Anatomia Człowieka ćwiczenia 1.

Cytologia – nauka o budowie i funkcjonowaniu komórki

Histologia – nauka o rozwoju …

Wielkość komórek – od kilku nanometrów do kilkudziesięciu centymetrów.

Cechą charakterystyczną komórek jest polimorfizm.

Komórki ludzkie – średnia ilość 10^13 – 10^14; średnia wielość 9 – 25 nanometrów.

Największa jest komórka jajowa, najmniejszy jest plemnik.

Komórka zwierzęca.

- błona komórkowa zewnętrzna

- wewnątrz cytoplazma i organella komórkowe

Błona komórkowa

Zbudowana z fosfolipidów i białek, właściwości polarne.

Białka zanurzone w warstwie lipidowej – białka integralne

Białka na powierzchni błony – białka powierzchniowe

Budowa płynnej mozaiki.

Właściwości

- elastyczna

- półprzepuszczalna

- spolaryzowana

Funkcje

- granica między światem zewnętrznym a wewnętrznym

- zapewnia kontakt ze środowiskiem

- miejsce procesów biochemicznych

- organizuje komórkę i jej wnętrze.

UKŁAD OTWARTY

Zachodzi wymiana materii i informacji

Transport małych i dużych cząsteczek

1. Proces bierny ( dyfuzja prosta, dyfuzja ułatwiona)

2. Proces czynny ( transport aktywny)

Endocytoza

1. Pinocytoza

2. Fagocytoza

W procesie egzocytozy usuwane są z komórek zbędne lub/i szkodliwe substancje.

Cytoplazma

Największą część masy stanowi roztwór koloidalny

Wyróżniamy

1. Endoplazmę (obecność ziarnistości …)

2. Egzoplazmę (część obwodowa pozbawiona ziarnistości)

Rola

- wypełnia komórki

- nadaje kształt komórce

- miejsce reakcji metabolicznych

- przenoszenie substancji wewnątrz czy przemieszczanie

Układ włókien białkowych

Cytoszkielet

1. Mikrotubule ( tubuliny )

2. Mikrofilamenty ( aktyna, miozyna )

Jądro komórkowe

- Otoczone podwójną błoną białkowo-lipidową .

- Wypełnione kariolimfą

- Zawiera DNA komórki

- W centrum umieszczone jąderko – miejsce syntezy mRNA i tworzenie rybosomów; - obszar silnie skondensowanej chromatyny.

Informacja genetyczna ma postać chromatyn nawiniętych na białka histonowe. Chromatyna ulega kondensacji do chromosomów.

- Chromosom zbudowany jest z dwóch chromatyd połączonych ze sobą centromerami.

Mitochondrium

- odpowiedzialne za wytwarzanie energii w komórce

Liczba mitochondriów zależy od aktywności metabolicznej komórki. Najwięcej jest w komórkach wątroby i mięśni szkieletowych.

- otoczone podwójną błoną białkowo-lipidową.

- posiada grzebienie mitochondrialne

- mitochondriom wypełnione jest matrix mitochondrialnym.

GERL

Aparat Golgiego, Endoplazmatyczne reticulum, rybosomy, lizosomy.

- organella z pojedynczą błoną.

Siateczka śródplazmatyczna

1. Szorstka ( związek z rybosomami, miejsce biosyntezy białek )

2. Gładka ( pozbawiona rybosomów )

Rybosomy

- miejsce biosyntezy białek

Rybosomy małe – ( prokarioty, mitochondriom i plastydy )

Rybosomy duże –

Aparat Golgiego

- funkcja wydzielnicza komórki

System płaskich cystern

Odrywają się pęcherzyki

Funkcje :

---

Lizosomy

- zawierają enzymy trawienne

Peroksysomy

- zawierają enzymy rozkładające szkodliwe produkty metaboliczne lipidów ( peroksydaza, katalaza )

BUDOWA TKANEK

Tkanki – zespół komórek o podobnej budowie.

- tkanka nabłonkowa

- tkanka łączna

- tkanka mięśniowa

- tkanka nerwowa

- krew

Tkanka nabłonkowa

- Największa w toku ewolucji

- zbudowana z różnych komórek – komórki bardzo ściśle ułożone. Utrzymywane dzięki obecności błony podstawnej. Całkowicie bez przestrzeni międzykomórkowej.

Ze względu na kształt dzielimy na:

1. Nabłonek płaski – komórki spłaszczone wielokąty

2. N. sześcienny – kształt kostki

3. N. walcowaty – cylindryczny

Ze względu na ułożenie

1. N. jednowarstwowy

2. N. wielowarstwowy

3. N. pseudowarstwowy

Nabłonek jednowarstwowy płaski –

Buduje – pęcherzyki płucne, Torebkę Bowmana, wyściela naczynia krwionośne i limfatyczne

Nabłonek jednowarstwowy sześcienny –

Buduje – kanaliki nerkowe, przewody gruczołów wydzielniczych

Nabłonek walcowaty –

Buduje – przewód pokarmowy,

Nabłonek pseudowarstwowy –

Pokrywa drogi oddechowe

Nabłonek wielowarstwowy płaski –

1. Rogowaciejący – pow. Ciała kręgowców, naskórek

2. Nierogowaciejący – nie ulega rogowaceniu – jama ustna, gardło, przełyk, wyściela pochwę i odbyt.

Ze względu na pełnione funkcje :

1. Okrywające wyściełające

2. Wydzielnicze (gruczołowe)

3. Zmysłowe (receptorowe)

Nabłonki gruczołowe ze względu na drogę uwalniania dzielimy na:

1. Endokrynna ( wydz. Wewnętrznego – wydzieliny to hormony)

2. Egzokrynna ( wydz. Zewnętrznego )

Gruczoły

1. Jednokomórkowe – kubki smakowe, błona śluzowa jelita.

2. Wielokomórkowe –

1. Proste – a) śródbłonowe - błona śluzowa cewki moczowej

.. b) pozabłonowe – błona śluzowa żołądka

1. Złożone – wiele oddziałów wydzielniczych – ślinianki, trzustka.

Ze względu na budowę :

1. Cewkowe – wydz. Śluzowa

2. Pęcherzykowe – wydz. Surowicza

3. Cewkowo-pęcherzykowe – wydzielina mieszana

Tkanka łączna

- zapewnia łączność między tkankami

- utrzymanie kształtu ciała

- obrona organizmów.

Luźny układ komórek, duże ilości substancji międzykomórkowej, dobrze ukrwione (oprócz chrząstki).

Tkanka łączna właściwa

- zarodkowa

- luźna/zbita, zwarta

- siateczkowa

- tłuszczowa

Tkanka łączna oporowa

- chrzęstna

-- szklista

-- sprężysta

-- włóknista

- kostna

-- zbita

-- beleczkowata

Tkanka łączna płynna

-krew

- limfa

SUBSTANCJE MIĘDZYKOMÓRKOWE

- może być płynnym osoczem

- galaretowatą substancją w tkankach łącznych właściwych

- tworzyć twardą, wysyconą solami mineralnymi substancję u kości

-- głównie składniki to mukopolisacharydy kwaśne, kwas hialuronowy.

Elementy włókniste

1. Kolagenowe – kości/chrząstki, skóra właściwa, ścięgna

2. Sprężyste – skóra, ściana naczyń krwionośnych

3. Retikulinowe – siatka wokół naczyń krwionośnych, włókien mięśniowych, zręby wątroby/śledziony.

1. Tkanka łączna luźna

- galaretowata substancja, dużo włókien i różnych komórek

- wypełnia przestrzeń między innymi tkankami i organellami

- buduje tkankę podskórną

- tworzy zręby narządów wewnętrznych (wątroba/śledziona)

B) Tkanka łączna zwarta

- odporna na zrywanie i rozciąganie

- bogata we włókna kolagenowe

a) zwarta regularna – ścięgna i torebki stawowe

b) zwarta nieregularna – skóra właściwa

C) Tkanka łączna siateczkowa

- zbudowana z komórek o licznych gwiaździstych wypustkach

- tworzy zręby narządów chłonnych (węzłów chłonnych, wątroby, śledziony, szpiku kostnego)

D) Tkanka łączna tłuszczowa

- ochrona

- spichrzowa – nagromadzone komórki tłuszczu

Komórki – adipocyty.

1. Biała – zawiera jedną dużą kroplę tłuszczu, spycha na obwód komórki cytoplazmę i organelle

2. Brunatna – zawiera wiele kropel tłuszczu, głównie w okresie płodowych i niemowlęcym; wokół narządów; nagromadzona energia, która może się uruchomić.

E) Tkanka łączna chrzęstna

- istota podstawowa do chondryna

- komórki – chondrocyty – powstają z chondroblastów, leżą w grupie izogenicznej (chondron).

Rodzaje

1. Szklista

2. Włóknista

3. Sprężysta

F) Tkanka łączna kostna

- powstaje na drodze kostnienia chrząstki szklistej

- cecha charakterystyczna – blaszka kostna.

Komórki kostne – osteocyty

- kościotwórcze (osteoblasty)

- kościogubne (osteoklasty)

Ze względu na strukturę:

1. Kość zbita – buduje trzony kości długich

2. Kość beleczkowata – buduje nasady kości długich.

G) Tkanka łączna płynna

- zapewnia homeostazę

- transportuje gazy oddechowe, przenosi substancje odżywcze do komórek, odbiera produkty przemiany materii

- bierze udział w termoregulacji

- uczestniczy w reakcjach odpornościowych

Tkanka mięśniowa

- zdolność do kurczenia się

Sarkoplazma

- miofilamenty cienkie (aktynowe) – aktyna, tropomiozyna, troponina

- miofilamenty grube (miozynowe) – miozyna

Tkanka nerwowa

- odbiera przewodzenie bodźców

- składa się z ciała – perykaron

- dendryt

- neuryt