Regionalny system polityczny

• W regionalnym systemie zachodzą wszystkie relacje charakterystyczne dla systemów politycznych

• Cechy:

  • Mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę polityczną

  • Zakres działania samorządu województwa obejmuje zadania publiczne o charakterze wojewódzkim, niezastrzeżone ustawami na rzecz organów administracji rządowej

  • Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy

  • Województwo samodzielnie dysponuje swoim majątkiem w celu realizacji zadań o charakterze publicznym

  • Instytucją władzy stanowiącej jest sejmik województwa, zaś władzy wykonawczej zarząd województwa, na czele którego stoi marszałek województwa

  • Władza stanowiąca (sejmik województwa) pochodzi z powszechnych wyborów mających w pełni rywalizacyjny charakter

  • Władze stanowiące i wykonawcze ponoszą odpowiedzialność przed wyborcami poprzez akt wyborczy oraz w drodze referendum

  • Działalność władz samorządowych województwa podlega nadzorowi na podstawie kryterium legalności

  • Region jest sceną rywalizacji politycznej, w której uczestniczą głównie lokalne struktury partii politycznych

Region – istota zjawiska

• Różne znaczenia

• Aspekt politologiczny: regere = rządzenie, kierowanie, okolica”

• Koncepcja regionu akcentująca działalność człowieka, która bazuje na określonych zasobach

• Region = obszar, na którym sprawowana jest władza oraz prowadzona jest działalność społeczno-gospodarcza

• Kontekst podziałów terytorialno-administracyjnych → regiony jakojednostki podziału administracyjnego najwyższego szczebla, wyodrębnione przez ustawodawcę i wyposażone we względną samodzielność

• Regionalizm – świadomość istnienia interesów, uznanych za wspólne przez mieszkańców określonego homogenicznego terytorium i dążenie do współuczestnictwa w ich realizacji

• UE – polityka strukturalna → zmierza do wyrównywania dysproporcji w rozwoju poszczególnych regionów europejskich

  • Wspólnotowa Karta Regionalizacji: region to terytorium, które z geograficznego punktu widzenia stanowi wyraźną całość, bądż stanowi kompleks terenów, które tworzą zamkniętą całość, a których ludność charakteryzują określone wspólne elementy, przy czym chciałaby ona utrwalić i rozwinąć pewne wynikające z nich właściwości, aby pobudzić postęp kulturalny, społeczny i gospodarczy → wyznacznikiem regionu jest kryterium geograficzne lub poczucie wspólnoty wśród populacji zamieszkującej dany obszar + występowanie cech jako język, kultura, tradycja historyczna, wspólnota interesów ekonomicznych, zintegrowanie przestrzenne

    • Istotnym wskaźnikiem jest instytucjonalizacja regionów → występowanie własnych organów władzy stanowiącej oraz wykonawczej, uprawnionych do zarządzania sprawami samorządowej wspólnoty regionalnej

  • Europejska Karta Samorządu Regionalnego: region jako samorządowa jednostka administracyjna usytuowana między rządem centralnym a samorządem lokalnym

Uzyskiwanie prawa do podejmowania decyzji wiążących członków wspólnoty

• Trzy źródła: regulacje prawne, wybory oraz referendum

1. Główny akt regulujący funkcjonowanie regionów → ustawa z 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa

   • Województwo posiada osobowość prawną oraz samodzielność, co pozwala mu nawiązywać stosunki prawne z organami państwowymi

   • Podmiotowość publicznoprawna pozwala opisywanemu poziomowi samorządu stosować władztwo administracyjne

   • Osobowość cywilnoprawna pozwala dysponować mieniem we własnym zakresie i na własną odpowiedzialność

2. Prawo do podejmowania decyzji posiadają organy samorządu województwa – sejmik województwa (władza stanowiąca) oraz zarząd województwa (władza wykonawcza)

   • Sejmik wojewódzki – z wyborów powsczechnych; organ uchwałodawczy

   • Zarząd województwa – ważny aktor; istotny łup polityczny dla poszczególnych graczy rywalizujących o władzę

     • 5 osób – marszałek, 1 lub 2 wicemarzałkowie + pozostałi członkowie

       • Marszałek wybierany bezwzględną większością przez sejmik

       • Pozostały skład zwykłą większością na wniosek marszałka

     • Składy zarządów odzwierciedlają układ zdobytych w radzie mandatów

     • Konieczne jest budowanie koalicji

3. Referendum – istnieje możliwość organizacji dwóch rodzajów referendów na poziomie regionalnym:

   1. Związane z odwołaniem sejmiku województwa przed upływem kadencji (referendum obligatoryjne)

• Zwoływane na wniosek co najmniej 5% mieszkańców województwa uprawnionych do głosowania

• Referendum jest ważne wówczas, gdy weźmie w nim udział równowartość 3/5 wyborców głosujących w wyborach powołujących ów sejmik

  1. Referendum fakultatywne → przeprowadzone w każdej innej sprawie

• Zwoływane na wniosek mieszkańców (5%) bądź sejmiku

• Ma moc wiążącą, jeśli weźmie w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania

• Od 1999 tylko kilka referend → żadne nie uzyskało mocy wiążącej

• 2007 jedno z najgłośniejszych na Podlasiu → połączono kwestie związane z odwołaniem sejmiku i przebiegem obwodnicy Augustowa

1. Dodatkowym mechanizmem mogą być konsultacje społeczne – opiniowanie określonych spraw → wyrażane opinię nie mają charakteru wiążącego

• Organizatorzy konsultacji mogą, ale nie muszą uwzględniác sformułowanych opinii

• Badanie efektywności mechanizmów konsultacji społecznych – identyfikacja dokumentów poddawanych konsultacjom na poziomie regionalnym:

  • Strategia rozwoju

  • Program współpracy z organizacjami pozarządowymi

  • Wojewódzki program ochrony środowiska

  • Wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego

  • Regionalny plan działania na rzecz zatrudnienia; plan rozwoju sieci drobnego; priorytety współpracy zagranicznej województw

Przedmiot działania samorządu województwa

• Przedmioty = obszary, w których podejmowane są decyzje

• Samorząd wojewódzki wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność; dysponuje mieniem wojewódzkim i prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu + zadania zlecone = zadania realizowane przez administrację samorządową jako zadania z zakresu administracji rządowej i wykonywane są z mocy ustaw

• Działalność prorozwojowa → strategia rozwoju województwa traktowana jako priorytetowe opracowanie kształtujące rozwój regionu

• Realizacja funkcji świadczącej

• Ustawa o samorządzie województwa wskazuje obszary oddziaływania władz:

  • Polityka społeczna (edukacja publiczna – szkolnictwo wyższe; ochrona zdrowia; kultura oraz ochrona zabytków; pomoc społeczna; wspieranie rodziny i systemu pieczy zastępczej; polityka prorodzinna; kultura fizyczna i turystyka; przeciwdziałanie bezrobociu; bezpieczeństwo publiczne)

  • Rozwój oraz utrzymanie infrastruktury technicznej oraz infrastruktury ochrony środowiska (zagospodarowanie przestrzenne; ochrona środowiska; gospodarka wodna; ochrona przeciwpowodziowa; transport zbiorowy; drogi publiczne; działalność w zakresie telekomunikacji)

  • Inne (modernizacja terenów wiejskich; ochrona praw konsumentów obronność; ochrona roszczeń prawniczych w razie niewypłacalności pracodawcy)

• Urząd Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego – 11 departamentów – każdy wypełnia przypisane mu rzadania organizatorskie oraz nadzorcze; na poziomie urzędu marszałkowskiego realizowana jest koordynacja działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych w bezpośredni sposób świadczących usługi

• Samorząd powołuje wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne zaspokajające potrzeby wspólnoty regionalne jak kultura, zdrowie, oświata, zatrudnienie i polityka społeczna, drogi, geodezja, melioracje, urbanistyka,...

• Najlepiej pokazaż w budżetu – kategorie wydatków:

  • Transport zbiorowy i drogi publiczne

  • Edukacja publiczna

  • Kultura i ochrona jej dóbr

  • Integracja społeczna

  • Kultura fizyczna i turystyka

  • Promocja i ochrona zdrowia

  • Bezpieczeństwo publiczne

  • Rolnictwo i ochrona środowiska

  • Funkcjonowanie organów województwa

• Wydatki z budżetów wojewódzkich 2011

		dolnośląskie	małopolskie	śląskie	pomorskie	mazowieckie	świętokrzyskie
1	Transport zbiorowy i drogi publiczne	698,8	586,9	635,1	323,8	762,3	223,1
2	Edukacja publiczna	139,6	60,9	159,1	33,6	142,5	28,4
3	Kultura i ochrona jej dóbr	85,5	108,1	154,2	92,5	210,9	46,4
4	Integracja społeczna	41,1	104,0	59,9	50,3	61,7	27,7
5	Kultura fizyczna i turystyka	26,9	28,7	113,5	38,4	41,8	7,5
6	Promocja i ochrona zdrowia	159,3	73,6	67,9	159,5	149,8	28,4
7	Bezpieczeństwo publiczne	3,0	4,4	4,0	0,7	7,2	0,8
8	Rolnictwo i ochrona środowiska	163,2	246,9	89,4	97,5	165,7	64,2
9	Funkcjonowanie organów województwa	93,1	91,5	117,2	82,1	201,1	61,0

Podmioty wpływające na treść decyzji wiążących członków wspólnoty

• Formalne decyzje podejmowane są przez władze samorządu województwa – sejmik oraz zarząd

• Organizacyjny aspekt funkcjonowania – sejmik województwa → opiera się na pracy komisji oraz klubów radnych

  • Komisje powoływane są w celu przygotowywania i opiniowania projektów uchwał sejmików; mogą występować z inicjatywą uchwałodawczą; oceniają wykonywanie przez zarządy uchwał sejmików; analizują i opiniują skargi dotyczące działalności sejmików; komisje stałe powoływane są na początku kadencji

  • Kluby radnych = zasady ich działania każdorazowo uregulowane są w statutach województw; liczba zmienna; zależy od inicjatyw samych radnych

    • Najczęściej tworzone przez funkcjonujące w sejmikach partie polityczne

    • Nie posiadają znaczących kompetencji; mogą przyczyniać się do wzmacniania procesu odpowiedzialności polityków wobec wyborców

• Grupy interesu → szczególnie widoczniw sytuacji tworzenia oraz konsultowania różnego rodzaju programów rozwojowych

  • Organizacje pozarządowe;

  • Organizacje zrzeszające tego rodzaju podmioty → przygotowanie i konsultowanie programów współpracy z organizacjami pozarządowymi

• Administracja samorządu województwa:

  • Urząd marszałkowski = aparat wykonawczy władz samorządowych województwa

  • Samorządowe wojewódzkie jednostki organizacyjne

  • Wpływ administracji jest efektem zasobów będących w jej dyspozycji – kompetencji, doświadczenia, wiedzy merytorycznej, możliwości kształtowania budżetu

  • Wykazuje się na nią znaczące środki finansowe; wykazuje tendencje do wzrostu

• Otoczenie, w którym przychodzi funkcjonować władzom wojewódzkim – negatywne lub pozytywne trendy; zjawiska; procesy; działania; decyzje → źródła poza możliwościami bezpośredniego oddziaływania administracyjnego i politycznego → np. Przestrzeń globalna; UE; transnarodowe korporacje; środowisko rządowe; sąsiadujące regiony

• Obywatel → ograniczony wpływ

Podmioty podejmujące decyzje

• Władza stanowiąca samorządzu województwa → sejmik województwa oraz władza wykonawcza → zarząd województwa

• Sejmik województwa → organ uchwałodawczy oraz kontrolny:

  • Funkcja ustawodawcza → realizacja aktów prawa miejscowego czy decyzji:

    • Statut województwa

    • Zasady gospodarowania mieniem wojewódzkim

    • Zasady i tryb korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej

    • Strategia rozwoju województwa

    • Plan zagospodarowania przestrzennego

    • Budżet województwa oraz tryb prac nad projektem uchwały budżetowej

    • Zasady udzielania dotacji przedmiotowych i podmiotowych z budżetu województwa

    • Powierzenie zadań samorządu województwa innym jednostkom samorządu terytorialnego

    • Priorytety współpracy zagranicznej województwa

    • Podejmowanie uchwał w sprawie uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych i innych formach współpracy regionalnej

    • Tworzenie stowarzyszeń i fundacji oraz ich rozwiązywania, a także przystępowanie do nich lub występowanie z nich

    • Sprawy majątkowe województwa

  • Funkcja kontrolna jest realizowana poprzez:

    • Wybór i odwołanie zarządu województwa oraz ustalanie wynagrodzenia marszałka województwa

    • Rozpatrzywanie sprawozdań z wykonania budżetu województwa, sprawozdań finansowych województwa oraz sprawozdań z wykonywania wieloletnich programów województwa

    • Podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi województwa z tytułu wykonania budżetu województwa

    • Rozpartrzywanie sprawozdań z działalności zarządu województwa, w tym w szczególności z działalności finansowej i realizacji programów

    • Powoływanie i odwoływanie, na wniosek marszałka wojewódzkiego, skarbnika województwa, który jest głównym księgowym budżetu województwa

• Zarząd województwa → na czele marszałek województwa; tworzą go dominujące siły polityczne w regionie

  • Jest odpowiedzialny za:

    • Wykonywanie uchwał sejmiku

    • Gospodarowanie mieniem województwa; wykonywanie praw z akcji i udziałów posiadanych przez województwo

    • Przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu województwa

    • Przygotowywanie projektów strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i regionalnych programów operacyjnych oraz ich wykonywanie

    • Organizowanie współpracy ze strukturami samorządu tegionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi

    • Kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym zatrudnianie i zwalnianie kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych

    • Uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego

  • Marszałek województwa = organizuje pracy zarządu; kieruje bieżącymi sprawami województwa; reprezentuje województwo na zewnątrz

    • Jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego, zwierzchnikiem służbowym pracowników

  • Zarząd wykonuje zadania województwa przy pomocy urzędu marszałkowskiego

  • Łączy funkcje administracji publicznej z polityką

Rozliczanie rządzących

• Egzekwowanie odpowiedzialności rządzących → rozpatrzywane w wąskim lub szerokim znaczeniu

  • Szerokie – kategoria bez określonych granic i zakresu → przejrzystość; sprawność; demokratyczność; wydajność; responsywność; odpowiedzialność; otwartość na kontrolowanie; spójność

  • Wąskie rozumienie „rozliczalności” = relacje pomiędzy ośrodkiem decyzyjnym oraz oceniającym go forum, w których aktor jest zobowiązany do wyjaśnienia i uzasadnienia swojego postępowania, gdzie forum oceniające może postawić pytania i wydać ocenę, a aktor ponosi odpowiedzialność za podejmowaną działalność