PRAWO KARNE SKARBOWE

dr R. Dziembowski

PRAWO KARNE
POWSZECHNE
prawko karne materialne prawo karne procesowe prawo karne wykonawcze

BUDOWA
TYTUŁ I
przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe

Funkcje prawa karnego skarbowego:

1. ochronna – chroni interes finansowy państwa polskiego oraz Wspólnot Europejskich oraz prawnie ustanowiony interes finansowy;

2. gwarancyjna – zapewnia przestrzeganie zasad prawa karnego skarbowego;

3. egzekucyjna – zapewnienie wyrównania należności publicznoprawnej uszczuplonej czynem sprawcy;

4. prewencyjna:

• prewencja indywidualna – oddziaływanie na sprawcę

• prewencja generalna – oddziaływanie na ogół społeczeństwa

1. represyjna – pociągnięcie sprawcy do odpowiedzialności za popełniony czyn.

Zasady prawa karnego skarbowego:

1. zasada humanitaryzmu,

2. zasada odpowiedzialności za czyn,

3. zasada winy,

4. zasada legalizmu:

• nullum crimen sine lege scripta (nie ma przestępstwa bez ustawy)

• nullum crimen sine lege certa (przepisy muszą opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny)

• nullum crimen sine lege stricta (zakaz analogii i wykładni rozszerzającej na niekorzyść sprawcy)

• nullum crimen sine lege praevia (inaczej: lex retro non agit)

• nullum poena, nulla sanction sine lege (nie ma kary, nie ma sankcji bez ustawy)

1. zasada odpowiedzialności indywidualnej za czyn.

Zasada terytorialności (art. 3 KKS):

Sprawca (obywatel polski i cudzoziemiec) odpowiada za czyn popełniony:

• na terytorium RP, chyba że kodeks stanowi inaczej,

• na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że kodeks stanowi inaczej.

Odpowiedzialność na podstawie ustawy za przestępstwo skarbowe popełnione za granicą (niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa):

• skierowane przeciwko interesom finansowym państwa polskiego (art. 3 § 3 KKS) odpowiada obywatel polski i cudzoziemiec,

• skierowane przeciwko interesom finansowym Wspólnot Europejskich (przestępstwa skarbowe określone w Rozdziale 6 i 7 Działu II Tytułu I (art. 3 § 3a KKS) odpowiada obywatel polski.

Art. 3 § 4 KKS odpowiada obywatel polski i cudzoziemiec

Art. 3 § 5 KKS odpowiada obywatel polski i cudzoziemiec

Miejsce popełnienia czynu zabronionego (art. 3 § 1 KKS):

• miejsce, w którym nastąpiło zachowanie sprawcy,

• miejsce, w którym nastąpił skutek stanowiący znamię czynu zabronionego,

• miejsce, w którym według zamiaru sprawcy skutek stanowiący znamię czynu zabronionego miał nastąpić.

Czas (art. 2 KKS):

Czas, w którym nastąpiło zachowanie sprawcy, chyba że kodeks stanowi inaczej.

Reguły intertemporalne (normują kwestię zmian ustawodawstwa):

• stosowanie ustawy względniejszej (art. 2 § 3 KKS),

• zmiana ustawy po wydaniu wyroku (art. 2 § 4 KKS),

• modyfikacja penalizacji (art. 2 § 5 KKS),

• depenalizacja prawomocnie osądzonego czynu (art. 2 § 6 KKS).

Kodeks karny	Kodeks karny skarbowy
Przestępstwo jest to czyn:
bezprawny karalny karygodny zawiniony	bezprawny karalny karygodny zawiniony

Kodeks wykroczeń	Kodeks karny skarbowy
Wykroczenie jest to czyn:
bezprawny karalny społecznie szkodliwy zawiniony	bezprawny karalny karygodny (społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy) zawiniony

Przestępstwo skarbowe	Wykroczenie skarbowe
Jest to czyn:
bezprawny karalny karygodny zawiniony	bezprawny karalny karygodny* zawiniony

Koncepcje czynu:

1. naturalistyczno-kauzalna – czyn to sterowany wolą ”kompleks ruchu” wywołujący określoną zmianę w świecie;

2. finalna – zachowanie się człowieka jest zawsze celowe, procesy psychiczne wchodzą w obręb pojęcia czynu;

3. socjologiczna – uwzględnia aspekt kazualny i subiektywny oraz aspekt społecznego czynu;

4. normatywna – czynem jest wszystko to, co można przypisać człowiekowi jako psychicznemu bytowi, co podlega jego kontroli.

Przesłanki przypisania winy:

1. odpowiedni wiek – kończone 17 lat w chwili popełnienia czynu zabronionego (art. 5 § 1 KKS)

2. poczytalność – co najmniej w stopniu ograniczonym (art. 11 § 1 KKS)

3. możliwość rozpoznania karalności czynu (art. 10 § 4 KKS)

4. możliwość rozpoznania, że nie zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność (art. 10 § 3 KKS)

Elementy wpływające na ocenę stopnia szkodliwości społecznej czynu:

• elementy podmiotowe (postać zamiaru, motywacja sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia),

• elementy przedmiotowe (rodzaj i charakter zagrożonego lub naruszonego dobra, wysokość uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej).

Przestępstwa i wykroczenia skarbowe:

• formalne (bezskutkowe),

• materialne (skutkowe),

• z naruszenia dobra prawnego,

• z narażenia dobra prawnego,

• z abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo,

• z konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo,

• z działania (forma aktywna, delicta commissiva), np. art. 67 KKS,

• z zaniechania (forma bierna, delicta ommissiva), np. art. 60 KKS,

• z działania albo z zaniechania, np. art. 61 KKS,

• w typie podstawowym (podstawowy zespół znamion),

• w typie uprzywilejowanym (znamiona dodatkowe, które powodują złagodzenie odpowiedzialności karnej), np. art. 67 § 2 KKS,

• w typie kwalifikowanym (znamiona dodatkowe, które powodują zaostrzenie odpowiedzialności karnej), np. art. 80 § 2 KKS),

• powszechne (mogą być popełnione przez każdą osobę zdolną do ponoszenia odpowiedzialności karnej (wiek, poczytalność), np. art. 60 KKS,

• indywidualne (mogą być popełnione tylko przez osobę o określonych w dyspozycji przepisu cechach), np. art. 54 KKS.

Rozgraniczenie przestępstw i wykroczeń skarbowych:

• samodzielny typ wykroczeń skarbowych, np. art. 57 § 1, 79, 106e KKS;

• subsydiarność wykroczeń skarbowych wobec odpowiedzialności typów przestępstw skarbowych, np. art. 84, 96, 106ł, 111 (§ 1 typ wykroczenia, § klauzula subsydiarności);

• przepołowienie czynów zabronionych;

• kryterium rzeczowe – kwota uszczuplonej należności publicznoprawnej albo wartość minimalnego wynagrodzenia w czasie popełnienia czynu zabronionego, np. art. 54 § 3 KKS;

• kryterium ocenne – tzw. wypadek mniejszej wagi, np. 85 § 4.

Znamiona ustawowe:

• podmiot przestępstwa,

• strona podmiotowa (umyślność, nieumyślność),

• przedmiot ochrony/zamachu,

• strona przedmiotowa.

Podmiot przestępstwa i wykroczenia skarbowego:

Osoba fizyczna:

• poczytalna co najmniej w stopniu ograniczonym,

• zindywidualizowana (konkretna, skonkretyzowana),

• w pewnych sytuacjach – szczególna cecha podmiotu,’

• wiek (art. 5 KKS).

Nieletni (pojęci zdefiniowane w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich):

1. osoba, która nie ukończyła 18 lat, a w stosunku, do której mogą być stosowane środki wychowawcze służące zapobieganiu i zwalczaniu demoralizacji;

2. osoba, która po ukończeniu 13, a przed ukończeniem 17 lat popełniła czyn karalny;

3. osoba, która nie ukończyła 21 lat, a w stosunku, do której są wykorzystane środki wychowawcze lub poprawcze.

Młodociany (art. 53 § 19 KKS):

Młodociany jest to osoba, która w czasie popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.

Strona podmiotowa:

Znamiona:

• umyślność,

• nieumyślność,

• inne znamiona – cel, motywacja, pobudki.

Umyślność:

• zamiar bezpośredni – sprawca chce popełnić czyn zabroniony (dolus directus),

• zamiar ewentualny – sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i na to się godzi (dolus eventualis).

Zamiar:

• strona intelektualna – wyobrażenie celu,

• strona woluntatywna – motywacja osiągnięcia celu.

Rodzaje zamiarów:

• bezpośredni (dolus directus),

• kierunkowy – zamiar o szczególnym zabarwieniu, pojawia się wyrażenie „w celu” (dolus directus coloratus), np. art. 67 § 2 KKS,

• przemyślany (dolus pramediatus),

• nagły (dolus repentinus),

• ewentualny (dolus eventualis),

• quasi-ewentualny – część znamion realizowana jest w postaci „chcenia”, a cześć jedynie „godzenia się) na ich wystąpienie (dolus quasi-eventualis).

Nieumyślność:

Sprawca nie ma zamiaru popełnienia czynu zabronionego, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, pomimo że:

• możliwość popełnienia tego czynu przewidywał (lekkomyślność świadoma nieumyślność),

• możliwość popełnienia tego czynu mógł przewidzieć (niedbalstwo nieświadoma nieumyślność).

Hybrydalna forma winy:

Można ją rozpoznać po zwrocie ustawowym wskazującym, że sprawca działa chociażby nieumyślnie, co oznacza że może zrealizować określone znamiona czynu zabronionego zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, przy czym nieumyślność całkowicie wystarcza, żeby wejść w konflikt z prawem.

Wina hybrydalna skutkuje tym, iż bez względu na to, z jakiej winy sprawca popełni czyn zabroniony, będzie odpowiadał zawsze na podstawie tej samej kwalifikacji prawnej i przy zagrożeniu tą samą sankcją, np. art. 84 § 1, 96 § 1, 106ł § 1, 111 § 1 KKS.

Reguła dotycząca rodzaju zawinienia (pytanie na aplikacje):

• art. 4 KKS,

• art. 8 KKS,

• art. 5 KKS.

Przedmiot ochrony zamachu:

• ogólny – ogół dóbr chronionych prawem,

• rodzajowy – synteza norm chroniących analogiczne dobra pod względem rodzajowym,

• indywidualny – dobro będące przedmiotem ochrony danego przepisu prawa lub, na które skierowany jest czyn zabroniony,

• dalszy i bliższy – kryterium rozróżnienia pomiędzy bliższym, a dalszym przedmiotem stanowi rola, jaką dany przedmiot odgrywa w zachowaniu się sprawcy i w klasyfikacji rodzajowej przestępstwa.

Strona przedmiotowa:

• zachowanie się,

• skutek/następstwo,

• okoliczności i sposób popełnienia czynu,

• czas i miejsce popełnienia czynu,

• związek przyczynowy,

• przedmiot czynności wykonawczej.

Okoliczności wyłączające:

• okoliczności wyłączające winę,

• okoliczności wyłączające bezprawność (kontratypy).

KONTRATYPY (OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ)

Kontratypy – okoliczności wyłączające bezprawność czynów wypełniających znamiona przestępstw lub wykroczeń.

Kontratypy:

1. Kodeks Karny – m.in. obrona konieczna, stan wyższej konieczności, ryzyko nowatorskie, eksperyment medyczny, dozwolona krytyka;

2. Kodeks Wykroczeń – obrona konieczna (art. 15 KW), stan wyższej konieczności (art. 16 KW);

3. Kodeks Karny Skarbowy – art. 20 KKS.

Art. 20 KKS

§ 1. Do przestępstw skarbowych nie mają zastosowania przepisy części ogólnej i rozdziału XXXVIII Kodeksu karnego, z zastrzeżeniem § 2.

§ 2. Przepisy art. 18 § 2 i 3, art. 19, art. 20, art. 21 § 2 i 3, art. 22–24, art. 27 § 1, art. 40 § 1, art. 41, art. 43 § 2, art. 51, art. 57, art. 58 § 1 i 2a, art. 60 § 1 i 2, art. 62, art. 63, art. 66 § 1, art. 67, art. 68, art. 69 § 1 i 2, art. 70, art. 72–77, art. 78 § 1 i 3, art. 79, art. 80 § 1 i 3, art. 81–83, art. 85, art. 86 § 1a, 2 i 3, art. 87, art. 88, art. 89 § 1, 1a i 3, art. 90, art. 92–98, art. 103 § 1, art. 106–108, art. 114 oraz art. 114a, a także wskazane w innych przepisach niniejszego rozdziału przepisy części ogólnej Kodeksu karnego stosuje się odpowiednio do przestępstw skarbowych; do żołnierzy, którzy dopuścili się czynu zabronionego jako przestępstwo skarbowe, stosuje się odpowiednio także przepisy art. 318, art. 321, art. 322 § 1 i 3, art. 323, art. 324 § 1, art. 326–333, art. 335 oraz art. 336 Kodeksu karnego.

§ 3. W wypadku określonym w art. 21 § 3 Kodeksu karnego sąd może także odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego wymienionego w art. 22 § 2 pkt 2, 3, 5 i 6 niniejszego kodeksu, chyba że przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4.

§ 4. Wymieniona w art. 23 Kodeksu karnego przesłanka „dobrowolności” nie ma zastosowania do przestępstw skarbowych.

§ 5. W wypadku określonym w art. 27 § 1 Kodeksu karnego dopuszczalny eksperyment dotyczy tylko eksperymentu ekonomicznego lub technicznego.

§ 6. Wymienione w § 2 oraz w art. 21 § 3, art. 26 § 4, art. 40 § 1 i art. 45 przepisy części ogólnej Kodeksu karnego stosuje się odpowiednio także do osób wymienionych w art. 53 § 36, które dopuściły się przestępstwa skarbowego, chyba że część wojskowa Kodeksu karnego zawiera odmienne przepisy ogólne.

Dozwolone ryzyko:

• ryzyko,

• nowatorski charakter eksperymentu,

• spodziewana korzyść,

• celowość eksperymentu,

• sposób przeprowadzenia eksperymentu musi być zgodny z aktualnym stanem wiedzy,

• zgoda uczestnika eksperymentu, jeżeli bierze on w nim udział.

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ

Okoliczności wyłączające winę:

1. nieletniość,

2. niepoczytalność,

3. błąd.

Przyczyny niepoczytalności:

1. Upośledzenie umysłowe – zarówno wrodzone (niedorozwój umysłowy spowodowany uszkodzeniem mózgu w okresie prenatalnym lub wczesnego dzieciństwa), jak i nabyte (np. na skutek wypadku, czy ingerencji neurochirurgicznej).

Wg klasyfikacji WHO mamy do czynienia z upośledzeniem:

• głębokim (poziom inteligencji nie przekracza 19 IQ),

• znacznym (20-35 IQ),

• umiarkowanym (36-51 IQ),

• lekkim (52-67 IQ).

Normalnym poziom inteligencji to 90-110 IQ, a poziom od 68 do 89 oznacza stan ociężałości umysłowej.

Przyjęcie niepoczytalności sprawcy czynu zabronionego uzasadnia upośledzenie głębokie, znaczne i umiarkowane. Lekkie upośledzenie będzie stanowiło podstawę przyjęcia poczytalności ograniczonej.

1. Choroba psychiczna – zalicza się do niej m.in. psychozy endogenne, epilepsję, nerwicę i psychozy reaktywne, ale nie psychopatie stanowiące jedynie anomalie osobowości.

2. Inne zakłócenia czynności psychicznych na tle chorobotwórczym lub patologicznym – np. afekt patologiczny, upojenie patologiczne, różnego typu zatrucia spowodowane narkotykami, alkoholem, lekami, chemikaliami, truciznami, stan hipnozy.

Skutki niepoczytalności:

1. Brak możliwości w czasie czynu rozpoznania jego znaczenia – oznacza, że sprawca nie zdaje sobie sprawy z tego co czyni, czy to z uwagi na niemożność właściwej oceny faktów, czy sensu moralno-społecznego i prawnego swego czynu.

2. Brak możliwości w czasie czynu pokierowania swoim postępowaniem – oznacza brak hamulców albo stymulatorów do zachowania się w sposób zgodny z prawem.

Metody określania niepoczytalności:

1. metoda psychiatryczna – wskazuje przyczyny stanu niepoczytalności,

2. metoda psychologiczna – wskazuje następstwa stanu niepoczytalności w psychice sprawcy,

3. metoda mieszana – wskazuje zarówno przyczyny, jak i następstwa stanu niepoczytalności (jest właściwa).

Niepoczytalność ograniczona:

Całkowite novum stanowiące rozwiązanie przyjęte w art. 11 § 2 i 3 odnośnie do ograniczonej poczytalności.

KKS przyjmuje natomiast:

1. w odniesieniu do przestępstw skarbowych:

• możliwość orzeczenia kary w wymiarze do 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia, bez względu na rodzaj kary albo też

• zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia,

• odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego wymienionego w art. 22 § 2 pkt 2-6, z wyjątkiem jednak odstąpienia od przepadku przedmiotów, którymi dysponowanie jest zakazane, a wskazanych w art. 29 pkt 4

1. w odniesieniu do wykroczeń skarbowych – odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego wymienionego w art. 47 § 2 pkt 2 i 3, z wyłączeniem jedynie odstąpienia od przepadku tzw. przedmiotów zakazanych.

Art. 11 § 4 KKS:

Przepisów § 1–3 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub inny stan odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.

Stan nietrzeźwości (art. 115 § 16 KK):

Stan nietrzeźwości w rozumieniu tego kodeksu zachodzi, gdy:

1. zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub

2. zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

Niepoczytalność a środki zabezpieczające

Wobec sprawcy popełniającego czyn zabroniony w warunkach niepoczytalności, noszącego znamiona przestępstwa skarbowego, stosuje się (fakultatywnie) środki zabezpieczające związane z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym, jedynie wówczas, gdy jest to niezbędne dla zapobieżenia ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego związanego z jego chorobą psychiczną, pośledzeniem umysłowym lub uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego. Przed orzeczeniem tego środka sąd wysłuchuje lekarzy psychiatrów oraz psychologa, a w sprawach osób z zaburzeniami preferencji seksualnych – także lekarza seksuologa.

Błąd:

Powszechnie postrzega się błąd jako zjawisko polegające, czy to na nieświadomości prawnie relatywnych elementów, czy to na ich mylnym wyobrażeniu (urojeniu).

Rodzaje błędu:

1. błąd co do znamienia tworzącego typ podstawowy [art. 10 § 1 KKS – odpowiednik konstrukcji z art. 28 § 1 KK – błąd co do faktu (error facti)];

2. błąd co do znamienia tworzącego tym zmodyfikowany [art. 10 § 2 KKS – odpowiednik konstrukcji z art. 28 § 2 KK – błąd co do faktu (error facti)];

3. błąd co do kontratypu (art. 10 § 3 KKS – odpowiednik konstrukcji z art. 29 KK, który nadto statuuje błąd co do okoliczności wyłączających winę);

4. błąd co do karalności (błąd co do prawa).

BRAK JEDNEGO SLAJDU

ad. 3

Np. w zakresie eksperymentu ekonomicznego lub technicznego (art. 27 KK w związku z art. 20 § 2 i 5 KKS).

Należy pamiętać, że KKS nie recypuje art. 25 i 26 KK o obronie koniecznej i stanie wyższej konieczności.

W art. 10 § 3 KKS chodzi o błąd wynikający z błędnego przekonania, a więc z urojenia, a nie błąd z nieświadomości, gdyż to jest tu w istocie niemożliwe. Dla uchylenia odpowiedzialności błąd musi być usprawiedliwiony, przy nieusprawiedliwionym ma zastosowanie jedynie złagodzenia odpowiedzialności w sposób wskazany w art. 10 § 5 KKS.

ad. 4

Błąd jęty w art. 10 § 4 KKS unormowany jest inaczej niż w KK, gdyż KKS mówi o „nieświadomości karalności czynu”, podczas gdy KK przyjmuje nieświadomość „bezprawności” czynu (art. 30 KK).

Art. 10 § 5 KKS:

W wypadku określonym w § 3 lub 4, jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a jeżeli czyn za-broniony jest wykroczeniem skarbowym – sąd może odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego wymienionego w art. 47 § 2 pkt 2 i 3, chyba że przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4.

FORMY ZJAWISKOWE

Formy zjawiskowe – to postacie realizacji znamion typu zabronionego.

Art. 9

§ 1. Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam al-bo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu.

§ 2. Każdy ze współsprawców wykonujących czyn zabroniony odpowiada w granicach swej umyślności lub nieumyślności, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych sprawców; okoliczność osobistą, wyłączającą lub łagodzącą albo zaostrzającą odpowiedzialność, która nie stanowi znamienia czynu zabronionego, uwzględnia się tylko co do sprawcy, którego ona dotyczy.

§ 3. Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyzna-ją zdolność prawną.

Formy zjawiskowe:

• sprawcze,

• niesprawcze.

Różne formy sprawstwa:

1. jednosprawstwo (sprawstwo pojedyncze, indywidualne):

• odpowiada za nie ten kto wywołuje czyn zabroniony sam, czyli wypełnia wszystkie znamiona czynu zabronionego,

• sytuacja, w której pojedyncza osoba osobiście popełnia przestępstwo.

1. współsprawstwo:

• polega ono na dokonaniu przestępstwa wraz z inną osobą,

• zachowanie dwóch lub więcej osób objęte ich porozumieniem (element subiektywny), którego treścią jest wspólne popełnienie czynu zabronionego (element obiektywny),

• porozumienie musi nastąpić przed lub w trakcie realizacji czynu zabronionego,

• jego forma jest dowolna, może być wyraźna lub dorozumiana,

• istotne jest jedynie by miała miejsce akceptacja wspólnego popełnienia przestępstwa,

• poszczególni współsprawcy ponoszą odpowiedzialność za całość uzgodnionej akcji przestępczej, a nie tylko za te części, które własnym działaniem realizowali,

• nie ponosi się odpowiedzialności za eksces jednego z uczestników (nie objęty porozumieniem),

• o wspólnej realizacji przestępstwa nie decyduje równoczesność działania lub obecności wszystkich uczestników w miejscu przestępstwa,

• współsprawcą jest nie tylko ten, kto wykonuje całość lub część znamion wykonawczych, lecz także ten, którego zachowanie istotnie dopełnia zachowanie innych.

1. sprawstwo kierownicze:

• odpowiada za nie ten, kto kieruje wykonaniem przestępstwa przez inną osobę, ma możliwość faktycznego panowania nad przebiegiem bezprawnej akcji,

• sprawca kieruje popełnieniem przestępstwa, ale sam nie bierze w nim udziału,

• sprawca decyduje także o czasie przestępstwa (o jego rozpoczęciu, prowadzeniu, ewentualnie zmianie i przerwaniu).

1. sprawstwo przez polecenie wydanie osobie uzależnionej (sprawstwo polecające):

• sprawca wykorzystuje uzależnienie innej osoby lub osób od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu, ale nie kieruje realizacją tego polecenia,

• w wypadku braku tego uzależnienia zachodzi jedynie podżeganie.

Formy zjawiskowe niesprawcze:

1. podżeganie (nie karalne przy wykroczeniach skarbowych!):

• zgodnie z art. 18 § 2 KK podżeganie to nakłanianie innej osoby do dokonania czynu zabronionego (a nie przestępstwo, np. nakłaniane osoby niepoczytalnej, nieletniej).

1. prowokator:

• od podżegacza należy odróżnić prowokatora, tj. osobę, która nakłania inną do popełnienia przestępstwa skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego skarbowego.

1. pomocnictwo (nie jest karalne przy wykroczeniach skarbowych!):

• ułatwienie innej osobie popełnienia czynu zabronionego,

• wg art. 18 § 3 KK pomocnictwa dopuszcza się ten kto w zamiarze, ale inna osoba dokonała czynu zabronionego, swym zachowaniem:

• ułatwia jego popełnieni, w szczególności:

• dostarcza narzędzie,

• środek przewozu,

• udziela rady lub informacji,

• fizyczne – np. dostarczenia narzędzia do popełnienia przestępstwa,

• psychiczne – np. udzielenie rady,

• można dopuścić się pomocnictwa przez działanie i zaniechanie,

• warunkiem realizacji pomocnictwa przez zaniechanie jest, aby dopuszczający się zaniechania miał szczególny obowiązek niedopuszczenia do czynu zabronionego.

Zakres odpowiedzialności podżegacza i pomocnika:

Generalnie odpowiadają oni tylko w granicach swej umyślności (zamiaru) i niekaralne od odpowiedzialności sprawcy wykonawczego.

Art. 19 KK:

§ 1. Sąd wymierza karę za podżeganie lub pomocnictwo w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo.

§ 2. Wymierzając karę za pomocnictwo sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Czynny żal podżegacza i pomocnika:

Podżegacz i pomocnik nie ponoszą odpowiedzialności karnej, jeżeli przejawili skuteczny czynny żal, czyli dobrowolnie zapobiegli popełnieniu czynu zabronionego, do którego uprzednio nakłaniali lub pomagali.

Odpowiedzialność jak sprawca (art. 9 § 3 KKS):

Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyzna-ją zdolność prawną.

FORMY STADIALNE PRZESTĘPSTWA I WYKROCZENIA SKARBOWEGO

Formy stadialne – etapy realizacji znamion typu czynu zabronionego, rozszerzają odpowiedzialność karną w zakresie przedmiotowym.

Zamiar (nie jest karalny!):

Zamiar jest jednym etapem, który nie jest uzewnętrzniany. Nie jest karalny, gdyż właściwie nie może być uznany za formę popełnienia przestępstwa, bo przestępstwo musi być…

Przygotowanie (nie jest karalne w KKS wyjątek art. 67 § 2 KKS):

Jego istota polega na przygotowaniu warunków do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, które może zakończyć się powodzeniem albo nie.

Art. 67 § 2 KKS:

Kto w celu popełnienia przestępstwa skarbowego określonego w § 1 uzyskuje lub przysposabia środki, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie.

Definicja ustawowa przygotowania (art. 16 KK):

§ 1. Przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania.

§ 2. Przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi.

Usiłowanie (art. 13 § 1 KK i art. 21 KKS):

Jest to najbardziej zaawansowania forma poprzedzająca dokonanie.

Istotne elementy usiłowania:

• zachowanie się sprawcy w postaci działania i zaniechania,

• bezpośredniość zmierzania sprawcy do dokonania, bowiem pośrednie zmierzanie może być najwyżej przygotowaniem.

Art. 13 § 1 KK:

Odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje.

Art. 21 KKS:

§ 1. Usiłowanie przestępstwa skarbowego zagrożonego karą nieprzekraczającą roku pozbawienia wolności lub karą łagodniejszą jest karalne tylko wtedy, gdy kodeks tak stanowi.

§ 2. Za usiłowanie można wymierzyć karę w wysokości nieprzekraczającej dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa skarbowego.

§ 3. Do usiłowania stosuje się odpowiednio także przepisy art. 13, 14 § 2 oraz art. 15 Kodeksu karnego; przepis art. 20 § 4 niniejszego kodeksu stosuje się odpowiednio.

Usiłowanie nieudolne (art. 13 § 2 KK);

Usiłowanie, które nie osiągnęło zamierzonego przez sprawcę skutku, lecz mogło go osiągnąć nazywamy usiłowaniem udolnym.

Usiłowanie nieudolne:

• gdy usiłujący nie uświadamia sobie, że dokonanie jest od początku niemożliwe o czym sprawca nie wie,

• zachowanie się sprawcy obiektywnie nie zagraża dobru prawnemu i nie prowadzi do dokonania, natomiast sprawca błędnie sądzi, że jest inaczej.

Art. 13 § 2 KK:

Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.

Karalność usiłowania przestępstwa skarbowego (art. 21 § 1 KKS):

Usiłowanie przestępstwa skarbowego zagrożonego karą nieprzekraczającą roku pozbawienia wolności lub karą łagodniejszą jest karalne tylko wtedy, gdy kodeks tak stanowi.

Dokonanie:

Dokonanie przestępstwa oznacza zrealizowanie wszystkich jego znamion ustawowych.

PRZYKŁADOWE PYTANIA NA EGZAMIN

1. Zgodnie z KKS, finansowym organem postępowania przygotowawczego jest (art. 53 § 37 KKS):

1. Straż Graniczna,

2. inspektor kontroli skarbowej,

3. CBA.

1. Zgodnie z KKS, karą za wykroczenie jest:

1. kara grzywny określona kwotowo,

2. kara grzywny określona w stawkach dziennych,

3. kara ograniczenia wolności.

1. Zgodnie z KKS, w postępowaniu w stosunku do nieobecnych orzeczenie co do kary, środka karnego lub innego środka można ograniczyć do (art. 19 § 4 KKS):

1. przepadku przedmiotów,

2. zakazu wykonywania określonego zawodu,

3. podania wyroku do publicznej wiadomości.

1. Zgodnie z KKS, w razie skazania za zbiegające się przestępstwa skarbowe i przestępstwa określone w innej ustawie karnej, sąd:

1. nie ma możliwości wymierzenia kary łącznej,

2. nie wymierza kary łącznej na zasadach określonych w KKS, lecz na zasadach określonych w KK,

3. wymierza karę łączną na zasadach określonych w KKS.

1. Zgodnie z KKS, w przypadku przestępstwa skarbowego, środkiem karnym nie jest:

1. dobrowolne poddanie się karze,

2. warunkowe umorzenie postępowania,

3. skierowanie do placówki leczniczo-rehabilitacyjnej.

1. Zgodnie z KKS, w razie ukarania (odrębnymi wyrokami) za dwa lub więcej wykroczeń skarbowych popełnionych przed wydaniem pierwszego orzeczenia:

1. odrębnemu wykonaniu podlegają wszystkie orzeczone kary,

2. wykonaniu podlega najsurowsza kara,

3. sąd orzeka karę łączną.

1. Zgodnie z KKS, środkiem karnym w przypadku wykroczenia skarbowego jest:

1. przepadek korzyści majątkowej,

2. ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów,

3. podanie wyroku do publicznej wiadomości.

1. KKS zawiera regulacje dotyczące (art. 10 § 3 KKS):

1. stanu wyższej konieczności,

2. obrony koniecznej,

3. błędu co do okoliczności wyłączającej bezprawność.

1. Zgodnie z KKS, środkiem karnym za wykroczenie skarbowe nie jest:

1. Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów,

2. zakaz wykonywania określonego zawodu,

3. przepadek przedmiotów.

1. Zgodnie z KKS, jeżeli jednocześnie orzeka się o ukaraniu za dwa albo więcej wykroczeń skarbowych, sąd:

1. wymierza kary grzywny za poszczególne wykroczenia, a następnie orzeka karę łączną w granicach od najsurowszej z wymierzonych kar do ich sum,

2. wymierza łącznie karę grzywny w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę,

3. wymierza łącznie karę grzywny w wysokości nie niżej od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

1. Zgodnie z KKS, ten sam czyn może stanowić (art. 6 KKS):

1. tylko jedno przestępstwo skarbowe, ale może stanowić dwa lub więcej wykroczeń skarbowych,

2. tylko jedno przestępstwa skarbowe albo tylko jedno wykroczenie skarbowe,

3. dwa lub więcej przestępstw skarbowych albo dwa lub więcej wykroczeń skarbowych.

1. Zgodnie z KKS, jeżeli ten sam czyn będący przestępstwem skarbowym wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa określonego w KK, stosuje się (art. 8 § 1 KKS):

1. tylko przepisy KK,

2. tylko przepisy KKS,

3. każdy z przepisów tych kodeksów.

1. Zgodnie z KKS, podmiot, który nie będąc podejrzanym lub oskarżonym w postępowaniu w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, zgłosi w tym postępowaniu roszczenie do przedmiotów podlegających przepadkowi, jest (art. 53 § 41 KKS):

1. interwenientem,

2. powodem cywilnym,

3. oskarżycielem posiłkowym.

1. Zgodnie z KKS, karą za przestępstwo skarbowe jest (art. 22 KKS):

1. kara ograniczenie wolności polegająca na potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia,

2. skierowanie do placówki leczniczo-rehabilitacyjnej,

3. kara grzywny.

1. Zgodnie z KKS, środkiem karnym w przypadku przestępstwa skarbowego nie jest:

1. warunkowe zawieszenie wykonania kary,

2. skierowanie do placówki leczniczo-rehabilitacyjnej,

3. dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.

1. Zgodnie z KKS, odpowiedzialność posiłkowa (art. 25 KKS):

1. nie obciąża spadku,

2. obciąża spadek,

3. wygasa, jeżeli kary grzywny lub środka karnego ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów nie wykonano z powodu nieobecności skazanego w kraju.

1. KKS (art. 25 KKS):

1. przewiduje możliwość podania wyroku do publicznej wiadomości w przypadku przestępstwa skarbowego, ale nie przewiduje takiej możliwości przy wykroczeniu skarbowym,

2. przewiduje podanie wyroku do publicznej wiadomości w sposób określony przez sąd w uzasadnionych wypadkach,

3. przewiduje możliwość podania wyroku do publicznej wiadomości w przypadku wykroczenia skarbowego, ale nie przewiduje takiej możliwości przy przestępstwie skarbowym.

1. Zgodnie z KKS, karalność przestępstwa skarbowego, zagrożonego wyłącznie karą grzywny ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat (art. 44 KKS):

1. 5,

2. 10,

3. 15.

1. Prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w postępowaniu karnym skarbowym (art. 18 § 2 KKS):

1. zawsze podlega wpisaniu do Krajowego Rejestru Karnego,

2. nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego,

3. nie stanowi przesłanki recydywy skarbowej.

1. Zgodnie z KKS, katalog środków karnych, związanych z przestępstwem skarbowym, nie wykazuje:

1. nawiązki,

2. dobrowolnego poddania się karze,

3. podania wyroku do publicznej wiadomości.

1. Jeżeli KKS nie stanowi inaczej, kara pozbawienia wolności za przestępstwo skarbowe trwa (art. 27 § 1 KKS):

1. najkrócej 5 dni, najdłużej 5 lat,

2. najkrócej 5 dni, najdłużej 2 lata,

3. najkrócej 2 lata, najdłużej 2 lata.

1. Zgodnie z KKS, karą przewidzianą za wykroczenie skarbowe jest:

1. kara aresztu,

2. kara ograniczenia wolności,

3. kara grzywny określona kwotowo.