RACHUNKOWOŚĆ W ZARZĄDZANIU PRZEDSIĘBIORSTWEM

Małgorzata Rówińska

Egzamin:
- 50% oceny z ćw.
- test jednokrotnego wyboru z ujemnymi
- 15 pytań

Literatura:

1. Piosik – Zasady rachunkowości zarządczej. PWN Warszawa 2006.

2. Rachunek kosztów. Zbiór ćwiczeń. Praca zbiorowa pod red. Anny Kostur Wyd. AE Katowice 2007.

3. B. Darwinka-Kania, J. Kwiatkowski, A. Piosik, M. Rówińska, A. Sulik-Górecka. Zbiór zadań z rachunkowości zarządczej – Wyd. UE Katowice 2013.

Wykład 1-2 28-02-2015

1. Rachunkowość – system informacyjny:

   • rachunkowość – ze względu na specyficzne metody rejestracji zdarzeń gospodarczych zaistniałych w dużej jednostce gospodarczej stanowi główny podsystem w systemie informacji gospodarczej.

   • rachunkowość – proces identyfikacji pomiaru i przekazywania informacji o treści ekonomicznej dla dokonywania ocen i decyzji przez użytkowników informacji.

Rachunkowość finansowa jest obowiązkowa, a zarządcza – dobrowolna.

RACHUNKOWOŚĆ
FINANSOWA
- informacje prezentowane głównie na zewnątrz jednostki
- prezentuje informacje ex post
- regulowane prawem
- jednolite sprawozdanie finansowe wszystkich jednostek
- kontrola: wewnętrzna i zewnętrzna

1. Rachunkowość zarządcza:

   • jest systemem informacyjnym dla sprawowania funkcji zarządzania

   • zajmuje się gromadzeniem, przetwarzaniem informacji dla celów planowania i controllingu

2. Funkcje zarządzania:

   1. Planowanie

   2. Organizowanie

   3. Zatrudnienie

   4. Korowanie

   5. kontrola

Zarządza się tylko wtedy gdy realizuje się wszystkie funkcje.

1. Planowanie:

Hierarchia planów (piramida planów)

Wizje
i misje

Cele

Strategia

Polityka

Procedury i reguły

Programy podstawowe i pomocnicze

Budżety: plany wyrażone numerycznie

• Wizja – w jaki sposób podmiot zamierza wpłynąć na otoczenie?

• Misja – rola, jaką podmiot ma spełniać w długim czasie, uzasadnienie istnienia podmiotu

• Cele – ustalane na krótsze okresy w sposób ogólny, mogą być wyrażone ilościowo, stanowią podstawę formułowania strategii

• Strategie – określają ogólną strukturę podmiotu

• Polityki – ogólne twierdzenie oraz uzgodnienia – przewodnik w podejmowaniu decyzji

• Procedury – przewodnik działania

• Reguły – ustalenia, jakiego rodzaju działanie powinno zostać podjęte

• Programy – plany złożone z powiązanych ze sobą celów, polityk, procedur, reguł potrzebnych do przeprowadzenia określonych działań

• Budżety – krótkoterminowe plany o najważniejszym stopniu precyzji, wyrażone numeryczne, co najwyżej rok

1. Kontrola

• Bieżący pomiar wyników działalności

• Porównanie wyników z wielkościami budżetowanymi

• Analiza wariancji (odchyleń)

• Podjęcie działań korygujących

1. Rachunkowość zarządcza – system niezbędny do realizowania funkcji zarządzania

Obejmuje:

• Struktury i systemy rachunku kosztów

• Analizy dla potrzeb zarządzania operacyjnego

• Analiza dla potrzeb zarządzania strategicznego

1. Struktury i systemy rachunku kosztów

Struktury rachunku kosztów – najczęściej są to struktury:

• Podziałowa (jaki rodzaj zasobu został zużyty)

• Podmiotowa (gdzie zużyto zasoby)

• Przedmiotowa (na co rozliczono koszty)

Systemy rachunku kosztów – rozwiązania modelowe, wspomagające zarządzanie podmiotem.

1. Klasyfikacja systemów rachunków kosztów:

   • ze względu na stopień zróżnicowania produktów (system rachunku kosztów odzwierciedla przyjętą metodę kalkulacji kosztu wytworzenia)

   • ze względu na zakres kosztów produktu:

     • rachunek kosztów pełnych

     • rachunek kosztów zmiennych

   • ze względu na stopień normowania kosztów:

     • rachunek kosztów rzeczywistych

     • rachunek kosztów standardowych (normatywnych)

     • rachunek kosztów normalnych

     • rachunek kosztów docelowych

2. Rachunek kosztów:

   • Wyodrębniony podsystem informacyjny rachunkowości (jakie koszty poniósł podmiot, ile kosztowało wytworzenie produktu, jaka jest efektywność gospodarowania itp.)

   • To badanie i transformowanie według sprecyzowanego modelu informacji o kosztach działalności podmiotu służącego użytkownikowi do oceny sytuacji podejmowania decyzji i kontroli
     

3. Elementy rachunku kosztów:

   • Dokumentacja – zużycia i zaangażowania zasobów (wraz z pomiarem i wyceną zużycia)

   • Ewidencja – ujęcie według różnych przekrojów w systemie rachunkowości finansowej oraz zarządczej

   • Rozliczanie – przyporządkowanie kosztów miejscom powstawania lub produktom)

   • Kalkulacja – wyliczenie jednostkowego kosztu wytworzenia

   • Przewidywanie i kontrola
     

4. Definicja kosztów (UoR):

   • Koszty i straty – to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych w wiarygodnie określonej wartości w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.

5. Definicja kosztów własnych:

   • Koszty to wyrażone w pieniądzu zużycie środków trwałych, WNiP, materiałów, usług obcych, energii, czasu pracy pracowników wyrażonego poprzez wynagrodzenia oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia, związane z normalną, celową i efektywną działalnością jednostki gospodarczej w określonym czasie.
     

6. Pojęcia bliskoznaczne

   • Nakłady – to wyrażone w jednostkach naturalnych celowe zużycie środków rzeczowych oraz wykorzystanie pracy żywej. Jeżeli nakład wyrażony zostanie wartościowo – to koszt.
     Koszty są więc wartościowym wyrażeniem nakładu.

   • Wydatki – to celowo zadysponowane sumy pieniężne – zaangażowanie (zobowiązanie) lub wydatkowanie (wypływ, rozchodowanie).

   • Strata – to niecelowe, nieekwiwalentne i nieuzasadnione normalnymi warunkami zużycie czynników produkcji lub zadysponowanie kwot pieniężnych.

   • Strata nadzwyczajna – (w rachunkowości finansowej) to skutek finansowy zdarzeń trudnych do przewidzenia, powstających poza działalnością operacyjną jednostki i nie związanych z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.

7. Klasyfikacja kosztów (własnych)

Kryterium klasyfikacji	Rodzaj kosztów
Sposób ujęcia w sprawozdaniach finansowych	Koszty produktów (aktywowane) (aktywa bilansu) – np. koszt wytworzenia niesprzedanych produktów, półfabrykatów, produkcji w toku Koszty okresu (RZiS) – np. koszt własny sprzedanych produktów
Rodzaj kosztów	Amortyzacja Zużycie materiałów Zużycie energii Usługi obce Wynagrodzenia Podatki, opłaty i inne
Miejsce powstania kosztu	Koszty wydziałów podstawowych Koszty wydziałów pomocniczych Koszty zarządu Koszty zakupu Koszty sprzedaży
Sposób odnoszenia kosztów na produkt	Koszty bezpośrednie (bezpośrednio związane z danym produktem) Koszty pośrednie (wspólne dla wielu produktów np. woda, energia, amortyzacja urządzeń)
Stopień zależny od wielkości produkcji	Koszty zmienne Koszty stałe
Struktura wewnętrza kosztów	Koszty proste- są jednorodne rodzajowo (np. wynagrodzenia, amortyzacja) Koszty złożone – składają się z kilku rodzajów (np. koszt wytworzenia wyrobu gotowego, koszty zarządu, sprzedaży ukł. fun.)
Związek z procesem technologicznym (z działalnością)	Koszty podstawowe (np. energia, zużycie mat.) – nie da się bez nich produkować Koszty ogólne (np. płace kierownika)
Fazy działalności	Koszty zaopatrzenia Koszty produkcji Koszty zbytu Koszty zarządzania – dotyczą 3 ww. faz produkcji

1. Etapy ewidencji i rozliczania kosztów

   • Ujęcie kosztów w układzie rodzajowym

   • Przeniesienie kosztów dotyczących bieżącego okresu do układu funkcjonalnego, a kosztów dotyczących innych okresów sprawozdawczych do rozliczenia w czasie

   • Rozliczenie kosztów w czasie (w tym kosztów zakupu)

   • Rozliczenie kosztów produkcji pomocniczej

   • Rozliczenie kosztów na produkty – kalkulacja kosztów jednostkowych

2. Wydziały działalności pomocniczej

   • Wydziały wyodrębnione w strukturze organizacyjnej oraz w strukturze rachunkowości

   • Powołane są do świadczenia usług głównie o charakterze pomocniczym na rzecz innych komórek organizacyjnych jednostki (wydziałów podstawowych, zaopatrzenia, zbytu, innych wydziałów pomocniczych)

   • Mogą świadczyć swoje usługi odbiorcom zewnętrznym ( o ile pozwala na to zdolność wytwórcza tych wydziałów)

3. Wydziały działalności pomocniczej – przykłady:

   • Wydziały transportowe

   • Energetyczne

4. Wydziały działalności pomocniczej:

Księgowe wyodrębnienie danej komórki jakoś wydziału pomocniczego powinno zależeć od:

• Możliwości określenia ilości i kierunku świadczeń wykonywanych przez daną komórkę tj. możliwości pomiaru świadczeń i identyfikacji odbiorców

• Ilości odbiorów świadczeń

• Wysokości i stabilności kosztów wydziału w różnych okresach

1. Wydziały działalności pomocniczej

1. Rozliczenie kosztów działalności pomocniczej
   Wymagana jest znajomość następujących wielkości:

   • Sumy poniesionych kosztów przez dany wydział pomocniczy

   • Ilości usług świadczonych przez dany wydział pomocniczy

   • Ilości i kierunku przekazanych świadczeń (poszczególnym odbiorcom).

2. Rozliczenie kosztów działalności pomocniczej

   • Polega na podzieleniu kosztów poniesionych przez dany wydział przez ilość świadczeń wykonanych w wydziale jednostkowy koszt świadczenia albo stawka świadczenia (rzeczywista)

   • Na podstawie kosztu jednostkowego (stawki) oraz ilości świadczeń przekazanych poszczególnym odbiorcom ustala się kwoty kosztów, jakimi należy obciążyć poszczególnych odbiorców

3. Metody rozliczania kosztów działalności pomocniczej

   • Zastosowanie stawki rzeczywistej

     • Przyjmując odpowiednią kolejność rozliczeń tj. zaczynając od rozliczenia tego wydziału pomocniczego, który nie odbierał świadczeń wzajemnych (który ma komplet kosztów).

     • Rozwiązując odpowiedni układ równań, gdzie niewiadomymi są jednostkowe koszty wytworzenia świadczeń poszczególnych wydziałów

• Zastosowanie stawki planowanej (umownej)

  1. Stawki planowane stosowane są do wszystkich świadczeń wszystkich wydziałów pomocniczych

  2. Stawki planowane stosowane są do wszystkich świadczeń jednego lub kilku wydziałów

  3. Stawki planowane stosowane są do wyceny wybranego świadczenia wzajemnego

Wykorzystanie stawek planowanych wiąże się z możliwością
wystąpienia odchyleń, które podlegają rozliczeniu (dot. a i b)

Odchylenia podlegają:

• Rozliczeniu na odbiorców świadczeń (z wyjątkiem świadczeń wzajemnych)

• Odniesieniu (rozliczeniu) na najistotniejszego odbiorcę

• W przypadku odchyleń uznanych za nieistotne – mogą być odniesione na koszty zarządu

• Uproszczone metody:

  1. Przyjęcie stałej kolejności rozliczenia świadczeń wydziałów pomocniczych

     1. W rozliczeniu nie uwzględnia się świadczeń „powrotnych”

     2. Świadczenia „powrotne” są uwzględniane: rozliczenie przebiega wg następujących kolejności:

        1. Rozliczenie kosztów świadczeń wzajemnych na podstawie stawek umownych

        2. Rozliczenie pozostałych świadczeń stawkami rzeczywistymi

  2. Pomijanie świadczeń wzajemnych

     1. Wszystkich

     2. Wybranych (wybranego) – z mniej istotnych (istotnego)

Warunek: wzajemnie świadczenia uznane zostały za mało istotne dla rozliczania kosztów!!

Przykład 1

Dwa wydziały produkcji pomocniczej wykonały w bm. następujące świadczenia:

1.Warsztat naprawczy na rzecz:

• wydziału produkcji podstawowej 1 300 roboczogodzin

• administracji 150 roboczogodzin

• kompresorowni 200 roboczogodzin

2. Kompresorownia na rzecz:

• wydziału produkcji podstawowej 20 000 m3

• administracji 1 500 m3

• warsztatów naprawczych 4 000 m3

Koszty pierwotne wynoszą:
Wydział warsztatów naprawczych 11 400 zł
Wydział kompresorowni 38 250 zł
Należy dokonać rozliczenia kosztów działalności pomocniczej, stosując:

1. układ równań,

2. pominięcie wybranego świadczenia wzajemnego (mniej istotnego),

3. stawkę planowaną do świadczeń wzajemnych warsztatu naprawczego (10 zł/rbh)

4. stawkę planowaną do rozliczenia wszystkich świadczeń warsztatu naprawczego (10 zł/rbh).

Jeżeli są 2 lub więcej wydziały pomocnicze to patrzymy na wzajemne powiązania

Rozwiązanie:

1. Układ równań

I metoda:

x – koszt 1 roboczogodziny
y – koszt 1 m³

wydział warsztatów naprawczych: 11 400 + 4 000y = 1 650x
wydział kompresorowni: 38 250 + 200x = 25 500y

11 400 + 4 000y = 1 650x

38 250 + 200x = 25 500y

x = 10,684
y = 1,557

II metoda:

x – całkowity koszt wydziału naprawczego
y – całkowity koszt kompresorowni

4 000/ 25 500 = 0,1569
200/ 1 650 = 0,1212 udział w świadczeniach w całości

x = 11 400 + 0,1569y
y = 38 250 + 0,1212x

x = 17 737,25
y = 40 399,97

koszt jednostkowy świadczeń:
x = 17 737,25 / 1650 = 10,749848
y = 40 399,97 / 25 500 = 1,584313

Rozliczenie kosztów warsztatów naprawczych:

wydział produkcji podstawowej: 1 300 x 10,74985 = 13 975
wydział administracji 150 x 10,74985 = 1 612
wydział kompresorowni 200 x 10,74985 = 2 150
Razem = 17 737 zł

Rozliczenie kosztów kompresorowni:

wydział produkcji podstawowej 20 000 x 1,584313 = 31 686
wydział administracji 1 500 x 1,584313 = 2 377
wydział warsztatów naprawczych 4 000 x 1,584313 = 6 337
Razem = 40 400 zł

(1) – rozliczenie kosztów warsztatów naprawczych
(2) – rozliczenie kosztów kompresorowni

2. pominięcie wybranego świadczenia wzajemnego (mniej istotnego)

Świadczenie warsztatów naprawczych na rzecz kompresorowni stanowi około 12% całości świadczeń warsztatów naprawczych

Świadczenie kompresorowni na rzecz warsztatów naprawczych stanowi około 16% całości świadczeń kompresorowni

Kompresorownia jest kosztem który nie odbiera świadczeń wzajemnych

Zaczynamy od wydziału którego koszty znamy.

Ustalenie kolejności rozliczania:

1. kompresorowni (wydział nie odbiera świadczeń wzajemnych)

2. warsztaty naprawcze

1. rozliczenie kosztów kompresorowni: 38 250 zł / 25 500 m³ = 1,5 zł/m³

wydział produkcji podstawowej 20 000 x 1,5 = 30 000 zł
administracji 1 500 x 1,5 = 2 250 zł
warsztatów naprawczych 4 000 x 1,5 = 6 000 zł
Razem 38 250 zł

1. rozliczenie kosztów warsztatów naprawczych: (11 400 zł + 6 000 zł) / 1 450 rbh = 12 zł/rbh
   wydział produkcji podstawowej 1 300 x 12 = 15 600 zł
   administracja 150 x 12 = 1 800 zł

Razem 17 400 zł

(1) rozliczenie kosztów kompresorowni
(2) rozliczenie kosztów warsztatów naprawczych

3. Do rozliczenia świadczeń wzajemnych warsztatu naprawczego wykorzystywana jest stawka planowana w wysokości 10 zł / rbh

W tym przypadku stawka planowana tylko do kompresorowni, reszta stawka rzeczywista.

Kolejność rozliczania:

1. ustalenie wartości świadczenia wycenianego stawką planowaną

2. rozliczenie kosztów kompresorowni stawką rzeczywistą

3. rozliczenie pozostałych świadczeń warsztatu naprawczego (stawka rzeczywista)

1. wartość świadczenia warsztatów naprawczych na rzecz kompresorowni:

200 x 10 = 2 000 zł

1. rozliczenie kosztów kompresorowni:

(38 250 + 2 000) / 25 500 = 1,578 zł/m³

wydział produkcji podstawowej 20 000 x 1,578 = 31 560 zł
administracja 1 500 x 1,578 = 2 370 zł
warsztat naprawczy 4 000 x 1,578 = 6 320 zł
Razem 40 250 zł

1. rozliczenie kosztów warsztatu naprawczego:

(11 400 + 6 320 – 2 000) / 1 450 = 10,84 zł/rbh

wydział produkcji podstawowej 1 300 x 10,84 = 14 100 zł
administracja 150 x 10,84 = 1 620 zł
Razem 15 720 zł

Koszty pierwotne:
wydział warsztatów naprawczych 11 400 zł
wydział kompresorowni 38 250 zł

4. Do rozliczenia wszystkich świadczeń warsztatu naprawczego wykorzystywana jest stawka planowana w wysokości 10 zł / rbh

Kolejność rozliczania:

1. Rozliczenie warsztatów naprawczych stawką planowaną

2. Rozliczenie kosztów kompresorowni (stawka rzeczywista)

3. Rozliczenie odchyleń dotyczących kosztów warsztatów naprawczych

ad.1.

wydział produkcji podstawowej 1 300 x 10 = 13 000 zł
administracja 150 x 10 = 1 500 zł
wydział kompresorowni 200 x 10 = 2 000 zł
Razem = 16 500 zł

ad.2

(38 250 + 2 000) / 25 500 = 1,578 zł/m³

wydział produkcji podstawowej 20 000 x 1, 578 = 31 560 zł
administracja 1 500 x 1,578 = 2 370 zł
warsztat naprawczy 4 000 x 1,578 = 6 320 zł
Razem = 40 250 zł

Koszty pierwotne:
wydział warsztatów naprawczych 11 400 zł
wydział kompresorowni 38 250 zł

Odchylenie – różnica pomiędzy poniesionymi a rozliczonymi kosztami
Wydział rozliczony stawką rzeczywistą zostaje rozliczony ????

ad.3

(Poza ewidencja, poza kontem)
Odchylenia wychodzą 1 220 zł (Dt)

Rozliczenie odchyleń na odbiorców świadczeń:

1. wskaźnik narzutu odchyleń

W_no= 1 220 / 1 450 =0,84

1. narzut odchyleń:

wydział produkcji podstawowej 1 300 x 0,84 = 1 100 zł
administracje 150 x 0,84 = 120 zł

Wykład 3 08-03-2015

1. Kalkulacja kosztu wytworzenia

Ogół czynności obliczeniowych zmierzających do ustalenia kwoty i struktury kosztu wytworzenia w przekroju elementów składowych zwanych pozycjami kalkulacyjnymi.

Przedmiotem kalkulacji jest jednostka produktu lub jej wielokrotność (wyrażona w jednostkach naturalnych lub umownych).

1. Cele kalkulacji

• Dostarczenie informacji umożliwiających sporządzenie sprawozdania finansowego,

• Wspieranie zarządzania informacjami przy podejmowaniu decyzji,

• Dostarczenie kierownictwu przedsiębiorstwa danych przydatnych do kontroli, analizy i oddziaływania na wysokość kosztów produkcji i operacji gospodarczych.

3. Zadanie kalkulacji – uzyskanie danych dla oceny ekonomicznej efektywności wytworzenia określonych produktów.

1. Koszty wytworzenia (art. 28 ust. 3 i 4 UoR)

Koszt wytworzenia produktu obejmuje:

• koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem

• uzasadnioną część kosztów pośrednich związanych z wytworzeniem tego produktu (czyli koszty wydziałowe).

Koszty bezpośrednie obejmują:

• wartość zużytych materiałów bezpośrednich

• koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją

• inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca w jakich się znajduje w dniu wyceny.

Uzasadniona, odpowiednia do okresu wytworzenia produktu część kosztów pośrednich obejmuje:

• zmienne pośrednie koszty produkcji

• część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych

Do kosztu wytworzenia produktu nie zalicza się kosztów:

• będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcji i strat produkcyjnych

• ogólnego zarządu

• magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji

• kosztów sprzedaży produktów

Koszty te wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione.

Praktyczne zastosowanie definicji kosztu wytworzenia produktów wymaga od jednostki:

• dokonania podziałów kosztów wydziałowych (pośrednich produkcji) na stałe i zmienne (odrębnie dla każdego wydziału produkcji)

• określa wielkość produkcji właściwej normalnemu wykorzystaniu zdolności produkcyjnych

• zbudowanie budżetów stałych kosztów pośrednich

• ustalenia stawki (stabilizowanej) narzutu tych kosztów (budżetowane koszty dzielone poprzez rozmiary produkcji odpowiadające normalnemu wykorzystaniu zdolności produkcyjnych

• rozliczania pośrednich kosztów stałych produkcji wskaźnikiem stabilizacyjnym

• rozliczenie pośrednich kosztów zmiennych produkcji wskaźnikiem rzeczywistym

Jeżeli wykonana produkcja będzie niższa od uznanej za zgodną z normalnym wykorzystaniem zdolności produkcyjnych to koszty wytworzenia będą obciążone stawką stabilizowaną a nierozliczone koszty stałe produkcji wpłyną na wynik finansowy.

W przeciwnym wypadku koszty produkcji „wchłoną” wszystkie koszty stałe produkcji (rzeczywiste)

Jednostki, których sprawozdanie finansowe nie podlega obowiązkowi badania, nie mają obowiązku ustalenia uzasadnionych i nie-kosztów pośrednich stałych. Wszystkie koszty pośrednie mogą być wliczone do kosztu wytworzenia.

Koszty wytworzenia – przykład:

Przedsiębiorstwo produkuje masowo 1 rodzaj wyrobów. Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych przyjmuje się 1 000 szt. wyrobów. Planowany poziom kosztów stałych pośrednich produkcji 3 500zł.

W bieżącym okresie wolumen produkcji wyniósł 800 szt. dla każdej kategorii kosztów.

koszty bezpośrednie wyniosły 4 000 zł

zmienne koszty pośrednie wytworzenia 1 600 zł

stałe koszty pośrednie wytworzenia 3 500 zł

koszty zarządu 1 000 zł

koszty sprzedaży 400 zł

Należy ustalić koszt wytworzenia produktu oraz ustalić WF sprzedaży 500 szt. wyrobów po cenie netto 30 zł/szt.

Rozwiązanie:

Stawka stabilizowana kosztów pośrednich stałych:

3 500 zł / 1 000 szt. = 3,5 zł/szt

Narzut kosztów pośrednich stałych przypadających na wytworzone produkty:

3,5 x 800szt = 2 800 zł (uzasadnione koszty)

Koszty wytworzenia:

koszty bezpośrednie 4 000zł

zmienne koszty pośrednie 1 600zł

stałe koszty pośrednie (uzasadnione) 2 800zł

=====

całkowity koszt wytworzenia 8 400zł

8 400 : 800 = 10,50 zł/szt – jednostkowy koszt wytworzenia

ustalenie WF ze sprzedaży:

Przychody ze sprzedaży produktów (500 x 30) 15 000

koszt wytworzenia sprzedanych produktów (500 x 10,50) - 5 250

koszty sprzedaży - 400

koszty zarządu - 1 000

nieuzasadnione koszty pośrednie stałe (200 x 3,5) - 700

======

wynik ze sprzedaży 7 650

1. Wycena produktów pracy (UoR art. 28 pkt. 3)

• produkty gotowe, półfabrykaty (muszą być wycenione wg kosztów wytworzenia, koszt wytworzenia: koszt bezpośrednie i uzasadniona część kosztów pośrednich)

• produkcja w toku:

  • koszty wytworzenia

  • 3 warianty uproszczonego podejścia do wyceny produkcji w toku:

    • koszty bezpośrednie

    • koszt materiałów bezpośrednich (surowców)

    • brak wyceny

Te trzy uproszczone metody wyceny produkcji w toku (+) można stosować jeżeli nie zniekształca to stanu aktywów oraz WF – jedynie do produkcji o przewidywanym czasie wykonania nie dłuższym niż 3 miesiące (UoR art. 34 pkt. 1 ust. 2)

1. Kalkulacja kosztu wytworzenia

Podstawowe rodzaje kalkulacji:

• wstępna (ex ante)

  • ofertowa

  • planowa

  • normatywna (operatywna)

• wynikowa – sprawozdawcza (ex post) dane rzeczywiste

1. Metody kalkulacji:

• kalkulacja podziałowa (ma 3 odmiany):

  • prosta – masowa produkcja jednego asortymentu wyrobów

  • współczynnikowa – masowa produkcja różnych wyrobów produkowanych z tego samego surowca, za pomocą takich samych zabiegów produkcyjnych i przy zastosowaniu tych samych maszyn i urządzeń np. produkcja mniejszych i większych talerzy

  • procesowa – stosowana w jednostkach gospodarczych, w których produkcja przechodzi przez szereg kolejnych faz produkcyjnych, wyodrębnionych w kalkulacji

• kalkulacja doliczeniowa (gdy produkowane jest kilka/kilkadziesiąt produktów, albo zlecenia – rozliczenie kosztów pośrednich na asortymenty)

  • zleceniowa

  • asortymentowa

1. Produkcja podziałowa prosta

Jednostkowy koszt wytworzenia jest ustalany przez podzielenie kosztów (K_o­) przez ilość wykonanych wyrobów w tym okresie (wyrażona w jednostkach naturalnych):

K_j = K_o / W_­g

K­_j – koszt jednostkowy

K_o – poniesione koszty w danym okresie

Wg – ilość wyrobów gotowych

Jeżeli na koniec okresu wystąpi produkcja w toku (R_k – remanent końcowy) i należy określić jej wartość jednym ze sposobów:

1. wycenić produkcję w toku wg kosztu planowanego:

K_j = (K_o – R_Kp) / Wg

R_Kp – produkcja niezakończona wg kosztu planowanego

1. przeliczyć ilość produkcji w toku na umowne przedmioty kalkulacji (z uwzględnieniem stopnia zaawansowania przerobu):

K_j = K_o / (Wg + (ilość R_K x procent przerobu))

Np. efektem produkcji jest 100 szt. wyrobów gotowych oraz 40 szt. produkcja w toku o 20 % stopniu przerobu. Poniesione koszty produkcji wynoszą 3 240 zł. Jednostkowy koszt wytworzenia wyrobów gotowych:

K_j = 3 240 / (100 + 8) = 30 zł/szt

1. wycenić produkty gotowe wg kosztu planowanego

Przykład:

Po rozliczeniu kosztów produkcji pomocniczej i kosztów wydziałowych na koncie Produkcja podstawowa zgromadzono następujące informacje:

Materiały bezpośrednie 2 000

Płace bezpośrednie 1 400

Inne koszty bezpośrednie 400

Koszty wydziałowe 600

W bieżącym miesiącu wytworzono 160 sztuk jednorodnych wyrobów gotowych oraz rozpoczęto produkcję 80 sztuk.

Należy ustalić koszt wytworzenia produktów gotowych i produkcji w toku wiedząc, że:

1. Produkcję w toku wyceniono wg kosztu planowanego na kwotę 944 zł

2. Stopień zaawansowania przerobu produktów w toku określono na 50% w stosunku do wyrobów gotowych.

3. Produkty gotowe wyceniono według kosztu planowanego na kwotę 3 584 zł

Rozwiązanie:

Ad. 1

Całkowity koszt wytworzenia wyrobów gotowych: 4 400 – 944 = 3 456

Jednostkowy koszty wytworzenia wyrobów gotowych: 3 456 / 160 = 21,60 zł/szt

Ad. 2

Jednostkowy koszt wytworzenia wyrobów gotowych: 4 400 zł / (160 + 80 x 50%) szt = 22 zł/szt

Wartość wyrobów gotowych: 160 szt x 22 zł/szt. = 3 520 zł

Wartość produkcji w toku: 80 szt x 11 zł/szt = 880 zł/szt

Wartość w sprawozdaniu 3 520 + 880 = 4 400

Ad. 3

Jednostkowy koszt wytworzenia wyrobów gotowych 3 584 / 160 szt = 22,40 zł/szt

Wartość produkcji w toku: 4 400 – 3 584 = 816 zł

1. Ewidencja produktów pracy:
   

(5) operacja na koniec roku

1. Przed przystąpieniem do kalkulacji podziałowej prostej należy uwzględnić:

1. Sposób wydawania surowców do produkcji (sukcesywnie lub jednorazowo na początku cyklu produkcyjnego)

2. Przyjęta zasada wycena produkcji w toku (wg pełnego kosztu wytworzenia, wg kosztów bezpośrednich, wg materiałów bezpośrednich, brak wyceny)

Jeżeli materiały wydawane są do produkcji na poszczególne procesy technologiczne, to odrębnie należy kalkulować koszty zużytych materiałów, odrębnie pozostałe koszty (tak zwane koszty przerobu)

Koszt jednostkowy materiałów bezpośrednich:

Ko zużycia materiałów

Kj(m) =
(WG + rzeczywista ilość Rk)

Koszty przerobu – wszystkie koszty które tworzą produkty z wyjątkiem surowców

Koszty przerobu przypadające na jednostkę wyrobu:

Ko przerobu

Kj(p) = WG + (ilość Rk * % przerobu)

Przykład 4

Koszty poniesione w fazie produkcji obejmowały następujące pozycje:

• Materiały bezp. 4 060 zł

• Płace bezp. 2 320 zł

• Koszty wydziałowe 1 740 zł

• razem 8 120 zł

Efektem produkcji w danym okresie było 500 sztuk wyrobów gotowych oraz 200 sztuk rozpoczętych produktów przerobionych w 40%.

Należy przeprowadzić kalkulację kosztu wytworzenia przyjmując, że:

1. produkcja w toku wyceniana jest w pełnym układzie kalkulacyjnym (wg kosztu wytworzenia),

2. produkcja w toku wyceniana jest na podstawie materiałów bezpośrednich,

3. produkcja w toku wyceniana jest na podstawie kosztów bezpośrednich, materiały wydawane są jednorazowo na początku cyklu produkcyjnego.

Materiały wydawane są sukcesywnie.

Rozwiązanie 4.1

Pozycje kalkulacyjne	Poniesione koszty	Ilość jednostek produkcyjnych	Jednostkowy koszt wytworzenia wyrobu	Jednostkowy koszt wytworzenia produktu w toku
Materiały	4 060	580	7,00	2,80
Płace	2 320	580	4,00	1,60
Koszty wydziałowe	1 740	580	3,00	1,20
Razem	8 120	X	14,00	5,60

Sprawdzenie

Wyroby gotowe 500 * 14 = 7 000

Produkcja w toku 200 * 5,6 = 1 120

8 120

Rozwiązanie 4.2

Pozycje kalkulacyjne	Poniesione koszty	Ilość jednostek produkcyjnych	Jednostkowy koszt wytworzenia wyrobu	Jednostkowy koszt wytworzenia produktu w toku
Materiały	4 060	580	7,00	2,80
Płace	2 320	500	4,64	-
Koszty wydziałowe	1 740	500	3,48	-
Razem	8 120	X	15,12	2,80

Sprawdzenie:

Wyroby gotowe 500 * 15,12 = 7 560

Produkcja w toku 200 * 2,80 = 560

8 120

Rozwiązanie 4.3

Pozycje kalkulacyjne	Poniesione koszty	Ilość jednostek produkcyjnych	Jednostkowy koszt wytworzenia wyrobu	Jednostkowy koszt wytworzenia produktu w toku
Materiały	4 060	700 (500+200)	5,80	5,80
Płace	2 320	580	4,00	1,60 (40% z 4zł)
Koszty wydziałowe	1 740	500	3,48	-
Razem	8 120	X	13,28	7,40

Sprawdzenie:

Wyroby gotowe: 500 * 13,28 = 6 640

Produkcja w toku: 200 * 7,40 = 1 480

8 120

Wykład 4-5 22-03

Wykład 6 29-03-2015

1. Analiza KWZ (CVP)
   KWZ (koszt – wolumen – zysk)
   CVP ( cost – volume – profit)

• Cel analizy - ustalenie odpowiedniej wielkości produkcji i sprzedaży, która zapewni maksymalizacje marży pokrycia (różnicy między przychodami ze sprzedaży, a kosztami zmiennymi)

• Maksymalizacja marzy pokrycia jest warunkiem uzyskania maksymalnego zysku netto, ponieważ nawet nierentowne produkty biorą udział w pokryciu kosztów stałych

• Skutecznym narzędziem do badania relacji między kosztami, wielkością produkcji i zyskiem jest analiza progu rentowności.

Założenia:

• Bazuje na założeniach (cechach) rachunku kosztów zmiennych

• Relacja między przychodami i kosztami opisywane są tylko przez jeden nośnik zmienności – wielkość produkcji / sprzedaży

• Dla potrzeb analizy CVP wielkość produkcji równa jest wielkości sprzedaży

• Analiza CVP opiera się na relacjach między kosztami, wielkością produkcji i zyskiem zachodzących w krótkim okresie.

Elementy:

1. Analiza progu rentowności

2. Marża bezpieczeństwa

3. Analiza wrażliwości

Przyjęte oznaczenia:

• K – suma kosztów stałych

• k – jednostkowy koszt zmienny

• x – wielkość produkcji / sprzedaży

• P – całkowity przychód ze sprzedaży

• p – jednostkowy przychód (jednostkowa cena sprzedaży)

• M – marża pokrycia

• m – jednostkowa marża pokrycia ( p – k )

Przychody ze sprzedaży P = px
- zmienne koszty wytworzenia sprzedanych produktów
- zmienne koszty sprzedaży, zarządu kx

MARŻA POKRYCIA M = mx = (p-k) x

- stałe koszty pośrednie wytwarzania
- stałe koszty sprzedaży K
- stałe koszty ogólnego zarządu
WYNIK ZE SPRZEDAŻY WF

Ad. A) Analiza progu rentowności

• Próg rentowności – taka wielkość produkcji / sprzedaży, przy której przychody ze sprzedaży równe są kosztom (P = K + kx)

• Analiza progu rentowności umożliwia odpowiedź na pytanie: przy jakiej wielkości produkcji / sprzedaży wyrobów przychód uzyskany ze sprzedaży zapewni pokrycie kosztów poniesionych na jego wytworzenie?

• Ze struktury behawioralnego RZiS wynika, że próg rentowności to wielkość produkcji, przy której marża pokrycia jest równa stałym kosztom ( mx = K M = K)

Całkowita marża pokrycia ze sprzedaży x jednostek wynosi mx:

• Dla mx > K WF > 0 zysk ze sprzedaży

• Dla mx < K WF < 0 strata ze sprzedaży

Przedsiębiorstwo nie wykazuje zysku, ani straty, gdy spełniona zostaje równość: mx = K

Rozwiązaniem tego równania jest liczba:

x = K / (p – k) lub x = K / m
Jest to ilościowy próg rentowności (minimalna wielkość sprzedaży)

Wartościowy próg rentowności – wielkość przychodów ze sprzedaży (wartość sprzedaży), która pokrywa całkowite koszty, przy określonej cenie jednostkowej sprzedaży oraz jednostkowym koszcie zmiennym.

P = px lub P = p * K / (p-k) P = K / ( 1 – k/p)

Ad. B) Marża bezpieczeństwa

• Strefa bezpieczeństwa

• Margines bezpieczeństwa

W literaturze wyróżnia się:

• Bezwzględną marżę bezpieczeństwa

• Względną marżę bezpieczeństwa

BEZWZGLĘDNA MARŻA BEZPIECZEŃSTWA

1. Oznacza różnicę pomiędzy przychodem uzyskanym z aktualnej lub planowanej sprzedaży, a przychodem ustalonym w progu rentowności

Mb = P – P₀ Dla produkcji jednoasortymentowej: Mb = x – x₀

Wskazuje nadwyżkę propozycji budżetowej sprzedaży nad progiem rentowności.

1. Oznacza skutek finansowy (mierzony marżą pokrycia) nadwyżki proponowanej sprzedaży nad progiem rentowności

Mb = M – M₀ ponieważ M₀ = K Mb = M – K

Nadwyżka globalnej marży pokrycia przy proponowanej wielkości sprzedaży nad kosztami stałymi.

WZGLĘDNA MARŻA BEZPIECZEŃSTWA

1. Udział nadwyżki rzeczywistych przychodów ze sprzedaży nad progiem rentowności (M. Dobija)

Mb = $\frac{P - P0}{P}$ x 100 dla produkcji jednoasortymentowej: Mb = $\frac{x - x0}{x}$ x 100

Interpretacja: Jaka jest względna odległość planowanej sprzedaży nad progiem rentowności?
O ile procent można zmniejszyć sprzedaż, by nie znaleźć się w strefie straty?

1. Udział nadwyżki przychodów ze sprzedaży przy rozpatrywanej wielkości sprzedaży nad progiem rentowności w przychodach ze sprzedaży w progu rentowności

Mb = $\frac{P - P0}{P0}$ x 100 Mb = $\frac{x - x0}{x0}$ x 100 Mb = $\frac{mx - mx0}{mx0}$ = $\frac{M - K}{K}$

Interpretacja: O ile procent planowana wielkość sprzedaży jest wyższa od progu rentowności?
Ile procent kosztów stałych stanowi nadwyżka globalnej marży pokrycia nad kosztami stałymi?

Marża bezpieczeństwa :

• określa w jakim stopniu maksymalnie może zmniejszyć się przychód ze sprzedaży (pod wpływem spadku popytu, obniżek cen), aby realizowana produkcja nie przyniosła straty

• im wyższy będzie poziom marży bezpieczeństwa, tym korzystniejsza będzie sytuacja gospodarcza przedsiębiorstwa

• jeżeli sprzedaż produktów zbliża się do poziomu progu rentowności oznacza to pogarszanie się sytuacji ekonomicznej

Przykład 1

Przedsiębiorstwo produkuje jeden rodzaj wyrobów. Wyprodukowano i sprzedano 1 200 sztuk.

Behawioralny RZiS był następujący:

• Przychody ze sprzedaży 18 000

• Koszty zmienne - 9 000

• Marża pokrycia 9 000

• Koszty stałe - 7 500

• Wynik ze sprzedaży 1 500

p = 15
k = 7,5
m = 7,5

Ilościowy próg rentowności: x₀ = $\frac{7500}{7,5}$ = 1 000 szt. minimalny poziom sprzedaży / produkcji dający wynik 0

Wartościowy próg rentowności: P₀ = 1 000 x 15 = 15 000 zł minimalna wartość sprzedaży

Marża bezpieczeństwa: Mb = P – P₀ = 18 000 – 15 000 = 3 000 max o 3 000 przychód może się zmniejszyć bez ryzyka straty

Mb = x – x0 = 1 200 – 1 000 = 200 sprzedaż można zmniejszyć o 200 szt i nie będzie straty

Mb = $\frac{P - P0}{P}$ = $\frac{1000}{18000}\ $= 0,1666 zmniejszenie sprzedaży o 16% nie spowoduje straty

Mb = $\frac{M - K}{K}$ = 9 000 – 7500 / 7500 = 0,2 analizowana wielkość sprzedaży jest wyższa od progu rentowności o 20%. Nadwyżka marży pokrycia nad kosztami stałymi stanowi 20 % kosztów stałych

Przykład 2

Jednostka wytwarza jednorodne produkty. W bieżącym okresie wyprodukowano i sprzedano 2 000 kg wyrobów. Jednostkowa cena sprzedaży wynosi 35 zł

Poniesione koszty:

• Zmienne:

  • Materiały bezpośrednie 8 zł/kg

  • Płace bezpośrednie 4 zł/kg

  • Obróbka obca 6 zł/kg

  • Koszty sprzedaży 7 zł/kg

• Stałe

  • Koszty pośrednie wytwarzania 6 000 zł

  • Koszty zarządu 8 000 zł

1. Jednostkowy zmienny koszt wytworzenia wynosi: 8 + 4 + 6 = 18 zł/kg

2. Jednostkowy pełny koszt wytworzenia wynosi: 18 + ( 6 000 / 2 000) = 18 + 3 = 21

3. Jednostkowa marża pokrycia wynosi: 35 – 25 = 10 z 1 sprzedanego produktu mam 10 zł na pokrycie kosztów stałych

4. Ilościowy próg rentowności: x₀ = 14 000 / 10 = 1 400 kg tyle musimy sprzedać aby nie ponieść straty

5. Wartościowy próg rentowności: P₀ = 1 400 x 35 = 49 000 zł minimalny przychód by nie odnieść straty

6. Wskaźnik marży bezpieczeństwa: Mb = (2 000 – 1 400) / 2 000 = 0,3 lub (2 000 – 1 400)/ 1 400=0,43

7. Minimalna cena sprzedaży, gdy jednostka wytwarza i sprzedaje 2 000 kg:
   2 000p – 2 000kg x 25 – 14 000 = 0
   p = 14 000 / 2 000 + 25 = 7 + 25 = 32

8. Ile produktów należy dodatkowo wyprodukować i sprzedać, jeżeli jednostka poniesie dodatkowe koszty reklamy w kwocie 4 000 zł (przy założeniach pierwotnych)?
   1 produkt 10 zł marży x produktów 4 000 zł marży
   x = 4 000 / 10 = 400 kg

9. Jaki jest wynik ze sprzedaży 2 000 kg po cenie 35 zł?
   Marża pokrycia: 2 000 x 10 = 20 000
   - koszty stałe: - 14 000
   Wynik ze sprzedaży = 20 000 – 14 000 = 6 000

10. Ile produktów należy sprzedać, aby jednostka uzyskała zysk w kwocie 10 000 zł?
    x = (14 000 + 10 000) / 10 = 2 400 kg

11. Na jakim poziomie należy wyznaczyć cenę sprzedaży, by przy sprzedaży 2 000 kg jednostka osiągnęła 10 000 zł zysku?
    p = (14 000 + 10 000) / 2 000 + 25 = 12 + 25 = 37

Wykład 7-8 19-04-2015

ANALIZA WRAŻLIWOŚCI

• przeprowadzana jest w celu badania siły oddziaływania różnych czynników (kosztów, ceny) na poziom rentowności

• określa wpływ zmian czynników na wysokość progu rentowności

• im większe przesunięcie progu rentowności wynikające ze zmiany danego czynnika, tym większa jest wrażliwość przedsiębiorstwa na dany czynnik

• zadaniem analizy wrażliwości jest:

  • określenie hierarchii czynników z punktu widzenia siły i kierunku ich wpływu

  • ustalenie siły oddziaływania czynników na poziom rentowności

• na poziom progu rentowności wpływ mają następujące czynniki:

  • zmiana cen sprzedaży wyrobów

  • zmiana jednostkowych kosztów zmiennych

  • zmiana całkowitych kosztów stałych

Dla ustalenia wpływu zmiany czynników na poziom progu rentowności wykorzystuje się formułę:

Δ X₀ = $\frac{K}{M}$ x 100

1. ocena wpływu zmiany każdego czynnika (ceny, kosztów stałych, kosztów zmiennych) z osobna:

Przykład:

K 400 000 zł
k 30 zł/szt
p 45 zł/szt
x 50 000 szt
Przeprowadzić analizę wrażliwości na 10 % zmianę poszczególnych czynników.

Czynnik	Bieżąca wartość	Wzrost o 10%	Spadek o 10%	Δ Xo przy korzystnej zmianie o 10%	Δ Xo przy niekorzystnej zmianie o 10%
K	400 000	440 000 (niekorzystne)	360 000 (K)	0,48	0,59
k	30	33 (niekorzystne)	27 (K)	0,44	0,67
p	45	49,5 (korzystne)	40,5 (N)	0,41	0,76

360 000 / (45-30) * 50 000 = 0,48
440 000 / (45-30) * 50 000 = 0,59
400 000 / (45-27) * 50 000 = 0,44
400 000 / (45-33) * 50 000 = 0,67
400 000 / (49,5-30) * 50 000 = 0,41
400 000 / (40,5-30) * 50 000 = 0,76

Największa rozpiętość wskaźnika = na ten czynnik najbardziej będzie reagował WF

Największe odchylenie wielkości progu rentowności wystąpiło przy zmianie ceny sprzedaży. Wniosek – przedsiębiorstwo jest najbardziej wrażliwe na zmiany ceny sprzedaży wyrobu gotowego.

1. Ocena wpływu zmiany wszystkich czynników

Następuje porównanie Δ Xo wyznaczonej, dla analizowanej proporcji z Δ Xo dla sytuacji wyjściowej (bazowej)
Wzrost Δ Xo, w porównaniu do sytuacji bazowej – sytuacja niekorzystna (próg rentowności będzie podwyższony)
Spadek Δ Xo, w porównaniu do sytuacji bazowej – sytuacja korzystna (próg rentowności obniży się)

Analiza wrażliwości przy niezmienionych kosztach stałych – WSKAŹNIK MARŻY POKRYCIA (Wm)

• Wskaźnik marży pokrycia określa marżę pokrycia przypadającą na 1 zł pokrycia

• Oznacza stosunek marży na pokrycie do wartości sprzedaży wyrażony procentowo:

Wm = $\frac{marza\ pokrycia\ x\ 100}{przychod\ ze\ sprzedazy}$ = $\frac{M\ x\ 100}{p}$

• Wzrost sprzedaży o 1 zł przyniesie wzrost marży o 1 x Wm

• Jeżeli wskaźnik Wm wyniesie np. 40% oznacza to, że wzrost przychodu ze sprzedaży o 1 zł przyniesie wzrost marży na pokrycie o 40 groszy.

• Wskaźnik ten podaje prawdziwe informacje w sytuacji, gdy przyrost przychodów ze sprzedaży nie powoduje wzrostu kosztów stałych, a przedsiębiorstwo znajduje się powyżej progu rentowności

Analiza wrażliwości przy zmianach w poziomie kosztów stałych – DŹWIGNIA OPERACYJNA

• Dźwignia operacyjna jest miarą wagi kosztów stałych w ogólnej strukturze kosztów

• Jej działanie jest silniejsze w podmiotach z większym udziałem kosztów stałych

• W podmiotach o dużym udziela kosztów zmiennych w strukturze kosztów dźwignia operacyjna jest niska (słabsza)

• Jeżeli wolumen produkcji oddala się od progu rentowności, poziom dźwigni operacyjnej maleje, wzrasta natomiast marża bezpieczeństwa

• Dźwignia operacyjne jest zatem odwrotnością współczynnika marży bezpieczeństwa (P-Po) / P lub (x-xo) / x

• Miarą dźwigni operacyjnej jest stopa dźwigni operacyjne (SDO), zwana wskaźnikiem elastyczności (lub współczynnikiem elastyczności zysku względem sprzedaży)

• SDO wskazuje o ile % zmieni się wynik ze sprzedaży przy danym poziomie sprzedaży, jeżeli przychód ze sprzedaży zmieni się o 1%

SDO = $\frac{marza\ pokrycia}{wynik\ ze\ sprzedazy}$ = $\frac{M}{\text{WF}}$

• Jeżeli sprzedaż zwiększy się o 1%, to zysk wzrośnie o SDO x 1

• W progu rentowności SDO jest nieokreślony (zysk przyjmuje wartość zero)

• Poniżej progu rentowności wartość SDO jest dodatni, poniżej – ujemny

• Im wyższy SDO tym wynik ze sprzedaży jest bardziej wrażliwy na wahania wielkości sprzedaży

Przykład:

Założenia (1)

k = 50 zł (w tym 10 zł to wynagrodzenia)
p = 100 zł
K = 60 000 zł
x = 2 000 szt

Firma podjęła decyzję o zmianie systemu wynagradzenia pracowników produkcyjnych. System akordowy zastąpiony został systemem czasowym. Stałe koszty wynagrodzeń dla produkcji 2 000 szt wynoszą 20 000 zł

RZiS

Wyszczególnienie	Dotychczasowa struktura kosztów	Nowa struktura kosztów
Przychody ze sprzedaży	200 000	200 000
Koszty zmienne	- 100 000	- 80 000
Marża pokrycia	100 000	120 000
Koszty stałe	- 60 000	- 80 000
Wynik ze sprzedaży	40 000	40 000

Narzędzie pozwalające wskazać optymalny wariant

Wyszczególnienie	Dotychczasowa struktura kosztów	Nowa struktura kosztów
Próg rentowności (xo)	1 200	1 333
Marża bezpieczeństwa (Mb)	0,4	0,33
SDO	2,5	3
Przesunięcie progu rentowności (Δ Xo)	0,6	0,66

Xo = K/m
Mb = (x-xo) / x bieżącą sprzedaż można zmniejszyć o 40% by nie ponieść straty
SDO = M/WF (100 000 / 40 000) i (120 000 / 40 000) jeżeli sprzedaż zmieni się o 10% to WF zmieni się o 25 lub 30 %
Δ Xo = K/M (60 000 / 100 000) i (80 000 / 120 000)

Założenie II
Produkcja i sprzedaż spadną o 10% w stosunku do założeń pierwotnych – jak zmieni się WF?
SDO (2,5) i (3,0)

RZiS

Wyszczególnienie	Dotychczasowa struktura kosztów	Nowa struktura kosztów
Przychody ze sprzedaży	180 000	180 000
Koszty zmienne	- 90 000	- 72 000
Marża pokrycia	90 000	108 000
Koszty stałe	- 60 000	- 80 000
Wynik ze sprzedaży	30 000	28 000

ANALIZA KWZ (CVP)
Analiza progu rentowności przy produkcji wieloasortymentowej

m 1,2,3,……n oznacza jednostkową marżę pokrycia dla n-tego wyrobu
x 1,2,3,…….n oznacza wielkość produkcji / sprzedaży n-tego produktu

Próg rentowności będzie osiągnięty, gdy globalna marża pokrycia będzie równa kosztom stałym, czyli gdy suma cząstkowych marż pokrycia będzie równa kosztom stałym:

m₁x₁ + m₂x₂ + …… + m_nx_n = K

WARTOŚCIOWY PRÓG RENTOWNOŚCI

Formuła ogólna

P₀ = $\frac{K}{\frac{\sum_{}^{}M}{\sum_{}^{}P}}$ mianownik udział globalnej marży pokrycia w wartości sprzedaży

P₀ = $\frac{K}{1 - \ \frac{K2}{p}}$

W celu wskazania struktury asortymentowej sprzedaży poszczególnych produktów można posłużyć się jedną z dwóch metod:

1. Segmentowa

2. Przeciętnej stopy marży pokrycia

METODA SEGMENTOWA

• Polega na wyznaczaniu progu rentowności dla poszczególnych asortymentów (wskazując przykładowe rozwiązanie ilościowego progu rentowności)

• Wymagania:

• Należy agregować odrębnie koszty stałe związane z wytworzeniem poszczególnych asortymentów

• Pozostałe koszty stałe należy rozdzielać między asortymenty proporcjonalnie do realizowanej lub planowanej marży pokrycia

• Segmentowa analiza progu rentowności możliwa jest tylko w systemie wielostopniowego rachunku kosztów zmiennych

• Próg rentowności dla i-tego asortymentu:

X_oi = K_i / m_i

• Próg wartościowy:

Po = $\sum_{}^{}{(xoi\ x\ pi)}$

Przykład:

Przedsiębiorstwo wytwarza 3 asortymenty produktów.
Dane:

Asortyment	A	B	C
Jednostkowy koszt zmienny (zł)	10	12	11
Jednostkowa cena sprzedaży (zł)	25	18	20
Koszty stałe przypisane asortymentowi (zł)	3 000	8 000	5 000
Koszty stałe całego przedsiębiorstwa	25 000

Rozwiązanie:

Wyszczególnienie	A	B	C	Suma
m	15	6	9	30
Ks asortymentu	3 000	8 000	5 000
Ks „wspólne”	12 500	5 000	7 500	25 000
xo	1 033	2 167	1 389
Po	25 825	39 006	27 780	92 611

METODA PRZECIĘTNEJ STOPY MARŻY POKRYCIA

• Metoda ta wymaga następujących informacji:

  • Jednostkowa cena sprzedaży każdego asortymentu

  • Jednostkowy koszt zmienny każdego asortymentu

  • Koszty stałe całego przedsiębiorstwa

  • Rozmiary sprzedaży poszczególnych wyrobów gotowych

• Etapy postępowania:

  • Ustalenie % struktury ilościowej sprzedaży poszczególnych asortymentów (U)

  • Obliczenie średniej marży na pokrycie: m = $\sum_{}^{}{(m\ x\ Ui)}$

  • Wyznaczenie umownego progu rentowności: x = $\frac{K}{m}$

  • Obliczenie ilościowego progu rentowności dla poszczególnych asortymentów xoi = xo (umowny) x Ui

  • Ustalenie wartościowego progu rentowności Po = $\sum_{}^{}{(xoi\ pi)}$

Przykład:

Przedsiębiorstwo wytwarza 3 asortymenty produktów.
Dane:

Asortyment	A	B	C
Jednostkowy koszt zmienny (zł)	20	23	10
Jednostkowa cena sprzedaży (zł)	30	48	21
Wielkość sprzedaży (szt)	1 000	1 200	1 300
Koszty stałe całego przedsiębiorstwa	29 800

Rozwiązanie:

Wyszczególnienie	A	B	C	Suma
m	10	25	11	46
U	0,286	0,343	0,371	1
U x m	2,86	8,575	4,081	15,516 (m)
xo	549	659	713	1 921
Po	16 470	31 632	14 973	63 075

Umowne xo = 29 800 / 15,516 = 1 921

Formuła ogólna:

Wyszczególnienie	A	B	C	Suma
m	10	25	11
m x	10 000	30 000	14 300	54 300
p x	10 000	57 600	27 300	114 900

Po = 29 800 / (54 300 / 114 900) = 29 800 / 0,47258 = 62 058

RACHUNEK KOSZTÓW RZECZYWISTYCH

• Rachunek kosztów aktualnie poniesionych

• Uwzględnia:

  • Rzeczywiście poniesione koszty bezpośrednie

  • Rzeczywiście poniesione koszty pośrednie

RACHUNEK KOSZTÓW NORMALNYCH

• Stosowany jest w celu oddzielenia kosztów wynikających z niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych (nieuzasadniona część kosztów pośrednich)

• Normalne wykorzystanie zdolności produkcyjnych – przeciętny poziom zdolności, osiągany w typowych warunkach na przestrzeni ostatnich okresów oraz oczekiwany w następnych okresach

• Uwzględnia:

  • Rzeczywiste zużycie i ceny kosztów bezpośrednich

  • Planowane (normalne) stawki kosztów pośrednich:

$$\frac{planowane\ roczne\ koszty\ posrednie}{planowana\ wielkosc\ produkcji}$$

RACHUNEK KOSZTÓW BUDŻETOWANYCH

• Rachunek kosztów planowanych

• Uwzględnia:

  • Planowane ceny kosztów bezpośrednich (ceny materiałów, stawki płac) w odniesieniu do rzeczywistej wielkości produkcji

  • Planowana stawka kosztów pośrednich (jak w rachunku kosztów normalnych)

RACHUNEK KOSZTÓW STANDARDOWYCH

• Rachunek kosztów normatywnych

Wykład 9 26-04-2015

1. Cele budżetowania:

• umożliwienie realizacji przyjętych strategii działalności przedsiębiorstwa

• pomoc w planowaniu i organizacji pracy

• planowanie zaangażowania i zużycia zasobów naturalnych, ludzkich, finansowych i niematerialnych

• zapewnienie koordynacji działań różnych jednostek organizacyjnych przedsiębiorstwa

• umożliwienie poznania poziomu wpływów i wydatków na etapie planów a nie w momencie ich poniesienia

• motywowanie kadry zarządzającej i pracowników do efektywnego i racjonalnego działania

• obniżenie poziomu ryzyka, niepewności działalności przedsiębiorstwa

• racjonalne zarządzanie zasobami przedsiębiorstwa

• monitorowanie działalności przedsiębiorstwa.

  1. Budżet (w sensie mikroekonomicznym)

• plan o największym stopniu precyzji

• plan wyrażony numerycznie

• plan obejmujący krótki horyzont czasowy (do 12 miesięcy)

  1. Budżet:

• obejmuje generalnie 1 rok(budżet roczny)

• budżet roczny jest dzielony na krótsze okresy (budżety kwartalne, miesięczne itp.)

• na skutek nowej informacji budżety miesięczne ulegają zmianom – budżety elastyczne – budżetowanie jest procesem ciągłym (kroczącym)

  1. Rodzaje budżetów:

• Sztywne i elastyczne

• Główne i funkcjonalne (cząstkowe)
  budżety główne (np. RZiS) powstają z funkcjonalnych
  b. kosztów produkcji, zaopatrzenia w surowce, k. zarządu budżety funkcjonalne

  1. Etapy budżetowania (wg C. Drury):

1. przekazywanie szczegółowych danych o przyjętej polityce budżetowej i wytycznych dla osób odpowiedzialnych za sporządzanie budżetów

2. określenie czynników ograniczających wielkości wyjściowe

3. sporządzenie budżetu sprzedaży (I budżet, jaki sporządza jednostka budżetująca koszty)

4. wstępne sporządzanie różnorodnych budżetów cząstkowych (odcinkowych, funkcjonalnych)

5. negocjowanie budżetów cząstkowych z przełożonymi

6. koordynowanie i weryfikacja budżetów

7. finalne zatwierdzanie i przyjęcie budżetów

8. opracowanie budżetu głównego

9. stała weryfikacja budżetów w trakcie ich realizacji

10. kontrola

    1. Zadania budżetów:

• PLANOWANIE
  budżetowanie jest wsparciem planowania roczne działalności jednostki

• KOORDYNACJA
  koordynacja działań różnych części jednostki, które powinny się wzajemnie harmonizować (budżety cząstkowe łączą się w budżet główny muszą więc być ze sobą skorelowane)

• KOMUNIKACJA
  budżety są kanałem przesyłania oczekiwań kierownictwa wobec menadżerów odpowiedzialnych za wdrażanie budżetów

• MOTYWACJA
  budżety powinny motywować do osiągnięcia wytycznych zadań
  budżet jest pisemnym wyrazem oczekiwań kierowanych w danym okresie do danego obszaru działalności jednostki

• KONTROLA
  budżet jest instrumentem kontroli – stanowi podstawę do systematycznego porównywania danych budżetowych z wynikami rzeczywistymi

• OCENA
  budżet służy ocenie osiągnięć menadżerów w zakresie powierzonych im zadań

Przykład

Spółka wytwarza dwa produkty: A i B.

Materiałami bezpośrednimi są: materiał X, Y, W, Z.

Na wytworzenie 10 szt. produktów A potrzeba: 10 kg materiałów X

2 kg materiałów Y

Na wytworzenie 20 szt. produktów B potrzeba: 20 kg materiałów W

6 kg materiałów Z

Zapas początkowy produktów A wynosi 200 szt., B – 400 szt.

Globalna sprzedaż produktów A to 4000 szt. miesięcznie, B – 6000 szt.

Spółka przewiduje utrzymywanie zapasu produktów w wysokości 10% miesięcznej sprzedaży.

Zapas początkowy materiałów jest następujący:

X 10 kg po 6 zł/kg W 10 kg po 4 zł/kg

Y 5 kg po 8 zł/kg Z 8 kg po 10 zł/kg

Zapas końcowy materiałów powinien zapewnić 50% miesięcznej wielkości normalnej produkcji wyrobów A i B.

Cena materiałów w najbliższym miesiącu nie ulegnie zmianie.

Wytworzenie 10 szt. produktu A wymaga zużycia:

5 godzin roboczych pracowników wykwalifikowanych oraz

2 godziny robocze pracowników niewykwalifikowanych.

Wytworzenia 20 szt. produktów B wymaga natomiast zużycia:

12 godzin roboczych pracowników wykwalifikowanych oraz

14 godzin roboczych pracowników niewykwalifikowanych.

1 godz. robocza pracownika wykwalifikowanego kosztuje 8 zł, a niewykwalifikowanego 5 zł.

Koszty pośrednie produkcji rozliczane są w stosunku do roboczogodzin:

zmienne koszty pośrednie wynoszą 6 zł/godzinę roboczą,

stałe koszty pośrednie miesięcznie 30 900 zł.

Cena każdego produktu ustalana jest poprzez doliczenie 20% marży w odniesieniu do wyrobu A oraz 10% - do wyrobu B (w zaokrągleniu do 1 zł).

Na podstawie danych należy sporządzić budżet wielkości produkcji, budżet kosztów produkcji, budżetowany

Rozwiązanie:

Koszty standardowe:

Standardy kosztów zużycia materiałów na 1 szt produktu

Materiały X (10/10) 1 kg/szt x 6 zł/kg = 6 zł/szt

Materiały Y (2/10) 0,2 kg/szt x 8 zł/kg = 1,6 zł/szt

Materiały W (20/20) 1 kg/szt x 4 zł/kg = 4 zł/szt

Materiały Z (6/20) 0,3 kg/szt x 10 zł/kg = 3zł/szt

Standardy kosztów wynagrodzeń bezpośrednich na 1 szt produktu

A) (5/10) 0,5h x 8 zł/h = 4 zł/szt

(2/10) 0,2h x 5 zł/h = 1 zł/szt

5 zł/szt

B) (12/20) 0,6h x 8 zł/h = 4,8 zł/szt

(14/20) 0,7h x 5 zł/h = 3,5 zł/szt

8,3 zł/szt

Standardy kosztów pośrednich produkcji na 1 szt produktu:

koszty pośrednie zmienne:

A) (5+2)/10 0,7 rbh/szt x 6 zł/rbh = 4,2 zł/szt

B) (12+14)/20 1,3 rbh/szt x 6 zł/rbh = 7,8 zł/szt

koszty pośrednie stałe:

30 900 zł/ m-c

Budżet wielkości produkcji:

Wyszczególnienie (szt.)	A	B
1. Sp. 2. Sprzedaż 3. Sk.	200 4 000 0,1 x 4 000 = 400	400 6 000 0,1 x 6 000 = 600
Produkcja (3 + 2 - 1)	4200	6 200

Budżet kosztów produkcji:

Wyszczególnienie	A	B
Produkcja	4 200	6 200
Zużycie materiałów	7,6	7
Kosz wynagrodzeń	5	8,3
Koszty pośrednie zmienne	4,20	7,8
Koszty pośrednie stałe	1,97	3,65
Razem jednostkowy pełny koszt wytworzenia	18,77	26,75
Całkowity koszt wytworzenia	78 834	165 850

Budżetowy RZiS

Wyszczególnienie	Wyrób A	Wyrób B
Cena jednostkowa	23,00	29,00
Wielkość wytworzenia	4 000	6 000
Przychody ze sprzedaży	92 000	174 000
Koszt wytworzenia sprzedanych produktów	75 000	160 500
Wynik brutto ze sprzedaży	16 920	13 500

Przykład 2

Należy sporządzić następujące budżety dla roku następnego, opierając się na przedstawionych poniżej danych:

• budżet produkcji,

• budżet zakupów,

• budżet kosztów produkcji.

Koszty standardowe są następujące:

Wyszczególnienie	Ilość	Jednostkowa cena (£)	Produkt ( £)
Materiały bezpośrednie, w tym:	W produkcie A (kg)	W produkcie B (kg)
X	24	30	2,00
Y	10	8	5,00
Z	5	10	6,00
Płace bezpośrednie, w tym:	Na rzecz produktu A (godz.)	Na rzecz produktu B (godz.)	Koszt roboczogodziny (£)
Robotnicy niewykwalifikowani	10	5	3,00
Robotnicy wykwalifikowani	6	5	5,00

Pośrednie koszty produkcji są rozliczane w stosunku do bezpośrednich roboczogodzin, natomiast inne koszty pośrednie są rozliczane według stawki 20% w stosunku do kosztów produkcji. Narzut zysku wynosi 20% kosztu własnego.

Inne budżetowane wielkości w roku są następujące:

Wyszczególnienie	Materiał
	X
Zapas początkowy w cenie standardowej (£)	60 000
Zapas końcowy w cenie standardowej (£)	70 000
Pośrednie koszty produkcji (£)	90 000
Bezpośrednie roboczogodziny	75 000
	Produkty
	A
Zapas początkowy wyrobów gotowych (£)	152 000
Zapas końcowy wyrobów gotowych (£)	190 000
Sprzedaż w cenach standardowych (£)	1 368 000

Dotyczące wyrobu A:
- Standard kosztu zużycia materiałów:
X 24 kg/szt x 2 £/kg = 48 £/szt
Y 10 kg/szt x 5 £/kg = 50 £/szt
Z 5 kg/szt x 6 £/kg = 30 £/szt

- standard kosztu wynagrodzeń:
NW 10 h/szt x 3 £/h =30 £/szt
W 6 h/szt x 5 £/h = 30 £/szt

Rozwiązanie:

Ustalanie jednostkowego kosztu standardowego (RKP) i ceny sprzedaży

Jednostkowy koszt	Wyrób A	Wyrób B
Materiał X, Y, Z Wynagrodzenia Koszty pośrednie	128 (48 + 50 +30) 60 (30 + 30) 19,2 (16h x 90 000/75 000)	160 (60 + 60 + 40) 40 (15 +25) 12 (10h x 90 000/75 000)
1. jednostkowy koszt wytworzenia 2. inne koszty pośrednie 3. narzut zysku	207,2 41,44 (0,2 x 207,2) ≈ 49,77 (207,2 +41,44) x 0,2	212 42,4 (0,2 x 212) ≈ 50,88 (212 + 42,4) x 0,2
jednostkowa cena (1 + 2 + 3)	298,37	305,28

Produkt A: Sp. 734 szt.=152 000 / 207,2

Sk: 917 szt. = 190 000 / 207,2

Produkt B Sp: 1 208 szt. = 256 000 / 212

Sk: 1 660 szt. =352 000 / 212

Sprzedaż A: 4 585 = 1 368 000 / 298,37

B: 5 031 = 1 536 000 / 305,28

Budżet wielkości produkcji:

Wyszczególnienie (szt.)	A	B
1. Sp. (szt.) 2. Sk. (szt.) 3. Sprzedaż	734 917 4 585	1 208 1 660 5 031
Produkcja (3 + 2 - 1)	4 768	5 484

Budżet zakupu materiałów:

Wyszczególnienie	X	Y	Z
1. Sp. (kg) 2. Sk (kg) 3. Zużycie na A (kg) 4. Zużycie na B (kg)	(60 000/2) 30 000 (70 000/2) 35 000 (24 x 4 768) 114 432 (30 x 5 484) 164 520	(125 000/5) 25 000 (135 000/5) 27 000 (10 x 4 768) 47 650 (8x 5 484) 43 872	(72 000/6) 12 000 (75 000/6) 12 500 (5 x 4 768) 23 840 10 x 5 484) 54 840
I. zakup (kg) (2+3+4-1) II. jednostkowa cena	283 952 2	93 552 5	79 180 6
wartość zapasu (I x II)	567 904	467 760	475 080

łączna wartość zakupów 1 510 744

Budżet całkowitych kosztów produkcji:

Wyszczególnienie	Wyrób A	Wyrób B
1. produkcja (szt.) 2. zużycie materiałów (zużX *cenaX +zużY *cenaY + zużZ *cenaZ) 3. koszty wynagrodzeń (jedn. koszt wynagrodzeń* produkcja) 4. koszty pośrednie produkcji (jedn. koszty pośrednie prod.* produkcja) 5. całkowity koszt wytworzenia (2 +3 +4) jednostkowy koszt wytworzenia (5/1)	4 768 610 304 286 080 91 545,6 987 929,6 207,2	5 484 877 440 219 360 65 808 1 162 608 212

Wykład 10 17-05-2015

RACHUNEK KOSZTÓW STANDARDOWYCH
Kontrola budżetowa

1. Kontrola budżetowa:

• Polega na mierzeniu aktualnych wyników rzeczywistych i porównywaniu ich z wynikami założonymi w budżecie

• Rezultat tego porównania stanowi podstawę decyzji menedżerskich, podejmowanych dla skorygowania trendów nieprawidłowych

  1. Korzyści ze stosowania kontroli budżetowej

• zapewnia realizację planów ujętych w postaci budżetu,

• umożliwia regularne informowanie kierownictwa przedsiębiorstwa o aktualnym stanie realizacji założeń budżetowych

• pozwala ujawniać i analizować przyczyny pozostałych rozbieżności między wynikami zakładanymi a osiągniętymi

• sprzyja maksymalizowaniu efektywności operacji prowadzonych przez przedsiębiorstwo (poprzez dostarczanie regularnie informacji o relacjach pomiędzy stanami osiąganymi, a wstępnie zakładanymi)

  1. Problemy praktyczne, związane z wdrażaniem kontroli budżetowej

• Sporządzenie dobrego i realistycznego budżetu

• Znalezienie takich sposobów rejestracji rzeczywistych wyników, które umożliwiłyby ich porównywanie z budżetem

• Przypisanie poszczególnym menedżerom odpowiedzialności za sporządzenie różnych budżetów i śledzenie rzeczywiście osiąganych wyników

• Skłanianie menedżerów do podejmowania odpowiednich działań na podstawie oceny relacji między wynikami osiąganymi a budżetowymi

  1. Analiza wariancji kosztowych

• Obejmuje porównanie rzeczywistego zużycia ilościowego oraz cen poszczególnych kategorii ze standardowym zużyciem ilościowym oraz cenami

• Ogólny model analizy wariancji kosztowych obejmuje wariancję całkowitą, którą można podzielić na:

  • Wariancję cenową

  • Wariancję ilościową

(1) (2) (3)
RP x RQ SP x RQ SP x SQ

Wariancja cenowa (1) – (2)	Wariancja ilościowa (2) – (3)
Wariancja całkowita (1) – (3)

RP – rzeczywista cena jednostki fizycznej danej kategorii
RQ – rzeczywiste zużycie ilościowe w jednostkach fizycznych
SP – standardowa cena jednostki fizycznej danej kategorii
SQ – standardowe zużycie ilościowe w jednostkach fizycznych

Wariancja cenowa: (RP x RQ) – (SP x RQ) = RQ (RP – SP)
Wariancja ilościowa: (SP x RQ) – (SP x SQ) = SP (RQ – SQ)
Wariancja całkowita: RP x RQ – SP x SQ (rzeczywisty koszt – standardowy koszt)
Wariancja cenowa: RQ (RP – SP) (rzeczywista ilość np. zużytych materiałów x (rzeczywista cena – standardowa cena)
Wariancja ilościowa: SP (RQ – SQ) (standardowa cena np. za materiał x (rzeczywista ilość zużytych materiałów – ilość standardowa))

1. Analiza wariancji – przyczyny wystąpienia wariancji materiałowych

Wariancja	Przykładowe przyczyny wystąpienia wariancji
Cenowa	- Zmiana warunków rynkowych (zmiana ogólnego poziomu cen) - Korzystanie z niewłaściwych źródeł dostaw materiałów - zakup materiałów o niskiej wartości
Ilościowa	- Niewłaściwy transport - Wykorzystanie materiałów o niskiej jakości - Nieodpowiednie zabezpieczenie składowanych materiałów – kradzieże materiałów - Niewłaściwe warunki przeprowadzonej kontroli jakości - Zmiany metod produkcji
Przyczyny wystąpienia wariancji kosztów płac
Cenowa (stawek płac)	- Podwyżki płac nieuwzględnione w standardach - zaangażowanie do wykonania danego zadania pracowników o nie odpowiednich kwalifikacjach
Ilościowa (wydajności)	- Stosowani niewłaściwych materiałów - Zróżnicowanie umiejętności pracowników - Nieodpowiednia konserwacja maszyn i urządzeń - Zastosowanie nowych maszyn, urządzeń, narzędzi - Zmiany metod produkcji - Źle zaplanowany cykl produkcyjny - zmian standardów jakościowych

1. Rachunek wariancji kosztów (przykład)

Rachunek kosztów standardowych

Materiały bezpośrednie 6 kg/szt x 4 zł/kg = 24 zł/szt
Płace bezpośrednie 8 rbh/szt x 2 zł/rbh = 16 zł/szt
Koszty pośrednie zmienne 8rbh/szt x 11 zł/rbh = 88 zł/szt
Koszty pośrednie stałe 506 160 zł

Nominalny poziom zdolności produkcyjnych 35 000 rbh
Planowana wielkość produkcji 400 szt
Rzeczywista wielkość produkcji wyniosła 350 szt

WARIANCJA KOSZTÓW ZUŻYTYCH MATERIAŁÓW BEZPOŚREDNICH

Rzeczywiste koszty zużycia materiałów : 2 000 kg x 3,8 zł/kg = 7 600 zł

Analiza wariancji:

Koszt rzeczywisty : 7 600 zł
Kosz standardowy: 350 x 24 = 8 400 zł

Wariancja materiałowa całkowita 800zł (wariancja korzystna)

W tym:
Wariancja cenowa: 2 000 (3,8 – 4) = 400 (K)
Wariancja ilościowa: 4 (2 000 – 2 100) = 400 (K) 350 x 6 = 2 100
Suma: 400 + 400 = 800

WARIANCJA KOSZTÓW WYNAGRODZEŃ BEZPOŚRENICH

Rzeczywiste koszty wynagrodzeń: 2 000 rbh x 2,3zł/rbh = 6 670 zł

Analiza wariancji:

Koszt rzeczywisty: 6 670 zł
Koszt standardowy: 350 x 16 = 5 600 ł

Wariancja kosztów płac całkowita 1 070 zł (wariancja niekorzystna)

W tym:
Wariancja cenowa (stawek płac): 2 900 (2,3 – 2) = 870 (N)
Wariancja ilościowa (wydajności) : 2 (2 900 – 2 800) = 200 (N) 350 x 8 = 2 800
Suma: 870 + 200 = 1 070 (N)

WARIANCJA KOSZTÓW POŚREDNICH ZMIENNYCH

Rzeczywiście poniesione koszty pośrednie zmienne: 28 565 zł
Rzeczywisty jednostkowy koszt: 28 565 / 2 900 = 9,85 zł/rbh

Analiza wariancji:

Koszt rzeczywisty: 28 565 zł
Koszt standardowy: 350 x 88 = 30 800 zł

Wariancja całkowita kosztów pośrednich zmiennych: 2 235 zł (K)

W tym:
Wariancja cenowa: 2 900 (9,85 – 11) = 3 335 (K)
Wariancja ilościowa: 11 (2 900 – 2 800) = 1 100 (N) 350 x 8 = 2 800
Suma: 3 335 + 1 100 = 2 235 (K)

WARIANCJA KOSZTÓW POŚREDNICH STAŁYCH

Rachunek kosztów zmiennych

Planowana roczna wartość kosztów: 506 160 zł
Planowana miesięczna wartość kosztów: 42 180 zł
Rzeczywiste poniesione koszty: 44 250 zł

Analiza wariancji:

Wariancja budżetowa (cenowa): 44 250 – 42 180 = 2 070 (N)

Rachunek kosztów pełnych

Planowana roczna wartość kosztów: 506 160 zł
Planowana miesięczna wartość kosztów: 42 180 zł
Normalny poziom zdolności produkcyjnych: 35 000 rbh
Rzeczywiście poniesione koszty: 44 250 zł

Stawka kosztów planowanych stałych: 506 160 / 35 000 = 14,46
Według standardów liczba przepracowanych godzin wynosi: 2 800 rbh
Koszt standardowy alokowany w produktach wynosi: 2 800 x 14,46 = 40 488

Wariacja całkowita: 44 250 – 40 488 = 3 762 (N)

W tym:
Wariancja cenowa: 44 250 – 42 180 = 2 070 (N)
Wariancja ilościowa: 42 180 – 40 488 = 1 692 (N)
Suma: 2 070 + 1 692 = 3 762 (N)

Przykład 2 C.D. zad z str. 31

Koszt rzeczywisty
Wolumen produkcji A: 3 000 kg B: 6 300 kg

Zużyte materiały:

X 3 100 x 5,50
Y 550 x 8,70
W 6 300 x 3,50
Z 2 000 x 9,80

Rzeczywiste przepracowane godziny przez pracowników bezpośrednich:

A: pracownicy wykfalifikowani: 1 600 h

Pracownicy niewykfalifikowani: 580 h

B: pracownicy wykwalifikowani: 3 700 h

Pracownicy nie wykfalifikowani: 4 450 h

Łączna wartość kosztów wynagrodzeń pracowników wykfalifikowanych wynosiła 39 750, a niewykfalifikowanych 25 150 zł

Stawka kosztów pośrednich zmiennych wynosiła 5,5 zł/rbh
Stałe koszty pośrednie poniesione w danym miesiącu wynoszą: 41 700 zł

Na podstawie danych podać standardy cenowe i ilościowe w zakresie kosztów, a następnie wyznaczyć wariancję materiałów bezpośrednich, wynagrodzeń, kosztów pośrednich.

ROZWIĄZANIE

Wariacje kosztów zużytych materiałów bezpośrednich

Materiał X

Wariancja całkowita: 17 050 – 18 000 = 950 (K)
W tym:
Wariancja cenowa: 3 100 (5,5 – 6) = 1 550 (K)
Wariancja ilościowa: 6 (3 100 – 3 000) = 600 (N) 1 x 3 000 = 3 000

Materiał Y

Wariancja całkowita: 4 785 – 4 800 = 15 (K)
W tym:
Wariancja cenowa: 5 050 (8,7 – 8) = 385 (N)
Wariancja ilościowa: 8 (5 050 - 600) = 400 (K) 0,2 x 3 000 = 600

Materiał W

Wariancja całkowita: 22 050 – 25 200 = 3 150 (K)
W tym:
Wariancja cenowa: 6 300 (3,5 – 4) = 3 150 (K)
Wariancja ilościowa: 4 (6 300 – 6 300) = 0 1 x 6 300 = 6 300

Materiał Z

Wariancja całkowita: 19 600 – 18 900 (N)
W tym:
Wariancja cenowa: 2 000 x (9,8 – 10) = 400 (K)
Wariancja ilościowa: 10 x (2 000 – 1 890) = 1 100 (N)

WARIANCJA KOSZTÓW WYNAGRODZEŃ BEZPOŚRENICH

Stawka pracownika W 39 750 / 5 300 = 7,5 zł/h
Stawka pracownika NW 25 150 / 5 030 = 5 zł/h

	Wyrób A	Wyrób B
	Pracownicy W	Pracownicy NW
Wariacja całkowita	12 000 – 12 000 = 0	2 900 – 3 000 = 100 (K)
Wariancja cenowa	1 600 x (7,5 – 8) = 800 (K)	580 x (5 -5) = 0
Wariancja ilościowa	8 x (1 600 – 1 500) = 800 (N)	5 x (580 – 600) = 100 (K)

WARIANCJA KOSZTÓW POŚREDNICH ZMIENNYCH

	Wyrób A	Wyrób B
Wariancja całkowita	11 990 – 12 600 = 610 (K)	44 825 – 49 140 = 4 315 (K)
Wariancja cenowa	2 180 (5,5 – 6) = 1 090 (K)	8 150 (5,5 – 6) = 4 075 (K)
Wariancja ilościowa	6 (2 180 – 2 100) = 480 (N)	6 (8 150 – 8 190) = 240 (K)

WARIACJA KOSZTÓW POŚREDNICH STAŁYCH
(RKZ)

Wariancja całkowita (budżetowa) 41 700 – 30 900 = 10 800 (N)