Należy wyróżnić 3 grupy czynników:
biologiczne
psychologiczne
środowiskowo – społeczne
Czynniki biologiczne:
W tej grupie uwzględniane są: czynniki genetyczne, dziedziczne a także choroby związane z zaburzeniami procesów fizjologicznych. Od wielu lat prowadzone są badania umożliwiające poznanie oddziaływań czynników genetycznych na powstanie otyłości.
W badaniach na zwierzętach odkryto gen tzw. obgen, który stymuluje komórki tłuszczowe adipocyty do wydzielania substancji zwanej leptyną. Substancja ta jest zaliczana do związków hamujących łaknienie. Spełnia ona rolę informatora dla ośrodkowego układu nerwowego p stanie tkanki tłuszczowej. Wydzielana leptyna proporcjonalnie do masy ciała determinuje pobór pokarmu. Zebrane wyniki wskazują, że niektóre osoby wydają się być niewrażliwe na leptynę i dlatego przybierają na wadze. Niedobory tego hormonu układ nerwowy odczytuje jako informacje o braku tłuszczu i osoba mimo, że dostarczyła organizmowi odpowiednią dawkę pokarmu odczuwa głód. Zaburzenia leptyny upośledzać mogą mutację w genie, który ja koduje , wady w budowie receptora a także nieprawidłowości przekazywania sygnału a receptora na układy wykonawcze w podwzgórzu mózgu.
Istotną rolę w otyłości odgrywa dziedziczność. Rozwój jej nie jest przesądzony od momentu zapłodnienia lecz dziedziczone są predyspozycje do tycia, które rozwijają się w odpowiednich warunkach środowiskowych. Badania w Szwecji na 677 bliźniakach wykazały: bliźniaki o genach identycznych to większe prawdopodobieństwo nadwagi niż dwujajowe. Waga jednojajowych bez względu czy wychowywane w tym samym czy różnym środowisku jest podobna, odkładanie tkanki tłuszczowej w tych samych miejscach, co pozwala przypuszczać, że dziedziczność odgrywa rolę w powstawaniu otyłości lub nadwagi.
Otyłość występuje w całych rodzinach, jeśli 1 rodzic jest otyły to dziecko ma 40% sznas „pójścia w ślady rodzica”. Oboje rodzice otyli – ryzyko otyłości wrasta do 80%. Wśród dziedzicznych zaburzeń metabolicznych mających wpływ na powstawanie nadwagi zwrócić uwagę należy na zwiększoną tolerancję rozkładania się tłuszczu i obniżoną zdolność jego przyswajania. Im większe komórki tłuszczowe tym więcej tłuszczu organizm może zmagazynować. Liczba komórek tłuszczowych nie zmniejsza się, mogą się one kurczyć albo liczba może się zwiększać. W powstawaniu otyłości znaczącą rolę mają: niedoczynność tarczycy, nadczynność nadnerczy. U kobiet schorzeniem mogącym prowadzić do otyłości jest policystyczność jajników. Konsekwencją tego schorzenia jest zwiększenie ilości męskich chromosomów płciowych androgenów co prowadzi do przybierania na wadze.
Czynniki psychologiczne:
Na gruncie psychologii w różnych teoriach rozpatrywana jest otyłość m.in. psychoanalitycznych, behawioralnych, psychosomatycznych, poznawczych. W teoriach psychoanalitycznych poszukiwania koncentrowane są na specyfice relacji w rodzinach dzieci otyłych. Przyjmuje się, że otyłość jest konsekwencją niepowodzeń związków emocjonalnych szczególnie mąż – żona, ojciec – matka oraz rodzic – dziecko. Stosunek matki i dziecka wówczas ma charakter ambiwalentny i przedstawia się w dominującej postawie matki co jest skutkiem niesatysfakcjonujących relacji małżeńskich. W efekcie dziecko nie ma zaspokojonej potrzeby akceptacji i miłości. Wyróżnia się więc u dziecka otyłość rozwojową zawiązaną z przeżyciami dziecka , odrzucenia przez rodzica/rodziców. Rodzic pragnąc wynagrodzić krzywdy dziecku staje się nadopiekuńczy i przekarmia je. Takie dzieci tracą umiejętność przeżywania potrzeb i wewnętrznych sygnałów. Rodzice bowiem reagują na wszelkie zachowania dziecka podawaniem mu jedzenia. Dziecko nie potrafi odróżnić innych potrzeb od głodu i dostarcza organizmowi zbędne pożywienie a w konsekwencji prowadzi do otyłości. Niektórzy analitycy twierdzą, że ta faza we wczesnym dzieciństwie reagowania karmieniem na wszystkie potrzeby dziecka prowadzi do otyłości. W teoria behawiorystycznych jako podstawową przyczynę otyłości wskazuje się wyuczone w dzieciństwie nieprawidłowe zachowania i nawyki żywieniowe. Nawiązują do teorii uczenia się. Ważną rolę w prowadzeniu do objadania się, otyłości pełnią uwarunkowania klasyczne oraz instrumentalne w powiązaniach z niewłaściwym odżywianiem. Dziecko od bardzo wczesnego okresu życia uczy się nieprawidłowych nawyków żywieniowych – spożywa znacznie więcej kalorii niż potrzebuje jego organizm. Może być to związane z podawaniem wysokokalorycznych produktów, brakiem ustalonych godzin posiłków, objadaniem i wieloma innymi czynnikami. W teoriach poznawczych istota otyłości upatrywana jest w zaburzeniach mechanizmów kontroli u jednostki. Uzewnętrznia się to brakiem kontroli w zachowaniach żywieniowych oraz na poziomie psychiki, związanym z myślami i wyobrażeniami o jedzeniu. Wg Bulik osobom otyłym przypisywana jest dominacja zewnętrzna poczucia kontroli a brak kontroli wewnętrznej. W teoriach psychosomatycznych otyłość uznawana jest za odzwierciedlenie somatyczne niepowodzeń w funkcjonowaniu psychicznym jednostki. Istnienie fałszywego głodu – wyuczona reakcja na stres. Osoba odczuwająca zagrożenie myli je z głodem i zaczyna jeść. W efekcie przybiera na wadze. W tym modelu uwzględnia się kwestię jedzenia jako drogi uniknięcia zagrożenia. Poprzez jedzenie w sytuacjach stresowych jednostka unika konfrontacji, że potrzebuje innych ludzi, unika odpowiedzialności. W teorii psychosomatycznej uwzględniane są aspekty sprawności fizycznej tylu życia. Najczęściej osoby reagujące głodem na sytuacje stresowe znacznie mniej wykorzystują energii na poruszanie się, co pogłębia ich negatywny obraz i co więcej, skłania do dalszego jedzenia, Pojawia się negatywny wizerunek siebie, uwagi krytyczne otoczenia, stygmatyzacja o pogłębiająca się sytuacja stresowa – osoba zaczyna jeść – błędne koło. Buli uważa, że kobiety otyłe silniej odczuwają stres o trudności niż kobiety szczupłe o normalnej wadze.
Czynniki środowiskowe:
W teoriach demograficznych uwzględniane są czynniki: miejsce zamieszkania, płeć, wiek, statut, nawyki żywieniowe, nikła aktywność fizyczna lub jej brak. Miejsce zamieszkania: szczególny wzrost otyłości obserwuje się w krajach wysokorozwiniętych. W środowiskowych uwarunkowaniach wskazuje się, że np. w Chinach jadłospis jest prosty, ludzie chodzą na pieszo, ćwiczą – brak otyłości. Na innych kontynentach, gdzie znacznie zmieniły się nawyki żywieniowe, formy spędzania czasu – występuje otyłość. Głębocka wskazuje, że na wsiach częściej występuje tradycyjny styl życia, stąd mniejsza liczba osób otyłych. Odmienne stanowisko prezentuje Łuczyńska twierdząc, że na wsiach jest coraz większy procent dzieci otyłych lub mających nadwagę. Płeć: otyłość dotyka częściej kobiet niż mężczyzn co wynika z różnorodnych czynników biologicznych, zachowań żywieniowych, psychicznych a także z faktu, że kobiety są w ciąży. Podczas ciąży przybierają na wadze jedząc za dwoje. Im kobieta więcej przybiera na wadze tym większe prawdopodobieństwo, że po porodzie nie wróci do poprzedniej wagi. Wiek: 50r.ż. – wzrost ciężaru wagi ciała u kobiet i u mężczyzn. Część badaczy sądzi, że 30r.ż. to czynnik sprawczy wzrostu wagi ciała. Status społeczny: badania Rossnera wykazały, że ludzie o najniższym statusie społecznym są najbardziej otyli np. otyłość u kobiet pochodzących z klas niższych warstw społecznych występowała 7X częściej niż i kobiet o wyższym statusie społecznym. Badania Pattona wykazały, że mężczyźni posiadający większe dochody w 20% są grubsi niż mężczyźni o niższych dochodach. Lata 1988 – 1994: wskaźnik osób otyłych o niskim statusie społecznym od 2,5 – 3 w stosunku do osób o wysokim statusie społecznym. 1999 – 2002 wskaźnik wynosił 1,1 -1,6.
Skowrońska wskazuje, że w wielu przypadkach nadmierne jedzenie wynika ze wzorów wyniesionych z domu rodzinnego, które kształtują modele w ilości i jakości pokarmów, częstotliwości ich spożywania. Do tej pory w części rodzin istnieje przekonanie, że zdrowe dziecko to dziecko tłuste (w Polsce także). Dochodzi więc często do przekarmiania. Hajduk wskazuje, że dość częstym sposobem prowadzącym do otyłości jest uwaga skupiona na dziecku: aby wszystko zjadło, zmuszaniu do jedzenia, co również może doprowadzić do otyłości. Bruch: matki dzieci otyłych to kobiety nadopiekuńcze, kochające w sposób przytłaczający, uniemożliwiający dziecku usamodzielnienie, bezkompromisowe, schematycznie myślące, narzucają dziecku własne wrażenia, emocje i własne poglądy i oceny, niezdolne do intuicyjnego rozpoznawania potrzeb dzieci a różnego rodzaju problemy dzieci kompensują jedzeniem.
Naukowcy wyodrębnili wśród środowiskowych czynników przejadanie zbyt obfitych posiłków, jedzenie do pustych talerzy a nie do momentu poczucia sytości. Niewłaściwy skład jakościowy pokarmów, preferowanie tłuszczy, dużej ilości węglowodanów, łączenia ich ze sobą a także dużych ilości pokarmów bogatych w cukier, nieregularność posiłków, zbyt duża lub zbyt mała ich ilość.
Podjadanie między posiłkami: niektóre osoby nawykowo nie pamiętają, ile zjadły, ilość kalorii może przekraczać dzienne zapotrzebowanie.