Fizjologia i histologia prawidłowej skóry.

Funkcje skóry:

• Percepcja bodźców,

• Termoregulacja ustroju,

• Ochrona mechaniczna,

• Ochrona chemiczna,

• Resorpcja,

• Gospodarka: tłuszczowa, wodno-mineralna, witaminowa.

Witamina produkowana przez skórę – wit. D.

Skład skóry:

• Skóra,

• Przydatki – gruczoły skóry, włosy, paznokcie,

• Naczynia – krwionośne i chłonne oraz zakończenia nerwowe.

Budowa skóry:

• Naskórek – pochodzi z ektodermy,

• Skóra właściwa – pochodzi z mezodermy,

• Tkanka podskórna – pochodzi z mezodermy.

Warstwy naskórka:

• Warstwa rogowa.

• Warstwa jasna (nie zawsze zaliczana).

• Warstwa ziarnista.

• Warstwa kolczysta.

• Warstwa podstawna.

Czas potrzebny do przejścia komórki z warstwy podstawnej do jej przekształceń i złuszczenia:

• Fizjologicznie około 26-28 dni (4 tygodnie)!

W obrębie błon śluzowych jest znacznie krótszy – 5 dni. Dzienna ilość złuszczonego naskórka wynosi 6-14 g.

Z 28 dni, 14 dni zajmuje przejście z warstwy podstawnej do warstwy rogowej.

Błona podstawna – element łączący skórę z tkanką podskórną:

• Dolna powierzchnia keratynocytów warstwy podstawnej (hemidesmosomy),

• Blaszka jasna (lamina lucida),

• Blaszka ciemna (lamina densa),

• Strefa pod blaszką ciemną (kolagen VII).

Skóra właściwa:

• Warstwa brodawkowa,

• Warstwa siateczkowa.

Budowa skóry właściwej:

• Włókna – kolagenowe, sprężyste, reticulocyty,

• Komórki – fibroblasty, histocvty, komórki tuczne, komórki napływowe krwi obwodowej,

• Substancja podstawowa – glikozaminoglikany, proteoglikany.

Tkanka podskórna:

• Tkanka łączna zbita,

• Tkanka łączna luźna,

• Tkanka tłuszczowa.

Gruczoły skórne:

• Gruczoły holokrynowe – łojowe (produkcja wydzieliny poprzez całkowity rozpad komórek gruczołowych). Występują na całej powierzchni skóry z wyjątkiem dłoni i stóp. W zdecydowanej większości wiązane z mieszkami włosowymi. Jedynie w 10% mają ujście na powierzchni skóry/czerwień wargowa, powieki górne, wargi sromowe, wewnętrzna powierzchnia napletka, odbyt.

• Gruczoły merokrynowe (produkcja wydzieliny poprzez uwalnianie substancji do przewodów wyprowadzających lub przez częściowy rozpad komórek gruczołowych).

• Ekranowe – gruczoły potowe (twarz, dłonie, stopy),

• Apokrynowe – gruczoły potowe (pachy, okolica narządów płciowych, odbytu).

Włosy:

• Faza anangenowa – wzrost (3-6 lat),

• Faza katagenowa – przejściowa (1-14 dni),

• Faza telogenowa – spoczynkowa (2-4 miesiące).

Włosy:

• 85 % - anagen.

• 15 % - telogen,

• 1 % - kata gen.

Prawidłowa utrata włosów to 50-100 włosów na dobę.

Paznokcie:

• Macierz – miejsce tworzenia się płytki paznokciowej,

• Obrąbek naskórkowy – osłania macierz,

• Płytka,

• Łożysko.

Paznokcie u nóg rosną od pół roku do roku. W paznokciu jest od 50 do 70 % wody.

Badanie mykologiczne – obcięcie kawałka paznokcia i próba, czy znajduje się tam grzyb.

Wykwity skórne:

Zmiany skórne, które stanowią podstawę rozpoznania i są zasadniczym elementem obrazu klinicznego chorób dermatologicznych.

• Podstawowe (pierwotne) – pojawiają się na skórze niezmienione (plama, grudka, bąbel, krosta, guzek, guz, pęcherzyk, pęcherz).

Plama – leżący w poziomie skóry, niewyczuwalny przy dotyku, przebarwienie np. bielactwo, tatuaż. Nieprawidłowe zabarwienie, przebarwienie, odbarwienie.

Plama:

• Barwnikowa – związana z odkładaniem barwnika,

• Zapalna (rumień errytherma) – związany z przekrwieniem wywołanym stanem zapalnym,

• Naczyniowa – wynaczynienia (patechiae) – trwałe rozszerzenia naczyń lub nowo tworzenie się,

• Złogowa.

Grudka (papula) – wykwit wyniosły ponad poziom skóry o rozmaitych wymiarach, dobrze odgraniczony, różniący się od otaczającej skóry spoistością i ustępujący bez pozostawienia śladów.

• Naskórkowa – przerost naskórka,

• Mieszana (skórno-naskórkowa) – zmiany w naskórku i skórze właściwej,

• Skórna.

Bąbel pokrzywkowy (urtica) – wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, który szybko powstaje i  ustępuje do 48 godzin bez pozostawienia śladów. Często jego powstanie poprzedzone jest świądem. Istotą jest obrzęk skóry właściwej.

Guzek (nodulus) – wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry. Wielkość < 1 cm, związany ze zmianami w skórze właściwej. Ustępuje pozostawiając bliznę.

Guz (nodus, turor) – większy wykwit zajmuje również tkankę podskórną. Wielkość > 1 cm, ustępuje z pozostawieniem blizny.

• Występuje na podudziach, rzadko na udach.

Pęcherzyk (vesicula), pęcherz (bulla) – wykwity wyniosłe ponad powierzchnię skóry, wypełnione płynem (rozwarstwienie skóry) – i ustępujące bez pozostawienia blizny. Jeśli przekraczają 0,5 cm noszą nazwę pęcherzyka. Im pokrywa pęcherza jest cieńsza tym jest on mniej trwały!

Pęcherzyk (vesicula) – pęcherzyki są wynikiem gromadzenia się płynu:

• W przestrzeniach międzykomórkowych naskórka – stan gąbczasty wyprysku.

• Śródkomórkowo – w samych komórkach naskórka, co prowadzi do ich zwyrodnienia wodniczkowego = balonowatego, charakterystycznego dla opryszczki i półpaśca.

Krosta (postula) – wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, od początku wypełniony treścią ropną albo wykształcający się z pęcherzy lub pęcherzyków w wyniku wtórnego zakażenia bakteryjnego. Wielkość > 1 cm, gdy > 1 cm to ropień:

• Śródnaskórkowe,

• Przymieszkowe.

Wykwity skórne – stanowią zejście wykwitów pierwotnych i występujących w okresie dalszego rozwoju lub ustępowania choroby. Należą do nich:

• Nadżerka do otarcia,

• Owrzodzenie,

• Wrzód lub rana,

• Rozpadlina lub szczelina,

• Strup,

• Łuska,

• Blizna.

Łuska (squama) – to złuszczająca się warstwa rogowa skóry.

Blaszka (plag) – blaszka powstaje w wyniku zlania się grudek w duże obszary o wielkości > 1cm.

Strup (crusta) – powstaje w wyniku zapychania na powierzchni skóry płynu wysiękowego, krwi albo treści ropnej pęcherzyków i pęcherzy lub na podłożu nadżerek albo owrzodzenia.

Nadżerka (erosia) – to ubytek naskórka powstający w wyniku jego zniszczenia. Ustępuje bez pozostawiania blizny.

Przeczos (excoratio) – nadżerka o wyglądzie linijnego ubytku w skórze uprzednio niezmienionej. Powstaje najczęściej pod wpływem drapania.

Owrzodzenie (ulus) – ubytek skóry właściwej, który ustępuje pozostawiając blizny. Powstaje z: guzków, guzów, krost, pod wpływem czynników chemicznych, fizycznych, mechanicznych lub w wyniku zmian naczyniowych.

Pęknięcie (fissura), rozpadlina (rhagos) – pęknięcia i rozpadliny to linijne ubytki naskórka lub skóry właściwej. W miejscu zapalnym lub hyperkeratozy i narażonego na rozciąganie.

Blizna (cicatrix) – powstaje w następstwie uszkodzenia skóry właściwej i zastąpienia jej tkanka łączną włóknistą. Najczęściej jest zejściem owrzodzenia lub powstaje z guzków niepodlegających rozpadowi:

• Przerozłe,

• Zanikowe.

Dermatix – żel silikonowy na blizny.

Lichemizacja – zjawisko przerostu naskórka (brodawek skórnych) ze wzmożonym poletkowaniem na powierzchni. Dochodzi do pogrubienia skóry w wyniku drapania i przewlekłego stanu zapalnego. Skóra z wyraźną li chemizacją wygląda jakby była oglądana przez szkło powiększające.

Zliszajcowacenie – wtórne zakażenie bakteryjne nałożone na wcześniej istniejące zmiany.

Rak podstawno-naskórkowy – występuje miejscowo, nie daje przerzutów.

Rak kolczysto-naskórkowy – często daje przerzuty.

Ul. Długa 38 (Kraków) – Przychodnia z badaniem mykologicznym.

Dermatoskopia – badanie znamion.

Atopowe zapalenie skóry – w zgięciach, fałdach.

Czyrak na ramieniu może sugerować cukrzycę.

Ropne choroby skóry.

• Gronkowcowe,

• Paciorkowce (róża),

• Infekcje mieszane.

Flora bakteryjna stała:

• Staphyloccus epidermidis (gronkowiec złocisty),

• Maczugowce,

• Propionibacterium acnes.

Flora bakteryjna przejściowa:

• Staphyloccus ureus,

• Enterobacterialis.

Gronkowcowe choroby skóry:

• Gronkowcowe zapalenie mieszka włosowego.

Wykwitem typowym jest zapalna grudka lub krostka przebita włosem. Często swędząca.

Lokalizacja: owłosiona skóra głowy, twarz, pacha, pośladki, wzgórek łonowy.

Figówka – przewlekła odmiana ropnego zapalenia mieszków włosowych w obrębie owłosionej skóry twarzy. Typowe zmiany to krostki, grudki, ropne guzy, włosy są łatwe do usunięcia.

Czyrak – jest to ropne zapalenie mieszka włosowego z wytworzeniem czopa martwiczego. Typowym wykwitem jest sino czerwony, bolesny guzek w okolicy mieszka włosowego, następnie pojawia się krosta przebita włosem.

Twarz (powyżej linii łączącej nos z uchem) i okolica narządów płciowych – najbardziej niebezpieczna lokalizacja. Spływ chłonki do mózgu. Zagrożenie wytworzenia czyraka w mózgu lub przetoka w odbycie.

Czyraczność – liczne nawracające czyraki w różnym okresie rozwoju. Czynniki predysponujące: cukrzyca, niedobory immunologiczne, choroby nerek, atopowe zapalenie skóry.

Czyrak gromadny – efekt skupiania się i zlewania kilku czyraków. Widoczny jest wyraźny naciek i liczne czopy martwicze.

Zanokcica – infekcja fałdu paznokciowego. Zazwyczaj dotyczy fałdów bocznych zwykle po uszkodzeniu mechanicznym. Objawy: rumień i obrzęk wałów, często wydzielina ropna, zasychająca w strupy.

Paciorkowcowe zakażenie skóry – szerzy się w tkance podskórnej.

Róża – wywołana przez streptoccus pyogenas (beta-hemolizująca grupa A). Ostry stan zapalny skóry i tkanki podskórnej z towarzyszącymi objawami ogólnoustrojowymi. Najczęściej na twarzy i kończynach.

Etiopatogeneza:

• Urazy mechaniczne,

• Zaburzenia krążenia,

• Wewnątrzustrojowe ognisko zapalne.

Pierwsza lokalizacja to zęby.

Odmiany róży:

• Krwotoczna,

• Pęcherzowa,

• Zgorzelinowa.

Paciorkowcowe zakażenia skóry

Objawy ogólne:

• Wysoka temperatura,

• Dreszcze,

• Ból i pieczenie.

Objawy miejscowe:

• Żywoczerwone zabarwienie skóry,

• Obrzęk,

• Skóra napięta, lśniąca.

Powikłania róży:

• Nawroty,

• Słoniowacizna,

• Ropowica,

• Zapalenie naczyń żylnych i limfatycznych.

Test – róża – infekcja paciorkowca.

Mieszane zakażenie skóry:

Liszajec zakaźny – są to powierzchniowe wykwity pęcherzowo-ropne, pękające i zasychające w miodowo żółte strupy. Schorzenie jest bardzo zakaźne, dotyczy głównie dzieci.

Niesztowica bakteryjna – typowym wykwitem jest zmiana ropna przekształcająca się w wysztancowane owrzodzenie pokryte uwarstwionym strupem. Zdarza się u osób niedożywionych, z zaburzeniami immunologicznymi, zaniedbanych.

Typowa lokalizacja – kończyny dolne, tułów, pośladki. Po ustąpieniu wykwitów pozostają blizny.

Łupież rumieniowy – jest to schorzenie wywołane przez corynebacterium, minutissimum. Zmiany o charakterze rumieniowym plam z dyskretnym złuszczaniem są widoczne najczęściej w okolicach pachwin. Dają czerwoną fluorescencję w lampie Wooda.

Inne choroby bakteryjne skóry:

• Boreliozy – schorzenia wywołane przez krętki Borrelia burgdorferi. Przenoszone przez kleszcza.

• Rumień przewlekły wędrujący – powstaje nagle po ukąszeniu przez kleszcza, szerzy się obwodowo, zanika w części centralnej, głównie tułów i kończyny.

• Lymphocytoma – sino czerwona zmiana guzkowa w miejscu ukłucia przez kleszcza, często twarz, płatek ucha, mogą być powiększone węzły chłonne histopatologiczne cechy rozrostu limforetykularnego.

• Zanikowe zapalenie skóry kończyn – początkowo zapalne, następnie zanikowe zmiany o przewlekłym przebiegu, skóra cienka, bibułkowato pomarszczona, widoczna siatka naczyń. W części przypadków rozwijają się ogniska twardzino podobne, niekiedy o wszystkich cechach morphea.

• Dziobata keratoliza – bakteryjna infekcja skóry wywołana przez corynebacterium. Nabytą, przewlekłą niezakaźną powierzchowną chorobą skóry stóp. Charakteryzuje się wieloogniskowymi zagłębieniami w warstwie rogowej.

• Nadpotliwość stóp, nieprzewiewane obuwie,

• Nieprzyjemny zapach stóp to cechy towarzyszące tej chorobie.

Choroby wirusowe.

Największe schorzenia wirusowe:

• Opryszczka zwykłą, półpasiec, ospa wietrzna należące do grupy opryszczek,

• Brodawki skórne i płciowe,

• Mięczak zakaźny,

• Guzy dojarek i krowianka przeszczepiona należąca do grupy ospy,

• Pryszczyca.

Opryszczka:

• Zmiany drobnopęcherzykowate wywołane przez wirusa Hermes Simplex typu HSV1, HSV2,

• Zwykle o lokalizacji na błonach śluzowych i na pograniczu skóry ze skłonnością do nowotworów,

• Wystąpienie zmian poprzedzone jest zwykle objawami prodromalnymi.

Zakażenie HSV1 – wczesne dzieciństwo (1-5 rok życia) często przebieg bez objawów.

Zakażenie HSV2 – zwykle wiąże się z inicjacją seksualną (20-25% osób aktywnych seksualnie).

HSV1 – opryszczka wargowa – wrotami infekcji są błona śluzowa jamy ustnej lub chorobowo zmieniona skóra twarzy.

HSV2 – opryszczka genitalna – błona śluzowa i skóra okolicy narządów płciowych i odbytu.

Zakażenie pierwotne – często bezobjawowo.

Objawy prodromalne – 2-3 dni pieczenie, swędzenie, przeczulica.

Na rumieniowo-obrzękowym podłożu grupujące się surowicze, małe pęcherzyki szybko ulegające przekształceniom w nadżerki, gojące się bez pozostawienia blizny.

W zakażeniu pierwotnym zmiany utrzymują się około 2-3 tygodni nadżerki są bardziej rozległe ni ż w nawrotach choroby, różne nasilone objawy ogólne (gorączka, bóle głowy, dreszcze).

• Zakażenie bezobjawowe – faza utajenia zakażenia kilka miesięcy, kilka lat.

• W okresie bezobjawowym wirus może być obecny w nabłonku i ulegać wydzielaniu z wydzieliną pochwy, szyjki macicy, cewki moczowej czy nasienia wydzielane.

Opryszczka nawrotowa:

Nawroty opryszczki częściej występują w pierwszym roku po zakażeniu, częściej w przypadku HSV2 niż HSV1.

Czynniki sprzyjające opryszczki wargowej:

• Nasłonecznienie,

• Mikrourazy, miejscowe podrażnienie.

Zmiany nawrotowe często nie są poprzedzone objawami prodromalnymi ustępują po 7-10 dniach bez objawów ogólnych.

Czynniki sprzyjające opryszczce genitalnej:

• Współistnienie innych zakażeń np. płciowa,

• Miesiączka,

• Mikrourazy błony śluzowej,

• Podrażnienie środkami chemicznymi,

• Kosmetyki,

• Depilacja.

Opryszczka płodu i noworodka:

• Infekcja HSV – duże zagrożenie dla płodu,

• Zakażenie wertykalne w II i III trymestrze ciąży może prowadzić do poronień lub nieprawidłowego rozwoju płodu,

• Najważniejsze jest zakażenie dziecka wirusem HSV podczas porodu (kontakt z wirusem w kanale rodnym.

• Osutka pęcherzykowa na skórze,

• Zapalenie jamy ustnej,

• Zapalenie rogówki,

• Zapalenie opon mózgowych – rdzeniowych, mózgu i narządów wewnętrznych.

Egzema herpeticum:

Rozsiane wykwitu pęcherzykowo-ropne na skórze zmienionej chorobowo często u dzieci i dorosłych z alergicznymi chorobami skóry. Cechujące się gwałtownym przebiegiem z towarzyszącymi objawami ogólnymi i skłonnością do wtórnej infekcji.

Półpasiec:

Zmiany pęcherzykowe o jednostronnym układzie, z towarzyszącymi objawami bólowymi:

• Choroba wywołana jest przez wirus Hermes virus varicellae,

• Okres wylegania 1-2 tygodnie.

Wirus wykazuje powinowactwo do komórek układu nerwowego atakuje zwoje międzykomórkowe i gałązki nerwu trójdzielnego.

• Zmiany zlokalizowane w obrębie zajętego derma (najczęściej głowa, tułów).

Zmiany skórne poprzedzone są objawami prodromalnymi (nerwobóle, zaczerwienienie skóry), po których następuje wysiew na rumieniowo obrzękowym podłożu, drobnych dobrze napiętych pęcherzyków.

Najczęściej zajęte:

• Twarz – okolica unerwiona przez pierwszą gałązkę nerwu trójdzielnego.

Objawy kliniczne:

• Zgorzelinowy,

• Krwotoczny,

• Ocznym

• Uogólniony.

Powikłania:

• Nerwoból (10-25% chorych – kilka miesięcy),

• Zajecie i uszkodzenie rogówki.

Przejściowe porażenie:

• Narząd okoruchowy,

• Narząd słuchowy,

• Narząd twarzowy,

• Narząd trójdzielny.

Wirusy brodawczaka ludzkiego HPV:

• Zmiany grudkowe, brodawkujące na skórze i błonach śluzowych,

• Zakażenie HPV najczęstsze zakażenie wirusowe u człowieka,

• Do zakażenia wirusem HPV dochodzi w wyniku kontaktu z osobą ze zmianami wywołanymi przez wirusy lub materiałem biologicznym zawierającym DNA HPV.

• Obecnie scharakteryzowano ponad 100 tysięcy typów wirusów HPV o różnym powinowactwie do skóry czy błon.

• Brodawki zwykłe HPV 2,4,7 okres wylegania kilka tygodni do kilku miesięcy.

• Palce rąk, walów paznokciowych.

• Przebieg przewlekły, wielomiesięczny, pojedyncze lub liczne.

• U osób immunokompetentnych mogą do 2 lat samoistnie zaniknąć.

• Niezapalne grudki o nierównej, przyrosłej i keratotycznej powierzchni.

• Brodawki stóp: Mermecie HPV1 – zakażenie basenowe.

• Bolesne głębokie, pojedyncze zapalne zmiany.

• Rzadko nawracają.

• Charakterystyczny sposób ustępowania.

• Mozikowe HPV22 – zmiany powierzchniowe rozległe często zlewające się, długotrwałe, nawracające.

Grzybice skóry i paznokci

Rodzaj grzybic:

• grzybice powierzchowne,

• grzybice podskórne,

• grzybice układowe.

Grupy grzybów powodujące grzybice skóry:

• dermatofity,

• grzyby drożdżopodobne (drożdżaki),

• grzyby pleśniowe.

Rodzaj dermatofitów:

• trichophyton,

• microsporum,

• epidermophyton.

Grupy:

• geofilne,

• zoofilne,

• antropofilne.\

Grzyby pleśniowe:

Akaulioza paznokci (paluchów) - to pleśnica wywołana przez Scopulariopsis brevicaulis. Klinicznie zmiana zabarwienia na żółtawo-białe wnikającd wgłąb płytki. W dalszej fazie rogowacenie podpaznokciowe i zmiana zabarwienia na brunatno-brązowy.

Zapamiętaj!

• rozwojowi zakażenia grzybiczego sprzyjają liczne czynniki ogólnoustrojowe, miejscowe i środowiskowe,

• wyodrębnienie grup szczególnego ryzyka zapadalności na grzybicę jest istotne ze względów epidemiologicznych i profilaktycznych.

Grzybica stóp

Cechy rozpoznawcze:

• złuszczanie, maceracja i drobne pęcherzyki w przestrzeniach międzypalcowych (odmiana międzypalcowa),

• zlewne ogniska rumieniowo-wysiękowe z pęcherzykami w obrębie podeszwy lub śródstopia (odmiana potnicowa),

• rozlane zmiany rumieniowe z nadmiernym rogowaceniem i zluszczaniem (odmiana złuszczająca).

Grzybica dłoni

Cechy rozpoznawcze:

• hiperkeratotyczne ogniska obejmujące dłonie, czesto przechodzące na grzbiety rąk, złożone ze złuszczających się grudek bądź zmiany rumieniowe z grupującymi się pecherzykami,

• przewlekły przebieg.

Grzybica pachwin

Cechy rozpoznawcze:

• ogniska zapalne ograniczone do okolic pachwinowych,

• ustępowanie zmian w części centralnej, ze znaczną aktywnościa na obwodzie,

• przebieg przewlekły,

• obrączkowaty układ,

• rumień, łuszczenie.

Grzybica paznokci:

Najczęściej wywoływana przez gatunek Trichophyton. Może towarzyszyć grzybicy stóp, ale może też być niezależna. Jej cechą charakterystyczną jest to, że wały paznokciowe nie są zmienione zapalnie.

• nie ma obrzęku, nie ma ropienia,

• paznokieć zajęty jest od wolnego brzegu,

• zmiana koloru, rogowacenie podpaznokciowe (bolesność),

• wykruszenie płytki aż do calkowitego zniszczenia.

Grzybice paznokci - różnicowanie

Grzybica:

Lokalizacja: panokcie stop i rąk (częściej stóp).

Objawy: kruchość, zmiana barwy, rogowacenie podpaznokciowe.

Paronychia (zapalenie wałów paznokciowych) - brak.

Grzybica skóry owłosionej głowy i brody (odmiana z odczynem zapalnym wywołana przez grzyby zoofilne):

• są to głębokie, zapalne nacieki, guzowate z ropnymi zmianami w ujściach mieszków włosowych, o zazwyczaj ostrym przebiegu,

• grzyb odzwierzęcy Trichophyton ectotrix lub Microsporum canis,

• zakażenie u dzieci tylko owlosionej skóry głowy, a u dorosłych głowy i brody,

• są to guzy ostro zapalne o nierównej powierzchni, wyraźnie odgraniczone od otoczenia,

• zlewają sie i skupiają,

• z ujść mieszków włosowych wydziela się ropna wydzielina.

Grzybica skory owłosionej głowy i brody:

• zmiany ustepują zazwyczaj bez bliznowacenia i trwałego wyłysienia,

• może nastąpić samowyleczenie wskutek wypadania włosów zakażonych,

• charakterystyczna jest silna alergia na antygeny grzyba (trichofitynę).

Grzybica skóry gładkiej:

• zmiany o charakterze rumieniowo-złuszczającymz obecnością wykwitów pęcherzykowych i krostkowych, głównie na obwodzie,

• szybki przebieg,

• ustępuje bez pozostawienia blizn,

• spowodowana przez wszystkie dermatofity zarówno ludzkie jak i odzwierzęce,

• dotyczy dzieci i dorosłych,

• ognisko wyraźnie odgraniczne,

• najczęściej występują na skórze nieosłoniętej: twarz, ręce itp.,

• świąd jest różnie nasilony; czasem znaczny.

Przewlekła grzybica skóry gładkiej:

• zmiany rumieniowo-zluszczające,

• występują wyłącznie u dorosłych, głównie u kobiet,

• cechujące się przewlekłym przebiegiem,

• najczęstszym grzybem jest Trichophyton rubum,

• ogniska są sinoczerwone, niekiedy niezbyt wyraźnie odgraniczone,

• złuszczające sie otrębiasto na powierzchni,

• najczęściej na kończynach dolnych i pośladkach,

• często wytwarzają zmiany naczyniowe.