Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Wydział Nauk Ekonomicznych
Kierunek: Zarządzanie
studia dzienne
rok III, semestr 5
grupa II
Zarządzanie środkami pieniężnymi
w przedsiębiorstwie
Wykonały:
Ilona Jankowska (150528)
Magdalena Kott (150544)
Warszawa 2013
Środki pieniężne to inaczej pieniądze (banknoty i monety) oraz jednostki pieniężne (rozrachunkowe) krajowe i zagraniczne, tak w gotówce jak i na rachunku bankowym lub
w formie lokaty pieniężnej, czeki i weksle obce, jeżeli są one płatne w ciągu 3 miesięcy od daty ich wystawienia, oraz metale szlachetne, jeżeli nie są zaliczane do rzeczowych składników majątku obrotowego1.
Pieniądz jest dobrem, które jest powszechnie i z mocy prawa akceptowane przez uczestników rynku jako forma płatności za inne towary i usługi. Za emisję pieniądza odpowiedzialne jest państwo, które zleca to zadanie bankowi centralnemu2.
Pieniądz pełni w gospodarce trzy podstawowe funkcje:
jest miernikiem wartości – zapewnia wycenę wszystkich towarów i usług,
jest środkiem płatniczym – ułatwia wymianę towarów i usług między tymi, którzy chcą sprzedać swoje dobra, a tymi, którzy ich potrzebują, czyli pozwala regulować zobowiązania,
jest środkiem tezauryzacji – czyli umożliwia oszczędzanie (przechowywanie wartości) i pomnażanie majątku.
Na przestrzeni wieków funkcję pieniądza pełniły różne rodzaje dobra – między innymi skóry, płytki kamienne, korale, monety srebrne i złote, a od około 250 lat powszechnie stosowany jest pieniądz papierowy. Dziś powoli wkraczamy w nową epokę – pieniądza elektronicznego, w której rośnie znaczenie płatności bezgotówkowych dokonywanych choćby za pośrednictwem kart płatniczych.
W czasach pieniądza papierowego, w których żyjemy, zaufanie do pieniądza zależy przede wszystkim od względnej stałości siły nabywczej pieniądza. Jeśli na skutek inflacji pieniądz krajowy szybko traci na wartości, uczestnicy rynku tracą do niego zaufanie i szukają innego miernika wartości, wybierając na przykład waluty zagraniczne lub złoto. Dlatego tak istotne jest utrzymanie inflacji na niskim poziomie, co jest głównym celem polityki pieniężnej, za którą w Polsce odpowiada Rada Polityki Pieniężnej.
W potocznym ujęciu pod pojęciem pieniądze rozumiemy posiadane przez nas zasoby finansowe, zwłaszcza gotówkę.
Na wstępie należałoby sobie zadać pytanie o to, po co tak właściwie trzymamy środki pieniężne w ich płynnej postaci. Po pierwsze, służą one do bieżącego regulowania zobowiązań powstających w trakcie prowadzenia biznesu. Konieczność płacenia za dostarczone materiały oraz usługi powoduje, że są one niezbędne każdej firmie dla celów transakcyjnych. Drugim
z powodów są nadarzające się okazje do różnego rodzaju inwestycji pomnażających zyski. Spekulacja jest przecież nierozerwalnie związana z każdym biznesem. Kolejnym ważnym motywem gotówki jest motyw ostrożnościowy. Pieniądze służą nam nie tylko do regulowania bieżących płatności. Są także jednym z najlepszych instrumentów zabezpieczenia się przed wszelkiego rodzaju ryzykami.
Polem do zarządzania gotówką, czy też mówiąc bardziej dokładniej saldem środków pieniężnych w firmie jest obszar krótkoterminowych decyzji finansowych. Środki pienieniężne w postaci gotówki, papierów dłużnych bądź innych walorów są jednym z ważniejszych zasobów majątkowych przedsiębiorstwa, niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej, dlatego efektywne zarządzanie nimi może przynieść spore korzyści. Przedsiębiorstwa, podchodzą do tego na zasadzie: „Jeśli nie mam gotówki, to znaczy, że mam problemy. Jeśli pieniądze są, to niech tam będą”. Sensowne zagospodarowanie tych środków, zarówno długoterminowe jak i krótkoterminowe staje się coraz większym wyzwaniem dla zarządzających firmami. Zarządzanie zasobami gotówkowymi powinno koncentrować się przede wszystkim na minimalizacji bieżącej gotówki przy jednoczesnej maksymalizacji zysków płynących z jej posiadania a także na umożliwieniu jak najszybszego jej przepływu
w przedsiebiotstwie. Najbardziej optymalny stan gotówki to taki, który z jednej strony zapewnia firmie bezpieczeństwo działalności, a z drugiej nie naraża jej na niepotrzebne koszty związane z utrzymywaniem nadmiernej ilości pieniądza na rachunkach bankowych.
W ostatnich kilku latach zarządzanie środkami pieniężnymi diametralnie się zmieniło. Nowe technologie i elektroniczna obsługa przepływów środkow pienieżnych na rachunkach sprawiły, ze zarządzanie nimi stało się sprawniejsze. Większość operacji zwiazanych
z zarzadzaniem środkami pieniężnymi jest prowadzona wspónie przez firmę oraz obsługujące ją bank. Za efektywne wykorzystanie zasobów środków pienieżnych jest odpowiedzią przedstawicieli firmy. Może on wykorzystywać techniki zarządzania środków pienieżnych.
Instytucje rynku finansowego oferują przedsiębiorstwom coraz to nowsze produkty
i usługi umożliwiające przedsiębiorstwom skuteczne zarządzanie tymi środkami. Banki, konkurując na rynku, oferują bogatą gamę produktów, a nieznaczne różnice między nimi dotyczą kwot lokat, stopy procentowej depozytów i kredytów oraz form zabezpieczania długów.
Do zarządzania środkami pieniężnymi w przedsiębiorstwie wykorzystuje się wiele narzędzi. W pracy przedstawiamy wybrane z nich, głównie praktyczne wykorzystanie modeli optymalizacji środków pieniężnych, preliminarza obrotów gotówkowych oraz cash poolingu.
Gotówka i krótkoterminowe papiery wartościowe stanowią najbardziej płynne aktywa, które w pierwszej kolejności są uruchamiane w celu utrzymania płynności finansowej przedsiębiorstw. Mimo występowania na rynku dodatniej stopy procentowej, która daje możliwość lokowania środków pieniężnych w różnych formach, przedsiębiorstwa utrzymują pewien poziom środków pieniężnych w kasie i na rachunkach bankowych. Wyróżnia się 3 motywy utrzymywania gotówki w przedsiębiorstwie:
transakcyjny,
ostrożnościowy,
spekulacyjnym.3
Motyw transakcyjny wiąże się z koniecznością finansowania bieżących wydatków wynikających z działalności operacyjnej przedsiębiorstwa, jak również wcześniej zaplanowanych wydatków inwestycyjnych.
Motyw ostrożności owy utrzymywania gotówki wiąże się z potrzebą jej posiadania na nieprzewidziane zdarzenia oraz obawą zawiązaną z niepewnością co do poziomu przyszłych przepływów pieniężnych. Przedsiębiorstwa powinny utrzymywać pewną rezerwą gotówki na wypadek, gdyby trzeba było szybko dokonywać wydatków pieniężnego.
Motyw spekulacyjny wiąże się z niepewnością co do przyszłego poziomu cen oraz korzystania z pojawiających się na rynku nieoczekiwanych okazji przynoszących zysk. Wielkość zasobów gotówkowych utrzymywanych w celach spekulacyjnych zależy od stopy procentowej. Przy niskiej stopie procentowej na rynkach finansowych przedsiębiorstwa utrzymują większe zasoby gotówki, gdyż koszty utraconych korzyści są relatywnie niskie.
Utrzymywanie odpowiedniego poziomu środków pieniężnych to nie tylko bieżące monitorowanie aktualnie posiadanych aktywów bieżących i pasywów, ale również określenia tych, których należy się spodziewać w przyszłości. W związku z tym konieczne jest planowanie wpływów i wypływów gotówki. Prognoza zapotrzebowania przedsiębiorstwa na środki pieniężne jest jednym z najważniejszych elementów krótkoterminowego planowania. Celem tejże prognozy jest:
programowanie wpływów i wypływów środków finansowych gwarantujące utrzymanie środków pieniężnych na docelowym poziomie
określenie działań, jakie powinny być podjęte, aby zapewnić dodatkowe źródła finansowania lub inne rozwiązania problemów, które mogłyby nastąpić w związku ze spiętrzeniem płatności, jeśli miałyby one zagrażać brakiem środków pieniężnych
określenie najkorzystniejszych sposobów lokowania przewidywanych krótkoterminowych nadwyżek środków pieniężnych.4
Prognoza dokonywana jest na podstawie środków pieniężnych. W szczególności zawiera prognozę ściąganych należności, wydatków na utworzenie zapasów i spłat zobowiązań.
Budżet środków pieniężnych najczęściej budowany jest na kilka okresów do przodu
w zależności od potrzeb firmy. Najczęściej spotkać można wersję na 6 okresów miesięcznych. Wykorzystywana jest zasada planowania kroczącego wymagająca stałego i regularnego uzupełniania budżetu o kolejne okresy tak, aby cały czas przedsiębiorstwo dysponowało prognozą na stałą ilość okresów prognozy. Sporządzając budżet najpierw należy dysponować prognozą poziomu przychodów ze sprzedaży. Następnie prognozuje się poziom zapotrzebowania na środki pieniężne, wynikający z posiadania aktywów trwałych i zapasów wyrobów gotowych przeznaczonych do sprzedaży. Uwzględnia się również terminy płatności podatkowych, spłaty odsetek i inne.5
Podstawowym, klasycznym modelem zarządzania gotówką w przedsiębiorstwie jest model Baumola-Allaisa-Tobina. Zakłada on, iż jednostka wykazuje niezmienne w czasie zapotrzebowanie na środki pieniężne wynikające z działalności operacyjnej, a wielkości te są firmie znane i łatwo przewidywalne. Dodatkowo stopa procentowa inwestycji w papiery wartościowe pozostaje stała przez cały okres, a transfery między gotówką a papierami wartościowymi następują natychmiastowo po ustalonym koszcie, bez względu na wielkość transferu. Dopiero przy spełnianiu tych założeń model ten znajduje zastosowanie przy ustalaniu optymalnego poziomu gotówki w przedsiębiorstwie.
W przedsiębiorstwie wiele procesów występuje regularnie, a popyt na gotówkę jest stały (jest niezmienny w czasie). W praktyce, w momencie kiedy poziom gotówki wynosi zero, przedsiębiorstwo zgłasza zapotrzebowania tego niedoboru. Popyt ten jest odnawialny.
Zgodnie z omawianym modelem określenie optymalnego poziomu gotówki dokonuje się na drodze minimalizacji:
całkowitych kosztów transakcji,
kosztów alternatywnych.
Koszty całkowite transakcji spadają wraz ze wzrostem wartości jednorazowej transakcji zamiany na gotówkę. Powoduje to jednak wzrost przeciętnego stanu gotówki, a w konsekwencji wzrost kosztów utraconych korzyści. Dążąc do osiągnięcia minimalnego poziomu kosztów całkowitych, można określić optymalną kwotę jednorazowo pozyskiwanych środków pieniężnych.6
Model ten zakłada, że zmiany stanu środków pieniężnych są losowe. Istota zarządzania środkami pieniężnymi na podstawie omawianego modelu polega na określeniu takiego obszaru stanów gotówki, który zapewniałby oczekiwany poziom płynności. Zarządzanie środkami pieniężnymi polaga na dokonywaniu transakcji sprzedaży bądź zakupu papierów wartościowych w momencie, gdy ich poziom wykracza poza obszar uznany za bezpieczny.
Poodstawowymi wielkościami opisującymi obszar bezpieczeństwa są:
limit dolny, tzn. określony przez przedsiebiorstwo stan gotówki, którego przekroczenie stwarza grośbę utraty płynności finansowej.
optymalny punkt odnowienia, tj. poziom środków pienieznych, wokół którego powinny oscylować jej dzienne stany.
limit górny, tzn. taki poziom środków pieniężnych, którego utrzymanie nie ma uzasadnienia ekonomicznego.
Zarządzanie środkami pieniężnymi na podstawie omawianego modelu polega na dążeniu do utrzymania ich stanu na poziomie wyznaczonym przez optymalny punkt odnowienia. Jeżeli tan środków pieniężnych mieści się miedzy dolnym a górnym limitem, nie podejmuje się działać korygujących. Jeżeli stan środków pieniężnych spada poniżej limitu dolnego, dokonuje się sprzedaży papierów wartościowych.
Przydatnym narżedziem służącym sterowaniu płynnością finanową jest preliminarz obrotów gotówkowych, który obejmuje projekcję wpływów i wydatków w przekroju określonych rpzedziałow czasu (dni, tygodni, miesięcy, kwartałów). Pozwala więc okeślić przewidywane okresy niedoboru lub nadwyżki środków pieniężnych, a w ślad za tym zaplanować działania zmierzające do likwidacji niedoborów lub lokowania nadwyżek.
Dzięki preliminarzowi obrotów gotówkowych można:
pogramowąć obrót środków pienieżnych w określonych przedziałąch czasu w sposób zapewniający utrzymanie płynności finansowej przy jednoczesnej minimalizacji kosztów finansowych utrzymania tej płynności,
Ustalić działania konieczne do zapewnienia dodatkowych źródeł finansowania lub zmiany terminów realizacji płatności niezbędnych do utrzymania płynności finansowej,
Określić możliwości lokowania okresowych nadwyżek finansowych.
Wykorzystanie preliminarza obrotów gotówkowych pozwala, z jednej strony, na racjonalne planowanie wpływów i wydatków firmy, z drugiej natomiast stanowi element kontroli na etapie realizacji przyjętych w preliminarzu działań. Umożliwia więc optymalizację wyników finansowych przedsiębiorstwa oraz ogranicza ryzyko utraty płynnosci finansowej poprzez prowadzenie gospodarki pieniężnej w sposób racjonalny i w pełni świadomy.
Przedsiębiorstwa wchodzące w sklad grupy kapitalowej lub jednostki firm wielooddziałowych mają zazwyczaj rożną sytuacje finansową i różny stan środków na ich rachunkach. Często też korzystają z więcej niż jednego rachunku bankowego, co jest wynikiem dywersyfikacji ich dzialalności lub rozproszenia terytorialnego oddziałów. Na niektórych rachunkach występują wolne środki pieniężne, inne natomiast służą ewidencji wykorzystywanego w różnych dostępnych formach kredytu bankowego (limit w rachunku bieżącym, linia kredytowa). Zawsze między oprocentowaniem wolnych środków na rachunku bieżącym a oprocentowaniem kredytów występuje ujemna różnica, czyli marża banku. Przedsiębiorstwa szukają więc różnych sposobów minimalizowania tej różnicy i poprawy efektywności zarządzania środkami pieniężnymi. Zastosowanie cash poolingu pozwala na znaczne zmniejszenie odsetek, opiat i prowizji bankowych.
Cash pooling jest metodą optymalizacji wykorzystania środków będących w dys-pozycji przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw. Jest sposobem eliminacji konieczności płacenia przez niektóre firmy części odsetek, przy równoczesnym wykorzystaniu wolnych środków zgromadzonych na rożnych rachunkach bankowych własnych lub należących do innych powiązanych jednostek np. w ramach holdingu. Metoda ta pozwala na kalkulowanie odsetek na podstawie zbilansowanego sakla środków na wielu różnych rachunkach bankowych wielooddziałowych przedsiębiorstw lub ich grup. Suma ujemnych i dodatnich stanów wszystkich rachunków pomocniczych stanowi stan rachunku głównego i jest podstawą naliczania kosztów lub przychodów odsetkowych. Cash pooling jest więc wykorzystywany do uzyskiwania maksymalnych korzyści ze wspólnego zagospodarowania wolnych środków lub minimalizowania kosztów finansowych poprzez korzystanie z wolnych środków uczestników grupy, nie zaś z kredytów.
Dzięki cash poolingowi można zminimalizować koszty odsetek przy odpowiednim wykorzystaniu efektu skali. Jest to oszczędność osiągnięta przez usprawnienie zarządzania gotówką i odpowiednią organizację współpracy z bankiem w holdingu lub przedsiębiorstwie wieloodzialowym. Usprawnienie to dotyczy zarówno popytowej, jak i podażowej strony rynku finansowego i sprowadza się do koordynowania operacji na różnych rachunkach bankowych.
Optymalizacja wykorzystania środków będących w dyspozycji przedsiębiorstwa wieloddziałowego lub holdingu na kilku rachunkach może następować poprzez:
• konsolidację rzeczywistą,
• konsolidację wirtualną,
• konsolidację mieszaną.
Konsolidacja rzeczywista sprowadza się do koncentracji sald z rachunków uczestników grupy kapitałowej na rachunku skonsolidowanym w wyniku faktycznych transferów środków. Transfery na rachunek zbiorczy są dokonywane na koniec dnia roboczego, zaś transfery odwrotne mają miejsce na początek następnego dnia roboczego. Całość procesów konsolidacji przebiega w sposób automatyczny i określony stosownie do celów grupy kapitałowej.
Konsolidacja wirtualna polega na ustaleniu jedynie salda skonsolidowanego na moment konsolidacji, bez dokonywania transferu środków na wspólny rachunek. Dzięki niej uzyskuje się jednak korzyści odsetkowe mniejsze niż przy konsolidacji rzeczywistej. Na koniec dnia są wykazywane rzeczywiste salda na rachunkach poszczególnych firm, tak jakby nie doszło do konsolidacji. W związku z tym, że banki muszą utrzymywać rezerwy obowiązkowe od wszystkich aktywów, przy ustalaniu rezerwy muszą wziąć pod uwagę również salda na rachunkach zródłowych, chociaż zostały one skonsolidowane. Trzeba jednak podkreślić, że brak rzeczywistych transferów konsolidacyjnych obniża koszty ich przeprowadzania. gdyż nie trzeba łączyć, a następnie rozdzielać środków należących do różnych firm.
W przypadku konsolidacji mieszanej wykorzystuje się rozwiązania konsolidacji zarówno rzeczywistej, jak i wirtualnej. Jest to możliwe w przypadku przeprowadzania konsolidacji na kilku poziomach grupy kapitałowej. Na niektórych z nich dokonuje się rzeczywistych transferów środków z kont źródłowych na rachunek skoncentrowany, na innych ma miejsce tylko konsolidacja wirtualna. Potencjalne zastosowanie cash poolingu w rozbudowanych organizacjach gospodarczych jest bardzo szerokie. Możliwe jest tworzenie różnego rodzaju kombinacji bilansowania rachunków przedsiębiorstw, działających zwłaszcza na różnych rynkach w wielu krajach. np:
• cash pooling na rachunkach prowadzonych w jednej walucie,
• bilansowanie rachunków prowadzonych w różnych krajach i w różnych walutach przy zastosowaniu kursów krzyżowych,
• prowadzenie rachunków zbiorczych dla oddziałów w poszczególnych krajach,
• bilansowanie na jednym rachunku stanów rachunków prowadzonych w różnych walutach w ramach jednego kraju (np. rachunek bieżący w złotych, rachunki pomocnicze dla wplywów z eksportu w euro),
• scentralizowane bilansowanie wpływów w poszczególnych walutach na rachunkach zbiorczych wyodrębnionych dla każdej z walut.
Program lokowania krótkookresowo wolnej gotówki zależy od wielkości jednostki, dostępnych środków oraz stosunku do ryzyka i niepewności, towarzyszących większości inwestycji. Podejmując decyzję dotyczącą lokowania środków pieniężnych, menedżer kieruje się przede wszystkim oczekiwaną stopą zwrotu, czyli dochodem ze środków „czasowo zamrożonych", oraz ich płynnością. Skuteczna polityka firmy w tym zakresie prowadzi do zwiększania stanu posiadania, co z kolei zwiększa możliwości inwestowania. Okresowo wolne środki pieniężne można inwestować na rynku pieniężnym, kapitałowym, instrumentów pochodnych czy też na rynku walutowym.
Przedsiębiorstwo decydując się na zakupu danego instrumentu. musi ustalić:
• jaką pulę wolnych środków, które może zainwestować na rynku kapitałowym, ma do dyspozycji,
• jak długi horyzont czasowy inwestycji przewiduje,
• jaki jest oczekiwany dochód (stopa zwrotu z inwestycji).
Do najkrótszych form inwestowania wolnych środków pieniężnych należą lokaty Overnight. Forma ta polega na inwestowaniu wolnych środków pieniężnych w przedsiębiorstwie w okresie od końca dnia pracy do poczatku następnego dnia roboczego. Mechanizm lokaty polega na ziutornatycznyin, a więc bez dodatkowych dyspozycji właściciela, lokowaniu środków pieniężnych na 1 noc na rachunek o wyższym oprocentowaniu niż rachunki bieżące. W zależności od banku lokaty są zakładane o różnych godzinach. Do wymaganej godziny muszą być zrealizowane wszystkie dyspozycje przelewów. Rano następnego dnia kwota lokaty wraz z naliczonymi odsetkami wraca na rachunek bieżący. Często banki oferują zlecenia stałe otwierania lokat nocnych. Wymogiem założenia takiej lokaty jest dodatkowo wyznaczona wysokość minimalnej kwoty - najczęściej mieści się ona w przedziale 10 000 - 100 000 zl. Decydując się na taką formę inwestycji, przedsiębiorstwo osiąga oprocentowanie lokaty i bezpieczny zwrot z ulokowanego kapitału bez ryzyka.
Rachunek depozytowy call służy przechowywaniu środków pieniężnych na dowolny termin, jednak nie krótszy niż 2 dni robocze oraz do realizacji dyspozycji związanych
z dokonywaniem wypłat w jego ciężar, pod warunkiem uprzedniego powiadomienia banku na 2 dni robocze przed terminem ich realizacji. Podobnie jak w lokatach 0vernight wysokość wymaganej kwoty niezbędnej do otwarcia rachunku depozytowego cali jest określana przez instytucje finansowe oferu-jące ten produkt. Przedsiębiorstwo lokujac środki na rachunku,
w każdym czasie może wpłacić na rachunek depozytowy call dodatkowe środki lub przenieść w całości lub części środki znajdujące się na rachunku bieżącym bądź też pomocniczym na ten rachunek na podstawie złożonej dyspozycji. Środki zgromadzone na rachunku depozytowym call podlegają oprocentowaniu wg stawek zmiennych określonych przez bank w stosunku rocznym. Bank nalicza odsetki ud zmieniającego się salda rachunku i udostępnia posiadaczowi rachunku w ostatnim dniu każdego miesiąca lub są one do dyspozycji posiadacza rachunku w dniu likwidacji lokaty. Naliczone odsetki mogą być dopisane do kwoty wkładu lub wypłacone zgodnie z dyspozycją złożoną przez posiadacza rachunku.
W rosnącej konkurencji banki i inne instytucji finansowe oferują różnorodne formy inwestowania środków pieniężnych. Do najbardziej popularnych i szeroko dostępnych należą lokaty terminowe negocjowane. Każdą lokatę charakteryzuje to, iż wraz z wydłużeniem okresu lokaty i zwiększeniem ilości zdeponowanych środków ich oprocentowanie wzrasta. Lokaty terminowe w porównaniu ze środkami przechowywanymi na rachunku bieżącym mają znacznie wyższe oprocentowanie, zbliżone do rynkowych stóp procentowych. Większość ofert banków wyznacza minimalne kwoty wymagalne do założnia lokaty terminowej. Wiele banków oferuje również lokaty terminowe z warunkami negocjowanymi. Oczywiście, jak w większości ofert między bankiem a przedsiębiorstwem są ustalane warunki umowy. W tym przypadku banki ustalają przedziały czasowe trwania lokaty. tj. ramy czasowe, ile może lub musi trwać lokata, a takie wielkość kwot, które umożliwiają rozpoczęcie negocjacji oprocentowania. Korzyści, jakie przynoszą lokaty terminowe negocjowane, polegają przede wszystkim na tym, że:
• wysokość oprocentowania, kwota oraz ukres trwania lokaty są ustalone w trakcie negocjacji i obowiązują aż do jej zakończenia,
• oprocentowanie jest ściśle skorelowane z sytuacją na rynku międzybankowym,
• środki klienta są whiściwie zagospodarowane, stosownie do jego potrzeb.
Krótkoterminowe papiery dłuzne należą do instrumentów finansowych, które stanowią szeroki wachlarz możliwości inwestowania środków pieniężnych przez przedsiębiorstwo. Papiery dłużne są instrumentami o terminie zapadalności do roku. Zalicza się do nich bony skarbowe i obligacje, papiery krótkoterminowe emitowane przez przedsiębiorstwa komercyjne, obligacje komunalne i certyfikaty depozytowe.
Poziom ich rentowności jest najczęściej odnoszony do stopy oprocentowania pożyczek na rynku międzybankowym, rzadziej do poziomu rentowności bonu skarbowego z odpowiednim terminem zapadalności lub do oprocentowania kredytów.
Korzyści inwestowania w krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw sprowadzają sic do stosunkowo niewielkiego ryzyka w relacji do stopy zwrotu z kapitału
i możliwości zainwestowania wolnej gotówki w instrument mający wyższą stupę zwrotu niż stopa depozytów bankowych. Ponadto przedsiębiorstwo lokujące wolną gotówke może kupować papiery o różnych terminach zapadalności, co pozwala na utrzymanie odpowiedniej ich płynności stosownie do potrzeb oraz odzyskania gotówki przed terminem wykupu papierów dluinych w miarę potrzeb na rynku wtórnym.
Innym popularnym instrumentem rynku pieniężnego są bony skarbowe. Są one dłużnymi papierami wartościowymi emitowanymi przez Ministerstwo Finansów,
z przeznaczeniem na finansowanie niedoboru budżetowego oraz ujemnego salda handlu zagranicznego, a Narodowy Bank Polski pelni funkcje agenta ich emisji, czyli zapewnia ich obsługę.
Bony skarbowe zalicza się do inwestycji bezpiecznych. mogących trwać 8-52 tygodni. ponieważ są papierami o niskim poziomic ryzyka, gdyż ich emitentem jest rząd. Jednostki lokują środki pieniężne w tym instrumencie bez obawy, iż w chwili odsprzedaży ich ceny drastycznie spadną na skutek niewypłacalności emitenta. Do cech charakterystycznych każdego bonu skarbowego można zaliczyć ich termin wykupu i wartość nominalną.
Cena bonów skarbowych jest określana przez potencjalnych nabywców i wyrażona
w złotych jako kwota, którą kupujący jest skłonny zaplacić za 100 jednostek w dniu ich zakupu. Bony są również sprzedawane z dyskontem, a cena takiego instrumenu jest zawsze niższa od jego wartości nominalnej i obliczana w postaci procentu od tej wartości.
Dyskonto jest różnicą między wartością nominalną a bieżącą wartością mikową danego instrumentu.
Obligacje komunalne są instrumentami finansowymi emitowanymi przez miasta, gminy, powiaty oraz województwa, z terminem wykupu od roku do 5 lat. Mają zmienne oprocentowanie, oparte na przeciętnym oprocentowaniu bonów skarbowych powiększonym o dodatkową marżę w granicach 1-2% rocznie. Można je zaliczyć do wiarygodnych. Polskie prawo ogranicza możliwość zadłużania się gmin, co w dużym stopniu gwarantuje wypłacalność samorządów. Inwestycje w obligacje komunalne są instrumentami o na ogół wyższej stopie zwrotu niż papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, depozyty bankowe, lecz
o wyższym poziomie ryzyka.
Obligacje przedsiębiorstw są najbardziej zróżnicowane. Przedsiębiorstwa traktują emisję obligacji jako sposób pozyskania środków na dłuższy okres, najczęściej dłuższy niż rok. Korzyści z lokowania środków pieniężnych w te obligacje wynikają z możliwości osiągnięcia wyższej stopy zwrotu przy ograniczonym ryzyku. Obligacje te są najczęściej emitowane przez przedsiębiorstwa o dobrej kondycji finansowej. 7
Akcja jest papierem wartościowym stwierdzającym bezwarunkowe uczestnictwo jej właściciela w kapitale spółki akcyjnej. Jest to forma papieru udziałowego, który uprawnia do partycypacji w zyskach spółki w formie dywidendy oraz do majątku w razie jej likwidacji.
Akcje są papierami wartościowymi o wysokim poziomie ryzyka, ale równocześnie mnoga przynosić wysokie zyski. Niepewność pojawiająca się wraz z lokowaniem środków pieniężnych w akcje powoduje, ze inwestorzy oczekują wyższej stopy zwrotu niż z innych instrumentów finansowych.
Spółka chcąca zainwestować swoje wolne środki pieniężne w akcje musi uwzględnić ryzyko oraz zmiany cen akcji, gdyż parametry te decydują o poziomie osiąganych korzyści. Korzyści te mogą mieć postać dywidendy albo też mogą być wynikiem przyrostu ceny akcji na rynku.
Od kilku lat coraz częściej wykorzystywaną formą lokowania środków pieniężnych są fundusze inwestycyjne. Stanowią one alternatywę wobec lokat bankowych, bezpośredniego inwestowania w papiery wartościowe, dodatkowo mają wyższą dochodowość oraz niższe koszty w porównaniu z indywidualnym inwestowaniem na giełdzie.
Celem funduszy inwestycyjnych jest jak najkorzystniejsze lokowanie środków wpłaconych przez uczestników funduszu przede wszystkim w papiery wartościowe i inne instrumenty finansowe przewidziane w ofercie oraz w instrumenty rynku pieniężnego. Liczba instrumentów przyjętych do portfela lokat może się wahać od kilku do kilkunastu.
Fundusze inwestycyjne oferują różne metody lokowania pieniędzy:
Fundusze bezpieczne - Ich zyskowność jest porównywalna z długoterminowymi lokatami w bankach, lecz najlepsze fundusze z tego segmentu notują zyski wyższe niż najlepsze lokaty w banku.
Fundusze papierów dłużnych (obligacyjne) - operują głównie na rynku obligacji , bonów skarbowych, o terminie wykupu co najmniej rocznym. Zysk z funduszy tego typu, może być różny w zależności od strategii firmy zarządzającej.
Fundusze stabilnego wzrostu - są odzwierciedleniem mieszania strategii bezpiecznej
z trochę bardziej agresywną. Są nazywane emerytalnymi (głównie ze względu na skład portfela, przypominający fundusze II filarowe). W momencie, gdy jest źle na giełdzie zazwyczaj uchronią nasze pieniądze przed większą stratą, jednak gdy jest dobra koniunktura - nie należy się spodziewać dużych zysków.
Fundusze zrównoważone - Ryzyko związane z tymi funduszami jest średnio - wysokie, natomiast możliwość zysku jest znacznie większa w porównaniu do funduszy bezpiecznych. Jeśli jest źle na rynku, fundusze nie spadają tak bardzo jak akcyjne, ale też w momencie hossy zyskują trochę mniej niż fundusze akcji.
Fundusze elastycznego inwestowania (aktywnej alokacji aktywów) - Są często nieprzewidywalne do końca. Niemniej, są nastawione na stabilny zysk, i mogą być
w średnioterminowym okresie czasu poważną konkurencją dla funduszy akcyjnych.
Fundusze agresywne (akcji) - Ryzyko jest wysokie, z powodu możliwych znacznych wahań wartości jednostki. W długim horyzoncie czasu (co najmniej 5 lat) i tak średnio są bardziej opłacalne od innych typów funduszy. Czasami, mocno zwyżkują w krótkim okresie czasu, natomiast trudno to przewidzieć.
Fundusze inwestycji zagranicznych - można zarobić na nich podwójnie - z jednej strony na faktycznym wzroście cen akcji największych spółek notowanych na giełdach zachodnich (USA, EUROPA), oraz na ryzyku kursowym, gdyż aby kupić akcje np. amerykańskie trzeba zamienić złotówki na dolary. Jeśli dolar później będzie mocniejszy, otrzymamy za akcje więcej złotówek. Ryzyko jednak podwójnie wysokie.
8. Podsumowanie
Zaprezentowane modele optymalizacji poziomu środków pieniężnych, takie jak: Baumola czy Millera-Orra pozwalają dogłębnie zrozumieć problem zarządzania poziomem płynności finansowej w przedsiębiorstwie. Nie są one jednak powszechnie stosowane
w praktyce gospodarczej. Studia literatury pokazują, że przedsiębiorstwa zarządzają zasobami gotówkowymi intuicyjnie. Kierownictwa przedsiębiorstw ograniczają się tylko do ustalenia docelowego poziomu gotówki, z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb transakcyjnych, spekulacyjnych i przezornościowych. Stosowanie wybranych metod optymalizacji poziomu gotówki może stanowić narzędzie wspomagające decydenta w podejmowaniu racjonalnych decyzji w tym zakresie.
Wskazane jest stosowanie takiej strategii, której celem byłoby utrzymywanie właściwych proporcji aktywów płynnych oraz poprawa efektywności inwestowania środków pieniężnych.
Davies D., Sztuka zarządzania finansami, wyd. PWN, Warszawa 1993.
Gitman L. J., Madura J., Introduction to Finance, Addison Wesley Longman, Boston 2001.
Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
Sierpińska M., T. Jachna, Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza przykładów i przypadków; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
www.wikipedia.org
www.zrozumfinanse.pl
„Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza przykładów i przypadków”; Maria Sierpińska, Tomasz Jachna; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.↩
www.zrozumfinanse.pl↩
www.wikipedia.org↩
Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.↩
L.J. Gitman, J.Madura, Introduction to Finance, Addison Wesley Longman, Boston 2001, s. 428-431↩
M. Sierpińska, T. Jachna, Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza przykładów i przypadków; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.↩
M. Sierpińska, T. Jachna, Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza przykładów i przypadków; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.↩