PODSTAWY INWESTOWANIA – ćwiczenia

Dr Bartosz Jabłoński

Inwestycje – nakłady pieniężne na budowę lub rozbudowę środków trwałych oraz przedmioty będą ce wynikiem inwestycji

W nauce można zauważyć rzeczowe podejście do inwestycji - ruch dóbr lub finansowe – ruch pieniądza.

Inwestycje rzeczowe charakteryzują się większym ryzykiem finansowym.

Rynek finansowy jest bardziej płynny niż inwestycji rzeczowych.

Makroekonomiczne podejście do inwestycji definiuje ją jako nabywanie dóbr inwestycyjnych przez przedsiębiorstwa, jako zakup dóbr kapitałowych – zakładów produkcyjnych, wyposażenia, budynków mieszkalnych oraz zapasów, które mogą być użyte w produkcji innych dóbr i usług.

Mikroekonomiczne podejście do inwestycji skupia się głównie na inwestycjach w papiery wartościowe.

Istotną cechą inwestycji jest fakt, że wartość finansowego zaangażowania jest znana i pewna, natomiast przyszłe korzyści są jedynie możliwe i niepewne.

Inwestycje kapitałowe są mierzone za pomocą wygenerowanego dodatkowego kapitału, dlatego zainwestowany kapitał powinien być wykorzystany efektywnie – maksymalizacja zamożności właścicieli podmiotu.

Podstawowe rodzaje inwestycji w budżetowaniu kapitałów przedsiębiorstwa:

• Wprowadzenie nowego produktu

• Wzrost produkcji

• Poprawa efektywności sprzedaży istniejących produktów

Wśród rodzajów przedsięwzięć wyróżnia się inwestycje:

• Strategiczne – ponoszone są wysokie nakłady i oczekuje się wystąpienia dużych korzyści w bardzo długim, okresie

• Taktyczne – charakteryzują się małymi wydatkami, niewielkimi korzyściami oraz małym ryzykiem

Najogólniej inwestowanie określa się jako finansowe zaangażowanie w jakieś przedsięwzięcie w nadziei uzyskania przyszłych korzyści.

Rodzaje inwestycji:

• Finansowe (kapitałowe)

  • Akcje

  • Obligacje

  • Lokaty

  • Inne

• Rzeczowe – tworzą materialne obiekty majątku trwałego

  • Nowe obiekty

  • Rozbudowa lub modernizacja już istniejących obiektów

  • Odtworzenie obiektu

• Niematerialne

  • Badania i rozwój

  • Szkolenie kadr

  • Promocja i reklama

  • Inne

Wartość odtworzeniowa spółki (obiektu) – ile trzeba wydać by obok powstała taka sama firma (obiekt).

Przedsięwzięcie inwestycyjne – docelowy, określony rzeczowo i finansowo program inwestycyjny, przewidziany do realizacji na określonym terenie i nastawiony na osiągnięcie zamierzonego celu.

Na przedsięwzięcie inwestycyjne składa się wiele zadań o różnym zakresie i charakterze, które mogą funkcjonować niezależnie i zarazem przynosić konkretny efekt produkcyjny i usługowy.

Przedsięwzięcia dzielą się ze względu na:

• Wielkość przedsięwzięcia:

  • Główne

  • Typowe

  • Małe

• Typ korzyści:

  • Zastępujące

  • Zwiększające skalę działalności

  • Strategiczne

  • Związane z poprawą bezpieczeństwa

• Stopień zależności

  • Wzajemnie wykluczające się

  • Komplementarne

  • Substytucyjne

  • Statystyczne

• Typ strumienia gotówkowego

  • Konwencjonalne – jednokrotna
    zmiana z minusa w plus (do 4)

  • Niekonwencjonalne – aby dalej
    otrzymywać zysk znowu trzeba
    zacząć od zera (5)

Projekt inwestycyjny – sekwencja zadań podjętych z zamierzeniem osiągnięcia unikalnych celów w określonych ramach czasowych.

Dezinwestycja – proces wyzbywania się przez przedsiębiorstwo aktywów o niskiej produktywności lub uznanych za zbędne. Często traktowana jako znaczące źródło finansowania procesów restrukturyzacji przedsiębiorstwa.

Restrukturyzacja

• Restrukturyzacja naprawcza stanowi zbiór działań bieżących, przeprowadzanych z reguły w przedsiębiorstwach mających złe wyniki ekonomiczne, zagrożonych utratą płynności, a nawet bankructwem. Podstawowym celem działań jest utrzymanie przynajmniej minimalnego poziomu płynności finansowej przedsiębiorstwa, umożliwiającego jego przetrwanie. Działania restrukturyzacji naprawczej skierowane są przede wszystkim na zatrzymanie negatywnych zjawisk i tendencji oraz utrzymanie dotychczasowej produkcji, poprzez wytwarzanie tego samego asortymentu wyrobów. Najczęściej obejmuje wybrane obszary działalności przedsiębiorstwa, w których istnieje konieczność wprowadzenia niezwłocznie zmian, pozwalających na ustabilizowanie pogarszającej się sytuacji.

• W odróżnieniu od restrukturyzacji naprawczej, mającej charakter zmian doraźnych, restrukturyzacja rozwojowa jest oparta na decyzjach strategicznych przedsiębiorstwa. Za swoje najważniejsze celu przyjmuje:

  • wzrost udziału przedsiębiorstwa w rynku,

  • rozwój eksportu,

  • udoskonalenie lub zmiana konstrukcji wyrobów,

  • ulepszenie technologii wytwarzania wyrobów,

  • lepsze dostosowanie do potrzeb klientów,

  • ochronę środowiska.

Proste metody oceny opłacalności inwestycji na rynku kapitałowym

R_t – prosta stopa zwrotu

P_t – cena zakupu

P_t-1 – cena zakupu z poprzedniego okresu

D – dywidenda

Stopa dywidendy – ile wynosi dywidenda w stosunku do ceny akcji

Cykle projektu inwestycyjnego

1. Faza przedinwestycyjna – generowanie idei i studium możliwości

• Identyfikacja, studium możliwości

• Wybór wstępny, studium wstępny (prefeasibility)

• Studium pomocnicze

• Studium ostateczne (feasibility study)

• Ocena i raport oceniający

1. Faza inwestycyjna – faza realizacyjna

• Negocjacje i podpisywanie umów

• Szczegółowe projektowanie techniczne

• Budowę

• Marketing przedprodukcyjny

• Szkolenie

1. Faza operacyjna

• Odbiór i rozruch

• Eksploatacja

• Rozbudowa

Fazę tę kończy sprzedaż lub likwidacja obiektu.

Koszt kapitału przedsiębiorstwa

Kategoria koszt kapitału znajduje swoje odzwierciedlenia bezpośrednio w rachunku opłacalności przedsięwzięć rozwojowych, ponieważ kosztu te stanowią najważniejszy element uwzględniany przy wyborze stopy procentowej, będącej podstawowym parametrem rachunku ekonomicznego.

Koszt kapitału firmy można rozpatrywać jako:

• Koszt średni (WACC – Weighted Average Cost of Capital)

• Koszt krańcowy (MCC – Marginal Cost of Capital)

Średni koszt kapitału – oblicza się jako średnią kosztów poszczególnych jego składników, ważoną ich udziałem w całości kapitału a strukturę kapitału ustala się na podstawie bieżących warunków rynkowych

Średni ważony koszt kapitału WACC oblicza się, jako:

D – dług

E – kapitał własny

r_E – wymagana przez inwestora stopa zwrotu kapitału własnego

r_o – nominalna stopa procentowa

T – stopa podatku dochodowego

Łatwiej jest nam (osoby fizyczne) sfinansować komercyjne nieruchomości niż dostać kredyt na akcje.

INWESTYCJE RZECZOWE

Zewnętrzne źródła finansowania są pozyskiwane przez przedsiębiorstwo przede wszystkim na rynku finansowym (kapitałowym, pieniężnym lub depozytowo-kredytowym).

Do zewnętrznych źródła finansowania zalicza się:

• Emisję akcji, zwiększanie udziałów

• Kredyty bankowe

• Emisję papierów dłużnych (obligacje)

• Leasing

• Kredyt kupiecki

• Inne zobowiązania krótkoterminowe

Baybach – skup akcji własnych w celu umorzenia

Podmiot gospodarczy

Szanse i zagrożenia wyboru źródeł finansowania działalności przedsiębiorstwa pomiędzy podwyższeniem kapitału własnego w drodze emisji akcji a zaciągnięciem kredytu.

Wzrost zadłużenia

• Szanse:

  • Ograniczony czas związania się z kapitałodawcą

  • Wzrost rentowności kapitału własnego – efekt dźwigni finansowej

  • Utrzymanie stałej struktury własnościowej

  • Wykorzystanie kosztu kapitału obcego do zmniejszenia obciążenia podatkowego

• Zagrożenia:

  • Możliwość wystąpienia trudności za zwrotem kapitału w okresie zawartym w umowie

  • Obowiązek zapłaty kosztów obsługi długu

  • Ograniczenie dyspozycyjności kapitału

  • Obciążenia finansowe niezależne od efektywności finansowej zadłużonego przedsiębiorstwa

Kredyt jest celowy, pożyczka nie, ale jest droższa.

Podwyższenie kapitału własnego

• Szanse:

  • Nieograniczony czas związania się z kapitałodawcą

  • Brak konieczności zwrotu kapitału

  • Wzrost wiarygodności wobec partnerów biznesowych i wierzycieli

  • Nieobowiązkowa wypłata dywidendy

• Zagrożenia:

  • Rozproszenie i zmiana struktury własnościowej przedsiębiorstwa

  • Ryzyko pogorszenia efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa i związany z tym brak wypłaty dywidendy

  • Przy dużej emisji akcji możliwość wrogiego przejęcia

  • Wysokie koszty i spełnienie ostrych kryteriów przy publicznej emisji akcji

Decyzje finansowe w przedsiębiorstwach oparte są miedzy innymi na podstawie teorii hierarchii źródeł finansowania.

• Wewnętrzne źródła finansowania, w kolejności:

  • Zysk zatrzymany

  • Odpisy amortyzacyjne

  • Nadwyżki środków pieniężnych

• Zewnętrzne źródła finansowania, w kolejności:

  • Kredyty lub pożyczki

  • Publiczna emisja akcji

Etapy inwestowania kapitału w przedsiębiorstwie obejmują:

• Inwestowanie kapitału w przedsiębiorstwo przez jego właścicieli oraz wierzycieli – finansowanie działalności przedsiębiorstwa

• Inwestowanie przez przedsiębiorstwo pozyskanego kapitału w aktywa niezbędne do prowadzenia przez nie działalności – realizowanie portfela inwestycji rzeczowych i finansowych

Ogniwem łączącym oba etapu jest rentowność kapitału zainwestowanego.

Realizowana przed przedsiębiorstwo stopa zwrotu z kapitału zainwestowanego jest porównywana z oczekiwaną przez inwestorów - właścicieli i wierzycieli – stopą zwrotu z inwestycji w kapitał przedsiębiorstwa, która jednocześnie określa koszt kapitału zainwestowanego w przedsiębiorstwie.

Złotówka otrzymana dzisiaj jest więcej warta niż w przyszłości.

Jeżeli rentowność kapitału zainwestowanego jest niższa od oczekiwać inwestorów, to w pierwszej kolejności przedsiębiorstwo wypłaca wierzycielom oprocentowanie od pozyskanego kapitału obcego.

Dopiero dochody oraz przepływy pieniężne netto wypracowane przez przedsiębiorstwo ponad obciążenia związane z obsługą zadłużenia są do dyspozycji właścicieli przedsiębiorstwa i wyznaczają stopę zwrotu, jaką realizują oni z inwestycji kapitałowych.

Zbyt niska rentowność kapitału zainwestowanego w przedsiębiorstwo w stosunku do oczekiwań inwestorów powoduje ich negatywną ocenę.

Stopa zwrotu z kapitału zainwestowanego wypracowana przez przedsiębiorstwo w ramach podstawowej działalności przesądza o opłacalności inwestycji kapitałowych, jakich dokonali właściciele i wierzyciele.

Miernikiem rentowności kapitału, którym są zainteresowani właściciele przedsiębiorstwa, jest stopa zwrotu z kapitału własnego (ROE – return on equity)

ROE = zysk netto / kapitał własny

Realizowana przez przedsiębiorstwa stopa zwrotu z kapitału własnego powinna być co najmniej równa oczekiwanej przez właścicieli stopie zwrotu z zainwestowanego kapitału.

Jeśli przedsiębiorstwo korzysta wyłącznie z kapitału własnego to:

ROE = ROIC

Gdy rentowność operacyjna netto przewyższa koszt kapitału obcego wykorzystywanego przez przedsiębiorstwo ROIC > i (1 - T), wówczas występuje pozytywny efekt dźwigni finansowej:

ROE > ROIC

Negatywny efekt dźwigni finansowej pojawia się wówczas, gdy stopa zwrotu z kapitału zainwestowanego wypracowana w działalności operacyjnej przedsiębiorstwa nie wystarcza na pokrycie kosztów kapitału obcego ROE < i (1 - T)

Cykl życia przedsiębiorstwa można podzielić na cztery fazy:

• Fazę powstania oraz początkowego rozwoju

• Fazę wzrostu

• Fazę dojrzałości

• Fazę schyłku działalności

które charakteryzują się różnym zapotrzebowaniem na kapitał, jego strukturą oraz możliwościami jego finansowania.

Ryzyko oraz możliwości finansowania przedsiębiorstwa w zależności od fazy cyklu rozwoju

Czynniki analizy/faza cyklu	Powstawanie i początkowy rozwój	Wzrost	Dojrzałość	Schyłek
Ryzyko operacyjne	Bardzo wysokie	Wysokie	Średnie/niskie	Niskie
Możliwości rozwojowe (potrzeby inwestycyjne)	Bardzo duże	Duże	Małe/średnie	Brak
Rentowność operacyjna	Ujemna/niska	Rosnąca dodatnia	Wysoka dodatnia	Dodatnia spadkowa
Przepływy pieniężne netto	Ujemne	Dodatnie/ujemne	Wysokie dodanie	Dodatnie
Źródła finansowania (rodzaje kapitału)	Kapitał własny, venture capital	Kapitał własny, kapitał zamienny	Kapitał obcy, kapitał własny	Kapitał obcy, zwrot kapitału własnego
Ryzyko finansowe	Bardzo niskie	Niskie	Średnie/wysokie	Bardzo wysokie
Wypłaty dywidend	Zerowe	Niskie	Wysokie	Bardzo wysokie
Wskaźnik rynkowy: cena do zysku na jedną akcję	Nie dotyczy	Wysoki	Średni	niski

Kapitalizowanie

Dyskontowanie – ile jest warta dzisiaj złotówka z przyszłości; inwestowanie pod katem przyszłości (od 1 roku do 5 lat)

Podstawowe zagadnienia: projekt inwestycyjny, metody oceny projektów inwestycyjnych

W nauce wyróżnia się dwie podstawowe metody ceny projektów inwestycyjnych

• Proste metody nieuwzględniające czynnika czasu

• Zdyskontowane metody uwzględniające wartość pieniądza w czasie

Zdyskontowane metody oceny projektów inwestycyjnych przedsiębiorstw w przeciwieństwie do prostych metod uwzględniają rozłożenie w czasie przewidywanych wpływów u wydatków.

Efektywna stopa zwrotu

Ustalenie zdyskontowane wartości przepływów pozwala dokładnie oszacować projekty i jest podstawą do dalszego wnioskowania.

Metoda wartości bieżącej netto pozwala określić obecną wartość wpływów i wydatków pieniężnych związanych z ocenianym przedsięwzięciem. Określa się ją jako sumę zdyskontowanych oddzielnie dla każdego roku przepływów pieniężnych netto (CF) zrealizowanych w całym okresie objętym rachunkiem przy stałym poziomie stopy procentowej (dyskontowej).

Projekt jest opłacalny, jeśli jego NPV>=0

Wewnętrzna stopa zwrotu

NPV maleje, gdy r (stopa dyskontowa) rośnie. Na osi x (r) znajduje się IRR.

IRR – jest stopą procentową, przy której obecna wartość strumieni wydatków pieniężnych jest równa obecnej wartości strumieni wpływów pieniężnych. Jest to stopa procentowa, przy której NPV = 0. IRR pokazuje bezpośrednio stopę rentowności badanych projektów.

Na zarządzanie finansami przedsiębiorstw wpływa wiele czynników znajdujących się w ich otoczeniu (czynników makroekonomicznych), takich jak:

• Cykl koniunkturalny, obejmujący fazy:

  • Recesję

  • Depresję (dno koniunktury)

  • Ożywienie

  • Rozkwit (szczyt koniunktury)

• Inflacja – z punktu widzenia przedsiębiorstwa, oddziaływania na kształtowanie się cen

• Kurs walutowy

INWESTYCJE FINANSOWE – to cały rynek finansowy, głównie wykorzystujące rynek akcji i techniki inwestowania na tym rynku

Z punktu widzenia rodzajów instrumentów można podzielić na:

• Rynek pieniężny

  • Lokaty międzybankowe

  • Bony skarbowe

  • Bony komercyjne

  • Certyfikaty depozytowe

  • weksle

• Rynek kapitałowy

  • Akcje

  • Obligacje skarbowe, komunalne, przedsiębiorstw

  • Certyfikaty inwestycyjne

  • Kwity depozytowe

• Rynek instrumentów pochodnych

  • Forwards

  • Futures

  • Opcje

  • Swapy

• Rynek depozytowo-kredytowy

  • Lokaty bankowe

  • Kredyty bankowe

  • Pożyczki

• Rynek walutowy

  • Waluty

Koncepcje cyklu koniunkturalnego (wg Martina Pringa):

• Etap I – obligacje rozpoczynają hossę (recesja)

• Etap II – akcje rozpoczynają hossę (recesja)

• Etap III – towary rozpoczynają hossę (recesja)

• Etap IV – obligacje rozpoczynają bessę (ekspansja)

• Etap V – akcje rozpoczynają bessę (ekspansja)

• Etap VI – towary rozpoczynają bessę (ekspansja)

Hossa trwa dłużej niż bessa (1zł->2zł – wzrost o 100%; 2zł->1zł – spadek o 15%).

Metody Wyceny Instrumentów

Metoda dochodowa – do najważniejszych dochodowych metod wyceny przedsiębiorstw zalicza się metodę zdyskontowanych przepływów pieniężnych (DCF).

Wartość przedsiębiorstwa obliczona według metody zdyskontowanych przepływów pieniężnych jest sumą dwóch wartości:

• Zaktualizowanej wartości przepływów gotówki (cash flow) z działalności przedsiębiorstwa w założonym okresie

• Zaktualizowanej wartości rezydualnej, czyli wartości przedsiębiorstwa na koniec okresu w jakim były analizowane przepływy pieniężne

Stopa dyskontowa wyraża koszt kapitału angażowany w dane przedsięwzięcie oraz towarzyszące mui ryzyko i obejmuje:

• Stopę wolną od ryzyka (obligacje, bony skarbowe)

• Premie za ryzyko przedsięwzięcia

• Spodziewaną stopę inflacji

Im większa wartość dyskontowa, tym mniejsza wartość firmy.

Inne dochodowe metody wyceny akcji

• Wyceny akcji dochodu z tytułu wypłaconej dywidendy oraz ceny akcji
  
  gdzie:
  P₁ – cena akcji po roku
  D₁ – dywidenda płacona po roku

• Wycena akcjo dla inwestora, który nabywa akcje bezterminowo (model zdyskontowanych dywidend)

• Model stałej wartości dywidendy
  
  gdzie:
  D – wielkość dywidendy (stała w kolejnych okresach)

• Model stałego wzrostu dywidendy (model Gordona-Shapiro)
  
  gdzie:
  g – stopa wzrostu dywidendy

Metody mnożnikowe

Do mnożnikowych metod wyceny przedsiębiorstwa można zaliczyć:

• Metodę wyznaczania wartości przedsiębiorstwa za pomocą wskaźnika cena/zysk (P/E)

• Metodę wyznaczania wartości przedsiębiorstwa za pomocą wskaźnika cena/wartość księgowa (P/BV)

Obie metody sprawdzają się głównie w przypadku, kiedy wycena odnosi się do podmiotów notowanych na giełdzie papierów wartościowych.

P/E = cena akcji / eps

V = P/E(branż) * zysk netto

V = P/BV * wartość księgowa

OBLIGACJE – lokata pod postacią papieru wartościowego

Zmienny i stały kupon procentowy

Odsetki indeksowane – stopy procentowe mogą rosnąć lub spadać

Akcja nie jest terminowa, a obligacja ma termin wykupu.

Im niższa cena obligacji, tym wyższa rentowność (obligacja trwa 4 lata i jest warta 1000zł, ja kupuję po 2 latach za 800zł, w terminie wykupu dostaję różnicę 200zł + odsetki). Cena jest ujemnie skorelowana z rentownością.

Jeśli cena obligacji jest wysoka to z reguły oprocentowanie jest wyższe.

WYBRANE ZAGADNIENIA METOD WYCENY OBLIGACJI

• Obligacja o stałym oprocentowaniu – jeśli stopa dyskontowa (rentowność d dnia wykupu obligacji, to co daje nam rynek) wzrasta, rentowność maleje

  • Wartość nominalna obligacji

• Obligacja i zmiennym oprocentowaniu – w przypadku obligacji o zmiennym oprocentowaniu wysokość otrzymywanych odsetek jest zmienna w czasie zgodnie z wzorem:

zmienna stopa procentowa = stopa referencyjna + marża stała

stopa referencyjna – np. rentowność bonów skarbowych, średnie albo bazowe stopy procentowe banku centralnego

• Obligacje zerokuponowe – dostajemy tylko wartość wykupu, bez procentu

  • Albo płacę 800zł i dostaję 1000zł (kapitalizacja)

  • Albo dostanę 1000zł a płacę 800zł (dyskontowanie)

• Obligacje perpetualne – obligacja wieczysta, raz kupuję i dostaję odsetki - są to obligacje o stałym kuponie, w przypadku których występuje możliwość ich wykupu w przyszłości lub w ogóle (konsola)

Wybrane zagadnienia kalkulacji ceny bonów skarbowych

Bony skarbowe - są krótkoterminowymi papierami wartościowymi emitowanymi przez rząd w celu sfinansowania potrzeb budżetu państwa, stanowią instrument krótkoterminowego kredytu do finansowania narastającego w czasie deficytu budżetowego, w długim terminie.

Podstawowe cechy bonów skarbowych:

• Zerowy stopień ryzyka

• Niskie oprocentowanie

• Wysoka płynność

Bony skarbowe są sprzedawane z dyskontem, czyli cena instrumentu jest niższa od wartości nominalnej.

Ryzyko instrumentów finansowych

• Akcje – podstawową kategorią związaną z akcjami jest stopa zwrotu z akcji:
  
  
  R_t – stopa zwrotu w okresie t
  P_t – cena papieru wartościowego w okresie t
  D_t – dywidenda wypłacana w t-tym okresie
  
  Oczekiwana stopa zwrotu z inwestycji jest zmienną losową, realizującą się z określonym prawdopodobieństwem i określa ją wzór:
  
  
  r_i – i-ta możliwa stopa zwrotu
  p_i – prawdopodobieństwo uzyskania stopy zwrotu r_i
  n – liczba rozpatrywanych przypadków
  
  Prawdopodobieństwo zrealizowania się określonej stopy zwrotu określa wzór:
  
  
  k – liczba przypadków, gdy stopa zwrotu osiągnęła wartości r_i
  N – liczba wszystkich analizowanych stóp zwrotu
  
  Popularnym sposobem mierzenia ryzyka jest odchylenie standardowe, określone wg wzoru:
  
  
  n – liczba obserwacji
  R – oczekiwana stopa wzrostu danego papieru wartościowego
  R_i – i-ta możliwa stopa zwrotu
  p_i – prawdopodobieństwo i-tego wyniku
  
  Przyjmując, że ryzyko powinno być określane tylko na podstawie elementów niepożądanych dla inwestora, czyli ujemnych odchyleń, za miarę ryzyka można uznać semiodchylenie.
  
  
  p_i – prawdopodobieństwo i-tego wyniku
  d_i² – ujemna część odchylenia od oczekiwanej stopy

• Obligacje
  Średni czas trwania obligacji (duration) – średnim czasem trwania inwestycji nazywa się średnią ważoną momentów występowania płatności (im szybciej tym lepiej), przy czym wagami są zaktualizowane na moment t=0 udziały kolejnych płatności w wartości bieżącej inwestycji (odsetki oraz nominał). Im mniejsze tym lepiej.
  
  Po upłynięciu czasu równego duration wykupiona jest połowa obligacji jeśli uwzględni się:

  • Wartość nominalną

  • Odsetki

  • Zmianę wartości pieniądza w czasie

• Instrumenty pochodne – prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów.
  
  Hedging – zabezpieczenie, jest działaniem podmiotów wynikających z chęci uniknięcia ciążącego na nich ryzyka niekorzystnych zmian cen instrumentów i przerzucenia go na innych uczestników rynku, którzy są gotowi podjąć jem oczekując w zamian określonych korzyści finansowych z tytułu korzystnych da nich zmian cen.