TEORIA PODATKU – EGZAMIN

Proste reguły opodatkowania noszą w sobie znamiona zarówno idee powszechności jak i ideę sprawiedliwości opodatkowania.

1. Koncepcje podatkowe na gruncie liberalnej myśli ekonomicznej

(A. Smith, D. Ricardo, J.B. Say)

• Fundament stanowi teza o obiektywnych prawach natury, które funkcjonują w obszarze gospodarki

• Należy chronić podatników przed działaniem władzy naruszającej „naturalny porządek rzeczy w gospodarce”

• Zespół dyrektyw nakazujących w szczególny sposób chronić dobro prywatne (dobro podatnika) w kolizji z dobrem publicznym (państwo)

• Sformułowała zasady odnoszące się do:

- techniki opodatkowania (pewność, dogodność, taniość)

- etyki opodatkowania (sprawiedliwe rozkładanie ciężaru podatkowego)

• Zarysowane zostały reguły dotyczące przerzucalności podatku

• Akcentowano konieczność ustanowienia gwarancji dla ochrony źródeł podatku.

• Krytycznie odnoszono się do zjawiska fiskalizmu podatkowego –polityka fiskalna nie tylko niszczyła źródło podatku, ale w perspektywie czasowej destrukcyjnie wpływała na dochody budżetowe.

• Twórca liberalnej koncepcji ekonomicznej, w którą wpisał koncepcję podatkową, łączył zasady podatkowe z gospodarką i społecznymi uwarunkowaniami.

• Koncentruje się na:

• zasadach podatkowych

• koncepcji przerzucalności podatków

• przesłankach kształtowania polityki fiskalnej

• uwarunkowaniach politycznych gospodarczych i społecznych opodatkowania

• trzy motywy, które wpłynęły na myśl podatkową A. Smitha:

1. negatywne - doświadczenia wynikające z koncepcji oparcia wymiaru podatków na poborcach podatkowych.

W modelu dzierżawy podatkowej podstawowe znaczenie spełniał system poborców podatkowych, generalny i ustanowieni przez niego regionalni, dokonywał poborów w imieniu władcy podatków w sposób arbitralny.

Idea funkcjonowania poborcy podatkowego opierała się na następujących regułach:

• władca odstępuje roszczenie podatkowe w zamian za stałą sumę poborcy podatkowemu

• poborca dokonuje oszacowania ogólnego poziomu możliwego do uzyskania dochodu

• podstawą do opodatkowania staje się powszechny spis ludności

• spis ludności pozwala poborcy określić przypuszczalne, prawdopodobne dochody podatkowe

• poborca dokonuje przedpłaty kwoty podatku na rzecz panującego , a różnicę pomiędzy podatkiem zapłaconym, a rzeczywistym stanowi jego dochód.

Następstwem działań poborcy był nasilony fiskalizm, który rujnował podatników.

Smith uważał za konieczne określenie takich zasad podatkowych, które chroniłyby podatnika przed nadużyciem ze strony władzy. Miały przeciwstawić się arbitralnemu, swobodnemu działaniu władzy i chronić przed uciskiem fiskalnym.

1. Wzorował się pracach Monteskiusza

Monteskiusz – podatki państwowe są udziałem, jaki każdy obywatel oddaje z tego, co posiada. Podatnik musi mieć zagwarantowane prawo do części pozostałej po zapłaceniu podatku.

Pewność– swobodne korzystanie z majątku pozostałym po zapłaceniu podatku,

• państwo ma zapewnić bezpieczeństwo prawne podatnikowi, polegające na nienaruszalności pozostałego po opodatkowaniu dochodu.

Ciężar podatku – wysokość podatku jest pochodną potrzeb państwa – nie to co podatnik może oddać, tylko to co powinien.

1. Liberalna myśl ekonomiczna nakazywała mu formułować tezy podatkowe w związku, a nie w oderwaniu od praw określanych jako „ obiektywne prawa natury” – mechanizm rynkowy, który jest jedynym naturalnym sposobem prowadzenia działalności gospodarczej.

Prawa natury (rynek) poprzez swoje działanie uruchamiają mechanizmy samoregulujące, które bez ingerencji państwa zapewniają właściwe funkcjonowanie gospodarki – ingerencja państwa w życie gospodarcze staje się w większości przypadków zbędna.

• Przemysł i usługi żyją rytmem, który wynika z konkurencji – sprzeciwiał się działaniom państwa, które miały na celu poprzez prawo stanowione chronić przemysł i usługi przed konkurencją.

• Rynek reguluje ceny i ilości towarów stosownie do popytu, równocześnie reguluje dochody wszystkich, którzy współdziałają w celu wytworzenia towarów i usług

• Władza stanowiąca podatki, jeśli chce skutecznie realizować dochody podatkowe, musi uwzględnić w swoim działaniu fakt, że życiem gospodarczym i społecznym rządzą obiektywne prawa natury.

Zasady podatkowe i ich znaczenie wg. A. Smitha.

• Zasada dogodności opodatkowania

  • termin poboru podatku – każdy podatek powinno się ściągać w takim czasie, aby podatnikowi było jak najdogodniej go zapłacić – czyli termin nie może być ustalony arbitralnie

  • sposób poboru podatku–jak najdogodniej płacić podatnikowi, przepisy winny dotyczyć dochodu realnego, będącego w posiadaniu podatnika.

  • podatków bezpośrednich – od zysku, od płacy, od czynszu z ziemi, od czynszu z domów, od renty gruntowej – wymiaru podatków dokonuje się przy udziale administracji skarbowej.

  • podatków pośrednich – technika wymiaru uwzględnia przerzucalność podatku, jest on płacony w cenie dóbr konsumpcyjnych (towaru i usługi ), płaci się je stopniowo w małych ilościach, w miarę jak dokonuje się zakupów, można zmniejszyć ciężar podatkowy całkowicie lub częściowo, wówczas gdy staje się on zbyt uciążliwy, gdyż podatnik, może według własnego uznania albo kupować, albo nie kupować

Prawa natury (rynek) określają naturalne i obiektywnie uzasadnione dla poszczególnych rodzajów dochodów podatkowych terminy ich płatności.

• Zasada pewności opodatkowania

ma zapobiegać dowolności działania aparatu skarbowego i gwarantować podatnikowi pobór podatku w wysokości, która wynika z przepisów prawa.

- Określoność podatku – państwo powinno gwarantować termin płatności, sposób zapłaty, sumę jaką należy zapłacić, a wszystko to powinno być jasne i zrozumiałe dla podatnika. Ma to gwarantować właściwa treść przepisów, które chronić będą podatnika przed nadużyciami ze strony administracji skarbowej.

• Zasada taniości opodatkowania

koszty poboru podatku powinny być utrzymane na możliwie najniższym poziomie zarówno jeśli chodzi o aspekt jaka suma jest zabierana podatnikowi, jak i jaka ich część będzie wydatkowana na aparat skarbowy. Taniość poboru ma zagwarantować możliwą w danych warunkach maksymalizację dochodów podatkowych poprzez ograniczenie wydatków na utrzymanie administracji skarbowe oraz konieczność ochrony źródeł opodatkowania.

• Zbyt wysoki poziom obciążeń podatkowych, hamująco wpływa na pracowitość ludu, zniechęca go do niektórych gałęzi działalności gospodarczej

• Kary i pieniężne konfiskaty mogą podatników zrujnować i położyć kres korzyściom, jakie społeczeństwo mogłoby osiągnąć dzięki uruchomieniu ich kapitałów – chodzi, że pomiędzy czynem podatnika, a karą muszą zachodzić rozsądne proporcje.

• związek między poziomem dochodów podatkowych państwa, a zakresem i formą kontroli skarbowej – negatywnie ocenia zjawisko częstych odwiedzin i badań podatników przez poborców podatkowych – ich następstwem jest udręka i ucisk, odrywanie podatnika od meritum jego działalności, ograniczany jest zapał i inicjatywa dla przedsięwzięć gospodarczych.

• Zasada równomierności opodatkowania

Benefit – (ekwiwalent, korzyści) – podatnicy powinni przyczynić się do utrzymania rządu w stosunku do ich możliwości, czyli proporcjonalnie do dochodu, jaki każdy z nich pod opieką państwa uzyskuje. Podatek to opłata, którą ponosi się w zamian za udzielaną ze strony państwa ochronę. Wysokość ciężaru podatkowego musi być wypadkową korzyści – świadczenie podatkowe, a działalność państwa na rzecz podatnika- podatnik powinien płacić za skuteczną ochronę własności, zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego państwa oraz wymiar sprawiedliwości. Wydatki państwa w odniesieniu dla indywidualnych korzyści osiąganych przez obywateli mają i muszą mieć różna wysokość:

• człowiek zamożny odnosi większe korzyści z działalności państwa niż ubogi

• w przypadku człowieka zamożnego państwo chroni większy majątek i większy dochód niż w przypadku ubogiego

• sprawiedliwa cena – podatek – musi te zależności uwzględnić

Zdolność płatnicza – podstawą są prywatne dochody pochodzące z renty, zysku i płacy.

• bogaci powinni uczestniczyć w publicznych wydatkach nie tylko proporcjonalnie do swoich dochodów, ale nieco powyżej tej proporcji. Zdolność płatnicza – maksymą sprawiedliwości podatkowej.

• nikt nie powinien płacić wyższych podatków niż jest w stanie zapłacić

• spod opodatkowania należy wyłączyć dochody, które są ukształtowane na poziomie niezbędnym do życia.

Koncepcja przerzucalności podatków

Są podatki, które płaci się nie z tego źródła dochodów, które zamierzano nim obciążyć. Dochód pochodzi z renty, zysku, płacy – podatek musi być ostatecznie zapłacony albo z któregoś z trzech źródeł, albo też ze wszystkich trzech.

O zjawisku przerzucalności podatków decydują łącznie dwie przesłanki:

• wolna konkurencja

• Oddziaływanie prostych, nieuniknionych praw ekonomicznych

Przerzucane są przede wszystkim podatki bezpośrednie(od renty gruntowej, od czynszu, od zysku, od płac). Istnieją podatki konsumpcyjne – podatki pośrednie, które przenoszone są zawsze na konsumenta.

Polityka fiskalna i jej założenia

• Zadania państwa powinny być ograniczone do niezbędnego minimum

• Prawa rynku powinny funkcjonować w sposób niezakłócony, procesy gospodarcze nie krępowane systemem nakazów i zakazów samoczynnie doprowadzają i społeczeństwo i państwo do stanu dobrobytu.

• Surowe, nadmierne podatki wywołują negatywne następstwa zarówno z punktu widzenia państwa jak i podatnika. Obniżają dochody publiczne, powodują zamieranie działalności gospodarczej.

• Na surowe podatki nakładają się następstwa wysokich ceł, które z kolei zachęcają do przemytu, niższe opłaty celne dają pewny i ustabilizowany dochód.

MYŚL PODATKOWA DAVIDA RICARDO

• Zwolennik liberalizmu ekonomicznego

• Zwraca uwagę na konflikt interesów prowadzący do poddziału społeczeństwa na zwalczające grupy. Linia konfliktu ma charakter dychotomiczny – po jednej stronie jest dynamicznie rozwijająca się grupa przemysłowców, która walczy o reprezentację w parlamencie u umocnienie swojej pozycji społecznej, a po drugiej potężni swoim majątkiem i wpływami wielcy właściciele ziemscy.

• Rynek nie gwarantuje, że wszyscy mogą piąć się w górę po schodach postępu

  Koncepcja przerzucalności podatków:

  Wskazuje na obecność w procesie produkcyjnym i społecznym trzech grup:

• Robotników – otrzymują płacę roboczą, poziom płacy jest na tyle niski, że z reguły skazany jest na minimum egzystencji

• Kapitalistów – zysk, prowadzi interesy, ryzykuje finansowo, inwestuje, musi mu więc przypadać godziwy zysk.

• Właścicieli ziemskich – rentę gruntową, odnosi zysk, zarówno kosztem robotnika, jak i kapitalisty – pobiera tylko czynsz.

• Proces przerzucania podatków sprawia, iż właściciele ziemscy stają się szczególnym beneficjentem państwa, wykorzystują mechanizm rynkowy, by odrzucić od siebie podatek, do zapłacenia którego są zobowiązani. Podatek ten obciąża kapitalistów

• Finansowy ciężar utrzymania państwa ponoszą kapitaliści

  Przerzucanie podatku od renty gruntowej:

• Podatek nie obciąża właściciela ziemskiego, ponosi go konsument. Opiera to na przesłankach:

  • Cena produktów rolnych określana jest przez wszystkie elementy, które stanowią jegokoszt, a podatek jest jednym z nich

  • podniesienie poziomu ceny o kwotę podatku jest naturalnym następstwem opodatkowania

  • wliczenie podatku do ceny gwarantuje zachowania zakładanego poziomu zysku

  • cena produktów rolnych ustalona musi być zgodnie z wymogami mechanizmu rynkowego, podatek musi być ponoszony przez konsumenta.

• Mechanizm rynkowy przenosi ciężar podatku gruntowego ostatecznie na kapitalistę.

  Przerzucanie podatku od zysku:

• Analizę przerzucania podatku od zysku prowadzi w kontekście ekonomicznych przesłanek towarzyszących zagranicznej wymianie towarów

• Podatek od zysków powinien doprowadzić towary krajowe i zagraniczne do takich samych cen

• Podatek od zysku – musi ponosić konsument, kierowany racjami ekonomicznymi kapitalista odrzuca od siebie podatek

• Uważa za złe sytuacje, w których w zamian za przywożone towary nie można wywozić towarów droższych – cena powinna obejmować kwotę równą wysokości podatku od zysku i dodatek na tyle wysoki, aby można było wywozić towary droższe.

  Przerzucanie podatku od płac:

• Podatek od płac zawsze powoduje zwiększenie płacy, zmniejsza zysk z kapitału.

• Podatek od płac pozostaje przy zyskach, gdyby każdy kapitalista podnosił swoją cenę o sumę, którą musi zapłacić za podatek, to trwałoby to w nieskończoność

  REGUŁA EDYNBURSKA I JEJ ZNACZENIE

• Opodatkowanie powinno pozostawiać każdego we względnie takiej samej sytuacji dochodowej i majątkowej w jakiej zastało

• Podatki nie powinny naruszać źródła dochodu podatkowego – stanowią one podstawę prowadzenia działalności gospodarczej, a ograniczenie go lub zniszczenie przez wysokie podatki to szkodzenie produkcji, zwalczanie lub utrudnianie procesu bogacenia się ludności

• Wyprowadzono z reguły określone zalecenia dla polityki podatkowej:

  - wysokość podatku ustalona na poziomie takim, by nie ograniczać sił finansowych podatnika.

  - interes państwa - publiczny, wymaga dbałości o zachowanie źródeł podatku

  - idea neutralności podatkowej – pod wpływem obciążenia podatkowego musi zmieniać się sytuacja dochodowa i majątkowa podatnika, nie może stanowić o przekreśleniu podstaw tej działalności, dzięki której dochód i majątek powstał.

  - sens racjonalnej polityki –po nałożeniu podatku sytuacja dochodowa i majątkowa powinna pozostawać „ tylko w miarę nie zmieniona”

1. Szkoła niemiecka - L. von Stein, A. Wagner

• Odrzucają tezy liberalizmu ekonomicznego

• Zagadnienia opodatkowania rozpatrują na podłożu ogólnej koncepcji państwa – odnosząc je do zadań, które państwo powinno spełniać

• Koncepcja sozialpolitik – zobowiązywała ona państwo do słusznej, sprawiedliwej korekty dochodu narodowego. Korekta miała być obowiązkiem państwa- państwo musi sprawiedliwie dzielić dochód narodowy, prowadzić politykę społeczną, to należy jej podporządkować funkcję systemu podatkowego

• Podatki nie pełnią wyłącznie zadań fiskalnych, należą one do podstawowych funkcji podatku, spełniają funkcje pozafiskalne – społeczne i polityczne

• Przejmowanie dochodów w formie podatków nie jest celem w samym sobie, lecz ma umożliwić funkcjonowanie „państwa dobrobytu”. Państwo dzięki podatkom tworzy inne dobra – usługi publiczne, zapewnia właściwy udział w tych usługach wszystkim grupom, warstwom i klasom społecznym.

• Najpełniejszą realizację zadań redystrybucyjnych może zapewnić socjalna funkcja opodatkowania. Zakres redystrybucji nie może naruszać wolności gospodarczej, musi gwarantować ochronę własności prywatnej i godziwy poziom zysku.

MYŚL PODATKOWA ADOLFA WAGNERA

• Punktem wyjścia są funkcje , które ma do spełnienia państwo w życiu gospodarczym i społecznym.

• Niezależność nauki o finansach od nauki ekonomii – stwarzają fundament dla utworzenia samodzielnej dyscypliny naukowej – nauka o podatkach

• Idea opodatkowania nie polega wyłącznie na realizacji celów fiskalnych,

• Podatki oprócz funkcji podatkowej, spełniają także funkcje interwencyjne (gospodarcze, społeczne i polityczne)

• Szczególne znaczenie przyznaje socjalnej funkcji opodatkowania, rozkładaniu ciężaru opodatkowania, opowiada się za stosowaniem progresji

• Tworzy systematykę podatków

Socjalna funkcja opodatkowania:

• Nie akceptował liberalizmu gospodarczego

• Punktem odniesienia jest pogląd: państwu przyznano najszersze zadania dot. wspierania kultury i dobrobytu, bez ustalonych na stałe granic – podniesienie najniższych klas dzięki pomocy państwa

• Jeśli państwu przypisuje się funkcje opiekuńcze, to nie może być ono pasywne, bierne i ograniczać się tylko do zadań służebnych.

• zadaniem państwa jest realizacja sprawiedliwości społecznej – dlatego musi być wyposażone w większy niż dotychczas zakres władzy, która musi być silna, bo tylko wtedy państwo może zagwarantować skuteczność prowadzonej polityki społecznej.

• Opowiada się za aktywnym udziałem państwa w dokonywaniu korekty podziału dochodu narodowego

• Dlaczego podatek ma spełniać socjalna funkcję:

  • może osłabić zbyt rażące różnice w podziale produktu socjalnego

  • rażące różnice w rynkowym podziale są spowodowane nierównym rozłożeniem środków produkcji

  • nierównego rozłożenia środków produkcji nie da się zrekompensować wysiłkiem, jaki ubodzy ponoszą dla wytworzenia produktu socjalnego

  • państwo ma obowiązek tworzyć warunki, które zagwarantują każdemu uzyskanie finansowej podstawy egzystencji

  • nie każdy, głównie z przyczyn od siebie niezależnych, jest w stanie uzyskać taki dochód, który może zagwarantować egzystencję

  • zabezpieczenie socjalne jest pożądane i niezbędne dla harmonijnego rozwoju społecznego

  • obowiązek pożądanego i niezbędnego zabezpieczenia socjalnego wynika z istoty państwa i nie może się ono od niego uchylić

  • uzasadniona jest podatkowa redystrybucja produktu socjalnego

• Wskazuje w polityce podatkowej z jakich środków powinna korzystać , aby zgodnie z funkcja opiekuńczą państwa skutecznie korygować niesprawiedliwość społeczną.

  • zwiększenie progresywnego opodatkowania dochodów wysokich – aby zwiększyć świadczenia społeczne na rzecz ubogich

• polityka podatkowa może prowadzić do sprawiedliwych zmian w proporcjach podziału produktu socjalnego, można ją zrealizować, gdy w systemie podatkowym funkcjonują:

  • progresywny podatek dochodowy (uwzględniający zróżnicowanie podatkowe dochodu fundowanego i niefundowanego)

  • podatek od dochodu niezasłużonego (zyski spekulacyjne, koniunkturalne)

  • podatki dotyczące dochodów płynących z własności

  • podatki majątkowe

• Wagner opowiadając się za powszechnością podatku uzasadnia konieczność zróżnicowania zasad podatkowych dochodu fundowanego i dochodu niefundowanego

  • Dochód fundowany - opiera się głównie na majątku i kapitale:

    • zyski pierwotne – kapitał zaangażowany we własne przedsiębiorstwa

    • zyski pochodnie – kapitał pożyczkowy

    • renty oparte na kapitale

  • Dochód niefundowany:

    • Płace

    • wynagrodzenie za usługi

    • dochody uzyskane z wykonywania wolnych zawodów

• Zróżnicowanie progresji wg reguł:

  • silniejsza progresja dotyczy dochodów fundowanych – reprezentują wyższy poziom i sił

  • łagodniejsza – dochody niefundowane – niższe, mniej pewne, chwiejne

• Punktem zasadniczym rozważań jest problem sprawiedliwego rozłożenia dochodów będących następstwem podatku.

• Ideą Wagnera było państwo dobrobytu – zwolennik łagodnej, umiarkowanej progresji, która ma zachować źródło podatku.

• Niewłaściwa skala progresji może prowadzić do motywu zysku, który jest warunkiem funkcjonowania systemu gospodarczego, opartego na prywatnej własności środków produkcji

• Przy pomocy systemu podatkowego chce dokonać sprawiedliwej korekty w rozłożeniu dochodów, nie zmieniając ani typu, formy państwa, system ma zachować ustrój społeczny i gospodarczy

Socjaliści – żądają silnego, progresywnego podatku od kapitału, progresja może przyczynić się do zmiany formy własności, zmiany typu i formy państwa, jego struktury gospodarczej i społecznej. Polityka podatkowa staje się dla socjalistów jednym ze środków w politycznej walce o sprawowanie władzy.

ZASADY PODATKOWE WAGNERA:

• System podatkowy powinien mieć zawsze stabilną i pewną podstawę, dlatego formułuje zasady:

  • Zasady polityki finansowej

  • Zasadny gospodarcze

  • Zasady sprawiedliwości

  • Zasady zarządzania podatkami

• Zasady polityki finansowej

  • Przychód z opodatkowania musi być określony wysokością zapotrzebowania , a ono musi być pokrywane przychodem- zawarto postulat wydajności i elastyczności podatku.

  • W miarę jak rosną zadania państwa opiekuńczego wzrasta zapotrzebowanie na wydajny dochód budżetowy

• Wydajność fiskalna podatku to możność uzyskania maksymalnych dochodów bez uszczerbku dla danego źródła dochodów podatkowych

  • wydatki publiczne są utożsamiane z zadaniami, które sfinansować ma państwo

  • system obciążeń podatkowych oparty na progresji powinien koncentrować się na warstwach najzamożniejszych i nie obciążał nazbyt warstw ubogich.

• elastyczność podatku – pozwala na zwiększenie lub zmniejszenie dochodu podatkowego, stosownie do zmieniającego się poziomu zapotrzebowania na wydatki publiczne. Dopasowanie się do zmiany kwoty, która ma zostać pokryta podatkiem.

• Zasady gospodarcze

  • ujmuje wielowątkowo

  • opowiada się za gwarancją ochrony majątku i kapitału, ochrony źródeł podatku

  • państwo powinno czuwać nad tym, żeby realizacja funkcji fiskalnej i niefiskalnej nie naruszała funkcjonowania mechanizmu rynkowego

  • przerzucalność nie jest problemem, który można odnieść do jednego podatku, należy to czynić w odniesieniu do zespołu podatków, tj. systemu podatkowego.

  • zmiany w konstrukcji prawnej i ekonomicznej podatków mogłoby polegać na:

  • nowym ujęciu poszczególnych rodzajów podatku w ramach istniejącego systemu podatkowego

  • określeniu metod i zakresu korekty podatków w ramach systemu podatkowego

  • określeniu przedmiotu opodatkowania z uwzględnieniem zjawiska przenoszenia ciężaru podatkowego.

• Zasada sprawiedliwości:

  • podstawa sprawiedliwości jest powszechność opodatkowania i progresja podatkowa

  • powszechność opodatkowania – wywodzi się z idei równouprawnienia, musi uwzględniać objęcie obowiązkiem podatkowym wszystkich rodzajów źródeł i wszystkich tych, którzy dochody otrzymują.

  • aspektem sprawiedliwości jest teza, że podział dóbr dokonywany przez rynek jest co do zasady mało sprawiedliwym – nie daje wszystkim jednakowej szansy do wzbogacenia się. Podział ten premiuje bogatych

  • progresja podatkowa jest jednym z instrumentów finansowych w dyspozycji państwa, który umożliwia eliminowanie nadmiernie nierówności w dochodach.

  • dzięki progresji można dokonać się równomierne opodatkowanie

  • łagodny przebieg progresji dostosowuje ciężar podatku do rzeczywistych warunków dochodowych i majątkowych podatnika. Podąża za wzrostem zdolności płatniczej, a jednocześnie uwzględnia czasowy jej spadek.

• Zasady zarządzania podatkami:

Zasady zarządzania podatkami dotyczą zagadnień:

• określoności podatku – smithowska zasada pewności. Dbałość o jednoznaczne i wyraźne określenie wysokości świadczenia podatkowego znajduje uzasadnienie , skoro podatek narusza dobra osobiste i gospodarcze, to może być ponoszony wyłącznie w kwocie należnej.

Przy określeniu obowiązków podatkowych Wagner postuluje aby:

• posługiwać się zrozumiałym i jasnym językiem przepisów prawnych

• ograniczyć niezrozumiała dla podatnika terminologię

• wprowadzić zasadę informowania podatnika o regułach opodatkowania

Administracja skarbowa musi działać w oparciu o przepisy podatkowe, musi być gwarancja dla podatnika, które sprawią, że wysokość zapłaconego zgodnie z wymiarem podatku będzie zbieżna z wysokością podatku wynikającą z przepisów podatkowych

• wygody podatku

Wygoda podatku łączyć musi w sobie równocześnie dwa elementy:

• Interes opodatkowanej ludności

• Interes administracji skarbowej

• Konieczność określenia terminu zapłaty, miejsca, trybu postępowania podczas płacenia

• najniższych kosztów ściągania podatku

• Obniżenie kosztów poboru podatku jest obiektywną koniecznością, która wynika z zasady ekonomiczności - dotyczy w równym stopniu kosztów, które z tytułu ściągania podatków ponosi sam podatnik i kosztów, które powstają z tego tytułu po stronie administracji skarbowej.

1. J.M. KEYNES’A – Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza

• Stworzył i uzasadnił koncepcję interwencjonizmu, gdzie szczególne znaczenie odgrywały podatki

• Określał relacje jakie zachodzą pomiędzy rodzajem i poziomem obciążeń podatkowych a kształtowaniem się cyklu koniunkturalnego.

• Podatki stosowane w ramach ogólnej polityki finansowej, mają do spełnienia ważne zadanie zarówno w fazie recesji jak i boomu w cyklu koniunkturalnym.

• Przesłanki wykorzystania podatków w polityce interwencyjnej państwa stały się klasycznym wzorem dla funkcjonowania gospodarki rynkowej.

1. Nowa szkoła niemiecka (F.K Mann, W. Gerloff, G. Schmolders, C. von Simens, N. Kaldor, F. Neumark)

• Nowa szkoła posiłkowała się tezami sformułowanymi przez R.A. Musgrave’a

• Potrzeba zachowania w nauce o podatkach ciągłości

• Wprowadza do zastanych już koncepcji podatkowych nowe treści, rozbudowując je stosownie do zmienionych warunków gospodarczych i społecznych, a także nowych uwarunkowań politycznych.

1. Cechy wspólne koncepcji podatkowych

• „ten kto włada podatkami, sprawuje władzę większa od miecza i berła”

• Wszystkie ujmowały podatku w kontekście uwarunkowań gospodarczych i społecznych

• Wskazywano zależności istniejących pomiędzy przesłankami ustrojowymi (politycznymi) a podatkami

• Poszukiwano sposobu rozwiązania konfliktu pomiędzy interesami prywatnymi a publicznymi

• kształtowała się myśl, że zarówno podatki jak i system podatkowy nie tylko zyskują na racjonalności, ale mogą mieć walor rozwiązań sprawiedliwych.

1. Kameraliści:

• Myśl podatkowa kameralistów: wywierała wpływ na rozwój poglądów dot. podatków, ich miejsca w życiu gospodarczym państwa, znaczenie fiskalnej funkcji opodatkowania oraz oddziaływanie podatków na procesy gospodarcze.

• K. Klock, L. Seckendorff, J. Sonnenfels, J.H.G. von Justi.

• Wszechstronna, budowana na podłożu myśli ekonomicznej.

• Zwolennicy protekcjonizmu w zakresie procesów gospodarczych – konieczna ingerencja państwa w sferę działalności gospodarczej

• Źródła bogactwa upatrują w działalności produkcyjnej, rozwój przemysłu jest warunkiem dobrobytu państwa i zasobności jego obywateli.

• Rozwój przemysłu jest przesłanką rozwoju handlu, dzięki temu zwiększa się obieg pieniądza, tworzy dochód – to uzasadnia pobór i ściąganie podatków.

• Rozwój przemysłu i handlu kształtuje się międzynarodowa wymiana towarów, co przynosi dochód w postaci cła.

• Przemysł i handel koncentruje się w miastach, dlatego państwo powinno objąć swoją opieką (protekcjonizm) procesy produkcyjne i usługowe, gdyż tylko wraz ze wzrostem zamożności może postępować wzrost dochodów podatkowych.

• Przyznawali podatkom pełnienie funkcji dochodowych, ale również twierdzili, że podatek, „nie może zmniejszyć majątku opodatkowanych”, a jego pobór musi następować po zastosowaniu najniższych kosztów (j. Sonnenfels)

• Systematyka podatków wg J.H.G. von Justi:

  • podatki bezpośrednie – podatek od kapitału, od rzemiosła, od nieruchomości, od gruntu,

  • podatki pośrednie – od spożycia i sprzedaży

• Zagadnienia dot. uczciwej podstawy opodatkowania, równomierności i sprawiedliwości opodatkowania, oceny relacji pomiędzy opodatkowaniem bezpośrednim a pośrednim, a także poborów podatków

• Uczciwa podstawa podatku–pobór podatków dokonuje się na podstawie prawa – nie była wyrazem samowoli podatkowej panującego- nurt uznający kompetencje parlamentu w sprawach dot. obciążeń podatkowych

• Równomierność i sprawiedliwość – powinny być cechami obciążeń podatkowych, gdyż podatki nie mogą być zbyt wysokie ani w stosunku do dochodu, ani w stosunku do majątku. Wysoki podatek jest jednym z czynników, który skutecznie hamuje, ogranicza aktywność gospodarczą podatnika – należy więc unikać fiskalizmu.

• krytycznie ocenia opodatkowanie pośrednie w formie akcyzy. Podatek od spożycia obciąża przede wszystkim konsumpcję ubogich grup ludności – jest to sprzeczne z rozsądnymi zasadami gospodarczymi – dochody osób ubogich, obciążanych podatkiem, nie pozwalają na żadne oszczędności, cały więc dochód jest wydatkowany na dobra konsumpcyjne.

• W sprawie administracji skarbowej – możliwość znaczącego zwiększenia wpływów podatkowych przy zachowaniu dotychczasowego poziomu opodatkowania. Pobór podatków nie powinien stanowić uzasadnienia dla rozbudowy aparatu skarbowego, zwiększanie administracji skarbowej zawsze prowadzi do ograniczenia dochodów podatkowych , coraz większa kwota przeznaczona jest na utrzymanie aparatu skarbowego.

• Kameraliści wskazują na konieczność budowy zróżnicowanego systemu podatkowego, który musi być dobry – podatki powinny być równomierne i sprawiedliwe.

• Reguły dot. techniki podatkowej powinny być znane podatnikowi i prowadzić do oszczędności podatkowych.

• Możliwość wspierania procesów gospodarczych przy pomocy polityki podatkowej.

• Następstwa podatku w sferze przemysłu i handlu powinny być uwzględniane przy tworzeniu systemu podatkowego

• Podatki powinny zwiększyć dochody państwa, prowadzić do umocnienia jego politycznej potęgi.

• Podatki nie mogą być zbyt wysokie, bo przekreślona jest ich funkcja fiskalna i interwencyjna.

1. Fizjokraci

• F. Quesnay – II poł XVIII w „Tablica ekonomiczna” – wykład koncepcji fizjokratów dot. opodatkowania

• u podstaw koncepcji ekonomicznej fizjokratów leży teza, że źródłem bogactwa może być tylko praca wykonywana w rolnictwie. W produkcji rolnej powstaje „produkt czysty” – jest to nadwyżka ponad poniesione koszty produkcji, czyli produkt dodatkowy

• Rozwój rolnictwa i ulokowanie tam głównego źródła dochodów podatkowych państwa.

• W społeczeństwie wyróżnia się 3 klasy:

  • dzierżawców rolnych – jedyna klasa produkcyjna, gdyż wyłącznie rolnictwo jest w stanie co roku wytworzyć dochód netto, zatrzymują jedynie dla siebie tzw. „koszty utrzymania”

  • właściciele ziemscy – przypada im dochód w postaci renty gruntowej, wykorzystują go na zakup dóbr od przemysłowców i rzemieślników, a także na inwestycje, które zapewniają wzrost produkcji rolnej.

  • Przemysłowcy i rzemieślnicy – są klasą jałową – jak kupcy – ich działalność jest użyteczna, zwiększa różnorodność dóbr i usług, ale nie tworzy produktu czystego, nie przyczynia się wzrostu bogactwa.

Dzięki temu dochód tworzony w rolnictwie jest podstawą egzystencji całego społeczeństwa

• Nie znajduje uzasadnienia opodatkowanie przemysłu i handlu, nie powstaje tu bowiem produkt czysty. Gdy są oni opodatkowani, wliczają podatki w koszty produkcji, a to prowadzi do zwiększenia poziomu cen.

• Skoro produkt czysty powstaje wyłącznie w rolnictwie, to powinien istnieć tylko jeden podatek pobierany z tego rodzaju działalności – opowiada się za koncepcją „podatku jednego” – powinien być płacony z dochodu osiągniętego ze sprzedaży plonów- jest to forma opodatkowania bezpośredniego – zdaniem Quesnaya podatki są nieprzerzucalne.

• Podatek powinien pochodzić jedynie z tego źródła, które daje przychody, skoro źródłem tym jest wyłącznie ziemia, to z innych źródeł należy zrezygnować

• Nie dostrzegli jednak, że praca tworzy dochód (bogactwo ) niezależnie od tego, gdzie jest wykonywana, a nie jedynie w rolnictwie.

• Koncepcja podatku jedynego została zweryfikowana negatywnie przez praktykę życia gospodarczego, spadły dochody podatkowe, spadła cena ziemi – Karl Friedrich von Baden