Herbologia

Wykład 1 03.10.2013

Herbologia jest to nauka o chwastach oraz ich związkach z człowiekiem.

Chwastem nazywamy każdą roślinę niepożądaną w danym miejscu i czasie, której obecność powoduje straty ekonomiczne.

Chwastem nazywamy każdą roślinę, której zalet jeszcze nie znamy.

Ogólna charakterystyka chwastów:

1. Klasyfikacja taksonomiczna

Ciekawą obserwacją jest fakt, iż z pośród znanych 350 rodzin botanicznych chwasty o rośliny uprawne mieszczą się w tych samych 33 rodzinach. Chwasty i rośliny uprawne mają więc to samo pochpdzenie, a tym samym wykazują wiele podobieństw.

1. Środowisko

Chwasty to gatunki roślin zaadaptowane do agro – środowiska stworzonego przez człowieka. Wiele chwastów przeżywa tylko na stanowiskach, gdzie gleba jest nawożona i wzruszona.

Poza polem niespecjalnie radzą sobie np. lnicznik właściwy (związany z uprawami lnu), miłek szkarłatny, kąkol polny (zagrożony wyginięciem w Czechach)

1. Podobieństwo do roślin uprawnych

Adaptacja chwastów do danej rośliny uprawnej może mieć miejsce, w każdym stadium cyklu życiowego od nasion do rośliny w pełni rozwiniętych:

Nasiona mogą mieć prawie identyczny wygląd i trudno je doczyścić

Dojrzewanie nasion chwastów jest zharmonizowane ze zbiorem, co stwarza szansę na ich rozpowszechnianie (co zdarza się np. u zbóż)

Dobrze jest wysiewać materiał siewny wiadomego pochodzenia. Gdy kupimy nasiona nie do końca wyczyszczone taniej, to późnej trzeba wydać więcej na odchwaszczanie.

1. Plastyczność morfologiczna i fizjologiczna

Duża zmienność genetyczna pozwala na znacznie lepsze przystosowanie się do zmienionego środowiska np.:

• na tej samej roślinie tworzone są nasiona o różnym okresie spoczynku (cechą tą hodowcy wyeliminowali w roślin uprawnych)

• zróżnicowana wysokość roślin.

Mniszek lekarski wykształca niekiedy takie formy z liśćmi zbliżonymi do podłoża, jest to jego przystosowanie, żeby uniknąć skoszenia.

1. Fotosynteza

Wśród 18 najgroźniejszych chwastów 78% to C₄ natomiast wśród 15 najważniejszych roślin uprawnych tylko 20% to C₄.

Rośliny C₄ posiadają mechanizm koncentracji CO₂ przez tworzenie czterowęglowych kwasów organicznych i ….

Najgroźniejsze chwasty świata:

Cyperus rotundus 1 liścienne wieloletnie

Cynodon dactylon

Echinochloa cris- galii…

Cyperus rotundus – z rodziny turzycowatych. Roślina wieloletnia, wytwarza dużą ilość organów podziemnych. Rozmnażana generatywnie. Odporna na wiele herbicydów. Występuje w klimacie cieplejszym, groźny chwast.

Cynodon dactylon – występuje w wielu krajach, ale na szczęście nie u nas. Przystosowała się do niskiego koszenia.

Echinochloa crus – galii (chwastnica jednostronna, kurze proso) występuje w wielu krajach, w tym też w Polsce. Chwast nr 1, jeśli chodzi o uprawy ogrodnicze. Lubi gleby żyzne wilgotne. Nasiona to ziarniaki, lubiane przez ptaki.

Echinochloa colona – nie wyst u nas , ale w innych krajach gdzie występuje stwarza wiele problemów.

Eleusine indica – cieplejsze klimaty

Sorghum halepensee – nasiona tej trawy stanowią składnik pożywienia niektórych ptaków domowych. Nasiona są jadalne, ale rośliny nie konieczne. Młode rośliny zawierają spore ilości cyjanku.

Imperata cylindrica – występuje u nas, tylko w formie ozdobnej. Naturalnie występuje w cieplejszym klimacie niż u nas. U nas nie jest ekspansywna. Jest to chwast piroman, wywołuje pożary tam, gdzie występuje, jest łatwopalna.

Zemsta japończyków na Stany Zjednoczone – sprowadzona z Japoni.

Eichhornia crassipes (Hiacynt wodny) – u nas nie kwitnie. W tych rejonach, gdzie nie ginie w zimie przez mróz, powoduje bardzo duże straty, zarasta zbiorniki wodne. U nas ginie w zimie przez mróz, u nas wrzucona do oczka powinna spowodować brak glonów. Przez dwa tyg. podwaja swoją masę. Tworzy zwarty kożuch (tak zwarty, że dziecko może po nim przejść, a nawet niekiedy i dorosły), nie dopuszcza tlenu do wody, przez co nie ma życia np. ryb w wodzie, sprzyja rozwojowi moskitów, zatyka wodne kanały. Może być wykorzystany do produkcji biogazu, jako pasza dla bydła, może pochłaniać metale ciężkie

Portulaca oleracea - ? (wzmianka tylko)

Chenopodium album – powszechny chwast, nasiona bardzo odporne na kwasy pokarmowe zwierząt.

Przyjmuje się, że straty spowodowane przez chwasty to 10-15%

Bardzo wrażliwe na chwasty są cebula i marchew.

Kudzu (Pueraria montana, syn. P. lobata – Chwast występujący w Azji, sprowadzony do Stanów Zjednoczonych, miał być pomocny przy erozji gleby. Ale bardzo ekspansywnie się rozrasta – nawet 1m w ciągu doby. Niszczy np. linie energetyczne, płoty. W rodzinnym klimacie ma wrogów naturalnych, więc tam nie powoduje strat. Jedna roślina może mieć długość 30m

Stryga – roślina która rozwija się na korzeniach innych roślin np. kukurydzy. Ma różne kolory kwiatów, które przystosowują się do różnych gospodarzy; kiełkuje w okolicy korzenia właściciela, a następnie niszczy plantacje. Potrafią wiele lat nie kiełkować, jeśli nie wyczują związków żywiciela.