Rany – złamania – zwichnięcia – skręcenia – uraz kręgosłupa

Jak postępować?

Andrea Kowalska

Rany

Rana – (łac. vulnera) uszkodzenie ciągłości skóry, a często również głębszych tkanek lub narządów na skutek urazu mechanicznego.

Rodzaje ran

Otarcie naskórka

Otarcie  - (łac. excoriatio) rana, która powstaje na skutek kontaktu skóry z szorstką powierzchnią (ściana, asfalt, chodnik) lub w wyniku kontaktu z przedmiotem, który ociera skórę z warstwy zrogowaciałej naskórka.

Rana kąsana

Rana kąsana - (łac. vulnus morsum) rana spowodowana ugryzieniem lub ukąszeniem przez zwierzę, najczęściej dzikie. Postać zewnętrzna rany jest często odwzorowaniem szczęki zwierzęcia. Może to być zespół ran kłutych lub w niektórych przypadkach jest to rana szarpana.

W powyższym przypadku należy niezwłocznie upewnić się, czy dane zwierzę było szczepione przeciw wściekliźnie! Jeżeli nie było, lub nie ma na to całkowitej pewności, należy podać poszkodowanemu zastrzyk surowiczny przeciw wściekliźnie.

Rana szarpana

Rana szarpana – (łac. vulnus laceratum) rana powstająca w wyniku działania zakrzywionego narzędzia o tępej krawędzi, godzącego skośnie lub stycznie do powierzchni ciała. Ma nieregularny kształt i poszarpane, nierówne brzegi. W głębi rany widać niekiedy strzępy oderwanych tkanek.

Rana tłuczona

Rana tłuczona - (łac. vulnus contusum) rana powstała w następstwie urazu zadanego z dużą siłą narzędziem tępym lub tępokrawędzistym, jako skutek upadku lub uderzenia przez pojazd mechaniczny.

Rana tłuczona może dotyczyć skóry jak i narządów wewnętrznych. Ma nieregularny kształt oraz widoczne są uszkodzenia otaczających tkanek tj. krwiak, stłuczenie, obrzęk.

Rana cięta

Rana cięta - (łac. Vulnus incisivum) rana powstająca na skutek działania przedmiotów ostrych (najczęściej noży), jednak w odróżnieniu od rany kłutej jest ona zadana poprzez przeciągnięcie ostrza po powierzchni skóry, a nie wbicia. Rany cięte mogą być różnej szerokości i głębokości, czasami może dojść do przecięcia tkanek leżących poniżej skóry (np. ścięgien, naczyń krwionośnych).

Rana postrzałowa

Rana postrzałowa - (Vulnus sclopetarium) rana powstająca na skutek działania pocisków z broni palnej lub odłamków pocisków, min, granatów, bomb itp.

Rana kłuta

Rana kłuta - (łac. Vulnus ictum s. punctatum) charakteryzuje się bardzo małą powierzchnią widoczną na skórze i poważnymi nieraz uszkodzeniami wewnętrznymi ciała. Jest ona głęboka i w jej wyniku mogą ulec uszkodzeniu narządy wewnętrzne, które mogą się skończyć późniejszymi powikłaniami.

Pierwsza pomoc

1. Poszkodowanego układa się w pozycji leżącej lub siedzącej, z podparciem zranionej części ciała.

2. Obserwacja stanu ogólnego i miejsca zranienia.

3. Zabezpieczenie rany przed zakażeniem poprzez odkażenie skóry otaczającej miejsce zranienia środkiem antyseptycznym i założenie jałowego, suchego opatrunku.

4. Gdyby w ranie znajdowało się ciało obce nie wolno go pod żadnym warunkiem samodzielnie usuwać.

1. W przypadku rany krwawiącej należy zatamować krwawienie poprzez założenie opatrunku.

2. Zranioną kończynę unieruchamia się.

1. Przewieść poszkodowanego do szpitala w celu opatrzenia rany przez lekarza.

Złamanie

Złamanie – (łac. fractura) przerwanie ciągłości kości z uszkodzeniem okolicznych tkanek miękkich.

Podział złamań

Ze względu na:

Objawy złamania

• ból w miejscu złamania (samoistny, lub nasilający się przy próbie ruchu)

• zniekształcenie okolicy złamania spowodowane obrzękiem i przemieszczeniem odłamów,

• zniesienie lub zaburzenie czynności,

• nieprawidłowa ruchomość kości,

• tarcie odłamów.

Postępowanie w przypadku złamań

1. Zatamowanie krwotoków i zabezpieczenie przed infekcją w przypadku ran otwartych.

2. Badanie chorego z dużą ostrożnością, aby nie spowodować wtórnych obrażeń.

1. Unieruchomienie (przymocowanie chorej kończyny do zdrowej części ciała, środkami improwizowanymi, chustą trójkątną, szyną Kramera, szyną próżniową).

2. Opatrunek unieruchamiający zakładamy w pozycji leżącej lub siedzącej zgodnie z zasadą Potta:

• w złamaniu kości długich unieruchamiamy dwa sąsiadujące ze złamaniem stawy,

• przy złamaniu w stawie, unieruchamiamy względem siebie kości tworzące staw

przestrzegać fizjologicznego ustawienia kończyny co gwarantuje dobry wynik czynnościowy.

1. Szyna unieruchamiająca powinna być wymoszczona watą z dodatkowym zabezpieczeniem dla wystających elementów kostnych; szynę modelować na zdrowej kończynie.

2. Nie zmieniać prowizorycznego unieruchomienia transportowego, aż do momentu założenia opatrunku definitywnego.

3. W celu zmniejszenia obrzęku można kończynę unieść nieco wyżej, okładać zimnymi okładami lub workiem z lodem.

4. Zachować ostrożność przy przenoszeniu i transporcie chorego.

Zwichnięcia

Zwichnięcie - przemieszczenie względem siebie kości tworzących staw. Kości znajdują się poza naturalnymi granicami stawu, co powoduje zniesienie ruchomości, a sama kończyna znajduje się w przymusowym ułożeniu. Więzadła, torebka stawowa i otaczające tkanki ulegają rozerwaniu. Może być otwarte lub zamknięte.

Zwichnięciu może towarzyszyć uszkodzenie sąsiadujących naczyń i nerwów, podobnie jak w złamaniu.

Objawy zwichnięcia

• ból,

• zniekształcenie stawu ,

• przymusowe ułożenie,

• zasinienie kończyny, ochłodzenie, brak wyczuwalnego tętna – obwodowo w stosunku do zwichnięcia – jeśli ma miejsce ucisk na naczynia,

• brak czucia, porażenie kończyny – obwodowo w stosunku do zwichnięcia – jeśli ma miejsce uszkodzenie nerwów.

Skręcenie

Skręcenie - jest to uszkodzenie struktur okołostawowych (więzadeł, torebki stawowej itp.)jako następstwo przekroczenia prawidłowego zakresu ruchu w danym stawie. Po ustaniu siły działającej powierzchnie stawowe kości wracają do swego położenia, ale konsekwencją jest naderwanie więzadeł, torebki stawowej, wylew krwi do jamy stawu i otaczających tkanek. Zazwyczaj ruchy są możliwe, jednak próby obciążenia skręconego stawu są bolesne

Objawy skręcenia

• ból

• obrzęk oraz zmiana zabarwienia skóry (zasinienie)

• zniekształcenie stawu na skutek narastającego obrzęku

• utrata ruchomości stawu.

Postępowanie

1. Usunięcie odzieży znad miejsca uszkodzenia, można rozciąć .

2. Jeśli są obecne rany - przykrycie jałowym opatrunkiem.

3. Jeśli jest obecne krwawienie – zatamować.

4. Natychmiast mocno schłodzić staw, aby przeciwdziałać dalszemu obrzękowi.

5. Stabilizacja uszkodzonej kończyny poprzez unieruchomienie w pozycji w jakiej się znajduje.

1. Nie obciążać uszkodzonego stawu, zapewnić mu swobodne ułożenie, jeśli to możliwe, ułożyć staw wyżej.

2. Uszkodzony staw powinien obejrzeć lekarz, czy nie nastąpiło złamanie kości lub zerwanie więzadła.

Urazy kręgosłupa

Wypadki komunikacyjne, upadki z wysokości, skoki do wody, uderzenia w głowę mogą spowodować następujące urazy kręgosłupa:

• zwichnięcie kręgów (uszkodzenie więzadeł i mięśni),

• złamanie kręgów,

• uszkodzenie tarcz międzykręgowych,

• powodować ucisk na rdzeń z następowym porażeniem oddechu i kończyn oraz wstrząsem rdzeniowym jako następstwo uszkodzenia ośrodków współczulnych.

Objawy

• Ograniczenie ruchomości,

• przymusowe ustawienie głowy,

• objawy duszenia się (oddech płytki lub bezdech),

• porażenie kończyn górnych i dolnych,

• porażenie mięśni tułowia,

• bezwiedne oddawanie moczu,

• utrata czucia.

Postępowanie w przypadku uszkodzeń kręgosłupa

W przypadku złamania kręgosłupa z towarzyszącymi urazami innych narządów przede wszystkim wykonujemy konieczne czynności ratujące życie, dopiero w drugiej kolejności przystępujemy do unieruchomienia kręgosłupa.

Uszkodzenie kręgosłupa należy podejrzewać u każdego chorego nieprzytomnego ofiary wypadków.

1. Udrożnić drogi oddechowe i prowadzić oddech zastępczy.

2. Nie zmieniać pozycji poszkodowanego bez potrzeby.

3. Starać się utrzymać głowę, szyję, tułów w jednej linii (z ewentualnym stałym, niewielkim naciąganiem głowy w linii ciała), aby nie spowodować ucisku na rdzeń.

4. Niebezpieczne są ruchy skrętu na boki

5. Nie wolno unosić chorego za głowę i biodra lub za barki i biodra gdyż powoduje to nadmierne wygięcie kręgosłupa mogące doprowadzić do ucisku na rdzeń kręgowy, a w efekcie do bardzo ciężkich powikłań.

6. Jeżeli przy wynoszeniu chorego z miejsca gdzie uległ wypadkowi nie można użyć nawet prowizorycznych noszy, należy przestrzegać zachowania przez chorego pozycji leżącej na brzuchu trzymając go za wyciągnięte kończyny dolne i górne, co daje wyprostne ułożenie kręgosłupa. Ma to istotne znaczenie w złamaniu kręgów czy zwichnięciach w stawach międzykręgowych.

7. W razie konieczności przeniesienia chorego na nosze czynność ta powinna być wykonana przez kilka osób. Chorego należy podtrzymywać za głowę i barki, klatkę piersiową, okolicę lędźwiową, miednicę i uda. Należy przestrzegać zasady jednych noszy.

8. Transportować chorego na twardych noszach.

9. W uszkodzeniach kręgosłupa w odcinku szyjnym, pod łopatkami chorego umieszczamy niewielki rulon np. z koca.

10. W uszkodzeniach odcinka piersiowego lub lędźwiowego rulon z koca podkładamy bezpośrednio pod miejsce uszkodzone.