Pojęcia i działy kryminologii
KRYMINOLOGIA- nauka społeczna zajmująca się badaniem i gromadzeniem całościowej wiedzy na temat przestępstwa jako pewnej szczególnej fory zachowania dewiacyjnego, przestępczości jako pewnego zjawiska społecznego, a także osoby sprawczej przestępstwa, ofiary przestępstwa oraz instytucji i mechanizmów kontrolujących jakie tworzą społeczeństwa w celu zapobiegania i zwalczania przestępczości.
„Kryminologia jest nauką o przestępstwie i przestępcy, o objawach i przyczynach przestępczości i innych związanych z nią zjawiskach patologii społecznej oraz o ich zapobieganiu, a także o funkcjonowaniu systemu sprawiedliwości karnej”.
Obszary zainteresowania kryminologii:
-przestępstwo
-przestępczość
-przestępca
-ofiara przestępstwa
-kontrola społeczna
Działy kryminologii
1. Symptomatologia kryminalna (fenomenologia). - to dział kryminologii zajmujący się formami objawowymi przestępczości. Należą do nich: dynamika i struktura przestępczości, geografia kryminalna, sposoby popełniania przestępstw, niektóre elementy organizacji świata przestępczego, np. sposoby porozumiewania się sprawców przestępstw, używanie pseudonimów itp.
2. Etiologia kryminalna, - dział zajmujący się przyczynami przestępstw. Stanowi ona obszerny i wyjątkowo ważny dział kryminologii. Analiza przyczyn obejmuje także badania osobowości przestępcy i ma na celu wyciągnięcie wniosków odnośnie do indywidualnych czynników determinujących zachowanie przestępne konkretnego sprawcy. Dla szerokiego naświetlenia problematyki etiologii kryminalnej wydaje się rzeczą słuszną włączenie do zakresu rozważań również zagadnień dotyczących motywacyjnego uwarunkowania czynu przestępnego. W ten sposób powstaje całościowy model powiązań stanowiących syntezę statycznych i dynamicznych cech osobowości z czynnikami egzogennymi.
3. Profilaktyka kryminologiczna. – zajmuje się genezą i etiologia faktów kryminalnych badając na pedagogice społecznej, psychologii, ma za zadanie nadanie nadania pozytywnego kierunku aktywności ludzkiej oraz usunięcia ujemnych postów i tendencji jeżeli takie w określonym zachowaniu występują.
Autorzy licznych podręczników podkreślają, iż celem kryminologii jest opracowanie środków zapobiegania przestępczości. Ten dział kryminologii obejmuje różnorodne zagadnienia dotyczące systemu wychowania i oświaty, treści kultury, funkcjonowania środków upowszechniania informacji, skuteczności polityki karnej, samoobrony obywateli itp.
4. Funkcjonowanie systemu sprawiedliwości karnej. W definicji kryminologii została właśnie uwzględniona i ta problematyka. Ma ona wymiar teoretyczny i praktyczny. Kontrola przestępczości zapewnia sprawiedliwość. Jednym z ważnych elementów tej kontroli jest polityka karna. Wokół tej polityki toczą się liczne dyskusje dotyczące rodzajów sankcji karnych, ich skuteczności itp.
*5. Wiktymologia – nauka o ofierze przestępstwa
Charakterystyka jednej z wybranych doktryn kryminologicznych, powstałych na bazie kierunku socjologicznej etologii przestępczości
TEORIA ANOMII DURKHEIMA
Przestępczość jako zjawisko społeczne, jest pożyteczne i pożądana w społeczeństwie, ponieważ jest elementem postępu i rozwoju społecznego. Dzisiejszy przestępca jego zdaniem jutro może być wielkim człowiekiem np. pisarzem, filozofem, inżynierem.
Przestępczość spełnia dwie podstawowe funkcje:
Odchylenie świadomości indywidualnej, od świadomości zbiorowej, jest warunkiem zmiany postępu.
Jest czynnikiem integrującym społeczeństwo, umacniającym więzi społeczne.
Genezy przestępczości upatrywał w strukturze społecznej, twierdzi że jednostka wiedzy nie jest zaspokojona w swoich dążeniach i stwierdził dosłownie: „im kto więcej ma , tym więcej chce, a to co otrzymuje od społeczeństwa w postaci nagród jedynie stymuluje, a nie zaspokaja jego potrzeby do końca. Tym indywidualnym dążeniom może zapobiegac jedynie zewnętrzna kontrola ze strony społeczeństwa. W prawidłowo funkcjonującym społeczeństwie, każdy uświadamia sobie swoje możliwości awansu i dostosowuje je do poziomu aspiracji. W wyniku gwałtownych zmian społecznych mających najczęściej podłoże ekonomiczne, następuje załamanie się kontroli społecznej w wyniku czego jednostka nie czuje się obligowana do przestrzegania norm prawnych. Stan ten określa anomię i może dotyczyć większej lub mniejszej grupy społecznej. Sytuacja ta powoduje, że w danym społeczeństwie czy grupie społecznej następuje dezorganizacja funkcjonowania i ws…….. więzi społecznych, w wyniku czego jednostka może realizować swoje chęci posiadania więcej w drodze działalności przestępczej.
TEORIA ANOMII MERTONA
Centralne w koncepcji Mertona są następujące pojęcia: kulturowo określone cele oraz zinstytucjonalizowane środki służące do ich realizacji.
W prawidłowo funkcjonującym społeczeństwie kulturowo określone cele są ściśle powiązane z środkami służącymi o ich realizacji. Zakłócenie funkcjonowania społecznego, następuje na skutek nadmiernego akcentowania albo celów albo środków. Pod pojęciem anomii rozumiał załamanie się struktury kulturowej na skutek silnego rozdźwięku między celami a normami kulturowymi, a stworzonymi możliwościami postępowania zgodnie z nimi przez społeczeństwo dla członków danej grupy.
Wyróżnił on dwa rodzaje anomii:
Anomia zwykła odnosi się do stanu zamieszania w grupie lub społeczeństwie w wyniku konfliktu systemu wartości co powoduje poczucie oderwania od grupy oraz pewien niepokój.
Anomia ostra prowadzi do degradacji, a w konsekwencji rozpadu sytemu wartości co powoduje silne lęki.
Wyróżnił pięć postaw:
Adaptacyjne: konformizm, rytualizm, innowacja wycofanie się bunt.
Najbardziej pożądane są dwie postawy: konformizm i rytualizm.
TEORIA EKONOMICZNA BONGERA
W koncepcji Bongera centralne pojęcie to: zamysł przestępczy, jego powstanie, siły które powstrzymuje przed realizacją zamysłu przestępczego, ora okoliczności sprzyjające popełnieniu przestępstw. Zamysł przestępczy jego zdaniem jest wynikiem pobudzenia egoistycznego, tendencji tkwiących w człowieku, przez system państwa burżuazyjnego. Tendencje egoistyczne rodzą się wraz z rozwojem sił twórczych i zmianami zachodzącymi w stosunkach produkcji.
Takie rozwarstwienie klasowe konkurencja i prywatna własność środków produkcji powodują indywidualizację ludzi i wzrost tendencji egoistycznych. Ogólna żądza posiadania, chciwość, nieliczenie się z innymi to główne cechy kapitalistycznych stosunków społecznych, które stanowią podatny grunt do powstawania i realizowania zamysłu przestępczego. Przestępczość klasy nie posiadającej (biedaków, robotników) tłumacza trudną sytuacje materialną, chęć przetrwania natomiast klasy posiadającej, burżuazji, egoizmem, chciwością i rządzą posiadania więcej.
Charakterystyka zjawiska przestępczości nieletnich oraz nieletnich sprawców czynów karnych
NIELETNI to osoby, które:
ukończyły 13 lat, a nie ukończyła 17 lat
nie ukończyły lat 18 w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji
nie ukończyły lat 21 w zakresie stosowania środków wychowawczych i poprawczych
CHARAKTERYSTYKA NIELETNICH SPRAWCÓW
wadliwa samokontrola emocjonalna i poznawcza
brak odpowiedniego poziomu akceptacji
braki w rozwoju potrzeby sensu życia
stałe odczuwanie poczucia zagrożenia
wysoki poziom koncentracji na własnych przeżyciach
ZJAWISKO PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH W POLSCE
wzrost ilości czynów karalnych popełnianych przez nieletnich
obniżenie się wieku nieletnich sprawców, coraz częściej odnotowuje się przypadki nieletnich, którzy nie ukończyli 13 roku życia
utrzymuje się miejski charakter życia, dotyczy dużych aglomeracji miejskich
nasila się działalność nieletnich sprawców w zorganizowanych grupach przestępczych, w których dominującą rolę odgrywają osoby dorosłe
wzrasta przestępczość nieletnich, którzy najczęściej przy wykorzystanie niebezpiecznego przedmiotu zachowuję się brutalnie, bezwzględnie i bardzo agresywnie w stosunku do swoich ofiar
zdecydowaną większość stanowią czyny mające podłoże kryminalne (ok. 90% wszystkich przestępstw)
w 2010 roku nieletni popełnili ogółem 100tys. czynów karalnych, z tego o podłożu kryminalnym ok. 94tys.
w strukturze tej dominuje przestępczość na zabór mienia bez użycia przemocy na osobie, są to najczęściej kradzieże i kradzieże z włamaniem
GRUPA DZIAŁALNOŚCI NIELETNICH (Pawełczyńska)
rówieśnicze
chuligańskie
chuligańsko - kradnące
przestępcze
Charakterystyka zjawiska narkomanii w Polsce
wzrost ilości osób za zażywających środki narkotyczne, aktualnie szacuje się, że w Polsce ok. 250tys. osób zażywających w tym ok. 50tys. to osoby uzależnione, wymagające natychmiastowego leczenia
obniżenie się wieku osób zażywających środki narkotyczne
utrzymywanie się miejskiego charakteru zjawiska, większość narkomanów to mieszkańcy miast
polską scenę narkotykową charakteryzuje różnorodność stosowanych środków odurzających
wysoki stopień kryminalizacji środowisk narkomańskich
wzrost ilości ostrych zatruć, w tym też ze skutkiem śmiertelnym, w ostatnim czasie odnotowano ponad 1000 zatruć, w tym od 100-200 to przypadki śmiertelne
dynamiczny rozwój narkobiznesu
Pojęcie i rodzaje wiktymologii
Wiktymologia- jest nauką o ofierze przestępstwa. Zajmuje się wszelkiego rodzaju formami pokrzywdzenia tzn. nie tylko ofiarami przestępstw, ale również innymi osobami, które doświadczyły określonego cierpienia, określonej krzywdy np. w wyniku powodzi.
Wiktymologia kryminalna- to badanie nie tylko cech ofiar i ofiar ale również antycypowanie szkód i krzywd jakie mogą ponosić określone kategorie społeczne czy społeczeństwo, a nawet ludzkość w drodze czyjegoś umyślnego bądź nieumyślnego działania.
WIKTYMOLOGIA - zajmuje się analizą rzeczywistych cech ofiar czynów przestępczych, bez uwzględnienia osób, które nie stały się przedmiotem przestępstwa. Badaniom podlegają wyłącznie cechy osób fizycznych. Uzyskany podczas badań empirycznych materiał, po dokonaniu ilościowych i jakościowych analiz jest podstawą wyciągania wniosków dotyczących postępowania zapobiegawczego oraz budowania programów profilaktycznych. W ten sposób rozpoznaje się obszary zagrożenia przestępczością, zwane inaczej obszarami wiktymologii.
Przedmiot i zakres kryminalistyki