HISTOLOGIA 6. ćwiczenia (wejściówka)

temat: chondrogeneza
osteogeneza


I. Chondrogeneza (chondrogenesis)

- tkanka chrzęstna powstaje z mezenchymy

- wzrost i odnowa chrząstki mogą zachodzić na dwa sposoby:

a. wzrost śródchrzęstny
b. odkładanie chrząstki

1) Powstanie chondroblastów (komórek chrzęstnotwórczych)

- komórki mezenchymatyczne zagęszczają się, dzielą i tracą wypustki, ale nie
oddalają się od siebie

2) Przekształcenie chondroblastów w chondrocyty

- chondroblasty wytwarzają substancję podstawową w postaci przegród
pomiędzy poszczególnymi komórkami (plaster miodu)
- w substancji podstawowej pojawiają się włókna kolagenowe lub sprężyste, co
warunkuje przyszły charakter chrząstki
- w ten sposób powstaje substancja międzykomórkowa
- powiększa ona swoją objętość, wskutek czego komórki odsuwają się od siebie
- stopniowo wzrasta gęstość substancji podstawowej, staje się bardzo spoista
- chondroblasty przestają produkować substancję podstawową i przekształcają się
w komórki chrzęstne (chondrocyty)

3) Chondrogeneza śródchrzęstna

- chondrocyty zachowują zdolność podziału, ale wskutek gęstości substancji
podstawowej nie mogą się od siebie oddalać
- powstają grupy izogeniczne
- procesy powstawania tych grup warunkują rozrost chrząstki od wewnątrz

4) Odkładanie chrząstki

- rozwijającą się chrząstkę otacza mezenchyma
- jej komórki mnożą się intensywnie i dostarczają materiału do wytwarzania
nowych chondroblastów i chondrocytów
- to powoduje przyrost chrząstki na grubość od strony zewnętrznej
- z czasem mezenchyma zagęszcza się i przybiera postać błony (ochrzęstnej)
- w dalszym ciągu bierze ona udział w wytwarzaniu coraz to nowych warstw tkanki
chrzęstnej (to ponownie nazywane jest chondrogenezą śródchrzęstną)

5) Odżywianie tkanki chrzęstnej

- w wielu chrząstkach płodowych występują kanały wysłane ochrzęstną, w
których leżą naczynia krwionośne
- w niektórych chrząstkach te kanały znajdują się także w życiu pozapłodowym
- odżywianie odbywa się głównie przez dyfuzję z naczyń krwionośnych i
ochrzęstnej

6) Degeneracja tkanki chrzęstnej

- spowodowana jest tym, że chondrocyty wewnętrznych części chrząstki mają
utrudnioną dyfuzję (mało wolnej wody w istocie podstawowej)
- degeneracja (gł. chrząstek stawowych) powoduje poważne choroby
ortopedyczne

7) Reperacja uszkodzeń chrząstki

- u młodych ludzi i dzieci jest to możliwe dzięki mnożeniu się chondrocytów,
produkujących kolagen typu II oraz proteoglikany naprawiające uszkodzenie
- u ludzi dorosłych są naprawiane prawie wyłącznie przez jej odkładanie: komórki
wewnętrznej warstwy ochrzęstnej rozmnażają się i produkują kolagen typu II oraz
proteoglikany

























II. Osteogeneza___________________________________________________________________

1) Kostnienie bezpośrednie

- kostnienie na podłożu łącznotkankowym/błoniastym (osteogenesis
- zachodzi na podłożu tkanki łącznej właściwej (mezenchymatycznej)
- w ten sposób powstają kości pokrywowe czaszki, kości trzewioczaszki a
częściowo także łopatka i obojczyk
- punktem wyjściowym jest mezenchyma (w postaci błony)
- w pewnym miejscu błony zwiększa się ilość naczyń krwionośnych, wskutek czego
komórki mezenchymy dzielą się i zaczynają wydzielać kolagen typu I i
proteoglikany, stając się osteoblastami
- włókna kolagenowa wytwarzane przez osteoblasty układają się w biegnące w
różnych kierunkach grube pęczki
- pęczki rozrastając się odsuwają od siebie osteoblasty
- osteoblasty nie tracą wypustek, zostają w łączności ze sobą


- mineralizacja substancji międzykomórkowej - w kościach płodu najpierw
odkłada się bezpostaciowy
fosforan wapnia
- później zaczyna on razem z
węglanem wapnia odkładać się w
postaci kryształów

- z postępującą mineralizacją substancja podstawowa zagęszcza się i
„zamurowywuje” w sobie osteoblasty
- teraz są one osteocytami (w jamkach kostnych)
- w ten sposób powstają pierwsze beleczki kostne

- na powierzchni beleczek znajdują się liczne osteoblasty w postaci pojedynczej
warstwy (podobnej do nabłonka)
- komórki te wytwarzają nową warstwę substancji kostnej - beleczki rosną na
grubość
- beleczki przebiegają w różnych kierunkach tworząc istotę gąbczastą
- między beleczkami znajduje się tkanka mezenchymalna, która z czasem
zamienia się w czerwony szpik kostny a tkanka mezenchymalna otaczająca
zawiązek kości przekształca się w okostną
- powstała kość jest zbudowana z tkanki kostnej grubowłóknistej

- komórki kościogubne pojawiają się na powierzchni beleczek kostnych
- osteoklasty rozpuszczają kość
- jednocześnie z okostnej powstają nowe osteoblasty, wytwarzające pierwotne
osteony a następnie osteony wtórne (kość blaszkowatą ostateczną)
- zewnętrzną warstwę osteonu wtórnego tworzy istota podstawowa bez kanalików
kostnych, uboga we włókna kolagenowe (linia cementowa)
- kość grubowłóknista ulega modelowaniu i przekształceniu w kość
drobnowłóknistą

2) Kostnienie pośrednie - na podłożu chrzęstnym

- tk. chrzęstna zostaje zniszczona a na jej miejsce zostaje wytworzona tk. kostna
- kręgi i pozostałe części tułowia, podstawy czaszki i kończyn

- składa się z 3 procesów: a. wytwarzanie modelu chrzęstnego
b. wytworzenie tkanki kostnej od zewnątrz modelu
chrzęstnego (kostnienie odochrzęstnowe)
c. zastępowanie tkanki chrzęstnej przez tkankę kostną
od wewnątrz modelu chrzęstnego (kostnienie
śródchrzęstnowe)

a. - model chrzęstny zbudowany jest z tkanki chrzęstnej szklistej
- model otoczony jest tkanką mezenchymalną - ochrzęstną
- skłąda się z trzonu i nasad

b. - w ochrzęstnej pojawiają się naczynia krwionośne
- macierzyste komórki mezenchymy dają początek osteoblastom
- osteoblasty wytwarzają beleczki kości grubowłóknistej
- z nich powstaje dookoła trzonu chrzęstnego pierścień kostny czyli tzw. mankiet
kostny okołochrzęstnowy
- mankiet rośnie na grubość oraz w kierunku nasad modelu
- ma on strukturę gąbczastą
- na zewnątrz mankietu znajduje się tkanka mezenchymalna - okostna
- w tej okostnej wyróżnicowuje się zespół komórek tkanki mezenchymalnej -
pęczek naczyniowo-łącznotkankowy

c. - równocześnie z powstaniem mankietu kostnego zachodzą zmiany
zwyrodnieniowe w środkowej części trzonu modelu
- w komórkach chrzęstnych pojawiają się pęcherzyki, wskutek czego komórki
powiększają się (zmniejszają ilość substancji międzykomórkowej)
- kom.wytwarzają fosfatazę, powodującą wypadanie soli wapnia w otoczeniu
- tak powstaje ośrodek kostnienia
- powstaje mankiet kostny odcinający chrząstkę od źródła subst. odżywczych,
powodując obumarcie komórek
- pęczek naczyniowo-łącznotkankowy przechodzi przez mankiet i wnika do
modelu chrzęstnego, podążając do ośrodka kostnienia
- pęczek zawiera naczynia krwionośne, niezróżnicowane kom. mezenchymalne
oraz osteoklasty i chondroklasty
- dzięki osteoklastom pęczek może przejść przez mankiet kostny
- chondroklasty rozpuszczają substancję podstawową i niszczą kom.chrzęstne
- w obrębie trzonu powstaje jama (pierwotna jama szpikowa)
- pierwotny szpik kostny składa się z elementów pęczka
- z tkanki mezenchymalnej wyróżnicowują się osteoblasty
- osteoblasty osiadają na przegrodach międzykomórkowych (pozostałych po
chrząstce) i tworzą na ich powierzchni substancję kostną