Nowe obowiązki związane z emeryturami pomostowym powodują kilka wątpliwości. Przede wszystkim to, która praca jest pracą w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu nowych przepisów. A także, czy trzeba uwzględniać w świadectwie pracy wyłącznie obecnie obowiązujące prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, czy także wynikające ze starych przepisów.
Od 1 stycznia 2010 r. płatnik składek ma obowiązek opłacać składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Składki na Fundusz Emerytur Pomostowych powinny być opłacane za wszystkich pracowników urodzonych po 31 grudnia 1948r., którzy wykonują pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, bez względu na wymiar czasu pracy, w jakim tę pracę wykonują. Tak więc składkę na FEP należy także opłacać za pracowników wykonujących tę pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy np. na pół etatu.
Stopa procentowa składki na FEP wynosi 1,5 % podstawy jej wymiaru. Składka ta jest finansowana w całości przez płatnika składek. Przepisy nie przewidują obniżenia stopy procentowej składki na FEP w przypadku, gdy pracownik wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Kto ocenia, czy dana praca jest pracą w szczególnych warunkach lub charakterze?
Oceny, czy pracownik wykonuje prace w szczególnych warunkach, których wykaz określa załącznik nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych lub prace o szczególnym charakterze, których wykaz określa załącznik nr 2 do ustawy - dokonuje wyłącznie płatnik składek. W tym celu, płatnik składek powinien ustalić, czy rodzaje prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze występują w jego zakładzie pracy oraz, czy wykonywana praca spełnia kryteria zawarte w treści definicji pracy w szczególnych warunkach (art. 3 ust. 2 pkt 1 i 2) lub definicji pracy o szczególnym charakterze (art. 3 ust.3). Jak tego dokonać?
Jak zinterpretować, czy dana praca jest pracą w szczególnych warunkach lub charakterze?
W rozumieniu przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych - prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej , których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesami starzenia się.
Według Centralnego Instytutu Ochrony Pracy „Szczególna sprawność psychofizyczna" oznacza określony zespół tzw. cech krytycznych, czyli cech niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa wykonania pracy, szczególnie w warunkach stresu. W przypadku prac o szczególnym charakterze cechy krytyczne odnoszą się do sprawności intelektualnej i sensomotorycznej, zdolności oraz cech temperamentu, a ich poziom wyznaczają normy opracowane na podstawie wyników pomiarów tych cech w określonych grupach zawodowych".
Natomiast przez „szczególną odpowiedzialność" należy rozumieć odpowiedzialność za wykonywanie takich prac, których niewłaściwe wykonywanie może spowodować bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa publicznego, w tym zdrowia lub życia własnego i innych osób, a pracownik je wykonujący jest świadom konsekwencji niewłaściwej realizacji powierzonych mu zadań".
Przyjęto, że jedną z istotnych przesłanek uznania, że pracownik wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jest konieczność, aby pracownik wykonywał tę właśnie pracę, a jej wykonywanie stanowi jego podstawowy obowiązek, podstawowe zajęcie, wynikające z umowy o pracę. Zatem wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze powinno wypełniać w zasadzie wymiar czasu pracy, w którym zatrudniony jest pracownik.
Kryterium pracy „ w pełnym wymiarze czasu pracy" oznacza, że pracownik musi być zatrudniony w wymiarze co najmniej 8 godzin na dobę, 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym lub w pełnym wymiarze godzin określonym dla danego rodzaju pracy, jeżeli wymiar ten został skrócony na podstawie art. 45 Kodeksu pracy lub innych przepisów szczególnych . Nie oznacza to, że praca ma być wykonywana stale i bez przerwy przez dobowy wymiar czasu pracy. W celu uznania określonej pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze za pracę wykonywaną w pełnym wymiarze czasu pracy - istotne jest zatrudnienie pracownika do wykonywania tej właśnie pracy i jak już wspomniano, żeby jej wykonywanie stanowiło jego podstawowy obowiązek.
Dopuszczalne jest więc, aby w przerwach w wykonywaniu określonej pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, pracownik wykonywał również inne obowiązki, zlecone przez przełożonych lub wynikające z zakresu obowiązków. Jeżeli natomiast pracownik wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze sporadycznie, jako zajęcie dodatkowe - wówczas, należy uznać, że nie są spełnione kryteria określone w przytoczonej na wstępie definicji pracy o szczególnym charakterze.
Reasumując: prace nad ustaleniem kręgu pracowników, za których istnieje obowiązek odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych powinny być prowadzone w zakładzie pracy na podstawie przepisów ustawy o emeryturach pomostowych i załączniki do niej zawierające wykaz prac w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze - z których jeden zamieszczamy poniżej, a drugi - w kolejnym tekście).
Przydatny link i telefon
Dla płatnika składek pomocna może być wykładnia tych przepisów, znajdująca się na stronie internetowej www.emeryturypomostowe.gov.pl . Płatnik składek może również zwrócić się o udzielenie pomocy w podjęciu właściwej decyzji do Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Państwowego Instytutu Badawczego, ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa, Tel. 22 623 36 98 begin_of_the_skype_highlighting 22 623 36 98 end_of_the_skype_highlighting. Instytut ten opracował obszerny poradnik do ustawy o emeryturach pomostowych: „Zasady kwalifikacji prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze", przeznaczony dla pracodawców i osób odpowiedzialnych za sporządzenie wykazu stanowisk prac wykonywanych w szczególnych warunkach i prac o szczególnym charakterze oraz ewidencji osób zatrudnionych na tych stanowiskach.
Podstawa prawna:
art. 3, art. 29 - art. 42, art. 50, art. 54, art. 57 oraz załączniki do ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. nr 237, poz. 1656),
art. 125a ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U z 2009 r. nr 153, poz. 1227).
www.KadryOnline.pl - Serwis specjalistów ds. personalnych. Praktyczne wskazówki dotyczące prawa pracy, najświeższe interpretacje przepisów, informacje o zmianach prawnych, bezpłatne biuletyny e-mailowe.