Ze względu na kształt i wielkość wyrobiska:
-korytarzowe- wyrobiska udostępniające i przygotowawcze; przekrój poprzeczny mały w stosunku do długości ; wysokość ok. 1,6m ;SZYBY , SZYBIKI, SZTOLNIE, PRZECZNICE ,CHODNIKI
-komorowe- obszerne wyrobiska; duży przekrój przecznicy w stosunku do długości; 20m2; PODSZYBIE, KOMORY MASZYNOWE, ELEKTRYCZNE WARSZTATY DOŁOWE
Stosując kryterium związane z funkcją (przeznaczeniem) wyróżniamy wyrobiska:
-poszukiwawczo badawcze – prowadzone w celu zlokalizowania złoża, oraz w celu ekonomicznego i bezpiecznego prowadzenia robót
-udostępniające- łączące złoże z powierzchnią terenu; wykonuje się je prawie wyłącznie w skałach płonnych (złoże tylko przecinają); wyróżniamy: PIONOWE (szyby, szybiki, dukle, studnie) I POZIOME (sztolnie, przecznice i przekopy kierunkowe, podszybia);
PIONOWE
SZYB- połączenie złoża z powierzchnią; nachylenie większe niż 45o , głębokość większa niż 200m, przekrój większy niż 15m2; mogą być pionowe lub pochył; w celach komunikacyjnych i przewietrzania kopalń ; WYRÓŻNIAMY SZYBY: -wydobywcze- wyciąg kopaliny i skały płonnej –zjazdowe- zjazd i wyjazd ludzi, musi zawierać przedziały drabinowe –materiałowe- opuszczanie materiałów - drzewne- podsadzkowe - z rurociągiem do opuszczania podsadzki hydraulicznej POD WZGLĘDEM WENTYLACYJNYM SZYBY DZIELIMY NA: - wdechowe lub wciągające- wpływa świeże powietrze –wydechowe lub wentylacyjne- wypływa zużyte powietrze PRZEKRÓJ: -kołowy i eliptyczny- bardziej wytrzymałe na ciśnienie - kwadratowy i prostokątny- lepsze wykorzystanie przestrzeni do celów wydobywczych
Na powierzchni terenu znajduje się nad szybem wieża szybowa, a obok wylotu szybu nadszybie, gdzie odbiera się urobek wyciągany szybem, oraz skąd odbywa się zjazd załogi
SZYBIKI – mniej niż 200m głębokości, przekrój poprzeczny mniejszy niż 14m2 ; płytkie szybiki do 50m stosuje się przy robotach poszukiwawczych ; szybiki ślepe są stosowane do opuszczania urobku z piętra na poziom, wyciągania materiałów, przejścia ludzi, oraz do celów wentylacyjnych
STUDNIA- wyrobisko do kilkudziesięciu metrów mające ujście na powierzchnię ziemi , przeznaczone do wydobycia kopalin ciekłych ( wody, solanek, ropy naftowej)
POZIOME
-SZTOLNIA- wyrobisko poziome, ma wyjście bezpośrednio na powierzchnię ziemi, przeznaczone do celów komunikacyjnych i wentylacyjnych; stosuje się w terenach górzystych, przy stromym zaleganiu pokładów lub żył
-PRZECZNICE I PRZEKOPY- złoże powinno być wybierane rozpoczynając od najwyżej położonej części; dzieli się je płaszczyznami poziomymi na poziomy, które udostępnia się z szybu wyrobiskami korytarzowymi zwanymi przecznicami i przekopami
Płaszczyzną poziomą przechodzącą przez przecznicę udostępniającą i oddzielającą położoną nad nią odcinek złoża nazywa się poziomem
Kształty: prostokątne, okrągłe, łukowe
Służą do: przewozu urobku, transportu materiałów, ruchu ludzi, doprowadzania energii, powietrza, odwadniania
-PODSZYBIA- poziom połączony jest z szybem za pośrednictwem podszybia
Służą do: załadowania urobku do klatek, wyjazdu & wjazdu ludzi
Stosuje się obudowę murową betonową, stalową lub mieszaną
- przygotowawcze – służą do przygotowania złoża do eksploatacji
-CHODNIKI- (do 5o nachylenia) drążone w złożu i dają urobek będący kopaliną użyteczną
- DOWIERZCHNIA – każde pochyłe wyrobisko korytarzowe łączące dwa lub więcej punktów znajdujących się na różnych poziomach. Dowierzchnię dostosowaną do transportu w niej urobku nazywa się: - pochylnią- jeśli urobek opuszczany jest z góry do dołu, -upadową- jeśli wciągany z dołu do góry
-wybierkowe (eksploatacyjne)- prowadzi się nimi eksploatację złoża; po wybraniu kopaliny wyrobisko wybierkowe przestaje być potrzebne i likwiduje się je przez wypełnienie materiałem skalnym dostarczanym z zewnątrz (wybieranie z podsadzka), albo skałą płonną z zawałem stropu ( wybieranie na zawał) ; zaliczamy: ZABIERKI, UBIERKI, KOMORY, ŚCIANY
ZABIERKI- powstają przy wybieraniu pokładu krótkimi odcinkami, szerokości do 10m, długości równej odległości między chodnikami filarowymi lub dowierzchniami
KOMORY- podobne do zabierek lecz o większych wymiarach poprzecznych; prowadzenie i utrzymanie wyrobisk komorowych jest możliwe przy bardzo mocnych stropach, dlatego rzadko są stosowane w górnictwie węgla kamiennego, często przy wybieraniu złóż soli i rud miedzi. WIELICZKA
w. UBIERKOWE- powstaje w wyniku wybierania odcinka złoża ograniczonego dwoma chodnikami lub chodnikami równoległymi
ŚCIANA- długość większa od 40 m ; w Polsce od 100-200m (bywają dłuższe)
Wyrobiska udostępniające istnieją przez długi czas (bywa że istnieją tak długo ile istnieje kopalnia). Wyrobiska przygotowawcze mają charakter krótkotrwały- czas wybierania określonego pola eksploatacyjnego . Wyrobiska wybierkowe mają najkrótszy okres użytkowania , dla ścian kilka miesięcy, dla zabierki kilka dni.
METODY POSZUKIWAŃ ZŁÓŻ : - magnetyczna, -grawimetryczna, -elektryczna, -radiowa, -za pomocą robót górniczych : -rowy poszukiwawcze(stosowane przy nieznacznej grubości nakładu 3-4m, gdy pokłady wychodzą wprost na powierzchnię; -szybiki poszukiwawcze- gdy grubość przekracza 4m, rozmieszcza się je wzdłuż linii rozpoznawczych; sztolnie i tunele ; rowy wiertnicze - metoda otworowa- polega na wierceniu otworów w które wkłada się dynamit w celu wyburzenia ściany
SPOSOBY KIEROWANIA STROPEM
W wyniku urabiania powstaje wolna przestrzeń którą trzeba wypełnić przez :
-zawał skał stropowych-(najtańszy; przesuwamy obudowę i dochodzi do zawału) następuje pod wpływem ciśnień
- podsadzkę – materiał dostarczany z zewnątrz : - skała płonna – podsadzka sucha –piasek dostarczany przy pomocy wody- podsadzka hydrauliczna
-ugięcie skał stropowych gdy plastyczne skały stropowe uginają się i stykają ze spągiem bez utraty ciągłości tych skał
~skały o małej wytrzymałości- zawał stropu ~skały plastyczne które uginają się ale nie załamują- ugięcie skał stropowych
Gdy prowadzimy eksploatacje pod zabytkami stosujemy podsadzkę hydrauliczną – najmniejsze szkody.
Klasyfikacja skał stropowych pozwala wybrać sposób likwidowania wolnej przestrzeni -strop bezpośredni- zespół warstw zalegających bezpośrednio pod pokładem, mających zdolność załamywania się w ślad za postępującym frontem wybierkowym; -strop zasadniczy – warstwy mocne i sztywne zalegające nad stropem bezpośrednio nad wybieranym pokładem, które załamują się trudno i w dużych odległościach za postępującym frontem wybierkowym; - strop fałszywy (opad)- warstwa o grubości 0,1-0,8 m słabych skał stropu bezpośredniego
( przeczytać klasyfikację skał wg Budryka i wg Pawłowa)
Korzyści metody podsadzkowej: - ochrona powierzchni lub wyżej położonych poziomów –zapewnienie bezpieczeństwa pracy przez podparcie stropu ( zapobiega nadmiernemu ugięciu lub załamaniu stropu) -zmniejszenie strat eksploatacyjnych -umożliwia wybierania pokładów stromych i grubych -zmniejsza wydzielanie metanu do wyrobisk górniczych -uniemożliwia przepływ powietrza , szczególnie tam gdzie pokłady są skłonne do samozapalanie
SYSTEMY EKSPLOATACJI PODZIEMNEJ
- zabierkowe : - likwidacja następuje po wybraniu węgla w obrębie całej zabierki( zawał stropu lub podsadzki); -niewielki rozmiar wyrobisk i mały stopień mechanizacji robót ; -prostopadły kierunek wybierania węgla w rejonie zabierki w stosunku do kierunku frontu
Systemy zabierkowe są przestarzałe, obecnie służą do wybierania resztek w pokładach, które nie jesteśmy w stanie zabrać systemem ubierek.
Zabierki dzielimy na krótkie( do 40m i o szerokości 6-8)i długie ( od 40m)
-ubierkowe: - likwidacja przestrzeni następuje na bieżąco za postępującym frontem eksploatacyjnym, -kierunek postępu jest zgodny z kierunkiem postępu eksploatacji, -zmechanizowane, -długie wymiary wyrobisk
-systemy specjalne: połączenie systemu ubierkowego z zabierkowym ; np. w kopalni Miechowice- duże nachylenie pokładu i duża miąższość pokładu, janowicko- knurowski.
-zabierkowy podłużny z zawałem stropu - „ od pola”; grubość pokładu 5-8m, głębokość eksploatacji 100-160m. Wykonujemy podwójny chodnik podstawowy i podwójną pochylnię. Chodnik A pełnie funkcję chodnika przewozowego, natomiast chodnik A’ może pełnić rolę chodnika wentylacyjnego. Pochylnia B pełni funkcję odstawczą.
- zabierkowy poprzeczny z zawałem stropu - pokład o grubości 1.5-2m i kącie 8-12o . Głębokość 160-260m. Wykonujemy podwójny chodnik podstawowy na poziomie wydobywczym A i A’ połączonych przecinkami co 50m.
- zabierkowy podłużny z podsadzką hydrauliczną- przecinki od 40 – 60 m w odległości co 120-200m, podwójne pochylnie . Nośnikiem materiału jest woda, materiałem piasek.
UBIERKI LIKWIDOWANE NA BIEŻĄCO ZABIERKI LIKWIDOWANE PO WYBRANIU CAŁEJ KOMORY
MODELE UDOSTĘPNIAJĄCE (KAMIENNY, WĘGLOWY) --model węglowy (geometryczny) – ułatwiony dostęp, zwiększone bezpieczeństwo, lepsze utrzymanie wyrobisk
--model kamienny- minimalna liczba robót w kamielinie tzn. szybki dostęp do węgla ; WADY- węgiel jest słabą skałą- duże zagrożenie; utrudniona ewakuacja
Mam nadzieję że napisałam to w miarę jasno… żeby była jasność to nie jest wszystko czego mamy się nauczyć :P
Pozdrawiam Karolina