Zaliczenie: 5 pytań (każde 0-10pkt) – pisemne.

Andrologia i biotechnologia rozrodu.

Książka:

• Andrologia Wierzbowskiego (starsze zielone, nowsze w zielonej?)

• Biotechnologia zwierząt udomowionych – Bielański i Tishner

Temat 1 14.10.2010r.

Ocena budowy morfologicznej narządów rozrodczych samców zwierząt gospodarskich na preparatach izolowanych narządów rozrodczych buhaja. Mikroskopowa ocena preparatów histologicznych jąder

TROCHĘ FIZJOLOGII :

Kom zrębu

KOM Leydiga – kom. Gruczołowa

Kom. Sertoliego – podporowa

+ naczynia, nerwy i inne komórki

• Warunkują one prawidłowy rozwój komórek płciowych

PODWZGÓRZE

FSH/LH-RH

Ujemne sprzężenie zwrotne PRZYSADKA ujemne sprzężenie

Przez androgeny zwrotne - inhibina

LH FSH

Stymulacja stymulacja

produkcji funkcji

androgenów kanalików

kom Leydiga -----kanalik nasienny

Jądro zstępuje do worka mosznowego w efekcie różnicowania się narządu. Wnętrostwo to nie mechaniczny rodzaj zaburzeń, a zaburzenia w sygnałach różnicowania narządu. Jądro zstępując pociąga listek otrzewnej .

2 listki ( trzewny i ścienny ) +przestrzeń ( jama mosznowa)

- niedokrwienie / niedotlenienie jądra prowadzi do zaburzenia spermatogenezy podobnie jest przy intoksykacjach .

Najądrzegłowa , trzon i ogon

Nasieniowód + część naczyniowo-nerwowa ( POWRÓZEK NASIENNY )

Przez kanał pachwinowy do miednicy

BAŃKA NASIENIOWODU ( magazyn plemników o max pofałdowanej bł. Śluzowej )

Bańka z przewodami gr. Pęcherzykowych otwiera się na wzgórku do cewki moczowej

GRUCZOŁY DODATKOWE :

1. Gruczoł pęcherzykowy – dominuje u większości gatunków

2. Gruczoł krokowy – dominuje u psa , ale np. u konia znaczenie minimalne

3. Gr. Opuszkowo-cewkowy

Ich wydzielina to frakcja płynna nasienia . Regulacja przez androgeny . Kastracja uwstecznienie

U konia badając per rectum/ USG możemy ocenić gr. Pęcherzykowy i dzięki temu stan funkcjonalny gonad .

Ciała jamiste prącia – koń typ naczyniowy ;

buhaj

• Inny układ moszny – jądro bardziej pionowo co sprzyja ochłodzeniu . Jest błona kurczliwa jak za zimno to podciąga

• Prostata szczątkowa

• Zachyłek cewkowy

• Esowate zagięcie prącia

• M. cofacz prącia nie przyczepia się do zgięcia

• ciała jamiste prącia - typ włóknisty

małe przeżuwacze :

• szyjka moszny – zwężenia

• wyrostek cewkowy u tryka

Unaczynienie jądra - anatomiczne końcowe :

• Każde zamknięcie naczynia unaczyniającego jakiś obszar prowadzi do zawału bladego jądra – bo brak krążenia obocznego

• Unacz. Kanalików krętych ułożenie kanalika względem naczynia -

jest za barierą immunologiczną ( tak jak mózg i grasica ) Bo kom. Nabłonka gametogenicznego są obce dla org. Gospodarza i będą indukowały powstawanie przeciwciał.

• Jeśli ta bariera zostanie przerwana – zapalenie autoagresywne jądra

KNUR :

• Układ jąder podobny jak u ogiera

• Szczątkowa prostata

• Zagięcie esowate prącia

• Cewka – charakterystyczny zachyłek napletkowy ( to może być miejsce zalegań , zapaleń, a to predysponuje do zapaleń wstępujących cewki.

JĄDRO :

• Wąskie pasemka tk. Łącznej

• Zrąb jadra reaguje na bodźce hormonalne stąd jego stan ( zarówno gonady jak najądrza) będzie warunkowany przez zaburzenia hormonalne

Zrąb naczynia limfatyczne , nacz. Krwionośne, makrofagi, nerwy,

kom. Gr. Śródmiąższowych funkcja kom. Gonady 9 receptor dla LH ) prod. Testosteron

FSH – w kom. Sertoliego

Kanaliki kręte( nasieniotwórcze ) miąższ jądra ( przeważa w gonadzie ) w kanalik wyprowadzający łączy się w śródjądrzu ( tu więcej tkanki łącznej ) w kanaliki zbiorcze sieć jądra w przewód najądrza Najądrze ( głowa , trzon, ogon nasieniowód )

NAJĄDRZE :

• zrąb najądrza reaguje na zaburzenia hormonalne, a komórki nabłonka wielorzędowego wyściełającego najądrze różnią się zarówno ekspresją receptorów na różnych odcinkach i funkcją kanalika ?

• najądrze to nie jest jednorodny przewód

• Komórki :

• Wytwarzające substancje odżywcze

• Niektóre mają rzęski ( ruch plemników )

Zróżnicowane receptory

W głowie – przeważają estrogenowe , też progesteron a w ogonie androgenowe

• u psa stwierdzono, że w głowie najądrza przewaga receptorów estrogenowych, zaś w ogonie androgenowych (?)

Zaburzeni hormonalne np. guzy produkujące hormony- są zmiany w najądrzu .

Seminoma – nasieniak nie jest uzależniona od hormonów

Jądro pod mikroskopem – zwracamy uwagę na stan spermatogenezy !

U buhaja prawidłowo w polu widzenia -> 40% brak plemników, w 60% widoczne są plemniki.

Komórki Sertoliego działają w ścisłym powiązaniu z komórkami Leydig’a ! (na drodze parakrynowej). Obie komórki mogą produkować inhibinę i aktywinę –> na drodze autokrynowej.

Temat 2 07.10.2010r.

Ocena przydatności do rozrodu buhaja: ocena kliniczna narządów rozrodczych, pobieranie wypłuczyn i zeskrobin z worka napletkowego. Ocena zachowania płciowego libido. Przygotowanie sprzętu i pobrania nasienia przy użyciu sztucznej pochwy. Ocena szacunkowa nasienia

Ocena przydatności do rozrodu buhaja.

Andrologia jest to ocena przydatności samca, jego nasienia i ogólnej przydatności do rozrodu.

Które buhaje podlegają ocenie?

• Byki na stacjach – kiedy zaczyna być jakiś problem z płodnością, z nasieniem

• Przed zakupem, przed aukcją – buhajki przedaukcyjne

Schemat badania byka:

• Opis zwierzęcia

  • Nazwa buhaja…………………………………nr kolczyka………………………..

  • Rasa…………………………………………………data urodzenia…………………

  • Właściciel, hodowca:………………………………………………………………….

  • Data badania

• Badanie szczegółowe:

  • Stan zdrowia na podstawie ogólnego badania klinicznego………..
    …………………………………………………………………………………………………..

  • Kondycja zwierzęcia…………………………………………………………………..

  • Stan narządu ruchu ( koślawość, szpotawość, dyskwalifikuje bo się szybko zużyje. Choroby racic.

  • Wyniki badania w kierunku schorzeń zakaźnych

    • Gruźlica

    • Bruceloza

    • Białaczka

    • Otręt

    • Ch. Amyloidowa

    • Leptospiroza

    • Inne

• Badanie szczegółowe, specjalistyczne

  • Narządy rozrodcze (budowa wewnętrzna i zewnętrzna)

    • Worek mosznowy (wielkość, symetria, zmiany – skóra)
      ……………………………………………………………………………………

    • Jądra (wielkość, symetryczność, kształt, położenie, konsystencja)

Atrofia jądra ( wrodzona, pozapalna )

• Lewe………………………………………………………………

• Prawe……………………………………………………………

• Najądrza (głowa, trzon, ogon – wielkość, położenie, konsystencja)
  ……………………………………………………………………………………

• Powrózki nasienne……………………………………………………..

• Gruczoły pęcherzykowe (wielkość, symetria, konsystencja, bolesność)
  ………………………………………………………………………………..

• Bańki nasieniowodu (wielkość, symetria, wrażliwość)
  ………………………………………………………………………………..

• Prostata (trzon prostaty)…………………………………………

• Napletek ( brodawczyca – podwiązać i uciąć )

• Prącie – tło wirusowe

• Badanie w kierunku schorzeń przenoszonych podczas krycia (rzęsistek, mętwik płodowy, otręt , wirusy BVD, ureoplazmy – wypłuczyny, zeskrobiny, krew, nasienie)
  ……………………………………………………………………………………………..

• Badanie zachowania płciowego (libido i odruchy płciowe)…..
  ………………………………………………………………………………………………

• Badanie nasienia

  • Ocena wstępna

  • Ocena szczegółowa, mikroskopowa

  • Badania dodatkowe

Ocena końcowa i rokowanie:

• Przydatny

• Wątpliwie przydatny (ponowne badanie)

• Nieprzydatny

Lekarz weterynarii ma prawo unasienniać każdy gatunek zwierzęcia – bez żadnych kursów !!! (co nie znaczy, że umiemy to robić )

Stan narządu ruchu:

Stan narządu ruchu u buhaja jest bardzo ważny – głównie tylne kończyny !!!

Oglądanie z tyłu: postawa „X” i „O” dyskwalifikuje z rozrodu – ponieważ nogi szybko wysiądą przy takiej postawie.

Oglądanie z boku: jeśli jest spionizowana też odpada.

Jądra i najądrza:

Wnętrostwo u buhajów bardzo rzadkie. Ale za to zdarzają się braki odcinkowe, artrophia.

Głowa najądrza – gorzej wyczuwalna

Trzon najądrza – także gorzej wyczuwalny

Ogon najądrza – dobrze wyczuwalny

Atrophia może być wrodzona, ale może mieć też tło pozapalne. Nie zawsze po zapaleniu jądro ulega zanikowi !

Trzeba zwracać uwagę na wszelkie zmiany w jądrach.

Potrafią tworzyć się spermiostazy / kawerny – kiedy dochodzi do niedrożności na dalszym odcinka wyprowadzającego. Wcześniej tworzy się taki „zbiorniczek”

Aplazja – np. fragmentu trzonu jądra i ogona najądrza. Cała reszta jest dobrze i normalnie wykształcona. Kiedy w takim przypadku głowa najądrza jest dobrze wypełniona, łatwiej jest wyczuć ją.

Bańka nasieniowodu – wyczuwalna przy per rectum przesuwamy dłonią po spojeniu miednicy i wyczuwamy (wchodzimy per rectum kawałeczek za nadgarstek)

Zmiany w jadrach i najądrzach:

• U młodych głównie zmiany wrodzone

• Zmiany zapalne / pozapalne (nabyte)

Taki buhaj musi być wybrakowny. Na koniec oceny wpisujemy, że nie nadaje się.

Zarówno w przypadku wad wrodzonych jak i nabytych należy brakować buhaje.

Schorzenia przenoszone drogą płciową:

Wg. obowiązujących przepisów niektóre z tych chorób podlegają obowiązkowi zgłoszenia. Ale i tak należy badać podczas badania przydatności buhaja !

Pobieranie materiału:

Potrzebujemy szklanej rurki, gruszki (sterylne!) i podłoże transportowe.

Tą szklaną rurką „szorujemy” w jamie napletka (sama jama napletka ma około 40 cm, rurka szklana także około 40 cm).

Rurka szklana jedną stroną włożoną w gruszkę, „pobieramy” podłoże transportowe do tej rurki. Wkładamy rurkę (cały czas razem z gruszką) skrobiemy wewnątrz napletka. Trzeba uważać, żeby buhaj nam nie rozbił rurki racicą.
Potem ustawiamy napletek poziomo i „przepłukujemy” naszym podłożem i zbieramy powrotem tą rurką. Potem to podłoże znowu zlewamy ze szklanej rurki do pojemnika (duża probówka ?).

Płyn po pobraniu powinien być jednolicie mętny (jeśli jest klarowny to nic nam nie wyjdzie z badania).

Mętwik płodowy rośnie tylko przy obniżonym ciśnieniu (w atmosferze azotu i dodatku CO₂) – więc wymaga drogich podłóż.

Na punktach kopulacyjnych wykonuje się takie badanie raz do roku.

Pobieramy nasienie:

Podczas pobierania nasienia także oceniamy od razu libido kiedy byk skacze.

Libido – oznaczenie:

L⁰ – L⁴

L⁴ – zachowane jedynie dla ogierów.

Dla buhaja pożądane jest L³(ewentualnie L²).

L¹ i L⁰ – dyskwalifikacja

Pobieranie nasienia, na fantom – trzeba nauczyć wcześniej !

Buhaj ma tylko jedno pchnięcie kopulacyjne.

Pobieranie nasienia przez sztuczna macicę – kołnierz wypełniony ciepłą wodą (na za zimną pochwę niektóre nie chcą oddawać ).

Badanie nasienia:

• Ocena wstępna – Ocena ejakulatu

  • objętość ejakulatu (u buhaja 4 – 7 ml) – młody może dawać mniej, gęste nasienie

  • barwa – biała / biaława / Ew. kremowa (czasami cytrynowe dziedziczone). Nieprawidłowe barwy – brązowa / czerwona/ zielonkawa

  • zapach – bezwonne / swoisty

  • konsystencja – śmietanowata (najlepsza)/ mleczna(dopuszczalna u buhaja) / wodnista (dyskwalifikacja)

  • ruch masy – można zauważyć u buhaja jak jest bardzo gęsty ejakulat.

• ocena szczegółowa, mikroskopowa

mikroskop -> stolik grzewczy! (38-40⁰C)

• ruch masy (ruch falowy) – pod małym powiększeniem , w grubej warstwie nasienia

  • oznaczamy: ++++ (u tryka tylko). U buhaja +++ / +++(+)

• ruch postępowy – w cienkiej warstwie nasienia

  • % plemników o ruchu postępowym (buhaj ok. 80%)

• Patologiczne formy ruchu – ruch do tyłu, ruch zegarkowy, ruch wahadłowy

• Morfologia

  • normalne / ze zmianami wtórnymi / ze zmianami pierwotnymi

• barwienie różnicowe – taki a nie inny odsetek plemników żywych (eozyna która wnika jedynie do martwych komórek – plemniki martwe będą miały różowy wyraz twarzy ).

• Skrócona próba przeżywania nasienia – rozrzedzone cytrynianem sodu musi przeżyć minimum 1h (w temp 26⁰C???)

• badania dodatkowe

U buhaja ważnym składnikiem w osoczu nasienia jest cukier – fruktoza (600-700mg% u buhaja).

Badania cytogenetyczne (prof. Sysa) -> w ten sposób można było wyeliminować buhaje które przekazywały geny odpowiedzialne za różnego rodzaju potworności.

Ocena końcowa:

Np. jeśli było mało plemników w ejakulacie – można dać ocenę wątpliwą (bo mógł mieć np. gorszy dzień).

Jeśli zaś mamy aplazję, stan zapalny jąder / najądrzy – od razu wpisujemy, że jest nieprzydatny.

Temat 3 28.10.2010r.

Ocena przydatności do rozrodu tryka: ocena kliniczna narządów rozrodczych. Ocena zachowania płciowego – libido, przygotowanie sprzętu i pobrania nasienia. Ocena szacunkowa nasienia.

Rozporządzenie MRiRW z 2004 r

Ustawa zakaźna !

Sposób użytkowania:

• użytkowanie rozpłodowe – pomiędzy 6-8 miesiącem życia – mogą być kwalifikowane jako reproduktory (około 7-8 lat mogą być tak wykorzystywane)

• tryki które są przeznaczone do reprodukcji – powinny być ukierunkowane do rozpłodu naturalnego, albo inseminacji (bo odruchy warunkowe które się utrwalają – mogą zostać utrwalone te zachowania.

• Poza tym inne są cechy nasienia potrzebnego do celów :

1. sztucznego

2. krycia naturalnego :

   • krycie haremowe – tryka w okresie reprodukcyjnym łączy się z grupą samic (20-50 owiec – zależy od wieku i rasy tryka ). Zadaniem samca jest pokryć wszystkie te samice naturalnie podczas sezonu

   • krycie z ręki – samiec przebywa oddzielnie, doprowadzane są do niego samice w rui

Inne są parametry nasienia dla tych 2 opcji przy sztucznym większe wymagania dla nasienia

• problem z wykrywaniem rui – u owiec ruja jest mniej wyrażona niż u dużych przeżuwaczy – przygotowanie samców próbników które wykrywają samice w rui. Przygotowanie samców może być np. chirurgiczne.

Owce – rozród:

• sezonowość rozrodu !!! – dotyczy przede wszystkim zwierząt wolnożyjących. Podporządkowane celom odchowu potomstwa

• sezon rozrodczy w okres nieczynności gonad

• owce – zwierzęta dnia krótkiego

• czynniki stymulujące dzień krótki ( długość nocy ) zaczyna się skracać 23 czerwca .

• melatonina wydzielana jest w nocy (tak naprawdę ważna jest długość nocy!!!) – gdy melatoniny zaczyna przybywać jajniki zaczynają się uaktywniać (zaczynają się uaktywniać lipiec/ sierpień / wrzesień.)- odwrotnie u klaczy

• wtedy okresy stanówki . Po ok. 2 m-cach się kończy. Owce płodne są zakocone , ciąża trwa ok. 5 m-cy stąd w styczniu/lutym/ połowie marca wykoty i odchów jagniąt

• rasy które wymknęły się z zasady sezonowości – poliestralne niesezonowe:

• Są metody żeby zwiększyć ilość wykotów w roku – stymulacja , indukcja rui przed sezonem rozrodczym

• W wyniku tych modyfikacji z sezonowo poliestralnych w poliestralne ( niektóre rasy ) np. użytkowanie mleczne . U gatunków u których jest sezonowość u samic – są też zmiany u samców

Produkcja plemników	Stężenie testosteronu
Dzień	Morfologicznie normalne
Długi	Krótki
3.5x10^9 Obniża się	8.2 x10^9 Wzrost 2x

Te zmiany poza sezonem nie determinują niepłodności poza sezonem. Samce mają jedynie gorsze wskaźniki !

Badanie andrologiczne tryków, gdy:

1. opis zwierzęcia i identyfikacja :

• Są to młode samce – po raz pierwszy wprowadzane do rozrodu – ponieważ niekiedy może dojść do jakiś zaburzeń (np. zaburzenia rozwojowe)np. obojnactwo

• Samce przed sezonem rozrodczym i wprowadzeniem do stada – żeby nie okazało się po miesiącu lub dwóch ,że był niepłodny

• Zwierzęta badane doraźnie – jakieś zaburzenia, objawy ze strony narządów rozrodczych, lub na skutek nieskutecznych kryć.

• Przy sprzedaży / kupnie reproduktora

Badanie ogólne:

• Przeprowadzane wtedy kiedy objawy wskazują na jakaś chorobę ogólną / zakaźną itp.

• Jeśli na „pierwszy rzut oka” nic się nie dziele przechodzimy do badania szczegółowego

Badanie szczegółowe narządów rozrodczych :

1. BADANIE KLINICZNE NARZĄDÓW ROZRODCZYCH

2. BADANIE ODRUCHÓW PŁCIOWYCH

3. BADANIE NASIENIA

Czasem badania dodatkowe jak np. USG jąder, biopsja jąder, bakteriologiczne , biochemiczne, hormonalne itp.

AD. I BADANIE KLINICZNE samca przeprowadza się:

1a. Badanie

• zawartości worka mosznowego oraz jąder ,

1. Obecność jader w mosznie ( jedno lub obustronne wnętrostwo )

2. Symetria / asymetria – mogą być niewielkie dysproporcje, problem gdy wyraźnie zmniejszone / powiększone

3. Wielkość jąder –niewielkie zmiany są fizjologiczne, duże to patologia (rozrost , obrzęk , zanik ) im większe jadra tym większa zdolność do spermatogenezy, rozmiary jąder – testikulometria

Wydajność spermatogenezy	Tryk	Buhaj	Knur	Ogier	Pies
Produkcja plemników / 1 g tkanki jądra / dobę	12 mln	7 mln	25mln	17mln	13mln
Dobowa produkcja plemników	5 mld	7 mld	15mld	6 mld	0,5mld

*w mniejszym lub większym stopniu ma to znaczenie u każdego gatunku – ale u tryka zwłaszcza !

1. Przesuwalność w worku mosznowym – brak przesuwalności = zmiany zapalne

2. Konsystencja – powinna być jednorodna konsystencja miąższowa. Ogniskowe stwardnienia lub rozmiękania świadczą o procesie chorobowym

• najądrzy i przyjądrowych części powrózka nasiennego

• Najądrze – głowa trzon ogon (na dole) – plemniki wyprodukowane w jądrze dopiero podczas przechodzenia przez najądrze uzyskują zdolność zapładniającą np. zdolność do ruchu – w ogonie najądrza czekają do ejakulacji. Najądrze silnie poskręcane – b długi przewód , potem się prostuje i przechodzi w nasieniowód

• Nasieniowód (w powrózku nasiennym razem z: tętnica i żyła nasienna, miesień dźwigacz jądra i nerw unerwiający jądro)

*przygotowanie próbników – mają być niepłodne, ale mają wykryć ruję u owcy.

• Jedna z metod: operacja wykonana w obrębie powrózka nasiennego (3-4 cm powrózka dostępne w worku mosznowym powyżej jądra ) Nacięcie powyżej jąder , wyeksponować powrózek z podskórza…Nasieniowód ( biało-żółty kilka mm średnicy ) nasieniowód podwiązujemy w dwóch miejscach i wycinamy fragment nasieniowodu obustronnie. Plemniki dalej nie przejdą .

nasieniowód przez kanał pachwinowy i w okolicy wzgórka nasiennego otwiera się do cewki moczowej .Od tego miejsca cewka moczowo płciowa

• Druga metoda: w obrębie ogona najądrza – przewód jest bardzo silnie poskręcany – przecinamy skórę moszny przy ogonie najądrza – wycinamy mały łukowaty fragment ogona najądrza (przewód zwinięty przecina się w kilku miejscach – i on w tych miejscach zarasta – plemniki nie przechodzą i staje się bezpłodny ) – nic w tej metodzie się nie szyje w obrębi ogona najądrza.

1b. Badanie – narządu kopulacyjnego

• Prącie – typu włóknistego.

• Dostępny do badania trzon tu zgięcie esowate ( żuje , świnie ) – wygięcie trzonu prącia w okolicy krocza ulega wyprostowaniu podczas ejakulacji.

• Obwodowa część - żołądź prącia – dostępna do badań ( stabilizacja tryka w pozycji siedzącej . wydzieliny, nadżerki, wybroczyny, zmiany rozrostowe, zmiany anatomiczne )

• Są jeszcze dodatkowe gruczoły płciowe:

  • Gruczoł krokowy – brak trzonu , tylko forma rozsiana

  • Gruczoł opuszkowo-cewkowy nie da się zbadać rektalnie

  • Gruczoł pęcherzykowy

  • Ich wydzielina wchodzi w skład nasienia może dojść do zakażeń tych gruczołów / zapaleń, a to może doprowadzić do niepłodności i zmian w jakości nasienia

AD. II - BADANIE ODRUCHÓW PŁCIOWYCH :

1. W sezonie rozrodczym i w obecności owcy w rui !!!!

   1. Działanie feromonów !wydzielane z wydzielinami i wydalinami 2 grupy :

feromony sygnalizujące (sygnalizują obecność dla przeciwnej płci )

feromony biostymulujące (działają w sposób mniej widoczny – ale stymuluja efekt samca ; obecność samca przyśpiesza osiąganie dojrzałości u młodych samic ( stymulacja jajników) szybsza pierwsza ruja, szybsze wejście w sezon rozrodczy

1. Samice reagują pobudzeniem płciowym na feromony samic w rui

- zmysł węchu - Feromony działają głównie

- zmysł słuchu - Wokalizacja samicy w rui ( specyficzne gatunkowo )

- zmysł wzroku

1. Zwracamy uwagę na 2 elementy:

   1. L (libido) – popęd płciowy – określamy w skali 5 stopniowej od L0 do L4.

L0 – brak

L4 – gwałtowny popęd , w kryciu naturalnym nie stanowiłby problemu, ale w kryciu z ręki utrudnienia dla hodowcy i obsługi

W hodowli najbardziej pożądane: L3 (żywy temperament) i L2 (umiarkowany).

Mierzy się: czas wystąpienia i jego nasilenie (jeśli natychmiast i bardzo gwałtowne L4)

1. Odruchy płciowe – występowanie wszystkich i w odpowiedniej kolejności.

   • U młodych samców zdarzają się pewne nieprawidłowości, które jednak z czasem zanikają – więc nie powinno się na podstawie jednej oceny behawioralnej eliminować samca.

   • Ukształtowanie się odruchów płciowych – utrwalają się w trakcie użytkowania rozrodczego samca

   • 2 grupy:

     1. Telereceptory: działają na odległość

Węchu / słuchu / wzroku + > pierwsza faza odruchów podchodzenia do samicy , wzwodu prącia , wspięcia na samicę

1. Druga faza -> kontaktoreceptory (w błonie śluzowej żołędzi prącia) – po wspięciu - odruch szukania szpary sromowej. U samców ruchy frykcyjne podrażnienia receptorów

(bardzo krótka faza u przeżuwaczy – jedno pchnięcie ejakulacyjne – tu wyprostowanie zagięcia esowatego).

Ejakulacja – jednocześnie plemniki i wydzielina gr. dodatkowych – na zewnątrz wydalany jednorodny ejakulat Brak frakcji w tym ejakulacie.
(tu pobieramy nasienie).

AD. III OCENA NASIENIA:

Metody pobierania nasienia:

1. Przy użyciu sztucznej pochwy ( głównie samce przyzwyczajone do oddawania nasienia na stacjach unasienniania

2. Elektroejakulacja – doodbytniczo wprowadzone elektrody + niskie napięcie prądu (ok. 12 V)

Etapy:

Ocena wstępna – szacunkowa

Opiera się na subiektywnej ocenie, to forma opisowa , bardzo dużo mówi o płodności samca

A. Ocena makroskopowa :

• Objętość nasienia – 0,5-2ml (średnio 1 ml mała objętość, ale duża zawartość plemników)

• Konsystencja – woda/ mleko/ śmietana ( rośnie ilość plemników )

• pH –lekko kwaśne (kwaśne – domieszka mocz; zasadowe – zakażenie/zapalenie)

• zabarwienie – od białego przez kremowe – żółtawe

• zapach ( specyfika gatunkowa ) bez zapachu , jest u małych przeżuwaczy

  2. Ocena mikroskopowa

• Gęstość nasienia - zawartość nasienia

DD – bardzo gęste – tylko u małych przeżuwaczy;

D – gęste; SD – średnio gęste; R – rzadkie; O – pojedyncze plemniki, oligospiermia ; aspermia/azoospermia/anizospermia – brak plemników)

• Ocena ruchu plemników

  • Pod małym powiększeniem – ruch masy plemników -> ruch falowy nasienia (tylko u gatunków gdzie jest gęste nasienie D lub DD)
    określamy: ++++ (tylko tryk); +++; ++; +; - (brak ruchu)

  • Pod większym powiększeniem – ruch pojedynczych plemników -> szacunkowo np. odsetek plemników ruchliwych 80%.

Jakość ruchu , charakter ruchu (prawidłowy – prostoliniowy, do przodu - postępowy, bardzo szybki – torpedowy też ok. )

• Podajemy też % plemników poruszających się prawidłowo.

Ocena szczegółowa – kwalifikacja nasienia : ( dobrej lub złej jakości – nie nadaje się do rozrodu )

Tryki do krycia naturalnego:

Min. ++

Min 70% o ruchu postępowym

Tryki do krycia sztucznego:

Min. +++

Min 80% o ruchu postępowym

Tryki wykorzystywane do inseminacji mają wyższe wymagania.

Temat 4 xx.10.2010r.

Ocena przydatności do rozrodu knura: ocena kliniczna narządów rozrodczych. Ocena zachowania płciowego – libido, przygotowanie sprzętu i pobrania nasienia. Ocena szacunkowa nasienia. Konserwacja nasienia. Organizacja sztucznego unasienniania świń.

Ocena przydatności do rozrodu knura

• Ocena kliniczna narządów rozrodczych

• Ocena zachowania płciowego –libido

• Przygotowanie sprzętu i pobranie nasienia

• Konserwacja nasienia

• Organizacja sztucznego unasieniania świń

Certyfikacja andrologiczna knurów i nasienia:

• Knur przed wejściem do stacji produkcji nasienia musi być zaopatrzony w „orzeczenie lekarsko-weterynaryjne o zdrowiu i przydatności do rozrodu knura”

Punkty orzeczenia:

• Opis zwierzęcia (nazwa nr identyfikacyjny, rasa, data urodzenia, hodowca, właściciel)

• Badanie ogólne (stan zdrowia + wyniki badań na obecność brucelozy, ch. Aujeszkyego, klasycznego pomoru świń)

• Badanie szczegółowe (stan narządów rozrodczych)

• Zachowanie (popęd płciowy i kopulacja)

• Jakość nasienia

Ocena knura:

• Pozytywna (można używać jako rozpłodnika w stacji unasieniania bądź do krycia naturalnego)

• Warunkowo negatywna (stwierdzono obecność zmian co powoduje odroczenie do kolejnych badań)

• Negatywna (stwierdzono obecność zmian nieodwracalnych co wyklucza jego przydatność jako rozpłodnika)

Wprowadzenie do stacji:

• W okresie 30-dniowej kwarantanny przed wprowadzeniem do stacji knury muszą być poddane następującym badaniom i otrzymać wynik ujemny:

- Bruceloza

- Choroba Aujeszkyego

- Dodatkowe zabiegi w okresie kwarantanny: odrobaczenie i szczepienie przeciw parwowirozie i różycy

Znaczenie knura:

• Wpływ knura rozpłodowego jest znacznie większy niż wpływ lochy na populację

• Ilość „pozostawionego” po nim potomstwa

• Dotyczy to knurów eksploatowanych w stacjach unasieniania

• Właściwy dobór knura może decydować o sukcesie hodowlanym

Wiek knura reproduktora:

• Knur zdolny do rozrodu to osobnik w wieku 8-9 miesięcy

• Optimum swoich możliwości rozrodczych knury osiągają po ukończeniu 1 roku

• U ras późno dojrzewających (Pietrain, Duroc) wiek pełnej dojrzałości pojawia się później

• Najbardziej wartościowe nasienie w wieku 1-4 lat

• Przygotowanie knura do przyszłej eksploatacji należy rozpocząć z chwilą urodzenia

Producenci knurów:

• Gospodarstwo produkujące knury na potrzeby stacji unasieniania musi być gospodarstwem wysoce specjalistycznym

• Chlewnia musi być wolna od jakichkolwiek chorób, nie tylko zakaźnych

• Stosuje się bardzo ostre kryteria selekcyjne

• W UE kwalifikuje się tylko jednego knura od jednej maciory do sprzedaży

• Odpowiednie żywienie i podaż witamin

Ocena klinicznych narządów rozrodczych:

Badanie ogólne:

• Dotyczy ogólnego stanu zwierzęcia ze szczególnym uwzględnieniem narządu ruchu

• Należy wykluczyć: kulawizny, niezborność ruchu, usztywnienie stawów, nieprawidłowość i uszkodzenia w obrębie racic, zniekształcenia i wadliwe postawy

• Kondycja zwierzęcia i w dalszym etapie badania laboratoryjne w kierunku chorób zakaźnych

Badanie szczegółowe narządu rozrodczego:

• Ocena worka mosznowego, jąder, najądrzy, powrózka nasiennego, napletka i prącia

• Sprawdza się stan, budowę, wielkość, konsystencję, wrażliwość na dotyk

• Pomiar wielkości jąder- dla 6 miesięcznego knura długość jądra z najądrzem minimalnie 11,5 cm. Szerokość minimalnie 5 cm.

Ocena zachowania płciowego – libido:

• Wyróżnia się dwa etapy pobudznia seksualnego knura:

• Etam pierwszy – kontrola odruchu tolerancji lochy (obwąchiwanie, potrącanie głową, ślinieni się oraz wzwód prącia)

• Etap drugi- skok na lochę bądź fantom i oddanie nasienia

• Prawidłowo od wejścia do początku ejakulacji nie powinno upłynąć więcej niż 15 min.

• Przy zakupie knura niezwykle ważne jest sprawdzenie popędu knura

• W wieku co najmniej 6 miesięcy

• Nawiązać kontakt z knurem, nie wykazywać nerwowości

• Przygotować duży kojec ze słomą, nie śliski

• Testować knura we wczesnych godzinach porannych (nie może być gorąco)

• Wprowadzić do knura lodzkę w rui (nigdy odwrotnie)

• W przypadku braku reakcji ponowić próbę po…?

Libido w 5 stopniowej skali

• L4 – bardzo silny popęd, knur zachowuje się gwałtownie, wspięcie następuje w ciągu 3 minut od doprowadzenia knura

• L3 – normalne nasilenie popędu płciowego, wspięcie w ciągu 5 min.

• L2 – słabe nasilenie popędu płciowego – wspięcie w ciągu 10 min.

• L1 – bardzo slaby popęd – mierne zainteresowanie fantomem bądź samicą, wspięcie w ciągu 20 min.

• L0 – brak popędu, do kopulacji nie dochodzi.

Przyczyny obniżonego libido:

• Chów wsobny

• Brak towarzystwa samic w okresie rozwoju

• Złę postępowanie z knurem (wymienić opiekuna)

• Choroby: osteochondroza, zapalenia stawów, kulawizny.

• Odchów knurów w nadmiernym zagęszczeniu

• Brak światła (14 godz. na dobę)

• Skażenie paszy miko toksynami (zearalenon)

• Złe warunki w kojcu (ślisko, mokro)

• Wysoka temperatura

Kopulacja zakończona ejakulacją:

• Określenia czy przebieg tej fazy jest prawidłowy (z wytryskiem nasienia)

• Nieprawidłowy – brak ruchów kopulacyjnych, zahamowany odruch ejakulacji

• Podawanie liczby wspięć knura potrzebnych do uzyskania ejakulatu np.: 1/1, 3/1

Przygotowanie sprzętu i pobranie nasienia

Lokalizacja stacji unasieniania:

• Zagadnieniem podstawowym jest utrzymanie knurów w stanie wolnym od chorów

• Stacje powinny być zlokalizowane jak najdalej od innych obiektów, w których utrzymywane są świnie

• Powinna dysponować własną stacją kwarantannową, a obsługa kwarantanny nie może mieć kontaktu z eksploatowanymi knurami (28 dniowa kwarantanna)

Warunki pobierania nasienia:

• Kojec do pobierania nasienia powinien mieć wymiary 2,5m X 2,5m lub 3m X 3m

• Pozbawiony zbędnych elementów

• Podłoga antypoślizgowa

• Fantom stabilny i niepowodujący urazów

• Fantom ze wspornikami na przednie kończyny

• Możliwość regulacji wysokości fantomu

• Wyszkolona obsługa!

Zachowanie czystości pobierania nasienia:

• Okresowe przepłukiwanie ślepego uchyłka napletka

• Czyszczenie na sucho podbrzusza i napletka przed pobraniem

• Używanie jednorazowych rękawiczek

• Odrzucanie pierwszej frakcji ejakulatu

• Nie należy popędzać samca

Pobieranie nasienia:

• Metoda naturalna „na rękę”

• Osoba pobierająca siada po prawej stronie knura i prawą ręką pobiera nasienie

• Knur sam decyduje o chwili wejścia na fantom

• Pobieranie do specjalnych kubków o pojemnośc 0,5 l i posiadające termoizolacyjne ścianki

Akt ejakulacji:

• Ejakulacja jest stosunkowo długa i trwa 5 -15 min

• Knur oddaje nasienie frakcjami

• Najpierw pojawia się przezroczysty, nie zawierający plemników płyn będący wydaliną gruczołów cewkowych

• Po upływie kilkunastu sekund zaczyna się wydalanie części galaretowatej, bezplemnikowej, której zadaniem jest uszczelnienie dróg rodnych i nie dopuszczenie do „wylewania” się nasienia na zewnątrz

• Prawie jednocześnie dochodzi do wydalania frakcji płynnej zawierającej plemniki

Częstotliwość pobierania nasienia:

• Pobieranie nasienia do 10 miesiąca życia – 1 raz w tygodniu

• 10-12 miesięcy – 3 razy w ciągu 2 tygodni

• Powyżej 12 miesięcy – 2 razy tygodniowo

• Niezależnie od popytu zalecane jest pobieranie nasienia co najmniej 1 raz w tygodniu

• Produkcja nasienia w drogach rodnych samca trwa 6 tygodni

• Każdy stres lub inne niekorzystne warunki ujawniają się z opóźnieniem

• Pełna ejakulacja trwa 5-20 min, a nasienie potrzebuje 8 godzin w drogach rodnych by stać się zdolnym do zapłodnienia

Brakowanie ze względów hodowlanych:

• Powinien produkować nasienie przez 18-21 miesięcy

• Powinien być brakowany w wieku 25- 28 miesięcy

• Średni wiek brakowania w Polsce to 36-48 miesięcy

Ocena szacunkowa nasienia i konserwacja nasienia:

• Przeprowadza się bezpośrednio po pobraniu ejakulatu

• Nasienie knura zawiera znaczną ilość wydzieliny gruczołów dodatkowych

• Objętość waha się w granicach 100-900 ml, średnio 300 ml

• Barwa (biała, mleczna, białoszara, szara)

• Zapach swoisty

• Odczyn 6,8-7,8

• Ruch falowy plemników u knurów słabo zaznaczony

• Gęstość nasienia – koncentracja plemników w 1 mm³ - określa się cytometrycznie, fotometrycznie bądź liczenie w komorze Burkera.

• Aglutynacja podczas rutynowego oglądania nasienia

Ruch falowy masy plemników:

• Na szkiełku z wgłębieniem, stolik podgrzany do 38°C w 100 krotnym powiększeniu

• (+) – widoczne falowanie

• (+-) – ledwo zaznaczone falowanie

• (-) – brak falowania

Aglutynacja:

• W nasieniu knura często występuje zlepianie pojedynczych plemników i nie może stanowić to podstawy do dyskwalifikacji nasienia

• A – słaba aglutynacja – pojedyncze plemniki

• AA – średnia aglutynacja – pojedyncze skupiska

• AAA - silna aglutynacja – zjawisko występuje masowo

• Odsetek plemników ruchliwych

• Ocena indywidualnego ruchu plemników

• Morfologia plemników w wyspecjalizowanym laboratorium

• Stan mikrobiologiczny – dopuszczalne jest 150000 drobnoustrojów niepatogennych w 1 cm nasienia

Nasienie do sztucznego unasieniania:

• Świeże nasienie powinno zawierać nie mniej niż:

• 70% plemników o ruchu prawidłowym

• 100 tys plemników w 1mm³

• 80% plemników bez zmian morfologicznych

• Objętość jednej dawki inseminacyjnej powinna wynosić nie mniej niż 80 ml

• W dawce inseminacyjnej nie mniej niż 2 miliardy plemników

Mrożone nasienie knura:

• Po rozmrożeniu:

• 40% plemników o ruchu prawidłowym

• 80% plemników bez wad morfologicznych

• 50% plemników z normalnym akrosomem

• Ogólna liczba plemników w dawce nie mniej niż 3 miliardy

Przygotowanie nasienia:

• Najczęściej stosowane rozrzedzenie to 1:10 rozcieńczalnikiem BTS (Beltsville) z gentamycyną

• Wszystkie czynności wykonujemy bardzo delikatnie

• Czas przechowywania 2-3 dni przy rozcieńczalniku BTS

• 7 dni przy rozcieńczalniku M-RA (prod. Kubus)

• Głównym zadaniem rozcieńczalników jest dostarczenie plemnikom energii z zawartej w nich glukozy oraz utrzymywanie odpowiedniego pH i ciśnienia osmotycznego

• Rozcieńczalnik trzeba rozpuścić w wodzie co najmniej na pół godziny przed planowanym rozrzedzeniem

• Połączenie rozpuszczalnika z nasieniem w temp. nie wyższej niż 36°C

• Czas od momentu rozrzedzenia do uzyskania temp przechowywania, tj. 16-18°C powinien wynosić 4-6 godz.

• Nasienie musi być odwracane 2-3 krotnie na dobę

Organizacja sztucznego unasieniania

• W Polsce w roku 2006 drogą inseminacji zapłodniono ponad 50% loch

• W USA w tym samym czasie 86% świń

Sprzęt inseminacyjny:

• Jednorazowego użytku plastikowy kateter i woreczek na nasienie

• Kateter o specyficznym kształcie przypominającym prącie knura + preparat poślizgowy

• Przechowywanie nasienia w pojemnikach klimatyzacyjnych

• Bezpośrednio przed inseminacją nasienie podgrzane do temp. 35°C

Termin zabiegu inseminacji:

• Zależny od terminu wystąpienia pierwszych objawów rui oraz długości jej trwania

• Ruja średnio trwa 36-60 godz.

• Owulacja następuje na parę godzin przed ustąpieniem odruchu tolerancji średnio 30 - 40 godz. od początku rui i trwa 4-7 godz.

• Obserwacje loch co najmniej 2 razy dziennie

• W zależności od terminu pojawienia się rui i czasu jej trwania lochy dzielimy na:

• 1. Lochy z wczesną rują (długo trwającą rują), której objawy utrzymują się stosunkowo długo – 3-4 dni.

• 2. Lochy z terminową rują - 5 dni po odsadzeniu, a czas jej trwania to 2-2,5 dnia

• 3. Lochy z późną rują (krótkotrwałą), pojawia się 7 dni po odsadzeniu i utrzymuje się stosunkowo krótko – poniżej 36 godz.

Optymalny termin inseminacji:

• 1. 24- 36 godz. po wystąpieniu pierwszych objawów rui i powtórzyć 16 – 24 godz. później, czasami trzeba powtórzyć jeszcze raz po 12 godzinach. (najwięcej kłopotów)

• 2. 12-24 godz. po pierwszych objawach rui i powtórny zabieg po 12 godzinach.

• 3. 12 godz. po wystąpieniu pierwszych objawów rui i reinseminacja po 12 godz.

Wykonanie zabiegu inseminacji:

• Uciskanie lędźwi i boków, masaż sutków i łechtaczki oraz uciskanie kolanem słabizny

• Oczyszczenie warg sromowych przed wprowadzeniem katetera

• Kateter ze środkiem poślizgowym wprowadza się po odchyleniu warg sromowych pod kątem 20° prowadząc po górnym sklepieniu pochwy

• Wprowadza się do momentu wyraźnego oporu (zewnętrzne ujście kanału szyjki macicy)

• Wówczas kilkoma obrotami w lewo lub kilkoma ruchami do przodu i tyłu wsuwa się go na głębokość 2/3 szyjki macicy

• Połączenie katetera ze zbiornikiem z nasieniem

• Lekkie ściśnięcie pojemnika i locha „zasysa nasienie”

• Pod koniec zabiegu odłączamy pojemnik od katetera by zaczerpnąć do zbiorniczka powietrze – całkowite opróżnienie zbiorniczka

• Po opróżnieniu zostawiamy jeszcze na 2-5 min w drogach rodnych- wyjęcie kilkoma ruchami w prawo

Technologia GEDIS:

• Nasienie przygotowane i przechowywane w tym kateterze przydatne jest do użycia 6 dni (rozcieńczalnik Gedil)

• Unikalność katetera polega na tym, że tworzy on całość z pojemnikiem na nasienie

• Otwór katetera zamknięty jest woskiem medycznym, po wprowadzeniu ciepłota lochy rozpuszcza wosk i dochodzi do stopniowego wypływu nasienia

• Opróżniony pojemnik wydostaje się na zewnątrz bez udziału człowieka

GEDIS zalety:

• Zbyteczne jest podgrzewanie nasienia przed zabiegiem

• Nie ma potrzeby wciskania nasienia

• Wyłącznie wprowadzenie katetera

Temat 5 18.11.2010r.

Ocena przydatności do rozrodu ogiera: ocena kliniczna narządów rozrodczych, pobieranie wymazów do badań bakteriologicznych. Ocena zachowania płciowego – libido, przygotowanie sprzętu i pobrania nasienia przy użyciu sztucznej pochwy. Ocena szacunkowa nasienia.

Ćwiczenia terenowe

Temat 6 16.12.2010r.

Ocena przydatności do rozrodu psa: ocena kliniczna narządów rozrodczych, przygotowanie sprzętu i pobranie nasienia. Ocena szacunkowa nasienia. Techniki konserwacji nasienia psa. Unasienianie suki: określanie optymalnego terminu unasieniania, techniki wykonania zabiegu.

Ocena przydatności psa samca oraz kocura do rozrodu

Plan badania:

1. Wywiad

   1. Powód badania

   2. Aktywność rozpłodowa

      • Data ostatniego skutecznego krycia

      • Data ostatniego krycia

      • Liczba miotów

      • Liczba pustych kryć

      • Częstotliwość krycia

Im bardziej utytułowany samiec tym większe problemy

1. Badanie kliniczne

   1. Badanie ogólne

      • Trwałe oznakowanie !!!! (tatuaż od 2006 roku nie jest trwałym oznakowaniem) – trwałe oznakowanie = chip elektroniczny Jest to podstawa dzięki której możemy wydać protokół i dokument ten jest uznawany w całej europie

      • Tętno, oddechy, węzły chłonne, temperatura, błony śluzowe

   2. Badanie szczegółowe

      • Prącie (ocena po wysunięciu aż do opuszki prącia) grudkowe zapalenie opuszki prącia (wygląda jak grudkowe zapalenie trzeciej powieki )

      • Napletek

      • Worek mosznowy

      • Jądra (porównanie symetrii)

      • Najądrza (ocena głowy, trzonu i ogona)

      • Prostata (kliniczne, USG) przez prostnicę wiemy jedynie czy prostata jest obecna i ewentualnie czy jest powiększona czy nie. Zaś zmiany jakościowe pokazuje nam USG

Wykluczenie schorzeń narządu ruchu oraz schorzeń metabolicznych stan tylnych kończyn.

• Czy pies jest aktualnie leczony ? i czym ?(część wywiadu)

Protokół badania samca:

• Opis

• Badanie kliniczne

• …

• Rozpoznanie

1. Pobieranie i badanie nasienia

   1. Do oceny wykorzystuje się metodę manualną pobierania nasienia

      • „na rękę” przy użyciu naczynia z lejkiem

      • „na sztuczną pochwę” – lateksowy lejek podłączony do naczynia

   2. Ocena popędu płciowego

      • Ocena popędu – libido (L0, L1, L2, L3, L4) w obecności suki w estrus, suki w innej fazie cyklu ze sztucznymi feromonami, bądź suki w innej fazie cyklu bez feromonów

      • Ocena popędu i jakości nasienia bez suki w odpowiednim momencie cyklu jest niewłaściwa

      • Za nieprawidłowe uznaje się libido L0 (brak popędu płciowego) oraz L4 – nadmierny popęd uniemożliwiający prawidłowe pokrycie

        • Badanie na libido powtarza się po pewnym czasie.

   3. Do pobierania nasienia niezbędne jest dodatkowo:

      • Zapewnienie właściwych warunków otoczenia (najlepiej w domu psa)

      • W lecznicy – najlepiej osobny gabinet, w obecności suki prowokatorki

        • Są psy które mają silną blokadę odnośnie zapachu z lecznicy.

      • Ograniczenie do minimum liczby osób towarzyszących

      • Nie stosować stymulacji hormonalnej (ocena przyżyciowych właściwości libido oraz jakości nasienia)

   4. Fazy pobierania nasienia

      • Masaż prącia przez napletek za opuszką prącia

      • Wydobycie prącia z napletkiem i wygięcie go do tyłu

      • Nieustanny masaż – pojawienie się ejakulacji

Wzwód u psa – powiększenie opuszki prącia. Główna ilość ciał jamistych wcześniej.

Masaż – nigdy samego prącia !!! przez opuszkę prącia

Prącie trzeba odwieźć do tyłu – bo psy naturalnie kryje się tyłkami do siebie.

Parametry ejakulatu:

• Frakcja I (przednasienna)

  • Tej frakcji nie pobieramy

  • Objętość: 0,1 – 2 ml (śr. 0,3 ml)

  • Barwa: klarowna lub lekko mętna

  • Charakter: wydzielina prostaty z domieszką nabłonków, moczu, bakterii, plemników

  • Czas trwania: 5 – 90 sec (śr. 13, 5 sec)

• Frakcja II (nasienna – zawiera większość plemników) – około 99% plemników

  • Właśnie tą pobieramy

  • Objętość: 0,1 – 4 ml (śr. 1,17 ml)

  • Barwa: białoszara, biała, mlecznobiała

  • Charakter: plemniki zawieszone w osoczu nasienia

  • Czas trwania: 5 – 300 sec (śr. 52,4 sec)

• Frakcja III (ponasienna)

  • Tej też nie pobieramy do inseminacji

  • Największa część

  • Wydzielina prostaty

  • pH zasadowe

  • niesienie składników energetycznych dla nasienia

  • zwiększa ciśnienie – pod ciśnieniem do macicy

  • objętość: bardzo duże wahani, stanowi największą część ejakulatu

  • i decyduje o jego objętości

  • barwa: klarowna, przejrzysta

  • charakter: wydzielina prostaty

  • czas trwania: 60 sec – 20 min (śr. 6 min 55 sec)

Pobieranie nasienia:

1. częstotliwość pobierania nasienia:

   1. przy stałym pobieraniu nasienia najlepsze parametry – co 2 – 5 dni

   2. przy pojedynczym pobieraniu – można pobrać drugi ejakulat po 60 min

   3. krótkie okresy intensywnej eksploatacji np. codziennie przez 5 dni nie powinno negatywnie wpływać na libido i jakość nasienia

	Frakcja przednasienna	Frakcja nasienna	Frakcja ponasienna	Cały ejakulat
Objętość w ml	0,5 – 5,0	1,0 – 4,0	1,0 – 80	2,5 > 80
Kolor	Klarowny	Opalizujący	Klarowny	Opalizujący
Koncentracja (10^6/ml)	-	4 – 400	-	4 – 400
Liczba plemników w ejakulacie( x10^6)	-	300 – 1000	-	300 – 1000
Ruch postępowy	-	> 70%	-	> 70%
Prawidłowa morfologia	-	>80%	-	> 80%
pH	-	5,9 – 6,3	6,3 – 7,1	6,3 – 6,7
Krwinki białe po wirowaniu	0 – 3	0 – 3	-	< 6

Badanie nasienia:

1. Ocena szacunkowa ejakulatu

1. Objętość

2. Kolor, konsystencja

3. Zapach

4. pH

1. Ocena szczegółowa ejakulatu:

1. Procent plemników o ruchu postępowym oraz ocena indywidualnego ruchu

2. Koncentracja plemników

3. Liczba plemników w ejakulacie

4. Morfologia plemników

5. Cytologia osadu płynu nasiennego

6. Bakteriologia nasienia

Objętość:

1 – 80 ml: zależy od objętości frakcji bezplemnikowych; nie ma znaczenia

Kolor:

Kolor ejakulatu – szarobiały lub białoszary, opalizujący; zabarwienie jeszcze nie świadczy o zawartości plemników

Kolor patologiczny – czerwony, zielony, brunatny i inny (domieszki krwi, moczu, ropy)

pH:

6,5 (od 6,3 do 6,7) ważne przy ustaleniu antybiotykoterapii w zapaleniu prostaty

Koncentracja plemników i liczba plemników w ejakulacie:

Wykorzystuje się metodę cytometryczną (komora Bűrckera), fotometryczną (Klin Karrasa) oraz fotokolorymetryczną (fotokolorymetry). W metodzie cytometrycznej liczenie odbywa się w hemocytometrach, np. stolik Thoma- Zeissa, Bűrckera, Nuebauer.

Pobiera się 20 μl nasienia i dodaje do 2 ml rozrzedzalnika i nakrapia na komory i oblicza się liczbę plemników we wszystkich 25 kwadracikach (Neubauer) na pow. 1 ml². Uzyskany wynik jest w milionach w 1 ml lub tysiącach w 1mm².

Badanie nasienia:

Wybrane metody oceny morfologicznej plemników:

1. Barwienie negatywne – do oceny plemników niedojrzałych z kroplą cytoplazmy. Na szkiełko podstawowe dajemy krople nasienia i 2 krople tuszu technicznego

2. Barwienie różnicowe – do różnicowania plemników żywych i martwych z użyciem barwnika eozynowo-nigrozynowego. Plemniki martwe barwią się na różowo, żywe pozostają nie zabarwione

3. Barwienie nigrozyną służy wykrywaniu zmian akrosomu, szczególnie zastosowanie do oceny nasienia po rozmrożeniu. Plemniki nie uszkodzone wykazują jasną obwódkę wokół przedniej części główki uszkodzone mają główki z jasną plamą.

Cytologia/ bakteriologia:

• Rozmaz wykonuje się po odwirowaniu 0,3 – 0,5 ml płynu nasiennego przez 7 min przy 120 G.

• Obserwuje się prawidłowe plemniki. Pojedyncze leukocyty (WBC) i bakterie. W zdrowym nasieniu można stwierdzić ok. 2000 WBC/μl (2 – 4 w polu widzenia, powiększenie 1000 – 1500X)

• Przy ocenie rozmazu nasienia nieskoncentrowanego określa się WBC w polu widzenia w skali od 0 do 4+ (stan zapalny 3+, 4+)

Interpretacja wyników:

Bezplemnikowe nasienie kieruje się do badania w kierunku (AP) fosfatazy zasadowej (marker najądrzowy). Przy braku plemników w nasieniu należy ponownie pobrać nasienie w obecności próbnika (suki w okresie płodnym lub suki znaczonej feromonem)

Nie wykonuje się prób siły penetracji plemników przez osłonkę przejrzystą oocytów, aby stwierdzić płodność samca.

Trudno zdefiniować jednoznacznie samca niepłodnego. Samiec o nasieniu: 10% ruchu postępowego plemników, 9% morfologicznie prawidłowych plemników i 36 mln. plemników w ejakulacie, może być skutecznym reproduktorem.

(są odstępstwa od reguły)

Pobieranie nasienia i sztucznie unasiennianie u suk

Przyczyny wyboru sztucznego nasienia:

1. Względy epizootyczne

2. Brak akceptacji samca

   1. Awersja suk do niektórych psów

   2. Suki dominujące nie dopuszczają osobników słabych

   3. Suki, w przypadku których dochodziło wcześniej przy próbach krycia do walki z psem

   4. Suki nadpobudliwe, nerwowe, bojaźliwe lub też „rozpieszczone” mogą nie akceptować żadnego psa

3. Import nasienia konserwowanego w stanie płynnym lub mrożonym

Owczarki niemieckie – związek hodowlany nie uznaje potomstwa ze sztucznej inseminacji (jak u folblutów).

Sztuczna inseminacja zapobiega przenoszeniu jednostek chorobowych przenoszonych drogą płciową.

Ciężko pokryć suki dominujące – ale jeśli pierwsze krycie zrobi się przez inseminacje to potem krycie naturalne jest prostsze.

1. Przeszkody anatomiczne

   1. Wąska pochwa u młodszych suk – ból (szczególnie u suk młodych, krytych pierwszy raz)

Podwójna pochwa – niemożność późniejszego urodzenia.

Przegroda w pochwie – nie uniemożliwia naturalnego porodu. Usuwa się przegrodę przy porodzie.

1. Pobudliwe samce

2. Osobniki zdecydowanie cięższe od suk

3. Psy krótkokończynowe (jamniki, basety, pekińczyki) mają trudności ze wsparciem

4. Brak proporcji pomiędzy narządami płciowymi samca i samicy

5. Wykorzystanie nasienia poddanego konserwacji (duże oddalenie zwierząt, problemy z kwarantanną zwierząt)

6. Inne

Ogólne zalecania dotyczące pozyskiwania nasienia:

• Krycie powinno odbywać się w otoczeniu znanym dla samca

• Maksymalne ograniczenie bodźców zewnętrznych

• Wybór metody pozyskiwania nasienia uzależniamy od wieku, doświadczenia i libido samca

• …

Czynniki warunkujące powodzenie:

• Suka w okresie płodnym

  • Zawsze rutynowo należy badać fazę cyklu. Może to być ograniczone badania do 1 testu – hodowcy często protestują, bo w razie niepowodzenie można winą obciążyć lekarza
    Przeprowadza się:

    • Badanie cytologiczne

    • Wagino skopię

    • Test progesteronowy

    • Opór elektryczny

Nasienie świeże:

• Zabieg inseminacji przeprowadzamy niezwłocznie po ocenie nasienia, do 5 – 10 min od pobrania

• Dawka inseminacja:

  • Objętość od 0,5 – 5 ml

  • Od 100 do 150 ml

Plemników żywych

• Zdolność zapładniająca nasienia w drogach rodnych samicy utrzymuje się przez 4 – 6 dni

Najlepszy środek antykoncepcyjnym jest woda po lub szklanka wody między nogami

Woda zabójcza dla plemników

Nasienie schłodzone:

• Nasienie rozrzedzamy w stosunku od 1:3 do 1:8 w temp 30 – 35stC

• Rozcieńczalniki: TRIS, Triadyl, CLONE

• Dawka inseminacyjna taka jak w nasieniu świeżym

• Schładzanie do temperatury 5stC

• Przechowywanie: 48 – 72 h (najlepiej do 48 h)

Nasienie mrożone:

• Nasienie bardzo dobrej jakości, 80% plemników o ruchu postępowych

• Po wirowaniu koncentracja 200 – 300 mln

• Powolne obniżenie temp. do -196stC

• Dawki inseminacyjna od 150 do 200 mln plemników o ruchu postępowym (2 – 4 słomki o pojemności 0,5 ml)

• Zdolność zapładniająca nasienia w drogach rodnych samicy wynosi 24 – 48 h

Ograniczenie chorób zakaźnych.

Wiele zalet (wykorzystanie reproduktorów martwych ). Unika się kwarantanny.

Druga strona medalu: nasienie mrożone pomimo tego, że jest świetne przy zamrażaniu – traci około 40 – 50% swoich możliwości po rozmrożeniu.

12 h od rozmrożenia – żywotność plemników (?)

I nasienie mrożone musi być deponowane do rogów macicy !!!

Ustalenie optymalnego terminu inseminacji:

• Wziernikowanie pochwy (błona śluzowa przedsionka pochwy blado-różowa, lekko wilgotna, przekrwiona i obrzękła, …

• …

Postępowanie z nasieniem:

• Pojemniki ze schłodzonym nasieniem należy podgrzać w łaźni wodnej 37- 39 st C przez 20 – 30 sec.

• …

Komórki jajowe (oocyty I rzędu u suki) uwalniane są z jajników przez ok. 24h od szczytu LH. Po 2 – 3 dniowym dojrzewaniu osiągają zdolność do zapłodnienia, która utrzymuje się przez następne 3 dni. Optymalny termin inseminacji to 2 do 5 dni po owulacji.

Kateter norweski + endoskop !!!

Metody inseminacji:

• Dopochwowo (nasienie świeże)

• Domaciczna (doszyjkowa)

  • Za pomocą wziernika

  • Za pomocą endoskopu

• Chirurgicznie

  • Przez laparotomie

  • Metodą laparoskopową

Pipetę inseminacyjna wprowadza się po górnym sklepieniu warg sromowych. Pod kątem 45st.

Po zainseminowaniu nogi tylne do góry przez 15 min.

Technika unasienniania dopochwowego:

1. Wystarczająca jest pipeta inseminacyjna dla krowy + strzykawka

2. Pipetę wprowadzamy o kątem 45st (cranio-dorsalnie) do przedsionka pochwy, później horyzontalnie

3. Po zabiegu sukę jeszcze przez 5 – 10 min utrzymywać w pozycji z zadem w górze

4. Po zabiegu zalecanie spaceru i nie dopuszczanie do oddawania moczu i napinanie się suki

5. Nie podawać zbyt dużych objętości nasienia – tendencje do „wypychania”, napinania się suki

6. Można zastosować również endoskop z kanałem roboczym (przekątna 3 – 4 mm, pipeta przebiega przez kanał roboczy endoskopu sztywnego, endoskop ułatwia …

7. …

Inseminacja nasieniem świeżym i konserwowanym w stanie płynnym przeprowadzana jest zwykle 2 razy co 48 h (wystarczająca …

Wyniki sztucznej inseminacji suk są zadowalające tylko wtedy, gdy właściwie ustalono optymalny termin krycia.

Badanie obu partnerów !!!!

Temat 7 21.10.2010r.

Szczegółowa ocena nasienia koncentracja plemników, metody barwienia i ocena morfologiczna plemników, inne metody szczegółowej oceny jakości nasienia.

Szacunkowa ocena nasienia

1. pobranie nasienia – uwaga, żeby temperatura gwałtownie nie spadła

2. ocena ejakulatu – potrzebny mikroskop (najlepiej kontrastowo-fazowy)

BUHAJ

Objętość (0,5 – 17 ml, średnia 4 – 5 ml):

• wiek

  • u buhajów rosnących objętość powiększa się z wiekiem. Po 2 roku życia – norma > 4ml

• Rasa:

  • Mięsne – mniejsza objętość ejakulatu

• Wyżywienie

• Stopień eksploatacji

  • ↑ Częstość porania ↓ objętość

• Popęd:

  • ↓ przygotowanie ↓ objętość

• Wielkość jąder

• Okres roku

  • Lato ↓ objętość

Zabarwienie:

• Nasienie dobrej jakości (wysoka koncentracja plemników) – mleczno biała, szarawa, kremowa lub żółtawa (flawiny – ryboflawiny)

• Ejakulat złej jakości (niska koncentracja) – szarawa, szarawo-błękitna, żółta, żółtawo-zielona

• Obecność ropy – brunatno-błękitna, błękitno-niebieskawa (bakterie)

• Obecność świeżej krwi – różowa, czerwona

  • Otarcie prącia, przetoki ciał jamistych, kamienie moczowe, stany zapalne układu moczowego, brutalnie przeprowadzone masaż baniek nasieniowodów

• Obecność starej krwi – brązowa

• Buhaje żywione trawą – żółtawa

Zapach:

• Zapach typowy – spermina (świeże mleko)

• Zapach moczu lub gnilny – nieprawidłowy

  • Schorzenia jąder, dodatkowych gruczołów płciowych lub napletka

  • Bakterie

Konsystencja:

• Zależy od ilości plemników w jednostce objętości

• Normalna – śmietana, charakterystyczna marmurkowatość (ruch masy plemników)

• Konsystencja mleczna lub wodnista – niska koncentracja plemników

Badanie makroskopowe:

• Nasienie dobrej jakości – gęste, lepkie, nieprzezroczyste, wykazuje drobną gęstą ziarnistość (ruch masy plemników)

• Nasienie niskiej jakości – wodniste, przezroczyste nie wykazują ziarnistości

• Nasienie zdrowych buhajów nie zawiera elementów patologicznych ani …

pH:

• Papierki lakmusowe lub pH-metr

• Wartość pH w świeżym nasieniu wynosi 6,4 – 6,9

• Ejakulaty o niższym pH - lepsze

• Wyższy pH może wskazywać na procesy zapalne jąder, dodatkowych gruczołów płciowych, nasieniowodów.

Badanie mikroskopowe (subiektywne):

• Gęstość nasienia:

  • Temperatura 36 – 37 stC

  • Warstwa nasienia o określonej grubości

  • Stolik Bloma*

    • Ocena ruchu falowego w warstwie o grubości 350 µm

    • Ocena szacunkowa gęstości w warstwie o grubości 50 µm

    • Ocena rodzaju ruchu plemników w warstwie o grubości 5 µm

*Stolik Bloma – grube szkiełko podstawowe

5 µm

350 µm

50 µm

Skala oceny ruchu masy plemników (ruchu falowgo)

Intensywność ruchu:

5 bardzo silne falowanie ++++

4 silne

3 średnie

2 słabe

1 brak

Gęstość nasienia – stolik Bloma warstwa 50 µm

• D (densum) – nasienie gęste: odległość między główkami jest mniejsza od połowy długości witki

• SD (semidensum) – nasienie średnio gęste

• R (rarum) – nasienie rzadkie

• O (oligozoospermia) – nasienie bardzo rzadkie

• A (azoospermia) – zupełny brak plemników

Aglutynacja plemników – stolik Bloma warstwa 5 µm:

• A – słaba aglutynacja (zlepianie się ze sobą jedynie pojedynczych plemników)

• AA – średnia aglutynacja (pojedyncze skupienia zlepionych plemników)

• AAA – silna aglutynacja

• Zlepianie się ze sobą jedynie pojedynczych plemników i to w skali nie masowej jest zjawiskiem …

KNUR

Ocena makroskopowa:

• Objętość: 80 – 900 ml. Zależna od wieku , częstotliwości rasy

• Zapach białka jaja kurzego

• Barwa rozcieńczonego mleka

• pH

OGIER

Ocena makroskopowa:

• Objętość: 20 – 250 ml, średnia 60 – 70 ml. Objętość frakcji

• Barwa mleczno biała z odcieniem sinawym

• Zapach zbliżony do potu konia

PIES

Ocena makroskopowa:

• pH: 6,2 – 6, 6

• nasienie psa wydalanie jest w 3 frakcjach:

  • 0,25 – 2ml - wodnista

  • 0,5 – 3,5

  • 20 ml

KOT

Ocena makroskopowa:

• pH : 6,6 – 6,8

• Objętość:

  • 0,01 – 0,15 ml (sztuczna pochwa)

  • 0,02 – 0,8 ml ( elektroejakulacja )

TRYK

Ocena makroskopowa:

• Objętość: 200 – 400 ml

• Gęstość wysoka

• pH: 6,8 – 7,2

Szczegółowa ocena nasienia

Ocena ruchu plemników:

• materiały: szkiełka podstawowe, nakrywkowe, mikroskop z kontrastem fazowym, blok grzejny, stolik ogrzewczy do mikroskopu, stolik Bloma, bagietki szklane, szkiełka nakrywkowe

• objętość próbki – 10 µl

• powiększenie 100 – 400 x

• ocena ruchliwości plemników

  • badana próbka nasienia ogląda się w warstwie o grubości 5 µm

  • ogólny odsetek ruchliwości plemników

  • odsetek plemników poruszających się ruchem prawidłowym , postępowym, torpedowym

norma > 70 % a <równe 50 % nie nadaje się do użycia

Ocena żywotności :

• barwniki 5 % eozyna niebieska i 10 % nigrozyna 1:4

• 1 kropla nasienia + 2 eozyny i 4 nigrozyny

• Temp 37-38 stopni , rozmaz 1 min . Ocena przy 800-1000X liczymy 100-200 plemników

Martwe – różowe / żywe – niebarwione

Norma > 75 % żywych ( buhaj )

Koncentracja plemników :

- metoda cytometryczna wg Bielańskiego

…….

Wady główne wg. Blom’a

• wady podrzędne:

  • plemnik z główką zwężoną

  • plemnik z główka małą …

Temat 8 04.11.2010r.

Organizacja pozyskiwania i konserwacja nasienia buhaja.

Ćwiczenia terenowe

Temat 9 09.12.2010r.

Unasienianie krów: technika zabiegu na izolowanych narządów zwierząt oraz przyżyciowo na krowach.

Ustawa

„o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich”

z dnia 29 czerwca 2007r.

nie trzeba robić kursu na inseminację

Zabieg unasienniania krów:

• „instrukcja pracy inseminatora” dr. Pakuła

Postępowanie z nasieniem:

• Przenoszenie nasienia itd. Poniżej linii szronu (tam poniżej -85stC)

• Nasienie w słomkach – mini lub midi

• Każde wyjmowanie nasienia powoduje utratę wartości biologicznej

Sprzęt:

• Profesjonalnie do tego podchodząc: używamy nasienia mini lub midi

  • Nasienie amerykańskie jest mrożone w słomkach mini lub midi. Też w europie.

  • Nasienie seksowane – zawsze w słomach midi.

• Trzeba wybrać pistolet uniwersalny – żeby móc używać słomek mini i midi.

  • Pistolety nie są jednorazowego użytku

  • Osłonki plastikowe do pistoletów(różne do różnych słomek)

    • Osłonki francuskie

    • Osłonki niemieckie

Tutaj „zespawany” koniec tutaj zatkane watką z alkoholem (?)

Wkładając słomkę do pistoletu wpierw obcinamy „zespawany” koniec, a następnie wkładamy do pistoletu końcem tym z watką (koniec obcięty jest na zewnątrz).

Następnie na pistolet zakładamy osłonkę.

Termin unasienniania:

• Ruja 0 – 18 h

• Jajeczkowanie 24 – 36 h

• Najlepszy czas unasienniania: 8 i 16 h od początku rui. (wg profesora Boryczki)

Zasada w terenie: jeśli u krowy wykryjemy ruję rano to inseminujemy wieczorem (12h później). Jeśli wieczorem objawy rujowe to unasienniamy rano.

Miejsce depozycji:

• Najcięższy moment – przejście szyjki

• Uwaga tutaj jest zachyłek podcewkowy – dlatego wprowadzamy kateter lekko dogrzbietowo. Ale potem musimy trafić w szyjkę (w środek), bo inaczej trafiamy w zachyłki (dolny lub górny).

• Nawlekamy szyjkę na kateter, a nie na odwrót.

• Potem trzeba przejść kanał, dlatego musimy operować szyjką, a nie kateterem.

• Koniec szyjki jest dość ciężko przejść, ale potem jak za mocno operujemy kateter może nam przebić róg !!! (jakby co powinno się samo zabliźnić, ale nie podawać płynów ).

• Za kanałem szyjki zaczyna się jama macicy.

• Przy pierwszej inseminacji deponujemy inseminację w trzonie macicy. Jeśli po 21 krowa powtórzyła (nie znaczy to, że ona nie jest w ciąży !!! trudno tu byłoby zdiagnozować ciążę. Prawdę mówiąc u krowy diagnozujemy ciążę po 25 dniu.). Około 7% krów wykazuje objawy rujowe w czasie ciąży ! Jeśli uszkodzimy trofoblast kateterem – zarodek obumrze. Dlatego jeśli unasienniamy po raz któryś wtedy wprowadzamy kateter nie do trzonu macicy, tylko do szyjki macicy (mniej więcej do 2/3 szyjki)

• Ważne żeby uchwycić szyjkę (przez prostnicę)

Są firmy które znajdują się dystrybucją nasienia.

4 centra – w Polsce.

Lub nasienie sprowadzane przez firmy które mają na to zgodę.

Plemników w jednej słomce wg ustawy:

• 8 mln

Plemników seksowanych w jednej słomce wg ustawy:

• 2 mln (kiedyś było 3 mln)

Temat 10 15.12.2010r.

Unasienianie klaczy: rozpoznawanie rui, określenie optymalnego terminu unasieniania, technika wykonania zabiegu.

2 typy nasienie:

• Świeże

  • Schłodzone do 4stC + rozrzedzalniki spowolnienie metabolizmu

  • Nasienie takie dziele 24 – 48 h

  • Rozrzedzalniki – można zrobić domowym sposobem, lub kupić gotowe. Woda dejonizowana (nie z kranu !!!)

  • Często w rozrzedzlanikach są różne antybiotyki

  • Schładzanie nasienia w lodówce do 4stC

  • Na ogół wina reproduktorów, że nasienie krótko żyje

  • 500mil plemników o ruchu postępowym

• Mrożone

  • Słomki midi – 0,46 ml

  • Oraz w innych pojemnikach

  • Czasem zdarzają się słomki maxi lub super długie maxi (nie w każdym kontenerze da się je przewieźć), nawet zdarzają się w tubach aluminiowych (jak tubka do pasty od zębów)

  • 300 mil plemników o ruchu postępowym

Kiedy inseminować klacz?

• Jak ma ruję

  • Sezonowość klaczy klacze mają ochotę na fikołki

  • Klacze dnia długiego (owce – dnia krótkiego)

Ruja:

• 2 – 6 dni zwykle

• Zdarzają się też kilkunastodniowe – nie ma co się denerwować

• Owulacja u klaczy jest 12-24h przed zanikiem objawów rujowych – problem z określeniem czasu owulacji !

Inseminowanie:

• Nasienie powinno docierać mniej więcej w momencie owulacji do dróg rodnych (nasienie może przeżyć w drogach rodnych jakiś czas – ważne dla okienka inseminacyjnego)

• Zwykle zainseminowanie 24 -36h przed owulacją – powinno być ok. (ale zdarzają się ogiery o gorszej żywotności nasienia, albo gorszy rozrzedzalnik trzeba „trafić” bliżej owulacji)

• Nasieniem mrożonym trzeba trafić bliżej owulacji niż nasieniem świeżym

• Do 6h po owulacji – dobre wyniki inseminacji, ale potem mocno spada krzywa bardzo spada. 12h po owulacji nie bardzo jest sens inseminowania (jest szansa ale dużo mniejsza)

• Dla nasienia świeżego – okienko inseminacji 36 h przed owulacją do 6h po owulacji (podobnie kryje się naturalnie – klasyczna stanówka rano jednego dnia, potem wieczorem dnia kolejnego – chyba, że mamy do czynienia ze „słabszym” ogierem).

• Nasienie mrożone – osłabione i słabiej przeżywa – okienko inseminacyjne 6h przed i 6h po owulacji

  • na ogół mrożonym nasieniem inseminuje się po owulacji (zwłaszcza jak mamy mało dawek dostępnych i cenne nasienie). Optimum badanie 3 razy na dobę / ewentualnie 4 razy na dobę

• Uwaga tuby aluminiowe eksplodują przy ogrzewaniu - należy włożyć je do woreczka czy coś

Przygotowanie klaczy:

• Krowę robić czysto, a klacz bardzo czysto

• Wybandażować ogon

• Rękawiczkę najlepiej na drugą stronę

• Pipetę wprowadzamy wraz z pipetą do szpary sromowej, potem pipeta do szyjki i deponujemy nasienie

• Tak samo i świeżym i mrożonym nasieniem

• Dawka zwykle 10 – 20 ml nasienia (przy świeżym nasieniu)

• Głęboka inseminacja – tylko przy dostępnych małych dawkach nasienia

• DSO – ile taka masa jąder może produkować plemników

• Przeciętny ejakulat można podzielić na 10 klaczy. Duże różnice osobnicze (1 ejakulat od 1 do 20 klaczy).

• Plazma nasienia wzmacnia żywotność plemników ?

• Jeśli dostajemy 20 ml dobrego nasienia inseminujemy 2/3, a potem po dobie resztą dawki.

• Przewidywalność trudna u klaczy

• Można wspomagać się hormonami

• Mamy informację, że nasienie w drodze 12h przed inseminacją podajemy hCG lub GnRH

  • hCG – wystąpienie odporności (następne użycia mogą być nieefektywne) – może dojść do reakcji anafilaktyczne (wstrząs)

  • GnRH – nie ma tego problemu

  • Witkowski stosuje zamiennie, w zależności co ma w kieszeni

Ważne:

• Źródło nasienia !!!

Nasienie mrożone:

• W momencie spodziewanej bliskiej owulacji – badanie co 6 h

• Jak już jest blisko podajemy hCG lub GnRH -> między 24 a 36 h owulacja

Inseminacja bardzo małymi dawkami nasienia:

• Nasienie seksowane – zalążek technologii

• Powinien być list przewodni – ile słomek = 1 dawka

• Głęboka inseminacja domaciczna – nasienie podajemy w okolice brodawki macicznej

• Endoskopowa lub przy użyciu pipety

  • Do endoskopu potrzebne dwie osoby

  • Pipeta – (jak inseminujemy świeżym nasieniem podłączamy strzykawkę do pipety, a potem przepychamy powietrzem, bo pipeta ma swoją objętość)

• Rozmrażanie nasienia mrożonego – jak temperatura ciała np. 36stC – 40 sec -> może poleżeć chwile dłużej. Ale jak mamy np. w 50stC i mamy np. trzymać tam 30 sec – to musi być do dokładnie 30 sec !!!

• Przy pipetach nie trzeba przedmuchiwać !

• Przy inseminacji głębokiej domacicznej – dobra pipeta gdy wraz z mandrynem można ją wyginać i jest elastyczna

• Zaczynamy jak normalną inseminację, potem przekładamy rękę do prostnicy i wchodzimy do rogu gdzie jest owulacja. Można w międzyczasie bez problemu można wymieniać słomki z nasieniem.

Krycie na „9” – ale mała „trafialność”

Temat 11 15.12.2010r.

Unasienianie owiec: rozpoznawanie rui, unasienianie doszyjkowe domaciczne laparoskopowe - film

Inseminacja owiec:

• Owcę inseminujemy nasieniem świeżym schłodzonym:

  • Nasienie przelewamy do strzykawki

  • Strzykawkę za pomocą krótkiego wężyka podłączamy do specjalnego metalowego kateteru

  • Stawiamy owcę i oczyszczamy watą lub gazą wargi sromowe

  • Wkładamy do pochwy wziernik ze źródłem światła

  • Przez wziernik pod kontrolą wzrok u…

Okienko inseminacyjne – między 12 a 24 h. od początku rui

Owulacja 18 a 48 h.

Temat 12 25.11.2010r.

Pozyskiwanie zarodków, wyszukiwanie i ocena mikroskopowa zarodków. Techniki manipulacji na zarodkach.

Sterylizowanie folikulogenezą: superstymulacja, superowulacja.

Zabieg przenoszenia zarodków zwierząt – został opracowany, żeby zintensyfikować rozród zwierząt których pożądamy.

Przenoszenie zarodków u krów – lata 60te.

Część zarodków przenoszona od razu do biorców.

Siódmego dnia z dawców przenoszone zarodki od razu do biorców.

Nadmiar zarodków jest przechowywany. Można przechowywać je zamrożone.

FSH używane – ekstrahowane od zwierząt rzeźnych. Aktywność preparatu jest dość krótka więc trzeba podawać ten preparat 2 x dziennie przez 3 – 4 dni.

Pozyskiwanie zarodków

Temat 13 20.01.2011r.

Transplantacja zarodków na przykładzie bydła i klaczy. Procedura przygotowania samic dawczyń i biorczyń . techniki wykonania zabiegów.

Ocena oocytów i zarodków, przygotowanie biorczyń, ET, IVP

Przygotowanie biorczyń:

• Podawanie PGF2alfa w 2 iniekcjach w odstępie 11 dni – dosyć skuteczna (jest to podstawowa procedura, która potrafi być modyfikowana w różny sposób)

  • PGF2alfa podawana działa TYLKO na ciałko żółte aktywne – więc jak za pierwszym razem podajemy to „trafiamy” na część zwierząt która ma aktywne ciałko, żółte. Zaś druga iniekcja jest po to, żeby trafić w ciałko żółte aktywne w grupie zwierząt w której nie trafiliśmy za pierwszym razem

  • Następnie objawy rui pojawiają się w tym samym czasie.

• 3 procedury – wkładki dopochwowe z progesteronem:

  • 12 dni – Wkładka dopochwowa nasączona pochodnymi progesteronu (ona jest przez 12 dni)– dobra synchronizacja , słabe wskaźniki (niski odsetek ciąży po przenoszeniu zarodków – prawdopodobnie spowodowane jest to wolnym eliminowaniem …)

  • 7 / 8 dzień – podawanie progesteronu (usuwamy wkładkę dopochwową 7/8 dnia i podajemy PGF2 alfa)

  • 1 dzień – GnRH, w tym samym czasie co założenie wkładki dopochwowej, zaś 7/8 dnia podajemy PGF 2 alfa najlepszy schemat

Im lepsza synchronizacja tym lepsze wyniki.

Pozyskiwanie zarodków:

• Schemat 1 – ovsynch+P:

  • „0” dzień wkładka dopochwowa P4 + podanie 100µg GnRH

  • „7” dzień – PGF1 alfa („6/7” dzień wyjęcie wkładki dopochwowej)

  • „9” dzień – 100µg GnRH – inseminacja

  • „16” dzień wypłukiwanie zarodków

• Schemat 2:

  • „0” dzień wkładka dopochwowa + 2 mg EB (benzoesan estradiolu) + 50 mg P4

  • „5” dzień – PGF2 alfa + eCG

  • „7” dzień wyjęcie wkładki

  • „9” dzień – 1 mg EB

  • „9/11” dzień inseminacja – najlepiej dwukrotna

  • „17” dzień – wypłukiwanie zarodków z macicy

  • ALE: nie w UE, bo w UE zakazane stosowanie benzoesanu estradiolu w celach hodowlanych

Materiały stosowane przy badaniach – plastiki itp. muszą być testowane – toksyczność wobec zarodków !!!

Ocena jakości zarodków:

• Zarodek:

  • Dzień 0 – 0 h –

  • Dzień 0 – 7 h – wydzielanie LH

  • Dzień 0 – 15 h – inseminacja pierwsza (druga po 24h)

  • Dzień 1 – 30 h – owulacja

  • Dzień 1 – 35 h – zapłodnienie

  • Dzień 2 – 50 h – pierwszy podział komórek zapłodnionych

  • Dzień 2 – 55 h – 4 komórki

  • Dzień 3 – 75 h – 8 komórek

  • Dzień 6 – 130 h – 30 – 64 komórki (morula)

  • Dzień 7 – 150 h – wczesna blastocysta

Osłonka przejrzysta pęka w 8 / 9 dniu

Blastocysta w 9 dniu nie ma już osłonki przejrzystej – nie robić transferu w tym czasie ! Zgubimy blastocystę, gdyż przyklei się do ścianki kateteru

Do transferu zarodek musi być wewnątrz osłonki przejrzystej.

Ocena zarodka:

• Kryteria morfologiczne:

  • Zewnętrzna średnica

  • Grubość osłonki przejrzystej

  • Liczba komórek

  • Sposób wykluwanie się zarodka

• Kryteria metaboliczne:

  • Test enzymatyczny (test FDA): dwuoctan fluoresceiny pod wpływem esteraz obecnych w żywych komórkach fluoryzuje

  • Określenie zużycia glukozy

  • Określenie syntezy dehydrogenazy mleczanowej

Morfologiczne kryteria używane w ocenie rozwojowej embrionalnego u bydła:

• Kompaktowa morula – indywidualne blastomery łączą się, kształtując gęstą masę. Masa zarodka zajmuje 60 – 70 % przestrzeni około żółtkowej

• …

Ocena morfologiczna zarodków wg Eldsen’a 1978:

• Osłonka przejrzysta

  • Okrągłość

  • Grubość

  • Obecność pęknięć

• Blastocysta

  • Prawidłowość ogólnego wyglądu

  • Możliwość identyfikacji trofoblastu, węzła zarodkowego i jamy blastocysty

• Komórki blastocysty

  • Wygląd kontur, wielkość

  • Obecność luźnych komórek w przestrzeni około żółtkowej

  • Obecność wakuol wewnątrzkomórkowych

Ocena zarodków – podwójna ocena:

• Ocena bezwzględnego rozwoju: zarodek wykazuje prawidłowy wygląd dla danego stanu rozwoju – morula, wczesna blastocysta, blastocysta

• Ocena względnego rozwoju: stadium rozwoju zarodka odpowiada oczekiwanego wyglądu i stanu rozwoju w danym okresie po pokryciu (jak pokryliśmy krowę 5 dni temu to zarodek powinien wyglądać na 5dniowy)

Ocena zarodków na podstawie budowy morfologicznej:

Jakość	Cechy charakterystyczne
Stopień I bardzo dobry	Zarodek idealnie kulistym symetryczny z komórkami jednakowej wielkości, koloru i konsystencji
Stopień II dobry	Nikłe nieprawidłowości, takie jak oddzielenie jednego blastomeru, nieregularny kształt, pęcherzykowaty twór w blastomerze
Stopień III dostateczny	Bardziej nasilone nieprawidłowości, kilka komórek lub blastomerów w przestrzeni około otoczkowej, pęcherzykowate twory lub zdegenerowane komórki, ziarnistości w cytoplazmie
Stopień IV niedostateczny	Luźne blastomery, zdegenerowane komórki, popękane błony komórkowe, komórki różnych wielkości, zmiany w zabarwieniu, uszkodzenia otoczki przejrzystej przy równoczesnym zachowaniu części komórek o prawidłowym wyglądzie
Stopień V zarodek martwy	Masa komórkowa całkowicie zdegenerowana

Stopień I i II możemy natychmiast przenosić do zwierząt biorców – transfer świeży – wysoki % ciąży (wystarczy 1 zarodek)

Jeśli stopień III – dajemy 2 zarodki stopnia III, lub 1 stopnia I i 1 stopnia III -> wtedy stopnia I łatwiej się implantuje (wzmocnienie odpowiedzi matki, zahamowanie odpowiedzi immunologicznej)

Jeśli zamrażamy zarodki to tylko stopnia I.

Wpływ wieku i jakości zarodka na liczbę blastomerów:

Klasyfikacja	Wiek zarodka w dniach
Jakość zarodka	5
Bardzo dobra (I)
Dobra (II)
Dostateczna (III)
Niedostateczna (IV)

Ocena przydatności zarodków na podstawie testów laboratoryjnych:

• Test fluorescencyjny FDA

• Test fluorescencyjny DAPI

• Barwienie barwnikiem Hoechst 33342 (powinowactwo do kwasów nukleinowych – barwimy jądra – możemy policzyć liczbę komórek, na podstawie liczby jąder)

• Testy oceniające metabolizm zarodków

  • Zużycie glukozy

  • Aktywność LDH

  • Zużycie tlenu

Przygotowanie słomki do transferu:

• Podobna słonka jak do inseminacji (ale słomka do inseminacji jest nie przeźroczyste). Zaś co transferu słomki są raczej przeźroczyste

• Ścianka słomek nie stanowi bariery dla obniżenia temperatury wewnątrz słomki

• Jeśli chcemy transferować zarodki świeże – zatkanie słomki materiałem przez który przenika powietrze, ale nie płyny.

• Zarodek jest odizolowany od reszty materiału przez pęcherzyki powietrza

• Drugi koniec – zatopiony (zwykle wolny / otwarty przy świeżych zarodkach)

• Tłok pistoletu Cassou (?) wchodzi w słomkę i wypycha zarodek.

• Jeśli chcemy przechowywać w niskich temperaturach:

  • Roztwór w którym znajduje się zarodek zawiera krioprotektanty (DMSO, glicerol) – ochraniają przed negatywnymi skutkami niskiej temperatury

  • Musimy uniknąć tworzenia się kryształów przy zamarzaniu

  • Ten drugi koniec musi być zamknięty – zwykle stapianie końcówki przez specjalne urządzenia – lub alkohol poliwinylowy (w postaci proszku), troszkę proszku na końcu – wkładamy do wody destylowanej (i zespala się)

  • Zaś na pierwszym końcu musi być nalepka – dane !

  • Albo drukarki do słomek

• Przy rozmrażaniu:

  • Powinniśmy przenosić słomkę przez zmniejszające się stężenia z krioprotektantami – około 20 minut trwa całość rozmrażania

  • Są różne metody zamrażania i potem rozmrażania. Np. dajemy bardzo mało krioprotektantu – zaś reszta dużo roztworu normalnego. Tutaj szybciej dochodzi do rozmrażania. Gwałtownie mieszamy – i po wymieszaniu możemy od razu dokonać transferu.

Większa szansa na implantację zarodka, gdy przenosimy go do rogu gdzie ciałko żółte jest aktywne

Pozyskiwanie oocytów od IVM (OPU –ovum pick up):

• Oocyt niedojrzały – profaza 1 podziału mejotycznego

• …

• Cały proces dojrzewania komórki jajowej można prowadzić w warunkach laboratoryjnych

Jakość KOWJ określona na podstawie analizy morfologicznej wg Loos et al.

1. Zawarty wielowarstwowy wzgórek jajonośny, jednorodna ooplazma, kompleks oocyt – wzgórek jajonośny w całości …

Klasyfikacja niedojrzałych …

Tabelka

Jakość KOWJ określona na podstawie analizy morfologicznej wg Loos et al.

• Selekcjonowane:

  • Jednorodny wygląd ooplazmy i zawarte komórki wzgórka jajonośnego mocno

• …

  • …

Produkcja zarodków in vitro IVP:

• IVM – dojrzewanie in vitro

• IVF – zapłodnienie in vitro

• IVC – hodowla zarodków in vitro

• ET – przenoszenie zarodków

6 / 7 dni

Dojrzewanie oocytów in vivo:

• Owulacja

• Dojrzewanie jądrowe i cytoplazmatyczne

• Biochemiczne i fizjologiczne zmiany

Im mniejszy jest pęcherzyk - oocyty wewnątrz mniejsza kompetencja do dojrzewania.

0,5 – 2 mm oocyty niekompetentne (nie wykazują możliwości dojrzewania w warunkach in vitro)

2 – 6 mm oocyty kompetentne (dojrzewają in vitro)

To zależy od stopnia wzrostu oocytów !

W warunkach fizjologicznych po wyrzucie LH – po 6 / 8 h znika jądra (znika błona jądrowa) wtedy chromosomy pojawiają się w cytoplazmie. Po 18 / 25 h dochodzi do rozejścia chromosomów. Komórka jest diploidalna – dopiero po wniknięciu plemnika, będzie haploidalna (?)

W warunkach in vitro często dochodzi do pojawienia się … (wadliwe rozejście się chromosomów !)

Proste i złożone media:

• Proste media

  • System buforowania na podstawie dwuwęglanu sodowego

  • Zawierają podstawowe jony z dodatkiem pirogronianu, mleczanu sodu i glukozy

  • Można dodawać do nich surowicę krwi, płyn pęcherzykowy, gonadotropiny …

  • …

• …

  • …

Temat 14 13.01.2011r.

Zajęcia praktyczne z unasieniania różnych gatunków zwierząt domowych.