Ekonomia międzynarodowa – wykład 16 X 2012
Strumienie eksportu/importu Europy Zachodniej
- surowce pochodziły z ośrodka 2-giego (z USA i Kanady), bo możliwości transportu były ułatwione i znajdowały się tam duże złoża (technologia pozwalała na ich wydobycie)
- produkty rolno-spożywcze (pochodziły głównie z „reszty świata”)
Strumienie eksportu/importu ośrodka 2-giego
- artykuły przemysłowe eksportowane są na rynki „reszty świata”, głównie państw niepodległych, rozwijających się
- importowane są surowce, artykuły spożywcze z „reszty świata”, artykuły przemysłowe luksusowe z Europy Zachodniej
Strumienie eksportu/importu „reszty świata”
- eksport artykułów rolno-spożywczych i surowców, które trafiają w pierwszej kolejności na rynki Europy Zachodniej, a w drugiej kolejności na rynki USA i Kanady
- importowane są artykuły przemysłowe, głównie z Europy Zachodniej (w niewielkim stopniu z ośrodka drugiego, z USA i Kanady)
Zasadnicza cechą gospodarki światowej było to, że nie było równowagi bilateralnej (dwustronnej), natomiast w skali gospodarki na całym świecie (globalnej) zachodziła ta równowaga.
Europa Zachodnia nadwyżka handlu z „resztą świata”; deficyt handlu z USA i Kanadą
USA i Kanada nadwyżka handlu z Europą Zach.; deficyt z resztą świata
Reszta świata nadwyżka z USA i Kanadą; deficyt z Europą Zachodnią
Załamanie systemu rozliczeń i zawieszenie zabezpieczenia walut przez złoto
Międzynarodowy bank odbudowy i rozwoju (Bank światowy) – uznano, że ten bank powinien być instytucją międzynarodową, która powinna skoncentrować się na odbudowie gospodarczej państw dotkniętych działaniami związanymi z II wojną światową w celu stabilizacji ekonomicznej i politycznej
Międzynarodowy fundusz walutowy – wyjściowo był powoływany w celu stania na straży nowego ładu walutowego realizowanego po zakończeniu II wojny światowej
ład walutowy:
- Keynes i jego koncepcja (koncepcja brytyjska) stworzenie nowe pieniądza (pieniądza globalnego), który nie byłby związany z żadną walutą narodową – przy pomocy tego pieniądza można by regulować transakcje międzynarodowe (uniezależniłoby to pieniądz rezerwowy i rozrachunkowy od emisji jakiegokolwiek pieniądza narodowego);
pytanie: jak ten pieniądz się przyjmie? czy bezwarunkowo? kto będzie kontrolował emisję tego pieniądza?
- koncepcja amerykańska nie zawiesili wymienialności dolara na złoto, chcieli by dolar przejął funkcję tej waluty międzynarodowej i rozrachunowej
System z Bretton Woods
- kurs dolara względem złota był sztywny (parytetowy), reszta walut miała kurs sztywny względem dolara
- przetrwał do marca 1973 roku
Czynniki kształtujące współczesną gospodarkę światową:
- wzrost znaczenia gospodarczego i politycznego USA
- zmiany instytucjonalne (Bank Światowy, itd.)
- wzrost znaczenia gospodarczego Japonii (kluczowy podmiot w handlu międzynarodowym)
- wzrost znaczenia gospodarczego Chin i Indii (państwa, które się izolowały lub były koloniami)
- rozpad ZSSR w 1991 roku (przemówienie Gorbaczowa symboliczna data)
- emancypacja byłych kolonii (Australia, Nowa Zelandia, Brazylia, Argentyna)
- proces dekolonizacji i podział na państwa rozwijające się i państwa najsłabiej rozwinięte
- rozwój procesów integracji gospodarczej i globalizacji
- wzrost znaczenia przedmiotów pozapaństwowych
- ograniczoność i nieodnawialność zasobów (kurczenie się zasobów wody pitnej)
Podmioty stosunków międzynarodowych:
A państwa (nie jest podmiot jednorodny, są różne podziały/klasyfikacje państw)
Platon podzielił na 4 kategorie:
- timokracje (rządzone przez ludzi odważnych, którzy w imię obywateli są gotowi poświęcić wszystko;
- oligarchie (rządy ludzi bogatych);
- demokracje;
- tyranie (oparte na sile i przemocy)
Arystoteles w dziele „Polityka” podzielił na:
- państwa posiadające dobre rządy: monarchie, arystokracje, politea (dla Arystotelesa rządy idealne, gdzie mędrcy i filozofowie decydują o większości)
- państwa o ustrojach zdegenerowanych: tyranie, oligarchie, demokracje
Ze względy na rodzaj klasy posiadającej dominującą pozycję:
- niewolnicze (dominują właściciele niewolników)
- feudalne (dominują właściciele ziemscy)
- kapitalistyczne (dominują właśc. kapitału)
- socjalistyczne
Podział Banku Światowego:
- kraje o wysokim/średnim/niskim poziomie PKB
ONZ:
kraje rozwinięte o gospodarce rynkowej/ w okresie transformacji/ rozwijające się
Podział przygotowany przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy (uwzględnia kilka kryteriów jednocześnie: zarówno gospodarcze, jak i finansowe) jest to podział oficjalny
1. państwa przemysłowe (te, które należą do OECD, obecnie mamy 34 członków -> nie ma Chin, Rosji, RPA, Indii, Brazylii)
- główne kraje przemysłowe, czyli G7 (USA, Kanada, Japonia, Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Włochy)
- pozostałe kraje przemysłowe (reszta poza G7)
2. państwa rozwijające się
- eksporterzy paliw (dominują w sektorze eksportowym; Nigeria, Kuwejt, Arabia Saudyjska, Meksyk zanim nie wszedł do OECD tu należał)
- eksporterzy innych towarów:
a) eksporterzy usług i odbiorcy płatności transferowych (Egipt, Panama, Pakistan)
b) eksporterzy towarów przemysłowych (nie są państwami przemysłowymi ze względu na poziom rozwoju gospodarczego, np. Chiny, Indie, Tunezja,)
c) eksporterzy surowców mineralnych (Boliwia, Peru), surowców rolnych
d) eksporterzy o zróżnicowanym eksporcie (nie ma grupy wiodącej w eksporcie, Federacja Rosyjska, RPA lub są na marginesie gospodarki światowej, np. Bangladesz, Senegal – grupa bardzo zróżnicowana!)
Kryteria finansowe (kraje rozwijające się i kraje przemysłowe)
- wierzyciele netto (wierzytelności przewyższają zobowiązania zagraniczne)
- dłużnicy netto (mają więcej zobowiązań niż należności od podmiotów zagranicznych)
a) dłużnicy prywatni (przynajmniej 2/3 zobowiązań przypada na prywatne instytucje)
b) dłużnicy oficjalni, tzw. dłużnicy publiczni (min. 2/3 zobowiązań przypada na instytucje publiczne, m.in. Polska)
c) dłużnicy mieszani (nie ma wyraźnej przewagi którejś z kategorii)
Klub londyński skupia wierzycieli prywatnych, a paryski wierzycieli publicznych.
Definicje państwa:
suwerenna, terytorialna i przymusowa organizacja społeczeństwa sprzyjająca jego rozwojowi cywilizacyjnemu, do której przynależność ma sformalizowany charakter
najwyżej i najpowszechniej zorganizowany podmiot stosunków międzynarodowych posiadający następujące cechy: terytorium, suwerenną władzę, ludność
B podmioty pozapaństwowe
narody, narodowości, grupy etniczne
podejście pierwotne – naród – to rodzaj bytu naturalnego, pozaczasowa zbiorowość ludzka, która posiada jedną lub kilka podzielanych cech takich jak wspólne pochodzenie, rasa, język i religia i terytorium; cechy te, a więc i same narody musiały zawsze istnieć; w takim sensie naród jest więc rzeczywistością istniejącą wcześniej niż nowożytnie państwo i całkiem od niego odrębną
podejście modernistyczne – naród – jest konsekwencją przede wszystkim europejskiej rewolucji przemysłowej, jego powstanie jest ściśle związane z rozwojem kapitalizmu, biurokracji, technologii i co najważniejsze z narodzinami nowożytnego państwa narodowego; naród podtrzymywał tworzenie nowożytnego państwa i dostarczał mu legitymizacji podczas jego konsolidacji
podejście symbolistyczne – podkreśla ciągłość między epokami tradycyjną i nowożytną, lecz uznaje znaczenie zmian w definiowaniu narodu w czasach nowożytnych; dostrzega się także centralną rolę mitów, pamięci, wartości, symboli w świadomym tworzeniu odgórnie tożsamości narodowej
organizacje międzynarodowe
definicje:
organizacje międzynarodowe – są to trwałe związki państw lub osób fizycznych i prawnych pochodzących z różnych krajów; stanowią zatem podmioty zbiorowe, o międzynarodowym składzie, zorientowane w swoim działaniu na rzecz realizacji wspólnych interesów całej zbiorowości lub przynajmniej jej większości
organizacje międzynarodowe – celowy wielostronny związek uczestników stosunków międzynarodowych, powstały w wyniku zawartego między nimi porozumienia i wyposażony w stałe organy
podział organizacji:
a) organizacje międzyrządowe (członkami są tylko państwa)
b) organizacje pozarządowe (członkami są wszystkie podmioty niebędący państwami, np. związki zawodowe, organizacje, przedsiębiorstwa)
ruchy międzynarodowe
podmioty transnarodowe (korporacje transnarodowe, fundacje, kościoły)
podmioty subpaństwowe (partie polityczne, organizacje społeczne, osoby fizyczne –my!)