Interpretacja tytułu powieści B. Prusa Lalka
Tytuł powieści można interpretować wieloznacznie, metaforycznie lub dosłownie:
metaforyczność:
pusta choć piękna Izabela Łęcka jako salonowa lalka,
S. Wokulski w rękach Łęckiej jako bezwolna marionetka,
człowiek jako lalka w teatrze świata, poruszana przez innych ludzi czy też siły wyższe (los, Boga, historię itp.).
dosłowność: lalka to ulubiona zabawka Heluni Stawskiej, obiekt domniemanej kradzieży (wg baronowej Krzeszowskiej), główny dowód w procesie.
Stanisław Wokulski romantyk czy pozytywista
Wokulski przejawia cechy zarówno romantyka jak i pozytywisty
Cechy pozytywisty:
- szacunek do nauki, pragnienie wiedzy i przyznawanie jej prymatu nad irracjonalizmem;
- Wokulski jest silną, przedsiębiorczą jednostką - po powstaniu energicznie bierze się w garść i organizuje sobie życie. Dochodzi do fortuny własną pracą i wysiłkiem;
- Wokulski stoi na granicy dwóch światów: upadającej arystokracji i raczkującego świata kapitalizmu;
- działalność filantropijna i społeczna (stara się pomóc biednym) - realizacja
hasła pracy u podstaw;
- w przeciwieństwie do romantyka w młodości rzuca się w wir pracy i nauki.
cechy romantyka:
- bierze udział w postaniu styczniowym - poświęca młodość patriotycznej walce,
miłość ojczyzny jest dla niego ważną sprawą;
- romantyczna miłość, której na przeszkodzie stają konwenans i stosunki społeczne;
-miłość do Izabeli jest uczuciem wszechogarniającym, paraliżującym umysł Wokulskiego,
jego jedyną ideą - jest na tym etapie romantycznym kochankiem na miarę Gustawa;
- tragiczne zakończenie miłości powoduje, że Wokulski próbuje popełnić
samobójstwo. Zostaje jednak uratowany i musi na nowo podjąć „trud życia”;
- niejasne zakończenie życia.
Charakterystyka sytuacji pod zaborem rosyjskim na podstawie III cz. Dziadów, sceny więzienne podział na patriotów scena salonowa scharakteryzować
Scena więzienna
W scenie więziennej, w wigilię 1823 roku, spotykają się więźniowie, którzy zostali aresztowani za działania patriotyczne. Znajduje się tam: Jakub, Żegota, Konrad, ksiądz Lwowicz, Sobolewski, Frejend, Tomasz, Feliks Kółkowski, Nizin, Jacek, Józef, Jankowski.
Współwięźniowie, opowiadają o scenach wywozu w głąb Rosji, torturach, przesłuchania, stąd dowiadujemy się jak wyglądały prześladowania. Więźniowie nie tracą nadziei, są przepełnieni bohaterstwem i wiarą, w walkę o słuszną sprawę. Przeważające grono więźniów, to ludzie wykształceni, młodzi. Wielu z nich zostało nieoczekiwanie aresztowanych, rodziny nie wiedzą, co się z nimi dzieje. Uważają, że ci, którzy nie mają rodzin, powinni wziąć winę na siebie.
Opowieść Sobolewskiego -Jan Sobolewski, opowiada o wywózce na Sybir, studentów ze Żmudzi, widzi także małe dzieci, zakute w łańcuchy. Wśród ludzi wywożonych, w głąb Rosji, Sobolewski dostrzegł znajomego Janczewskiego. Jest wychudzony, wyniszczony torturami, brzydki. Nie ma w jego postaci dawnej energii.
Więźniowie maja nadzieję, że kiedyś wrócą do swoich rodzin.
Ludzie, którzy przyglądali się wywózce, stali nieruchomo w kompletnej ciszy. Nikt nie krzyczał, wszyscy obawiali się cara. W opowieści Sobolewskiego przejawia się jawna martyrologia młodzieży. Najbardziej drastycznym przykładem męczennictwa i cierpienia młodych ludzi jest śmierć Wasilewskiego i męki 10 letniego chłopca.
Bajka Żegoty: Nowoprzybyły więziń Żegota opowiada zgromadzonym bajkę o diable. który dążył do ukrycia przed Adamem wygnanym z Raju ziarna zboża, które otrzymał od Boga. Zakopal se więc w ziemi, aby nikt go nei znalazł. Wiosną ziarno wydało plon, co rozczarowało diabła. Bajka miałą na celu pokrzepienia ducha towarzyszy. W ustach Żegoty miała ona sens alegoryczny, niczym biblijna przypowieść gdyż zakopane zierna miały symbolizować wywożonych na Sybir uczniów. Diabeł był symbolem cara, a nowe kłosy to przyszłe pokolenia, które powstanął mimo wszelkicg przeciwnośći losu. Bajka zapowiadała ukazany później mesjanizm.
Scena salonowa :
Bohaterowie występujący w tej scenie zostali podzieleni na dwie grupy: arystokratyczną elitę („towarzystwo stolikowe”) i grupę młodych patriotów stojących przy drzwiach. Słyszymy zupełnie różne tematycznie rozmowy to jednych to drugich. Damy, oficerowie, wysocy urzędnicy bawią się, ale i żałują wyjazdu Nowosilcowa, bo ich zdaniem, on najlepiej organizuje bale. Dyskutują też o poezji. Damy pogardzają polską literaturą, a lubują się w wierszach francuskich.
Młodzi patrioci omawiają sytuację polityczną na Litwie i w Polsce – dyskutują o represjach carskich i prześladowaniach polskiej młodzieży. Wszyscy słuchają opowieści kolegi Adolfa o Cichowskim. Szambelan wychodzi, nie chcąc słuchać, ale reszta okazuje swoje zainteresowanie i Adolf opowiada. Otóż przed laty Cichowski zniknął. Był więziony i poddawany długim, wymyślnym torturom śledztwa. Pojono go opium, karmiono śledziami bez podawania picia, straszono nocą, ale nikogo na przesłuchaniach nie wydał. Po latach więzienia z objawami choroby psychicznej, nie chciał z nikim rozmawiać. Po zakończeniu opowiadania o Cichowskim wszyscy dyskutują, czyjego dzieje mogą stać się tematem literackim. Damy nie lubią i plują na polską literaturę, a hołdują wierszom francuskim. Młodzi z towarzystwa przy drzwiach uważają, że poezja powinna zajmować się ważnymi dziejami narodu jak i równocześnie wielkimi ludźmi, którzy zrobili coś wielkiego jak Cichowski, który nie powiedział ani słowa, choć był strasznie torturowany; krytykując arystokrację
Na czym polega improwizacja Konrada III cz. Dziadów
Wielka Improwizacja stanowi „serce” Dziadów cz. III. To wielki wybuch sił imaginacji głównego bohatera. Sił, za pomocą których pragnie zmierzyć się z mocą Boga. Jest jednocześnie buntem jednostki w obliczu niesprawiedliwości i cierpiącego narodu, zmieniającym się w przypływie gniewu w bunt przeciwko Stwórcy. Okazuje się, że Konrad, mimo iż jest indywidualistą, myśli nie zawsze tylko o sobie. Czuje się odpowiedzialny za naród polski i chce mu pomóc. Nie wie, w jaki sposób może tego dokonać, dlatego zwraca się o pomoc do Boga.
Kiedy Bóg mu nie odpowiada, Konrad ponownie wpada w szał. Sądzę, że Konrad czuje się uważany przez Boga za coś gorszego i w tym upatruje powód boskiego milczenia. Dlatego Konrad próbuje ponownie postawić siebie na równej wysokości z Bogiem. Początkowo Konrad kieruje się szlachetnymi pobudkami i pragnienie ulżenia ciemiężonemu narodowi. Następnie decyduje się na drogę, na której jego szlachetne działania tracą wartość i zmieniają się w egoizm geniuszu. Żąda od Boga władzy absolutnej, władzy obejmującej dusze ludzkie. Rzuca w stronę Boga słowa, które brzmią niczym bluźnierstwo, lecz nie jest w stanie wypowiedzieć ostatniego słowa. Mdleje, a wtedy szatan kończy za niego zdanie.
Anonimowa moc, często utożsamiana z Bogiem, strąca bohatera w otchłań. Stwórca nie przemówił do niego, ponieważ Konrad, pełen pychy i wiary w swoją wielkość, nie zasłużył, aby wejrzeć w oblicze Wszechmocnego. Nie oznacza to, że opuszcza On całkowicie poetę.
Na czym polega mesjanizm zawarty w dziadach III
W III cz. „Dziadów” zilustrowana jest również idea mesjanistyczna. Mesjanizm jest to ideologia, która zakładała, iż jakiś wybrany naród np. Polska poprzez swoje cierpienie może doprowadzić do zbawienia własnego i innych. Ten naród jest niejako Mesjaszem, który musi przezwyciężyć krzyż, a potem nastąpi zmartwychwstanie. Polska została nazwana „Chrystusem narodów”.
3 zaborcy to 3 ramiona krzyża. Piłat to Francja, która nie przyszła z pomocą Polsce, umyła ręce, bała się o swoje relacje z Rosją. Herod to car. niewiniątek to prześladowanie polskiej młodzieży to zsyłki na Sybir. Istnieje zatem wiele alegorii między Polską a Chrystusem. W końcowej wizji Piotr widzi również zmartwychwstanie Polski. Z Krzyża opada biała szata, którą owijają się narody. Ta biała mata jest symbolem wolności Polski, a idea wolności została przekazana innym narodom przez Polskę. Idea mesjanizmu w romantyzmie miała pokrzepiać serca Polski. Przekonywać, że kolejny nieudany zryw patriotyczny, „kolejna klęska, represje i cierpienia mają swój sens. To krzyż po którym nastąpi zmartwychwstanie”.
Losy polskiego emigranta na podstawie biografii Mickiewicza oraz nowel Latarnik i za chlebem
Mickiewicz jest przykładem polskiego emigranta. Został najpierw aresztowany a następnie zesłany w głąb Rosji. Nie mógł wrócić do kraju. Przebywał w Petesburgu, Odessie, Moskwie i Krymie. Nastepnie podróżował po Europie – Niemcy, Włochy i Szwajcaria. Następnie do Drezdna a z tamtą do Paryża gdzie osiadł na ponad 20 lat. W Paryżu powstały jego dzieła, mówiące o tęsknocie za ojczyzną uosabiające jego własne wewnętrzne przeżycia.
Latarnik – Starszy człowiek o nazwisku Skawiński jest Polakiem, który tułał się dotąd po świcie przyjął posadę latarnika aby móc osiąść na koniec swojego życia. Pewnego dnia przypływa łódka a Skawiński widzi na niej polskie książki. Wczytując się w ich treść wspomina obrazy ukochanej, upragnionej ojczyzny. Widzi ukochana Polskę. Zapomina zapalić latarni i jego tułacza rozpoczyna się na nowo.
Za chlebem – Wawrzon i jego córka opuszczają kraj aby szukać lepszego życia. Wyruszają w podróż. Jednak już na statku ogarnęły ich pierwsze wątpliwości. Burza morska sprawiła, że omal nie stracili życia. To wydarzenie skłoniło Wawrzona do refleksji. Stary gospodarz cieszył się na myśl o nowej ziemi, ale jednocześnie tęsknił za życiem, które zostawił w Polsce. Zastanawiał się, czy jeszcze kiedykolwiek tam wróci. Wraz z opuszczeniem Polski zaczęła się ich tułacza wędrówka, która była bardzo ciężka. Trafili oni do Nowego Jorku tam żyli na skraju ubóstwa. Próbowali polepszyć swój los lecz ich próby na nic się nie zdawały. Ich los się odmienił gdy spotkali rodaka, który wzioł ich pod swój dach i pomógł znaleźć pracę. Każdego dnia tęsknili za ojczyzną. Ich osadę zalała powódz Marysia straciła ojca. Marysia codziennie przychodziła na przystań i błagała kapitanów statków, żeby wzięli ją do Polski. Nikt jednak nie chciał spełnić tej prośby. W końcu dziewczyna nie przyszła. Tego samego dnia podano, że w porcie znaleziono ciało młodej, nikomu nieznanej kobiety
Losy polskiego dziecka w XIX w Antek, Janko muzykant, Katarynka.
Janko muzykant -. Od pierwszych chwil życia tytułowy bohater był niedokarmiony, „wątły”, „słaby” i „ledwie zipał”. Chudy z zapadniętymi piersiami, chorował z powodu niedożywienia. Kiedy słyszał melodie grane przez organistę w kościele lub innych grajków w jego duszy „zaczynały płynąć łzy”. Pewnego dnia zainteresował się małymi skrzypkami, na których grał jeden z mieszkańców małego miasteczka. Z samej ciekawości wszedł do jego mieszkania, żeby „pograć” na skrzypach i na nieszczęście natknął się na ich właściciela. Jego ciekawość doprowadziła go do zguby i został za karę pobity, wskutek czego zmarł. Jest to przykład losu biednego dziecka, które w dążeniu do upragnionego szczęścia próbuje stawić czoła wszelkim przeciwnościom losu. Pojmuje świat jako pewne dźwięki, które stają się dla niego znamienne, dąży do nich, a przy ich braku zaczyna najzwyczajniej płakać. Mały chłopiec stał się ofiarą własnych nieprzeciętnych zdolności muzycznych.
Antek - Nowela opisuje życie chłopca wiejskiego „zakochanego” w wiatrakach. Strugał je w każdej wolnej chwili, nawet w czasie pasania bydła. Na pytania kim chce zostać odpowiadał bez namysłu, że budowniczym wiatraków. W beznadziejnej sytuacji była też jego siostra. Ponieważ rodzina była tak biedna, że nie było jej stać na zapewnienie podstawowej opieki lekarskiej dla córeczki, rodzina korzystała z usług miejscowej znachorki. Zaleciła ona, by chore dziecko włożyć na trzy "zdrowaśki" do pieca, dzięki czemu miała zostać wypędzona choroba. Niestety dziecko zmarło w strasznych męczarniach. Później wysłano Antka do szkoły, gdzie profesor uczył dzieci abecadła w przód i w tył w ciągu trzech lat. Jednak gdy w zabrakło matce pieniędzy na opłacanie nauki syna, Antek musiał opuścić szkołę. Oddano go wtedy do kowala, u którego zbyt szybko się nauczył zawodu. Po powrocie do domu rzeźbił piękne figury, które sprzedawał za marny grosz. Rodzina pogrążyła się w krańcowej biedzie, gdy wylała rzeka. W tej sytuacji Antek musiał opuścić dom i „pójść w świat”. „Antek” jest szczególną nowelą, która za zaistniały stan chłopstwa obwinia istniejący system, w którym osoby najlepiej wykształcone i dobrze sytuowane wykorzystują tych najbiedniejszych.
Katarynka - Budzi ona nadzieję, że warunki życia dziewiętnastowiecznego dziecka mogą ulec zmianie na lepsze. „Katarynka” ukazuje postać małego, nieszczęśliwego dziecka. Jest to historia ośmioletniej, niewidomej dziewczynki, której jedyną radością było słuchanie gry kataryniarza. Pewnego dnia jej zachowaniu przygląda się mieszkający naprzeciwko pan Tomasz. Jest on zaskoczony zachowaniem dziecka, które nigdy nie biega, nie bawi się i jest smutne. Obserwując przez okno domyśla się, że jest niewidome i jest mu go żal. Niespodziewanie pod oknem pojawia się kataryniarz, pan Tomasz jest niezadowolony, nagle spostrzega, że mała tańczy, klaszcze w ręce i jest szczęśliwa. Pan Tomasz zmienia swoje zachowanie, dochodzi do wniosku, że muzyka sprawia dziewczynce ogromną radość. Postanawia znaleźć lekarza okulistę, który przywróciłby dziewczynce wzrok. W panu Tomaszu budzi się współczucie dla niewidomego i nieszczęśliwego dziecka. Każe od tej chwili wpuszczać kataryniarzy na podwórko, aby ofiarować dziecku chociaż chwilę szczęścia, radości i zapomnienia o chorobie. Poprzez postać pana Tomasza Prus uzmysławia innym, bogatym i światłym, że wręcz ich obowiązkiem, jest zająć się nieszczęśliwymi, ubogimi ludźmi, a zwłaszcza ich dziećmi którzy być może mieszkają i żyją w ich pobliżu.