Bezpieczeństwo ekologiczne

• degradacja środowiska i wyczerpywanie się zasobów niestabilność polityczna i konflikty (zwłaszcza Południe) by zapobiec: zrównoważony rozwój

• podstawowy podział geopolityczny – uwarunkowane ekologicznie trudności polityczne Południa vs. bogata Północ

Robert Kaplan: „Nadchodzi anarchia”

• „środowisko to kwestia, wokół której będzie się obracać bezpieczeństwo narodowe XXI w.”

• destabilizacja, jakiej ulegnie Południe, może przelać się na bogactwa Północy

• na wysoko rozwiniętej Północy degradacja środowiska rzadko jest traktowana jako przyczyna niestabilności politycznej, a więc zagrożenia dla bezpieczeństwa

• problemy ekologiczne i zagrożenia militarne dzieli zbyt wiele zamęt pojęciowy (Deudney)

Zagrożenia ekologiczne: co mówi nauka?

• Homer-Dixon – potwierdził istnienie zależności między zmianami w środowisku a występowaniem konfliktów, ale wykluczył zmiany w środowisku jako istotną przyczynę wojen

  • rola umiejętności zarządzania napięciami społecznymi przez państwa i instytucje

  • społeczeństwa muszą odpowiadać na wyzwania ekologiczne pomysłowo i elastycznie

• niedostatek bogactw naturalnych rzadko prowadzi do przemocy, konfliktów czy rozpadu państw, ale często przemoc łączy się z obfitością zasobów

• do wojen o zasoby dochodzi tam, gdzie państwo nie potrafi obdzielić społeczeństwa dochodami

• związki między konsumpcją na Północy a napięciami i przemocą na Południu

Zagrożenia ekologiczne: jakie programy działania?

• większość zagrożeń dla środowiska wymaga współpracy międzynarodowej, więc rozpatrywanie ich w kategoriach bezpieczeństwa narodowego jest przeciwskuteczne przesuwa refleksję w sferę konkurencyjnych interesów narodowych i logiki wojskowej

  • zagrożenia odpierane przez wojsko pochodzą od państw i polegają na gwałtownych, bezpośrednich, zamierzonych działaniach; jednorazowe, wyjątkowe wydarzenia

  • zagrożenia ekologiczne są rozproszone, pośrednie i mają charakter międzynarodowy; długotrwały proces

• koncepcja rezygnacji z zaliczania problemów środowiska do tradycyjnej sfery bezpieczeństwa

10 lat później: scenariusz klimatyczny Pentagonu

• 2003 – raport Schwartza i Randalla o perspektywach zagrożeń dla USA z powodu zmian w systemie klimatycznym Ziemi; klimat zmienia się gwałtownie

• analiza, jakie skutki mogłoby przynieść zakłócenie cyrkulacji termohalinowej (prądy oceaniczne) dla bezpieczeństwa USA

• tak szybkie zmiany w środowisku mogą doprowadzić do konfliktów społecznych, a nawet wojen w rezultacie:

  • niedostatku żywności

  • zmniejszenia się dostępności wody słodkiej i pogorszenia się jej jakości

  • zakłóceń w dostępności energii

• bardziej narażona na zmiany klimatyczne i mniej zdolna do przystosowania się do nich będzie ludność uboższych regionów świata masowe migracje konflikty

Bezpieczeństwo jednostki i ekologia globalna

• potrzeba modyfikacji koncepcji bezpieczeństwa i przesunięcia akcentu z jego wymiaru państwowo-terytorialnego na jednostkowy

  • bezpieczeństwo od głodu, chorób, prześladowania

  • ochrona przed nagłymi, bolesnymi zakłóceniami mechanizmów codziennego bytowania – tego, gdzie człowiek mieszka, pracuje, jak funkcjonuje społecznie

• zagrożenia globalne stwarzają wyzwania, których podjęcie jest ponad siły pojedynczych państw

• modyfikacje wprowadzane przez ludzkość w naturalne warunki jej bytowania zmieniły naszą biosferę dzieło bogatej Północy

• bezpieczeństwu jednostki zagraża wielkomiejskie społeczeństwo przemysłowe i jego wpływ na środowisko gospodarka globalna i konsumpcyjny styl życia naruszają biosferę

• w obliczu kryzysu ludzie podejmują raczej walkę niż handel czy współpracę

• współpraca prowadzi do bezpieczeństwa

• włączenie zasobów Południa w system gospodarki globalnej z większym prawdopodobieństwem prowadzi do konfliktów niż zachodzące tam zmiany w środowisku

• bogate państwa i ich obywatele powodują większość zmian w środowisku i to one muszą znaleźć rozwiązanie problemów ekologicznych

Upadek – Dlaczego niektóre społeczeństwa podejmują zgubne decyzje?

• złożone społeczeństwa doprowadzają się do upadku poprzez złe zarządzanie zasobami swojego środowiska naturalnego

• niepowodzenie grupowych decyzji podejmowanych na rzecz całych społeczeństw; 4 kategorie czynników

  • grupa może nie przewidzieć problemu

    • bo nie ma doświadczenia

    • bo zapomina

    • bo rozumuje przez fałszywą analogię

  • kiedy problem się pojawi, grupa może go nie zauważyć

    • bo źródła niektórych problemów są niedostrzegalne

    • bo zarządzanie z oddali

    • bo jest to powolny trend (pełzająca normalność, krajobrazowa amnezja)

  • kiedy go zauważy, może nawet nie próbować go rozwiązać – najczęściej

    • bo racjonalne postępowanie wynikające z konfliktu interesów

    • samolubstwo (sam nie mam, drugiemu nie dam)

    • tragedia wspólnego pastwiska, 3 rozwiązania pozwalające zachować wspólne zasoby i jednocześnie z nich korzystać: interwencja rządu i egzekwowanie limitów, prywatyzacja zasobów, konsumenci sami wyznaczają rozsądne limity i je egzekwują

    • główny konsument nie jest zainteresowany ochroną zasobów, a społeczeństwo tak

    • interesy elity u władzy nie zgadzają się z interesami społeczeństwa

  • może ponieść porażkę przy próbie rozwiązania problemu

    • bo irracjonalne postępowanie (szkodzimy wszystkim)

    • bo konflikt wartości: wartości religijne, świeckie

    • kluczem do sukcesu jest decyzja, które wartości zostawić, a które porzucić

    • konflikt między krótko- i długoterminowymi motywami jednostki

    • mechanizm wyparcia

    • problem przerasta obecne możliwości rozwiązań

• społeczeństwa nie ponoszą regularnych porażek przy rozwiązywaniu swoich problemów

• wpływ różnic między środowiskami naturalnymi i charakterologicznych cech jednostek