WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA – 21 XII

DOWÓD – element rzeczywistości (rzecz, ślad), bądź taka wypowiedź, która może służyć stwierdzeniu prawdziwości lub fałszywości określonego stwierdzenia. Dowody dzielą się na:

1. Dowody osobowe, np.:

-oświadczenia strony np. przyznanie się do winy

- zeznania świadków

- opinie biegłych

-ekspertyzy

1. Dowody rzeczowe – takie rzeczy lub ślady, które mogą służyć stwierdzeniu prawdziwości jakiegoś stwierdzenia za sprawą swoich właściwości

2. Dowody z dokumentów – taki wytwór człowieka, który może służyć jako dowód w sprawie, jednakże nie za sprawą swoich właściwości, ale za sprawą treści zapisanej w określonym kodzie. Dowód taki wymaga interpretacji.

3. Dowody bezpośrednie – bezpośrednio stwierdzają fałszywość lub prawidłowość określonego twierdzenia.

4. Dowody pośrednie – odnoszą się do innych twierdzeń, które są z twierdzeniem głównym w istotnym związku.

Oprócz dowodów wyróżniamy także poszlaki. Nie przesądzają one o prawdziwości czy fałszywości stwierdzenia, ale o stopniu jego prawdopodobieństwa.

in dubio pro reo – w razie wątpliwości na korzyść pozwanego

Przepisy regulujące postępowanie dowodowe w danym systemie prawa opierają się na pewnym zespole założeń, który określa się mianem teorii dowodowych. Są:

- konkretne teorie dowodowe – teorie dowodowe w danym systemie prawa w danym czasie

- dwie skrajne teorie dowodowe – konkretne teorie dowodowe mieszczą się między nimi i czerpią z nich

Skrajne teorie dowodowe dzielą się na:

• legalna teoria dowodowa – prawo powinno określać jak najbardziej dokładny katalog możliwych dowodów, sposoby ich właściwego przeprowadzenia, skutki prawne oraz wzajemne relacje (hierarchie dowodów). Organ prowadzący postępowanie powinien mieć jak największe swobody.

• teoria swobodnej oceny dowodów – organ prowadzący postępowanie powinien mieć swobodę w zakresie dopuszczania dowodów, określenia sposobów ich przeprowadzenia, interpretacji oraz hierarchii.

Obecnie konkretne teorie dowodowe czerpią zasadniczo z teorii swobodnej oceny dowodów. Pewne instytucje wypracowane na gruncie legalnej teorii dowodowej są akceptowane przez konkretne teorie dowodowe. Często się je określa mianem reliktów. Instytucjami tymi są:

- ciężar dowodów – określany przez prawo obowiązek udowodnienia prawdziwości określonego twierdzenia pod rygorem uznania jego fałszywości.

Zasadniczo ciężar dowodu spoczywa na tym kto twierdzi.

- zakazy dowodowe – przepisy prawa, które zakazują brania pod uwagę określanych rodzajów dowodów; mogą być bezwzględne (takie, których nikt nie może uchylić, np. zakaz ujawnienia tajemnicy spowiedzi, tajemnicy adwokackiej, radcowskiej, notarialnej itp.) oraz względne (takie, które można przed lub po procesie uchylić przez czynność prawną określonego organu, np. tajemnica lekarska, państwowa, służbowa, handlowa, wojskowa, zakaz wykorzystania dowodów pochodzących z przestępstwa).

- domniemania

Dzielą się na:

a.

* domniemania formalne – nakaz przyjęcia z góry prawdziwości określonego twierdzenia (zwykle do czasu jego obalenia)

* domniemania materialne – nakazy uznania prawdziwości określonego twierdzenia, jeżeli uprzednio zostało udowodnione na zasadach ogólnych inne twierdzenie.

b.

* domniemania prawne – związek między faktem A (czyli takim, który należy dowieść), a faktem B (takim, który uznaje się bez dowodu) ma charakter sztuczny, czysto prawny

* domniemania faktyczne – związek między faktem A i B ma charakter faktyczny, realny (przykład: alibi)

c.

* domniemania wzruszalne – można je obalić przy pomocy przeciwdowodów

* domniemania niezbite – nie dopuszczają przeciwdowodów (jedynym niezbitym domniemaniem w prawie polskim jest rękojmia publicznej wiary ksiąg wieczystych)

- fikcje prawne – są to nakazy uznania prawdziwości określonego twierdzenia w świadomości, że jest ono fałszywe (np. fikcja doręczenia)

- hierarchia dowodów – zespół przepisów, które nakazują preferować określone dowody przed innymi dowodami np. dokumenty publiczne mają wyższą wartość dowodową niż osobowe źródła dowodowe, chyba że przedmiotem dochodzenia jest prawdziwość dokumentów. W zakresie zeznań świadków zeznania tzw osób zaufania publicznego są z urzędu preferowane. Przy czynnościach prawnych ad probationem niezachowanie odpowiedniej formy powoduje preferowanie innych środków dowodowych

- zasada prawdy formalnej

Prawda materialna – zgodność twierdzenia z rzeczywistością

Prawda formalna – prawidłowość wywodzenia określonych twierdzeń z dostępnych środków dowodowych.