiotu poznania- realizm (poznajemy byt niezależny, samodzielny wobec naszego poznania) kontra idealizm (poznajemy tylko wytwory naszej wyobraźni)
Dotycząca właściwości i kryteriów poznania.
Teoria bytu- metafizyka- bada byt (wszystko, co istnieje) jako byt (jako coś istniejącego) celem ustalenia ostatecznych racji (przyczyn) jako istnienia, celem uchwycenia koniecznych warunków bycia bytem.
W metafizyce chodzi przede wszystkim o uświadomienie sobie sensu tego, że coś istnieje, że my istniejemy.
Teodycea- filozofia boga- specjalny dział metafizyki; nauka o istnieniu, istocie Boga i stosunku Boga do świata.
Filozofia przyrody- kosmologia
Podstawowym dla kosmologii zagadnieniem jest problem istoty bytu materialnego (fizycznego, cielesnego).
Istota tegoż bytu ujawnia się w istnieniu wielu jednostek tego samego gatunku, w zachodzeniu różnych zmian, w podleganiu różnym uwarunkowaniom i prawidłowościom, we wchodzeniu w skład większych zespołów i układów, aż do wszechświata włącznie, w byciu członem związków i całości.
Problematyka filozofii przyrody:
1. Istnieniu wielu jednostek tego samego gatunku.
2. I faktu, że podlegają one wielu rozmaitym rodzajom zmian
3. Problemy wewnętrznej struktury ciał ( czy i jak są złożone byty materialne?)
4. Spór o ilość bytów materialnych we wszechświecie ujawniający się w konflikcie pomiędzy monizmem ( istnieje tylko jedna substancja materialna ) a pluralizmem ( istnieje mnogość bytowa ).
5. Sprawa najogólniejszych cech, właściwości ciał takich jak: rozciągłość, przestrzenność, czasowość, zmienność, podzielność.
6. Problem istnienia bytów w przestrzeni i czasie ( lub mówiąc inaczej: ich uwarunkowania czasowo-przestrzenne ).
7. Sprawa uwarunkowań bytów materialnych.
8. Inne problemy: istota i typy życia, jaka jeśli jest, relacja między życiem a cielesnością?, jaki jest sposób istnienia wszechświata?, czy jest uporządkowany?, w jaki sposób zaistniał i trwa?, czy ma cel?
Filozofia człowieka- dociekania dotyczące istoty i natury człowieka, roli człowieka, jego powołania, sensu istnienia i działania, stosunku do wytworów własnych działań, do społeczeństwa, do dziejów.
Filozofia społeczna
Filozofia kultury
Filozofia prawa
Filozofia religii
Aksjologia (aksis- godny, cenny, logos- słowo)- nauka o wartościach (moralnych, estetycznych, poznawczych, itd.)
Ustalenie charakteru i rodzajów wartości
Ustalenie hierarchii wartości
Ustalenie sposobu istnienia wartości
Ustalenie sposobu poznawania wartości
Ustalenie pozycji wartości w życiu człowieka.
Etyka (ethos- obyczaj)
W starożytności: filozofia moralna
Nauka o obyczajach, czyli o tym co przystoi w postępowaniu, co jest godne czynienia
Estetyka (aisthetikos- odczuwający, wrażenie, spostrzeżenie zmysłowe)
Bezpośrednie badanie piękna
Nauka o pięknie i o tym, co piękne i ujmowanie wszystkiego w aspekcie piękna
Teoria wartości estetycznych, dzieł sztuki, piękna natury, przeżycia estetyczne, twórczości
Metafilozofia- zespół nauk odnoszących się do filozofii.
Historia filozofii:
Starożytna- VI w pne- VI w ne
Średniowieczna- do XIV w
Nowożytna- od XV w
Współczesna- od 1830r
Jedynymi twórcami filozofii byli Grecy;
Początek miał miejsce w VI w pne w Koloniach Jońskich (Azja Mniejsza).
Przyczyny powstania filozofii:
Wierzenia religijne Greków
Umiejętności praktyczne
Nauki mądrościowe
I okres filozofii klasycznej (charakter kosmologiczny, główne zagadnienia: ARCHE- poszukiwanie początku świata, pierwotnej materii)
Tales z Miletu (624- 547)- Jak zbudowany jest świat?; tworzywem świata- arche- jest woda
Anaksymander (609-546) – uczeń Talesa; arche- powietrze, ‘to co początkiem, staje się zasadą’
Anaksymenes (585- 525)- uczeń Talesa; arche to bezkres- apeiron
Hereklit z Efezu (540- 480)- pieniądz dynamizuje życie, arche świata to ogień (który ma dwie drogi- w górę i w dół); obrazem świata jest rzeka (‘Wszystko płynie’, nie można wejść 2 razy do tej samej rzeki); prawo powszechnej zmienności(wariabilizm/heraklityzm)- stałe jest to, że wszystko się zmienia.
Parmenides (500) i szkoła elejska- (jego nauczycielem był Ksenofont); arche świata to ziemia; rozwinął naukę o bycie ‘BYT JEST A NIEBYTU NIE MA’; zasada niesprzeczności bytu: byt jest stały, bo każda zmienna byłaby niebytem, a niebytu nie ma; BYT- jeden stały, wieczny, niezmienny, niepodzielny, nieruchomy. Rozważania drogą dedukcji- wnioskowania.
Jońscy filozofowie przyrody; HILOZOIZM (hyle- materia, oion- życie)- materia jest ożywiona
Zenon z Elei (460)- kochanek Parmenidesa.