04-01-2012

Wybrane zagadnienia z profilaktyki i leczenia schorzeń biegunkowych cieląt

Przemysław Sobiech, Katedra Chorób wewnętrznych, Wydz. Med. Wet. UWM Olsztyn

• Siara - wydzielina gruczołu mlecznego i składników surowicy krwi; gromadzi się w wymieniu w okresie zasuszenia

Co dać zwierzęciu nowonarodzonemu się po siarze? Czy mleko czy preparaty mlekozastępczy.

• Mleko jest bardziej naturalne i cielęta rosną po nim lepiej. Mlekozastępczy lepiej przekształca zwierzę z monogastrycznego na poligastryczne.

• Preparat mlekozastępczy stabilizuje żywienie, skład jest dostosowany do potrzeb cielęcia.

System tradycyjny żywienia cieląt skł. się z 3 rzeczy:

1. Pójło – czyli mleko lub preparat mlekozastępczy;

2. Mieszanka treściwa;

3. Siano;

Odchodzi się od tego systemu bo stwierdzono, że siano jest niepotrzebne dla cielaka a wręcz jest szkodliwe

System tradycyjny

Tygodnie życia	Pójło (I)	MT (kg)	Siano (kg)
2-4	6	0,2-0,5	0,2
5-7	6	0,6-0,9	0,4
8-9	4,5	1,0-1,5	0,6
10-11	3	1,5-1,8	0,8

• Siano jest to zbędny składnik bo:

• Utrudnia powstawanie rynienki przełykowej!

• Obniżało strawność dawki pokarmowej

• Nie stymuluje rozwój brodawek żwacza

Co za tym idzie ciele wolniej przechodzi na karmę stałą!

Nowy system:

1. pójło

2. mieszanka treściwa

Mieszanka treściwa (starter)

50% - granulowany koncentrat białkowy

50% całe ziarna zbóż

Ziarna zbóż oparte są na 2 komponentach

1. kukurydza

2. Owies

Ziarno zbóż stymuluje

• Rozwój mięśniówki żwacza

• Odruch przeżuwania

• Rozwój brodawek żwacza

Od 2 miesiące życia, wprowadzamy dobrej jakości pasze objętościowe. Przy gorszej jakości pasz objętościowych wprowadzamy je o miesiąc później. Poza tym staramy się przestać jak najszybciej używać startera bo jest drogi.

Od 3 miesiąca życia mikroflora żwacza jest taka sama jak u dorosłej krowy, czyli są te same bakterie żwaczowe.

Gdy ciele pobiera dziennie 800g mieszanki treściwej ograniczamy podawanie pójła o połowę.

Natomiast gdy ciele pobiera już 1,5kg mieszanki treściwej wycofujemy pójło z dawki. To jest szczęśliwy dzień dla rolnika, bo już ma znacznie mniejsze koszty utrzymania cielaka ;) Koniec pojenia mlekiem w 3 m-c życia gdy ciele pobiera swobodnie pasze treściwą i objętościową.

System skrócony

- Szybka zmiana cielaka z nie przeżuwacza w przeżuwacza; odsadzenie od drogiego preparatu mleko zastępczego;

- 4-5 litrów pójła i w ciągu 45-50 dni, czyli w granicach końca 2giego miesiąca, cielaka przestawić całkowicie na pasze stałe;

- Podajemy tylko mieszanki treściwe (bez innych pasz), przede wszystkim koncentraty białkowe i ziarna zbóż.

- Pasze objętościowe podajemy od 3 miesiąca (czyli jak przestaniemy podawać mleko) od tego czasu jest całkowitym przeżuwaczem

Zapotrzebowanie na wodę

Wiek	Zapotrzebowanie na płyn (w litrach)
1 miesiące	7-8
2 miesiące	9-10
3 miesiące	10-12

Ocena odchowu cieląt

Wiek	Masa ciała (kg)
W dniu urodzenia	40
2 miesiące	80
6 miesięcy	160

Pozostawienie cieląt z krową

• najbardziej tradycyjny, ale najmniej wydajny dla hodowcy, ale najbardziej wydajny dla cielęcia

• ciele będzie piło siarę a potem będzie piło mleko, nie ma wtedy zachorowań itp. Ale jest zbyt drogi

Budka

• nie ma transmisji z cielęcia na ciele

• łatwość odkażania cielęcia i budki

• łatwość przestawienia budki

• dobra przy zwalczaniu biegunek w cielętniku kiedy cielęta są grupowane (koło 2-5 dnia)

• jest to system dosyć drogi

• w zimę może być za zimno

• bardziej pracochłonny, chociaż pracuje się bezpośrednio z cielakami

Cielętnik

• miejsce gdzie trafiają cielaki po urodzeniu i tam są grupowane

• zawsze występuje tam transmisja pozioma patogenów

• nie może być tam za wilgotno, musi być dosyć wysoka, a temp 15-16^oC, nie może być wilgotnej ściółki.

Przyczyny biegunek

• choroby układu pokarmowego są przyczyną 50% upadków cieląt do 3 tyg. Życia

• najczęściej chorują cielęta 2-5 dniowe

• cielęta w okresie choroby o miernym natężeniu tracą 3-4kg, przy bardziej nasilonej 7,5 kg, przy ciężkiej do 9kg

• czynniki dietetyczne

• czynniki enzymatyczne: niedobór disacharydaz (np. lakazy), przekarmianie polisacharydami

• Czynniki bakteryjne: E. coli, Salmonella, Clostridium, Campylobacter, Proteus i Pseudomonas, B. cereus

• Czynniki grzybicze: Stachybotrys, Mucor, Aspergillus, Candida

• Mikotoksyny głownie aflatoksyny

• Czynniki wirusowe: rotawirus, coronawirus, BVD, IBR [te 2 choroby mają największy wpływ na rozrodczość], adenowirus, enterowirus, kalciwirus, parwowirus

• Czyniki toksyczne: NaCl, Cu, Hg

• Czynniki pasożytnicze: Cryptosporidium, Eimeria, pasożyty jelitowe

• Czynniki alergiczne i stresowe

Błędy żywieniowe powodujące biegunkę

• Rozcieńczanie mleka wodą

• Zbyt duża ilość mleka na jedno pojenie

• Niewłaściwe wymieszanie i rozpuszczenie preparatu mlekozastępczego

• Nieprawidłowe rozcieńczenie preparatu mlekozastępczego

• Duże wahania temperatury

Czynniki infekcyjne

	Liczba cieląt	Procenty
Nie patogenne	67	24,7
Cryptosporidium	42	15,5
Rotawirus	38	14
E.coli K 99	21	7,7
Coronawirus	15	5,5
BVDV	9	3,3
Salmonella spp.	5	1,8

Rodzaje biegunek

• Biegunka sekrecyjna – powodowana przez toksyny np. E. coli

  • Ta toksyna aktywuje cAMP, przez co dochodzi do zmian przemieszczania jonów z kosmków do światła jelit. Wydalane są jony chlorkowe i potasowe do światła jelita i blokowane jest wchłanianie jonów do światła jelita. Zwiększa się stężenie w świetle jelita, ściągana jest woda, zwiększana jest motoryka i mamy biegunkę. Nie ma widocznych uszkodzeń kosmków. Są tez enterokrwotoczne E. coli, które uszkadzają nabłonek.

• Biegunka osmotyczna – spowodowana defektem enzymatycznym np. brakiem laktazy czy w przebiegu zakażeń wirusowych

  • Powodowany jest np. przez brak disacharydaz, brak jest trawienia mleka, mleko jest rozkładane w jelitach, dochodzi do fermentacji, zwiększenie ciśnienia osmotycznego, ściągnięcie wody do światła i mamy biegunkę. Tak samo jak mamy uszkodzenie kosmków jelitowych to mamy ten sam efekt. Brak możliwości wchłanianie płynów ze światła jelita. Nawadnianie doustne jest nieefektywne w przeciwieństwie do biegunki sekrecyjnej.

„Przy intensywnych biegunkach dochodzi do utraty silnych zasad i słabych kwasów i wzrostu ilości mleczanów; Kwasica metaboliczna (pH krwi spada poniżej 7,2); nasilona wentylacja płuc – kompensacja kwasicy”

Przyczyny upadków przy biegunce:

• Znaczne niedobory energetyczne

• Hipowolemia z objawami wstrząsu

• Kwasica metaboliczna

• Intoksykacja

• Hiperkalemia

• Bradykardia i arytmia serca

Enterotoksyczne E. coli

• Najczęściej obserwowane u 3-4 dniowych cieląt

• Obecność fimbrii F5 (K99) i F41 oraz produkcja enterotoksyn

• Szczepy ETEC posiadające antygen K88 wywołują biegunkę i posocznicę

• Postępujące odwodnienie, utrata sił, hypotermia, zapaść i zejście śmiertelne

• Czasem upadki bez objawów biegunki – dużo płynnej treści w jelitach i trawieńcu

• Kał jest białawy i bardzo rozrzedzony

• Anatomopatologicznie jest tylko lekkie zgazowanie jelit

Posocznica

• Powoduje bardzo duże straty

• Występuje przy słabym statusie immunologicznym (słabe odpojenie siarą)E. coli wnikają przez nos, jamę ustną, gardło, pępek i nabłonek jelit

• Przebieg gwałtowny, objawy po ok. dobie

• Namnażanie bakterii we krwi i narządach wewnętrznych oraz endotoksemia

• Wybroczyny na błonach surowiczych, powiększenie śledziony i zmiany krwotoczne w płucach, zmiany na osierdziu

Rotawirusy i Coronawirusy

• Szeroko rozprzestrzenione

• Powiązane z innymi patogenami

• Mogą być izolowane od zdrowych cieląt

• Biegunka z reguły między 5-10 dniem życia (nie później niż 3 tyg.)

• Nagłą choroba z obfitą wodnistą biegunką

• Wyzdrowienie w ciągu 2-3 dni

• Rota bardziej odporne do Corona

• Rota występują częściej

  • Rota biegunka jest bardziej śmierdząca i wodnista, ma białawe zabarwienie w literaturze anglosaskiej nazywana jest jogurtopodobną ;-)

• Niszczą enterocyty

• Kosmki jelitowe ulegają skróceniu

• Większość dorosłych zwierząt ma wysokie miana przeciwciał w surowicy

• Rotawirus bardzo oporny na warunki środowiskowe

• Koronawirus powoduje tzw. Zimową dyzenterię krów

Kryptosporidioza

• Pierwotniak zbliżony do kokcydii

• Cryptosporidium parvum – szeroko rozpowszechniony (chorobotwórczy dla myszy, bydła, ludzi, trzody chlewnej, owiec, kóz, koni)

• Cryptosporidium andersoni (trawieniec)

• Są przyczyną ostrych biegunek cieląt

• Są pasożytami o prostym cyklu rozwojowym

• Infekcja następuje głownie droga pokarmową

• Cykl rozwojowy odbywa się w komórkach nabłonkowych jelit i dróg oddechowych

• Rozmnażają się bardziej intensywnie

• Retroinfekcja (merogonia cykliczne I typu)

• Autoinfekcja (uwolnienie sporozoitów przez oocysty o cienkiej skorupie i nowy cykl)

• Wydalanie na zewnątrz oocyst inwazyjnych odpornych na warunki środowiskowe

• Szybkość rozwoju fazy wewnętrznej

  • I typ merogonii: 16 h

  • II typ 24h

  • Gametogonia 40h

  • Sporogonia 6h

  • Nie potrzebują okresu prepatentnego – wydalona oocysta jest od razu patogenna (w przeciwieństwie do kokcydiozy)

  • Bardzo odporny na warunki środowiska:

    • Ponad 12 tygodni w temp 4C

    • Wiele miesięcy w glebie

    • 70 dni w nawozie

    • Ulegają zniszczeniu w temp 70C w 5 sek

    • -70C – 1h; -20C – 24h; -5C – 8tyg

• Szerzy się głównie drogą pokarmową, możliwe zakażenie erogenne (ptaki i ludzie)

• Wrażliwe głównie młode zwierzęta;

• W przebiegu choroby powstaje biegunka osmotyczna

• Okres inkubacji – 4 dni

• Szczyt wydalania oocyt – 14 dni

• Główne objawy to: biegunka, anoreksja i odwodnienie

• Biegunka trwa ok. tygodnia, jest nawrotowa

• Wysoka zachorowalność, niska śmiertelność (do 25%)

• Leczenie

  • Ograniczenie wystąpienia objawów klinicznych (biegunki, brak apetytu spadku masy ciała)

  • Ograniczenie wydalania oocyt z kałem przez chore zwierzęta;

  • Mleczan halofuginanu - cielęta z objawami klinicznymi i potwierdzoną laboratoryjnie diagnozą – ustąpienie objawów klinicznych, obniżenie śmiertelności, zatrzymanie chudnięcia i charłaczenia;

  • Mleczan halofuginanu – kontynuacja terapii dla pozostałych zwierząt w grupie – zapobieganie reinfekcji;

  • leczenie całej grupy po potwierdzeniu rozpoznania – dawka: 2ml/10kg; dł leczenia: 7 dni; bezpośrednio po lub w trakcie podawanie mleka zastępczego lub preparatów mlekozastępczych

• Profilaktyka

  • Wyraźne zmniejszenie strat ekonomicznych

  • Zapobieganie obniżenia lokalnej odporności

  • „czyste środowisko”

  • Podawanie(mleczanu halofuginanu) wszystkim zwierzętom nowo urodzonym lub świeżo wstawionym do zakażonego obiektu; rozpoczęcie podania 24h po urodzeniu lub wstawieniu, okres podawania: 7dni; dawka: 2ml/10kg; bezpośrednio po lub w trakcie podawanie mleka lub preparatu mleko zastępczego;

Charakterystyka kokcydiozy

- gatunkowo wysoko specyficzna

- przenoszona bezpośrednio

- nie wszystkie gatunki kokcydiów są patogenne

- kokcydioza występuje gł u zw młodych

- ekstensywność inwazji jest bardzo wysoka – do 100% stada; 2-100% cieląt w stadzie; najczęściej u 3 tyg cieląt (6-12 miesięcy)

- czynniki ryzyka: matka, inne zw, środowisko, pasza;

-czynniki wpływające: stres, cechy indywidualne, wiek; STRES -> spadek odporności (zmiana paszy, przegęszczenie, choroba, zarządzanie na fermie: transport, przegrupowanie, zmiana pogody, ustalanie hierarchii)

• Wystąpienie kokcydiozy pozostaje w ścisłym związku z wiekiem cieląt i technikami zarządzania fermą;

• Czas wystąpienia choroby ustala się dla każdej fermy indywidualnie;

• Choroba z reguły występuje w tym samym czasie u cieląt na jednej fermie;

• Biegunka może się pojawić przed wydalaniem oocyt

• Kokcydioza kliniczna:

  • 50 000 oocyst wystarcza, by wywołać kliniczną postać choroby;

  • Nabłonek jelitowy ulega zniszczeniu

  • Pojawia się anoreksja, biegunka (krwawa), odwodnienie, utrata mc, w skrajnych przypadkach upadki zwierząt

  • Choroba wieloczynnikowa

  • Pojawia się z reguły 3-4 tyg po włączeniu zwierzęcia do nowej grupy

  • Jest problemem w dużych stadach

  • Powodowana prze E. Bovi i zuerni(oborowa) oraz E. alabamensis(pastwiskowa);