Wychowanie to zespół oddziaływań, który rozwija osobowość wychowanka i przygotowuje go do życia w społeczeństwie. Wychowywać mogą wszyscy i wszystko.

Podział wychowania:
- bezpośrednie – czyli poprzez bezpośredni kontakt z człowiekiem (rodzicem, nauczycielem..)
- pośrednie – wychowanie bez udziału człowieka (np. książka, massmedia)
- naturalne – (w gronie rodziny, rówieśników) wychowanie podświadome, nieświadome, spontaniczne, niezamierzone – jest skuteczniejsze, bo nie jest narzucone
- instytucjonalne – (szkoła) wychowanie zamierzone, świadome

Podmiotowość wychowania:

wychowanie przedmiotowe XIXw. wychowanie podmiotowe

oddziaływanie dyrektywne – nakazy, zakazy oddziaływanie niedyrektywne
- w centrum: nauczyciel, rodzic - w centrum: uczeń = nauczyciel
(bardziej wychowanek) dziecko = rodzic
- metody: kary, nagrody - metody perswazyjne: dialog, rozmowa
tzw. metody podające np. wykład tzw. metody poszukujące
- wiedza ma charakter odtwórczy - wiedza ma charakter twórczy
- bierność ucznia znak równości - aktywność ucznia, indywidualne podejście
- urabianie - samorozwijanie

Powyższe działania dostosowujemy do sytuacji wychowawczej (np. 2letnie dziecko, 18letni uczeń)
metody podające – opierają się na słowie mówionym, pisanym
metody poszukujące – opierają się na samodzielnym poszukiwaniu wiadomości przez ucznia.

Cechy wychowania:
- złożoność (proces złożony, bo wychowują nas wszyscy)
- długotrwałość
- ciągłość
- intencjonalność (świadomość celów)
- interakcyjność (współdziałanie wychowawcy i wychowanka)
- nieokreśloność (relatywność) – nie jesteśmy w stanie przewidzieć skutków wychowania

Zasady wychowania:
- aktywność dziecka (metoda aktywizacji)
- zasada indywidualności
- organizowanie pracy zespołowej (praca w grupie)
- zasada instancji obiektywnych

. Podstawowe pojęcia pedagogiczne

Pedagogika jako nauka powstała w XIX wieku.
Nauka to wszelka działalność zmierzająca do poznania otaczającej rzeczywistości
Edukacja to wszelkie działania które prowadzą na stronę poznawczą, życiową człowieka.
Wiedza – zespół wiadomości z jednej lub kilku dziedzin powstałe w wyniku uczenia się i doświadczeń
nauka=>edukacja=>wiedza=>postęp
Społeczeństwa wiedzy to te które inwestują w naukę tzw. wysokorozwijające się.
Za ojca pedagogiki uznaje się J.F. Herbarta.
Uważał że każda nauka(pedagogika) to cele (wychowanie)+środki (metody)

Uczenie – nabywanie trwałych zmian, postaw, zachowań, umiejętności, doświadczeń.
Nauczanie – proces kierowania uczeniem.
Kształcenie – nastawione na rozwój strony poznawczej człowieka, na rozwój jego umysłu.
Wychowanie – proces nieświadomy, zespół oddziaływań, który rozwija osobowość wychowanka, przygotowuje do życia w społeczeństwie
Socjalizacja – to część wpływu środowiska, która przygotowuje jednostkę do życia w danej społeczności. uczy ją norm, zachowań, wartości, czyni ją zdolną do pełnienia ról społecznych np. nauczycielskiej
Inkulturacja – proces wrastania w daną kulturę, religię, obyczaje, tradycję. Człowiek staje się jednostką kultury, integralną częścią i jej nosicielem.
Wychowanie łączy się z socjalizacją i inkulturacją. Są to procesy podświadome.
Opieka – zaspokojenie podstawowych, pilnych potrzeb człowieka, który jest pozbawiony takiej możliwości. Wychowanie zawsze wiąże się z opieką.
Czas wolny – to czas do dyspozycji jednostki po wykonaniu przez nią czynności obowiązkowych. Spędzamy go biernie (sen, odpoczynek) i aktywnie (rekreacja, wolontariat, samorozwój - zainteresowania)
Samowychowanie – samodzielnie rozwijamy swoją osobowość, autorytety
Samokształcenie – samodzielne poszukiwanie, troska o rozwój um