INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ: SPOSÓB POWOŁYWANIA, SKŁAD I KOMPETENCJE:
Rada Unii Europejskiej- jedno z ciał UE, które składa się z przedstawicieli na szczeblu ministerialnym wszystkich państw członkowskich, reprezentujących interesy tych państw.
Posiedzenia Rady UE zwołuje, kieruje nimi kraj, który aktualnie przewodniczy UE (Prezydencja), choc mogą by także zwoływane z inicjatywy jednego z państw członkowskich lub Komisji Europejskiej.
W skład Rady wchodzą przedstawiciele rządów państw członkowskich-ministrowie odpowiedzialni za konkretne zakresy zadań, poprzez to Rada ds.Rolnictwa, Rada ds. Ekonomiczno-Finansowych-tzw. ECOFIN). Na skutek zastrzeżeń państw federalnych (Niemcy, Belgia)ustalono, iż ministrowie delegowani na obrady Rady niekoniecznie muszą reprezentowac rządy centralne. Posiedzenia Rady odbywają się najczęściej w Brukseli lub w Luksemburgu pod przewodnictwem ministra spraw zagranicznych kraju sprawującego aktualnie prezydencję. Organy pomocnicze Rady to wyspecjalizowane komitety (ko mitologia). Zapleczem Rady jest Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) składający się z ambasadorów poszczególnych państw przy Unii Europejskiej;
Rada Unii Europejskiej koordynuje ogólną politykę gospodarczą, rozpatruje i uchwala wszelkiego rodzaju akty prawne wewnątrzunijne, sprawuje kontrolę nad budżetem UE, podpisuje umowy międzynarodowe, a także zatwierdza traktaty akcesyjne. Do 1987 r. Rada posiadała również kompetencje wykonawcze, które przekazano jednak Komisji Europejskiej. Bierze także udział w tworzeniu wspólnej polityki zagranicznej i zapewnianiu bezpieczeństwa oraz współpracuje z innymi organami w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Większośc swych kompetencji decyzyjnych realizuje na podstawie współdziałania z Komisją Europejską oraz Parlamentem Europejskim.
Komisja Europejska- organ wspólnotowy, który reprezentuje interesy Wspólnoty.
W realizacji powierzonych jej uprawnień posiada dużą samodzielnośc. Reprezentuje wspólnotowe interesy jako „Strażniczka traktatów” i nie może uznawac instrukcji rządu jakiegokolwiek państwa członkowskiego, co łączy się z immunitetem związanym. Komisja Europejska ma charakter ponadnarodowy. Ma monopol inicjatywy legislacyjnej w zakresie I filaru UE, jest wykonawcą wspólnotowych aktów prawnych, decyduje w sprawach określonych przez traktaty. Jest odpowiedzialna politycznie przez Parlamentem Europejskim, składa coroczne raporty generalne o działalności UE.
W związku z częstymi zmianami liczby komisarzy zmienia się również jej wewnętrzna struktura. Pod względem administracyjnym składa się z 23 dyrekcji generalnych (te z kolei z dyrekcji, a następnie z wydziałów, których zwykle jest kilka: trzy, cztery), które można by porównac z ministerstwami, oraz wyspecjalizowanych służb, jak np. Służba Prawna, Służba Rzeczników, Biuro Publikacji Oficialnych Wspólnot Europejskich czy Biuro Statystyczne- Eurostat. Bardzo istotną rolę pełni także Sekretariat Generalny, którego zadaniem jest przede wszystkim koordynacja prac wszystkich dyrekcji generalnych.
Komisja odgrywa doniosłą role w procesie negocjacji akcesyjnych. Dokonała bowiem podziału na tzw. Obszary negocjacyjne, reprezentuje Unię w trakcie screeningu, a także publikuje coroczne raporty na temat postępów państw kandydackich w zakresie dostosowań do prawodawstwa wspólnotowego.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości- z siedzibą w Luksemburgu, jeden z organów głównych Wspólnot Europejskich, pełniący funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego.
W skład Trybunału wchodzi 27 sędziów, mianowanych przez każde państwo członkowskie. Przy Trybunale działa 8 rzeczników generalnych (adwokatów) obsadzonych na 6-letnią kadencję. Co 3 lata wybierani są prezesi izb złożonych z 3 sędziów na jeden rok.
Trybunał Sprawiedliwości:
Orzeka o legalności aktów prawnych wydawanych przez inne organu UE oraz ich zgodnośc z Traktatami;
Dokonuje obowiązującej wykładni aktów prawnych;
Na wniosek Komisji Europejskiej podejmuje decyzje wobec państw nie wypełniających zobowiązań traktatowych;
Rozpoznaje spory między państwami członkowskimi lub między tymi państwami a Komisją Europejską;
Rozpoznaje i rozstrzyga spory pomiędzy Instytucjami Europejskimi a ich pracownikami (Trybunał Spraw Pracowniczych);
Dokonuje rewizji wyroków Sądu I Instancji;
Może też rozstrzygac skargi wniesione przez osoby fizyczne i prawne do Sądu I Instancji, od których z przyczyn proceduralnych strony sporu się odwołały;
Parlament Europejski- jedna z najważniejszych instytucji Wspólnot, organ przedstawicielski powstały w 1958 r. w wyniku połączenia przedstawicielstw parlamentarnych EWWiS, Euratomu i EWG- w ten sposób powstało Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne.
Początkowo Parlament składał się jedynie z delegatur parlamentów krajowych, członków UE, był jedynie instytucją doradczą. Z czasem wzmocnił swą pozycję, a jednym z kamieni milowych prowadzących do dzisiejszego znaczenia było wprowadzenie jego bezpośredniej i powszechnej wybieralności od 1979r. (Eurowybory). W ten sposób PE stał się jedyną wybieralną instytucją Wspólnotową posiadającą tzw. Legitymizację (legitymację) demokratyczną.
Pierwotne funkcje PE były bardzo ograniczone i dotyczyły jedynie konsultacji i opinii, rzeczywiste decyzje były podejmowane poza nim. Z czasem wzrastała rola PE, jego kompetencje rozszerzał zarówno Traktat o UE, jak i Traktat Amsterdamski.
Aktualnie PE może współdecydowac i współdziałac w procesie legislacji, uzyskał również prawo do akceptacji przewodniczącego i składu Komisji Europejskiej. Posiada także uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu, przyjmowania do UE nowych państw, czy akceptowania układów stowarzyszeniowych. Kontroluje także pracę Komisji, wobec której może wysunąc wotum nieufności. Do niej, jak i do Rady UE kieruje swe zapytania.
Trybunał Obrachunkowy- instytucja UE, kontrolująca wykonanie budżetu oraz wpływy i wydatki Wspólnot Europejskich. Powołany na mocy tzw. II traktatu budżetowego z 22 lipca 1975 r.
Składa się z 27 rewidendów powoływanych na okres 6 lat przez Radę UE. Ponowne mianowanie jest możliwe. Członkowie ze swojego składu wybierają Prezesa Trybunału Obrachunkowego na okres 3 lat. Gwarancją niezależności jest przepis art. 247 ust. 6 TWE stanowiący, że oprócz zwykłego zastąpienia lub śmierci członek Trybunału przestaje pałnic swój obowiązek jedynie z chwilą rezygnacji lub dymisji orzeczonej przez Trybunał Sprawiesliwości. Rada określa zasady zatrudniania prezesów i członków. Trybunał mianuje swojego Sekretarza Generalnego.
Zadania i Kompetencje: kontroluje rachunki wszystkich ciał Wspólnot. Trybunał przekłada Parlamentowi i Radzie oświadczenia o wiarygodności dokumentów księgowych, a także zgodnośc z prawem i prawidłowośc wszelakich transakcji. Trybunał w każdej chwili może przedstawic uwagi w formie sprawozdań, ma również moc kontroli poszczególnych zrzeszonych członków.
UNIA GOSPODARCZO-WALUTOWA:
Określenie złożonego systemu współpracy państw UE, dotyczącego swobodnego przepływu towarów, osób, usług i kapitału, a także ustabilizowania kursów walutowych. Celem tych działań jest wprowadzenie wspólnej waluty, stopniowe ujednolicanie polityki monetarnej oraz koordynacja działań ekonomicznych i gospodarczych.
Pomysł powołania UGW pojawił się już na szczycie w Hadze w 1969r. rok późniejszy plan Wernera zakładał powołanie UGW w ciągu 10 lat, nie zostało to jednak zrealizowane (m.in. z powodu światowego kryzysu walutowego w latach 70-tych).
Po powstaniu Europejskiego Systemu Walutowego w 1979r. stworzenie rynku wewnętrznego zakładał Jednolity Akt Europejski.
Decydujące były tzw. pakiety Delorsa, których wprowadzenie oznaczało realizację drogi do UGW w 3 etapach:
ETAP I: realizowany w latach 1990-1993 charakteryzowało znoszenie barier w przepływie kapitałowym (banki, firmy ubezpieczeniowe), włączenie walut państw członkowskich do ESW oraz coraz silniejsza koordynacja polityk gospodarczych;
ETAP II: realizowany w latach 1994-1998 zakładał osiąganie przez poszczególne kraje tzw. Kryteriów konwergencji, uniezależnienie się banków centralnych od rządów, utworzenie Europejskiego Instytutu Walutowego przekształconego następnie w Europejski Bank Centralny oraz wyrównywanie różnic w poziomie rozwoju poszczególnych gospodarek narodowych;
ETAP III: realizowany w latach 1999-2002, doprowadził do funkcjonowania Europejskiego Systemu Banków Centralnych, wprowadzenia do obiegu euro i wycofania walut narodowych w 12 spośród 15 krajów Unii;
Główne cechy wprowadzonej w życie UGW to: stabilna waluta, stabilne ceny, kontrola i współpraca w dziedzinie polityki gospodarczej (ale jeszcze nie wspólna polityka w tym zakresie), unikanie wysokiej inflacji i zadłużenia budżetowego państw członkowskich, utrzymanie niezależności Europejskiego Banku Centralnego i wreszcie wprowadzenie wspólnej waluty.
PROCES DECYZYJNY W UNII EUROPEJSKIEJ:
W ramach I filaru obejmuje 3 etapy: inicjatywę, opinię (stanowisko) i decyzję. Biorą w nim udział instytucje UE: Komisja Europejska w wyznaczonych przez traktaty granicach i Rada UE, która podejmuje ostateczną decyzję jako organ prawodawczy.
Od chwili wprowadzenia Jednolitego Aktu Europejskiego (1987) i po modyfikacjach wprowadzonych przez Traktat z Maastricht zaczął obowiązywac następujący mechanizm:
Komisja wysuwa projekt z własnej inicjatywy, na wniosek Parlamentu lub Rady UE, która jednak nie może podjąc decyzji bez formalnego wniosku Komisji; wnioski trafiają do Rady UE, potem do doradczych Komitetów oraz
Parlamentu. Opinie Parlamentu oraz Komitetu Ekonomiczno-Społecznego są przekazywane Komisji, która może je uwzględnic. Projekty wracają do drugiego czytania do Rady UE i Parlamentu, następnie trafiają do Rady, która podejmuje decyzję.
W Radzie istnieją 3 poziomy negocjacji aktu prawnego. Tworzą je: wyspecjalizowane grupy robocze (ok. 200). Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) oraz ministrowie. Istnieje jednak zróżnicowanie procedur w zależności od charakteru projektu.
Główne procedury procesu:
Konsultacja- aby projekt wysunięty przez Komisję mógł być zatwierdzony przez Radę, Parlament musi wydac przychylną opinię, choc zdanie Parlamentu nie ma charakteru wiążącego w założeniu powinno wpłynąc na decyzję Rady, tę procedurę stosuje się np. przy ustalaniu poziomu cen skupu artykułów rolnych;
Zgoda- procedura stosowana przy istotnych decyzjach (np. poszerzenie UE, stowarzyszenie krajów trzecich, umowy międzynarodowe, procedura wyborcza PE, polityka strukturalna itp.)parlament musi ratyfikowac bezwzględną większością głosów projekt Komisji (wyrazic zgodę);
Współpraca-jeżeli Rada w sposób niewystarczający uwzględni stanowisko Parlamentu w tzw. Drugim czytaniu, może on odrzucic wniosek, wówczas Rada, aby skutecznie przeprowadzic ten projekt, musi głosowac jednomyślnie, wymusza to poszukiwanie kompromisu pomiędzy Radą i Parlamentem (osiągnięcie jednomyślności jest trudne) procedurą doczytu m.in. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionów, badań naukowych, polityki ochrony środowiska;
Współpraca-w tej procedurze Rada dzieli z Parlamentem, jeśli nawet Parlament odrzuci wniosek, nie może on być przyjęty przez Radę, aby tego uniknąc powołuje się Komitet Pojednawczy (Przedstawiciele Komisji Parlamentu i Rady), którego zadaniem jest wypracowanie kompromisu przed 3 czytaniem, jeśli nie uda się go wypracowac Parlament może odrzucic projekt definitywnie.
KONCEPCJE INTEGRACJII EUROPEJSKIEJ:
Koncepcja Federalistyczna- zakładała utworzenie państwa związkowego-federacji. Zgodnie z tą koncepcją państwa powinny zrzec się swoich suwerennych kompetencji i przekazac je wspólnym, ponadnarodowym organim. Federacja miałaby silny ponadnarodowy rząd odpowiedzialny przed Parlamentem Europejskim.
Uprawnienia władz lokalnych, regionalnych i krajowych uzupełniałyby się. Przy takim rozwiązaniu istotne byłoby określenie podziału zadań między federacją a jej częściami składowymi. Należałoby zagwarantowac demokratyczny charakter podejmowanych decyzji. Z koncepcją federacji związana jest wizja Europy regionów, w której granice narodowe tracą znaczenie, wzrasta natomiast rola regionów;
Koncepcja Konfederacyjna- zakłada utworzenie związku państw (konfederacji). Opiera się na współpracy międzynarodowej, a nie ponadnarodowej. Suwerennośc państw nie byłaby zawężona, a decyzje organów ponadnarodowych miałyby ograniczone znaczenie;
Koncepcja Funckjonalistyczna- zakłada, że integracja powinna się odbywac w sposób ewolucyjny i AM zacząc się od współpracy w obszarze gospodarki oraz stopniowo przesuwac suwerenne kompetencje ze szczebli krajowych na wspólnotowe. Proces ten powinien być naturalny. W konsekwencji powstac miałaby wspólnota polityczna, rozwijana stopniowo na bazie zdobywanych doświadczeń.