Turystyka:
wg. Hunzikera: to zespół stosunków i zjawisk, które wynikają z podróży i pobytu osób przyjeżdżających, o ile w związku z tym nie występuje osiedlenie się na stałe i podjęcie działalności zarobkowej.
Wg. Sassa: stanowi zespół zjawisk związanych z podróżą i pobytem odwiedzających w jakieś miejscowości lecz pobyt nie przekształca się w stałe zamieszkanie.
Wg. Filipowicza: jest kompleksem zjawisk i procesów związanych z pobytem w regionach, miejscowościach turystycznych, osób przybyłych w celach zdrowotnych, wypoczynkowych, rozrywkowych, poznawczych lub innych o ile nie jest to związane z podjęciem pracy zarobkowej.
Wg. Przecławskiego: całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej związanych z dobrowolna, czasową zmianą miejsca pobytu, środowisku życia. Jedyna teoria która w swej treści zawiera osoby wyjeżdżające w celach zarobkowych,
Turystyka - jest zjawiskiem interdyscyplinarnym, stanowi przedmiot badań różnych dyscyplin naukowych, m.in. politologii, geografii, ekonomii, psychologii, socjologii, urbanistyce i wielu innych. Jest to specyficzny rodzaj migracji ludności, spędzającej wolny czas w miejscu nie związanym ze swoim stałym miejscem zamieszkania.
Jest zjawiskiem psychologicznym, ponieważ człowiek jest podmiotem podróżowania.
Jest zjawiskiem społecznym, gdyż człowiek w trakcie podróży wchodzi w pewną rolę społeczną (rolę turysty) i w trakcie pobytu turystycznego występują kontakty społeczne, np. turysta/ mieszkańcy odwiedzanej miejscowości lub turysta/organizatorzy.
Jest zjawiskiem ekonomicznym, bo rozpatruje się ją w kategorii popytu i podaży, staje się biznesem - zarabiają przedsiębiorstwa zaangażowane w obsługę turysty, rozwijają się miejscowości, do których przyjeżdżają turyści.
Jest czynnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego regionów, miast, obszarów miejskich i wiejskich, będących celem podróży.
Jest zjawiskiem przestrzennym (odbywa się w przestrzeni), może wpływać na środowisko zarówno pozytywnie jak i negatywnie. Z jednej strony następuje rozwój środowiska, ale z drugiej strony może nastąpić jego degradacja (np. w przypadku zbyt dużej liczby turystów przebywających jednocześnie na niewielkim obszarze - takie przykłady można zauważyć m.in. w Tatrach).
Jest zjawiskiem kulturowym, czyli elementem współczesnej kultury, staje się coraz bardziej masowa, jest sposobem poznawania, przeżywania świata, bycia z innymi, jest zdarzeniem kultury (ludzie odwiedzają inne kraje), bywa czynnikiem przemian kulturowych.
Turysta- to osoba, udająca się poza miejsce swego zamieszkania w celach poznawczych, wypoczynkowych, zdrowotnych, rodzinnych, sportowych, kulturalnych, rozrywkowych lub religijnych, lecz nie w celach zarobkowych. turysta - typ odwiedzającego, którego wyjazd trwa przynajmniej jedną noc i którego główny cel przyjazdu może być zakwalifikowany do jednej z trzech wymienionych grup:
1. czas wolny i wakacje (regeneracja sił fizycznych i psychicznych).
2. interesy i sprawy zawodowe (konferencje, kongresy, targi itp.).
3. inne cele turystyczne (religia, ratowanie zdrowia, udoskonalanie duszy, rodzina).
Wycieczkowicze- (Odwiedzający jednodniowi – definicja wg WTO) są to odwiedzający dany kraj, którzy w nim spędzili mniej niż 24 godziny i nie korzystali z bazy hotelowej tego kraju. Trzeba dodać, że ci odwiedzający, którzy korzystają z noclegów na statku lub w pociągu i przebywają w danym kraju nawet kilka dni, są zliczani do wycieczkowiczów.
Według tej definicji podstawowym kryterium odróżniającym te dwie grupy jest korzystanie z bazy hotelowej kraju czasowego pobytu. Dzięki temu można statystycznie uchwycić liczbę turystów zagranicznych na podstawie rejestracji gości w sieci hotelowej. </div> Wspólną cechą turystów i wycieczkowiczów są motywy podróży, które obejmują: wypoczynek, interesy, zdrowie, studia, zjazdy, wizyty u rodziny lub znajomych, motywy religijne, sport itp.
Kryterium podziału turystyki:
Według Światowej Organizacji Turystyki
turystyka krajowa (obejmuje podróże mieszkańców po własnym kraju),
turystyka przyjazdowa (obejmuje przyjazdy do danego kraju osób stale mieszkających za granicą),
turystyka wyjazdowa (wyjazdy mieszkańców danego kraju za granicę).
turystyka wewnątrzkrajowa (składa się na nią turystyka krajowa i przyjazdowa),
turystyka narodowa (obejmuje turystykę krajową i wyjazdową),
turystyka międzynarodowa (obejmuje turystykę przyjazdową i wyjazdową).
Podział ze względu na charakter przemieszczania się oraz ilość odwiedzanych miejscowości
turystyka pobytowa (polega na przemieszczaniu się turystów z miejsca stałego pobytu do jednej miejscowości, w której realizowane są podstawowe cele wyjazdu. Do najbardziej popularnych form turystyki pobytowej należą: wczasy pobytowe, kolonie, pobyty sanatoryjne, biwaki),
turystyka wędrowna (wycieczkowa), (polega na ciągłym lub etapowym przemieszczaniu się turysty oraz odwiedzaniu różnych, co najmniej dwóch, miejscowości. Najbardziej popularne formy turystyki wędrownej to: wycieczki, obozy wędrowne, autostop, pielgrzymki, trampingi, trekking),
Podział ze względu na powszechność uczestnictwa
turystyka masowa (popularna), (dostępna dla każdego i nie wymaga specjalnego przygotowania),
turystyka kwalifikowana (wymaga od uczestników określonej kondycji, specjalnego ekwipunku, umiejętności posługiwania się odpowiednim sprzętem, często konieczne jest posiadanie określonych uprawnień. Najbardziej popularne to: turystyka piesza, górska, speleologiczna, narciarska, kolarska, kajakowa, żeglarska).
Podział ze względu na czas trwania wyjazdu
- turystyka krótkoterminowa (do trzech noclegów),
wyjazdy beznoclegowe (wyjazdy, w których powrót następuje w tym samym dniu co wyjazd),
turystyka weekendowa (dotyczy głównie mieszkańców dużych miast i obejmuje wyjazdy rozpoczynające się w piątek po południu, soboty lub dni przedświąteczne a kończące w niedzielę, realizowane najczęściej w promieniu 100km od miejsca stałego zamieszkania),
- turystyka długoterminowa (obejmuje wyjazdy, które mają powyżej trzech noclegów).
Podział ze względu na formę organizacji wyjazdu
turystyka zorganizowana, (turysta ma zapewnione podstawowe usługi przez organizatorów),
turystyka niezorganizowana (turysta sam organizuje sobie wyjazd, sam realizuje program oraz sam zabezpiecza swoje potrzeby, bezpośrednio u usługodawców turystycznych).
Podział ze względu na liczbę uczestników
turystyka indywidualna,
turystyka grupowa.
Podział ze względu na rodzaj podmiotów turystyki
turystyka mieszkańców miast,
turystyka mieszkańców wsi,
turystyka dzieci i młodzieży,
turystyka trzeciego wieku,
turystyka osób niepełnosprawnych itp.
Podział ze względu na środek transportu
turystyka drogowa, (motorowa, samochodowa, autokarowa, rowerowa),
turystyka wodna (morska, śródlądowa, kajakowa, żeglarska, promowa),
turystyka kolejowa,
turystyka samolotowa.
Podział ze względu na okres wyjazdu oraz porę roku
turystyka urlopowa,
turystyka wakacyjna,
turystyka letnia,
turystyka zimowa
Podział ze względu na region koncentracji turystów
turystyka górska,
turystyka nizinna,
turystyka nadmorska.
Podział ze względu na koszty oraz sposób finansowania
turystyka komercyjna, (czyli realizowana na zasadach rynkowych),
turystyka socjalna (występuje tutaj element dofinansowania uczestnictwa w imprezie turystycznej).
Podział ze względu na cel wyjazdu
turystyka krajoznawcza,
turystyka wypoczynkowa,
turystyka zdrowotna,
turystyka kulturowa,
turystyka sportowa,
turystyka religijna,
turystyka pielgrzymkowa.
Rodzaje turystyki:
Krajoznawcza:
• opiera się głównie na zdobyciu wiedzy o odwiedzanym kraju, miejscu czy regionie. Wiodącą rolę odgrywają wiadomości z takich dziedzin jak: archeologia, historia, geografia, biologia, etnografia, statystyka, ekonomia.
• dominuje w miej motyw poznawczy, który połączony jest z celami edukacyjnymi i rekreacyjnymi
• przejawami turystyki krajoznawczej mogą być: zwiedzanie obiektów zabytkowych, muzeum, miast historycznych, wędrówki po określonych szlakach turystycznych.
Funkcje turystyki krajoznawczej:
1. poznawcza – obejmuje różne aspekty historii sztuki, tradycji i życia
społecznego
2. wychowawcza – modelowanie określonego stylu wypoczynku i wychowania
Kwalifikowana:
• najwyższa forma specjalizacji turystycznej
• uprawianie jej wymaga specjalistycznego przygotowania fizycznego,umiejętności zachowania się w środowisku naturalnym i obiektach
turystycznych
• wymaga umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym takim jak rower, żaglówka, narty, sprzęt do nurkowania
• można ja uprawiać indywidualnie w grupach nieformalnych i zorganizowanych (niekiedy z elementami współzawodnictwa)
Rodzaje turystyki kwalifikowanej:
1. piesza: nizinna, górska
2. rowerowa i kolarska
3. jeździecka
4. wspinaczkowa: górska, penetracja jaskiń
5. wodna: kajakowa, motorowa, żeglarska
6. tramping:
• polega na wykupieniu biletu lotniczego, kolejowego lub innego do danego kraju i podróżowanie po nim lokalnymi środkami transportu
• jest bardziej mecząca i trudniejsza
• tańsza forma podróżowania względem wyjazdów zorganizowanych
7. trekking
• forma turystyki uprawiana w trudnych warunkach terenowych i klimatycznych
• formy trekkingu to: górski, pustynny, lodowcowy, polarny, tropikalny, na
bagnach lub na wulkanach
Zdrowotna :
• musi się odbywać w miejscu przyjaznym środowisku przyrodniczemu i społecznemu
• wykorzystuje naturalne dobra takie jak np. wody lecznicze
• to przede wszystkim uzdrowiska, sanatoria, wellness i SPA
Motywacyjna:
• wyjazdy turystyczne organizowane przez pracodawców dla swoich pracowników
• stanowią rodzaj nagrody za rzetelną pracę lub osiągnięty sukces oraz stanowią zachętę na przyszłość
• turystyka motywacyjna ma wzbudzić u uczestnika wyjazdu uczucie wdzięczności i lojalności wobec własnej firmy
• traktowana jest jako jeden z elementów nowoczesnego zarządzania oraz kształtowania stosunków międzyludzkich w przedsiębiorstwie
biznesowa:
• podróże w interesach
• stanowi obecnie jeden z najlepiej rozwijających się segmentów rynku turystycznego
• charakteryzuje się mniejszą wrażliwością na czynniki decydujące o wyjazdach (czynniki te to m. in. wysokość dochodów, ceny, czas wolny czy sezonowość)
• wyróżnia się odmiennym sposobem akwizycji, pozyskiwania klientów i zakresem usług
• w przypadku tego rodzaju turystyki wymaga się sprawnych systemów telekomunikacyjnych, dostępu do fachowej prasy oraz dostępu do informacji ekonomicznych.
kongresowa:
• najczęściej wyjazdy na konferencje, sympozja, seminaria, zjazdy
• uczestnicy tego rodzaju turystyki to m. in.: naukowcy, politycy, członkowie rożnych organizacji społecznych i gospodarczych, lekarze specjaliści, członkowie organizacji kulturalnych oraz sportowych
• wyjazdy krótko terminowe o elitarnym charakterze
• wymaga się specjalistycznego zakresu usług i zapewnienia specjalnych warunków (np. odpowiednio duże i wyposażone obiekty w nowoczesny sprzęt)
• obsługa tego tupu imprez zajmują się najczęściej wyspecjalizowane biura lub
instytucje
morska:
• podróże i wypoczynek turystów krajowych i zagranicznych statkami, promamii jachtami
• przewozy turystyczne żeglugi przybrzeżnej
• rejsy żeglarskie morskie turystów krajowych
etniczna:
• dotyczy głównie turystyki międzynarodowej
• obejmuje podróże związane z miejscem urodzenia czy pochodzenia w przeszłości zarówno samych turystów jak i ich przodków
• to podróże odbywane przez emigrantów do kraju własnego pochodzenia (np. Polonii do Polski) lub podróże, w których uczestnicy odwiedzają swoje dawne tereny, które w wyniku zmiany granic państwowych znajdują się aktualnie na
terytorium innego państwa (np. podróże Polaków na Kresy Wschodnie)
• dla grup, które łączy wspólne pochodzenie, język i kultura – turystyka etniczna stanowi jedną z podstawowych form utrzymywania więzi z ojczystym krajem
polonijna: Polacy mieszkający na stałe za granicą mają tradycje, Polskie korzenie, największe skupienie Polonii jest w USA i Irlandii, bardzo duże znaczenie kulturalno , tradycyjne.
socjalna:
• to turystyka ludzi mniej zamożnych
• działania na rzecz turystyki socjalnej (wspieranej przez państwo) powinny opierać się na:
- tworzeniu sieci publicznych ośrodków turystycznych i zarządzaniu nimi
- pomocy finansowej dla organizatorów turystyki socjalnej (pożyczki i subwencje)
- dopłaty indywidualne dla wyjeżdżających
- ulgi w środkach transportu publicznego
religijno-pielgrzymkowa:
• kładzie większy nacisk na przeżycia natury duchowej, ogólnokulturalnej i poznawczej
Formy turystyki religijnej:
– turystyka pielgrzymkowa
– wędrówki do miejsc świętych
– masowe wyjazdy do sanktuariów
– odwiedzanie ważnych ośrodków religijnych w ramach wyjazdu turystycznego
kulturowa:
• jeden z najstarszych rodzajów turystyki
• wyprawy grupowe lub indywidualne o charakterze turystycznym, w których spotkanie turystów z obiektami, wydarzeniami i innymi walorami kultury jest zasadniczą częścią programu wyjazdu
Główne destynacje turystyki kulturowej w Polsce:
1. miasta z dużym nagromadzeniem zabytków (np. Kraków, Gdańsk, Warszawa,
Poznań, Wrocław, Toruń, Gniezno, Lidzbark Warmiński, Sandomierz)
2. miejsca związane z dziejami narodów lub grup etnicznych (np. Leżajsk, Gierłoż)
3. polskie zabytki wpisane na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO (np. Kopalnia Soli w Wieliczce, Zamek w Malborku, Stare Miasto w Zamościu Zespół staromiejski w Toruniu) oraz Pomniki Historii
4. muzea z najcenniejszymi zbiorami (np. Wawel, Zamek Królewski w Warszawie, Muzeum Powstania Warszawskiego)
5. najcenniejsze obiekty sakralne (np. Częstochowa, opactwo Krzeszów)
6. najbardziej znane zabytki techniki (np. Kanał Ostródzko – Elbląski, Kanał Augustowski, Parowozownia Wolsztyn
7. najlepiej zachowane obiekty militarne (np. Twierdza w Kłodzku, Modlin, Twierdza w Świnoujściu, Międzyrzecki Rejon Umocniony, Pola Grunwaldu, Westerplatte)
8. miejsca martyrologii (np. Oświęcim , Sztutowo)
9. najcenniejsze polskie rezydencje (np. Kórnik, Rogalin, Łańcut, Kozłówka, Książ, Baranów Sandomierski)
lokalna: obejmuje wieś bądź miasto, mająca warunki do jej rozwoju, transport- rower
wiejska:
• odbywa się na terenach wiejskich
• jest dostosowana do istniejących tam warunków i racjonalnie wykorzystuje naturalne zasoby miejscowe
agroturystyka:
• forma wypoczynku odbywająca się na terenach wiejskich o charakterze rolniczym, oparta o bazę noclegową i aktywności rekreacyjnej związanej z gospodarstwem rolnym i jego otoczeniem przyrodniczym, produkcyjnym i
usługowym
• oferuje turystom pobyt u rodzin wiejskich prowadzących gospodarstwo rolne i umożliwia im współuczestnictwo w życiu gospodarstwa
• działalność turystyczna stanowi dla gospodarza dodatkowe źródło dochodu (podstawowym źródłem dochodu jest produkcja rolna)
weekendowa: krótkotrwały wypoczynek poza miejscem zamieszkania i pracy, ale w niewielkiej odległości. Miejscowości wypoczynku weekendowego są w pobliżu dużych aglomeracji turysta weekendowy poszukuje spokoju, chce odpocząć od codziennego zgiełku wielkiego miasta.
miejska:
• rozumiana jako turystyka w mieście
• to wszystkie formy turystyki, które mogą być uprawiane na terenach miejskich oraz związane z walorami i zagospodarowaniem turystycznym występującym
w mieście
• turystyka, której celem jest odwiedzanie i poznawanie miast traktowanych jako dziedzictwo kultury
Efekty dla miasta i regionu:
• rozwój danego miasta i regionu
• ożywianie terenów miejskich prowadzące do przyciągania inwestorów, pobudzania wzrostu gospodarczego, modernizacji i rozwoju infrastruktury
turystycznej
• zmiany wizerunku miasta i wzmocnienie jego potencjału marketingowego
-zrównoważona: ZRÓWNOWAŻONA występuje od niedawna, równowaga między środowiskiem a turystyką, dbanie o środowisko, pielęgnacja natury, zbliżona do eko-turystyki, zachowanie zasobów przyrody, planowanie turystyki, dąży do obniżenia ilości odpadów.
sportowa:
kosmiczna:
Kierunki rozwoju turystyki światowej do 2020r:
Główne segmenty rynku turystycznego do 2020 roku wg WTO
wyjazdy po słońce i nad wodę; obejmują one dalekie podróże i wyjazdy o łączonych celach, np. zwiedzanie miast i wypoczynek nad morzem;
podróże motywowane sportem; wymienia się zwłaszcza narciarstwo, żeglarstwo i golf;
podróże motywowane chęcią doświadczenia przygód;
turystyka kulturalna;
turystyka wiejska;
turystyka biznesowa (konferencje, spotkania służbowe itp.);
rejsy morskie.
Prognozowane skutki rozwoju turystyki światowej
nasilenie różnorodności kierunków wyjazdów, miejsc docelowych i motywów podróżowania;
dekoncentracja w strukturze przestrzennej, czasowej i rzeczowej światowego rynku turystycznego;
deglomeracja ruchu podróżniczego - wiele korzyści dla nowych miejsc docelowych, odciążenie tradycyjnych punktów docelowych i wzrost jakości przeżyć turystycznych.
Prognoza Światowej Organizacji Turystycznej (WTO) zakłada ze w 2020 roku liczba osób uczestniczących w światowym ruchu turystycznym powinna wynieść 1,6 mld czyli 7% wszystkich mieszkańców ziemi. Zgodnie z panującymi obecnie trendami turystyka międzynarodowa nadal będzie najbardziej popularna wśród mieszkańców Europy (uczestniczyć ma w niej do 14% mieszkańców kontynentu), regionu Azji Wschodniej
i Oceanu Spokojnego (10%) oraz mieszkańców obu kontynentów amerykańskich (8%). Najmniej popularna ma być natomiast turystyka zagraniczna wśród mieszkańców Azji Południowej, ma w niej uczestniczyć jedynie 1% ludności regionu.
Według tych samych prognoz wydatki turystów uczestniczących w turystyce międzynarodowej mają wynieść w 2020 roku około 2 bln USD, w roku 1997 osiągnęły one 448mld USD.
Ranking krajów najczęściej odwiedzanych przez turystów (głównych destynacji turystycznych) w latach 2004 i 2020 (prognoza)
2004
Francja,
Hiszpania,
USA,
Chiny,
Włochy,
W. Brytania,
Rosja,
Meksyk,
Niemcy,
Kanada
2020
Chiny,
Francja,
USA,
Hiszpania,
Hongkong (Chiny),
W. Brytania,
Włochy,
Meksyk,
Rosja,
Czech