Pojęcie polityki europejskiej

Pojęcie polityki ma w kontekście europejskim długą historię, co powoduje, że jest to pojęcie niejednoznaczne. W języku polskim pojęcie polityki europejskie wydaje się być niepoprawne językowo. Słowo polityka pojawia się w XIII w. w tłumaczeniu Politei Arystotelesa.

Polityka – sprawa czysto ludzka. Początkowo polityka była sferą fatum np. polis greckie. Tradycja europejska poprzez kontekst chrześcijański idzie drogą sekularyzacji polityki – rozpad christianitas. Pojęcie polityki rodzi się w historii Europy.

Początek polityki europejskiej to ścisły związek z religią. Konstruuje się społeczność w której ludzie identyfikują się religijnie. Każde działanie podlegało przykazaniom bożym. Świecka polityka jako taka nie istniała. Kościół był legitymizacją władzy. Władca był świecki –nie był to biskup, papież czy cesarz. Powoduje to napięcie pomiędzy świętością a świeckością polityki w Europie.

W XIII w. pojawia się świeckie rozumienie polityki, na skutek prac św. Tomasza z Akwinu.

Początkowo polityka była rozważaniem etycznym.

Podejścia do polityki (paradygmaty polityki):

1. Polityka jako realizacja cnót etycznych – polityka pozostaje domeną świecką i jest skoncentrowana na realizacji dobra człowieka. Polityka jest przestrzenią realizacji dobra. Podejście to było widoczne u założycieli wspólnot europejskich. Refleksja polityczna korzysta z elementów etycznych. Duże znaczenie ma pojęcie telosu (celu). Bardzo widoczne jest to u Roberta Schumana. Polityka jest teleologiczna (jest nastawiona na cel). Podejście liberalne.

2. Polityka jako rządy siły – paradygmat ten bywa nazywany realistycznym. Jest to wizja machiavellistyczna. Środkiem do osiągnięcia celu jest siła. Jest to wyraźne odejście polityki od etyki. Innym ważnym pojęciem jest suwerenność rozumiana jako pełnia władzy.

Weber – państwo to wspólnota dysponująca monopolem na użycie siły.

UE jest w tym znaczeniu ucieczką od polityczności – UE nie ma własnej pozycji na arenie międzynarodowej, własnej armii czy policji.

Carl von Clausewitz – wojna jest przedłużeniem polityki zagranicznej.

Polityka koncentruje się na kwestii konfliktu. Największym teoretykiem takiego podejścia był Carl Schmitt.

Dwa ujęcia:

- siła służy tylko podmiotowi ją stosującymi

- polityka opiera się na sile, ale w celu realizacji dobra wspólnego

1. Polityka jako naśladownictwo religii

Polityka europejska stoi w sprzeczności z realistycznym paradygmatem polityki.

Inne podejście do zagadnienia polityki europejskiej:

• Sektory mające na celu rozwiązanie pewnych wspólnych problemów.

• Specyficzna polityka państwa. Jest to ujęcie polityki w odniesieniu do UE. Jest to polityka państwa w ramach Unii Europejskiej np. kwestia koordynacji polityk europejskich.

• Perspektywa funkcjonalna. Wdrażanie przez państwo polityki wspólnotowej – szereg państwowych agend zajmujących się wprowadzaniem polityki określonej poza państwem.

• Wymiar aksjologiczny polityki – udział w polityce europejskiej to szacunek i przestrzeganie pewnych wartości.

Polityka a polityki – politics, Policy

Polityki europejskie – typologia i system decyzyjny

Cele UE (Traktat o Unii Europejskiej art. 2):

UE działa praktycznie w każdej dziedzinie naszego życia.

Unia stawia sobie następujące cele:

• Popieranie postępu gospodarczego i społecznego oraz wysokiego poziomu zatrudnienia i doprowadzenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju, zwłaszcza poprzez utworzenie przestrzeni bez granic wewnętrznych, umocnienie gospodarczej i społecznej spójności oraz ustanowienie Unii Gospodarczej i Walutowej, obejmującej docelowo jednolitą walutę, zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu;

• Potwierdzanie swej tożsamości na arenie międzynarodowej, zwłaszcza poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej, która zgodnie z artykułem 17 mogłaby prowadzić do wspólnej obrony;

• Umacnianie ochrony praw i interesów przynależnych jej Państw Członkowskich poprzez ustanowienie obywatelstwa Unii;

• Utrzymanie i rozwijanie Unii jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji oraz zapobiegania i zwalczania przestępczości;

• Pełne zachowanie dorobku wspólnotowego (acquis communautaire) i jego rozwój, z uwzględnieniem zakresu, w jakim polityki i formy współpracy, ustanowione niniejszym Traktatem, wymagają zrewidowania w celu zapewnienia skuteczności mechanizmów i instytucji Wspólnoty.

Unia osiąga swe cele zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu, określonymi w nim warunkami i harmonogramem, z poszanowaniem zasady subsydiarności, określonej w artykule 5 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.

Typologia filarowa filary UE.

- ponadnarodowe

- międzynarodowe

Podział ten nie funkcjonuje

Struktura zmiany w Traktacie Lizbońskim:

• UE jako organizacja międzynarodowa

• Umocnienie aksjologii UE i legitymizacji demokratycznej

• Sprecyzowanie kompetencji UE – pojawienie się pewnych wartości aksjologicznych

Źródło kompetencji UE:

Zasada przyznania kompetencji powierzonych – Wspólnota działa w granicach kompetencji powierzonych jej niniejszym Traktatem oraz celów w nim wyznaczonych (art. 5 TWE).

Problemem jest to, że zazwyczaj wskazuje się cel nie konkretną politykę co rodzi możliwość nadinterpretacji. Punktem wyjścia jest status prawno-międzynarodowy.

Cele UE:

Celem Unii jest wspieranie pokoju, jej wartości i dobrobytu jej narodów – (artykuł 3 TL).

Kolejne rozdziały traktatów regulują, konkretyzują cele UE.

Art. 352 (dawny 308 TWE) – daje UE możliwość przejęcia uprawnień UE na wniosek Rady w celu realizacji celów UE. Musi to być decyzja jednomyślna.

Artykuł 352 ust. 1. Jeżeli działanie Unii okaże się niezbędne do osiągnięcia, w ramach polityk określonych w Traktatach, jednego z celów, o których mowa w Traktatach, a Traktat nie przewidział uprawnień do działania wymaganego w tym celu, Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, przyjmuje stosowne przepisy. Jeżeli przepisy te są przyjmowane przez Radę zgodnie ze specjalną procedurą prawodawczą, stanowi ona również jednomyślnie na wniosek Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego.

Obszary poza kompetencją UE – art. 4 (TL).

• Bezpieczeństwo międzynarodowe

• Integralność terytorialna

• Porządek publiczny

Nie są to wyłączne kompetencje lecz wyłączna odpowiedzialność co może oznaczać możliwość ingerencji UE.

Naturalne jest to, że UE ma liczne, rozbudowane kompetencje. Zgodnie z zasadą subsydiarności państwa i UE mają razem współpracować w tym samym celu, dlatego UE ma prawo ingerencji w pewne kompetencje.

Typy Kompetencji – art. 3, 4, 6 (TfUE). Są trzy typy:

• Wyłączne – prawo stanowi tylko UE. Państwa członkowskie mogą to robić tylko na upoważnienia UE i w celach wykonawczych prawa UE. Kompetencje te są wymienione enumeratywnie. Są to:

- unia celna;

- ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego;

- polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których walutą jest euro;

- zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa;

- wspólna polityka handlowa.

- Unia ma także wyłączną kompetencję do zawierania umów międzynarodowych

• Dzielone – UE i państwa członkowskie stanowią prawo. Państwo może działać do momentu gdy UE nie zacznie sama tu działać. Polityka państwa może być reaktywowana gdy UE przestanie działać. Jest to tzw. zasada zajętego pola. Są wymienione enumeratywnie:

- rynek wewnętrzny;

- polityka społeczna;

- spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;

- rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych;

- środowisko naturalne;

- ochrona konsumentów;

- transport;

- sieci transeuropejskie;

- energia;

- przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;

- wspólne problemy bezpieczeństwa

- w dziedzinach badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej – nie może doprowadzić do uniemożliwienia Państwom Członkowskim wykonywania ich kompetencji.

- w dziedzinach współpracy na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej – nie może doprowadzić do uniemożliwienia Państwom Członkowskim wykonywania ich kompetencji.

• Koordynacyjne (uzupełniające) – państwo stanowi prawo w tym obszarze np. szkolnictwo. UE może wspierać te programy np. Program Erasmus Sokrates. Są to:

- ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego

- przemysł

- kultura

- turystyka

- edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport

- ochrona ludności

- współpraca administracyjna

Dokładny podział kompetencji wynika z tego kto stanowi prawo.

Polityki „ukryte”

Cele horyzontalne niezależne od realizowanej polityki. Są to:

• Zasada niedyskryminacji i równości

• Zwalczanie wykluczenia społecznego

• Horyzontalna niedyskryminacja

Typologia przedmiotowa:

Jak można podzielić polityki ze względu na. Mylona z kompetencyjną. Są to:

• Polityki regulacyjne – te polityki w których UE określa regulacje np. polityka konkurencyjna (jest ona dość sprawna). Formy:

- pozytywne – harmonizacja i określenie standardów poprzez prawo wtórne. Określenie wymogów działania w pewnych obszarach.

- negatywne – UE broni pewnych zasad.

• Polityki redystrybucji – unia angażuje środki finansowe:

- polityka rozwoju

- polityka rolna

- polityka budżetowa

- polityka regionalna

• Polityki makroekonomiczne

• Polityka obywatelskie

• Polityka międzynarodowa

Typologia decyzyjna

Przedłużenie filarowej budowy UE

• Polityki podejmowane w procesie ponadnarodowym – ciałem inicjującym i wykonawczym jest Komisja Europejska. Prawo jest bezpośrednio skuteczne w państwie członkowskimi, podlega kontroli ETS.

• Polityki podejmowane w procesie międzyrządowym – ciałem inicjującym i wykonawczym jest Rada Europejska

Zwykła procedura prawodawcza w UE – art. 294 TfUE:

1. Pierwsze czytanie

Komisja przedstawia projekt Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Następuje pierwsze czytanie. Parlament Europejski uchwala stanowisko w pierwszym czytaniu i przekazuje je Radzie. Jeżeli Rada zatwierdzi stanowisko Parlamentu Europejskiego, projektowany akt zostaje przyjęty w brzmieniu, które odpowiada stanowisku Parlamentu Europejskiego. Jeżeli Rada nie zatwierdzi stanowiska Parlamentu Europejskiego, przyjmuje własne stanowisko w pierwszym czytaniu i przekazuje je Parlamentowi Europejskiemu. Rada informuje w pełni Parlament Europejski o powodach, które doprowadziły ją do przyjęcia jej stanowiska w pierwszym czytaniu. Komisja informuje w pełni Parlament Europejski o swoim stanowisku.

1. Drugie czytanie

Jeżeli w terminie trzech miesięcy od tego przekazania Parlament Europejski:

• zatwierdzi stanowisko Rady w pierwszym czytaniu lub nie wypowie się, dany akt uważa się za przyjęty w brzmieniu, które odpowiada stanowisku Rady;

• odrzuci, większością głosów wchodzących w jego skład członków, stanowisko Rady w pierwszym czytaniu, proponowany akt uważa się za nieprzyjęty;

• zaproponuje większością głosów wchodzących w jego skład członków poprawki do stanowiska Rady w pierwszym czytaniu, zmieniony w ten sposób tekst jest przekazywany Radzie i Komisji, która wydaje opinię w przedmiocie tych poprawek.

Jeżeli w terminie trzech miesięcy od otrzymania poprawek Parlamentu Europejskiego Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną:

• przyjmie wszystkie te poprawki, dany akt uważa się za przyjęty;

• nie przyjmie wszystkich poprawek, przewodniczący Rady w porozumieniu z przewodniczącym Parlamentu Europejskiego zwołuje komitet pojednawczy w terminie sześciu tygodni.

Rada stanowi jednomyślnie w sprawie poprawek, które stały się przedmiotem negatywnej opinii Komisji.

1. Procedura pojednawcza

Komitet pojednawczy, w którego skład wchodzą członkowie Rady lub ich przedstawiciele oraz taka sama liczba członków reprezentujących Parlament Europejski, ma za zadanie doprowadzić do porozumienia w sprawie wspólnego projektu większością kwalifikowaną członków Rady lub ich przedstawicieli oraz większością głosów członków reprezentujących Parlament Europejski, w terminie sześciu tygodni od jego zwołania, na podstawie stanowisk Parlamentu Europejskiego i Rady w drugim czytaniu. Komisja uczestniczy w pracach komitetu pojednawczego i podejmuje wszelkie niezbędne inicjatywy na rzecz zbliżenia stanowisk Parlamentu Europejskiego i Rady. Jeżeli w terminie sześciu tygodni od jego zwołania komitet pojednawczy nie zatwierdzi wspólnego projektu, proponowany akt uważa się za nieprzyjęty.

1. Trzecie czytanie

Jeżeli w tym terminie komitet pojednawczy zatwierdzi wspólny projekt, Parlament Europejski i Rada dysponują terminem sześciu tygodni od tego zatwierdzenia na przyjęcie danego aktu zgodnie z tym projektem, przy czym Parlament Europejski stanowi większością oddanych głosów, a Rada – większością kwalifikowaną. Jeżeli nie uczynią tego, proponowany akt uważa się za

nieprzyjęty. Terminy trzech miesięcy i sześciu tygodni, o których mowa w niniejszym artykule, są przedłużane najwyżej, odpowiednio, o miesiąc i o dwa tygodnie, z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.

Procedura idealna dla lobbystów.

Zasada solidarności

Doświadczenia antyczne:

• Prawo rzymskie:

- solidarność bierna – obowiązek prawny, obowiązek za zaciągniętą wierzytelność

- solidarność czynna

• Arystoteles – szlachetność, przyjaźń

• Św. Tomasz – solidarność jako antropologiczna konieczność

Pojęcie solidarności:

• Dorobek nowoczesności

• Durkheim:

- Solidarność mechaniczną (charakterystyczna dla społeczeństw pierwotnych) – opiera się na podobieństwie pomiędzy jednostkami i jednolitym dla wszystkich jednostek systemie

- Solidarność organiczną (charakterystyczna dla społeczeństw rozwiniętych) – opiera się na zróżnicowaniu jednostek i społecznym podziale pracy, wynika z potrzeby współpracy

• Pierre Leroux – podstawą solidarności jest ludzki egoizm, przezwyciężenie miłości

• Katolicka nauka społeczna – społeczna współzależność, powiązanie indywiduów w społeczną całość, moralna powinność

Solidarność według ojców założycieli:

1. Zasada fundamentalna dla budowy społeczeństwa

2. Decyzja, wola, moralna odpowiedzialno na rzeczywistość

3. Przekroczenie bariery MY-OBCY. Solidarność nie może być skierowana przeciw komuś bo traci to jej moralny charakter.

4. Jest przyporządkowana całemu dobru człowieka – nie tylko ekonomia, ale kwestie społeczne, etyczne, religijne itp.

5. Solidarność silniejszych ze słabszymi

6. Solidarność wymusza globalną perspektywę myślenia.

Po raz pierwszy idea solidarności pojawiła się w Deklaracji Schumana – pojednanie Francji i Niemiec - otwarte na inne państwa oraz wsparcie rozwoju Afryki. EWWiS – ma to być współpraca a nie dominacja. Solidarność:

• Ontologiczna konieczność

• Moralna powinność

• Cele: pomoc Afryce

Solidarność w prawie pierwotnym:

• Traktat o EWWiS – preambuła i artykuł

• Wyjaśniona, rozwijana i wzmocniona przez decyzje Trybunału Sprawiedliwość

Poziomy solidarności:

• Poziom imponderabiliów (wartości i zasady) – polityka jako wartość i cel integracji:

- wartości UE – Preambuła, art. 2, 3 TUE (UE opiera się na wartościach), art. 21 TUE

- cele UE – solidarność jest celem i podstawą działania UE.

• Poziom polityczny:

- lojalność – solidarność między narodami, więź między narodami europejskimi, przezwyciężenie wrogości, poszanowanie kultury, historii itp.

- fundament współpracy

• Poziom gospodarczy

- wsparcie słabszych we wspólnocie (spójność, klauzura solidarności)

- współpraca AD EXTRA (polityka rozwojowa, humanitarna)

• Poziom społeczny

- prawa socjalne

- dyrektywy społeczne np. solidarność międzypokoleniowa

Solidarność a polityki wspólnoty:

• Podstawa polityk wspólnoty

• Wartość fundamentalna

• Zasada gruntująca poszczególne polityki sektorowe

Solidarność perspektywa normatywna:

• Podejście de lege lata – w obowiązującym prawie

• Podejście szersze:

- praktyka legislacyjna

- doktryna

- uzasadnienie

Rozumienie normatywne – solidarność to więź pomiędzy:

• Narodami europejski

• Państwami europejskimi

• W ramach społeczeństw europejskich

• Narodami na świcie

• Obywatelami Unii.

Rozumienie polityczne:

• Art. 4 TUE – zasada lojalności (nie zawiera klauzury wzajemności). Solidarność jest rozumiana jako lojalność (lojalna współpraca).

• Solidarność/lojalność między państwem członkowski a Unią

• Współpraca w celach określonych w traktatach

• Jej celem jest rozwój i ochrona prawa unijnego.

Polityka zagraniczna (WPZiB):

• Art. 24 TUE – lojalność w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa.

• Art. 32 TUE – państwa członkowskie realizują poprzez swoje polityki zagraniczne wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa

Solidarność jako nieblokowanie:

• Art. 31 TUE – wstrzymanie się od głosu wetującego, nie torpedowanie działań UE, których się nie popiera. Artykuł ten zakłada możliwość wstrzymania się od głosu i złożenia formalnego oświadczenia w wyniku którego decyzja ta nie jest dla niego wiążąca przy jednoczesnym uznaniu, że dana decyzja jest wiążąca dla UE.

Specjalna współpraca:

• Art. 20 TUE – taka decyzja jest ostatecznością. Ryzykowanie zasady solidarności.

Współpraca w sprawach wewnętrznych:

• III Filar – wspólna polityka migracji i azylowa – mechanizm solidarnościowy w równoważeniu wysiłku w przyjmowaniu państw trzecich.

• Program haski

• W TL solidarność jest podstawą polityki azylowej. Według art. 67 i 78 TfUE

Solidarność w sytuacjach nadzwyczajnych:

• Art. 122 TfUE – solidarność w klęskach żywiołowych. Na bazie tego przyjęto dyrektywy solidarnościowe.

Polityka regionalna:

• Jej ideą jest zmniejszanie dysproporcji i harmonijny rozwój, wsparcie regionów słabszych, wspieranie obszarów zacofanych itp.

Solidarność w energetyce:

• Wynik aktywność polskiego rządu. Art. 194 TfUE – zawiera cele np. wzajemne połączenia energetyczne.

Solidarność jako pomoc humanitarna:

• Art. 222 TfUE – wsparcie w nagłych, krytycznych sytuacjach

• Działalność ad hoc

• Jest to dobrowolne

Solidarność w karcie Praw Podstawowych (KPP):

• Solidarność jako podstawa UE

• Solidarność jako wsparcie socjalne i polityka socjalna

• Ochrona młodzieży i dzieci, rodzin (zwłaszcza macierzyństwa)

Instytucjonalizacja solidarności:

• Idea Schumana – podejście międzynarodowe

• Metoda wspólnotowa jako próba instytucjonalizacji solidarności

• Sukcesy instytucjonalizacji – integracja europejska

• Fiasko instytucjonalizacji – tworzenie się elity, która realizuje własne interesy; jest to zasada i dynamiczna ciężko ją realizować

Podsumowanie – Solidarność:

• Podstawa UE

• Podstawowa wartość UE

• Cel UE podstawa istnienia polityk unijnych

• Bezpośrednia podstawa i punkt odniesienia istotnych polityk – rozwojowe, spójności, energetycznej, społecznej WPZiB

• Jest niejednorodna – różnie rozumiana w zależności od materii

• Rozwoju normatywny idei nie świadczy o jej rozwoju rzeczywistym

• Poziomy:

- fundament wspólnego życia

- Wsparcie w szczególnych okolicznościach

- pomoc słabszym podmiotom

- wspólne ponoszenie kosztów

- troska o całego człowieka

Zasady polityk europejskich – zasada pomocniczości

Jest to stosunkowo nowa zasada. Powstała na przełomie lat 70 w kołach naukowych (społeczna nauka kościoła, teorie polityki) i w latach 80-90 na płaszczyźnie europejskiej. Zainteresowanie się zasadą pomocniczości jest wynikiem przemian jakie zaszły w Europie – upadek komunizmu, początek wspólnego rynku, nadmiar regulacji europejskich, kwestie pomocy społecznej.

Początki pomocniczości widać w tradycji myśli Arystotelesa. W pierwszej księdze Polityki przedstawiany jest mechanizm powstawania państwa – od jednostki, poprzez rodziny i gminę aż do państwa. Idea koncentrycznych kręgów – obraz państwa złożonego z kilku warstw w których warstwy wyższe wspierają niższe tylko w elementach w których te nie dają sobie rady i tylko na ich prośbę. Była to krytyka wizji Platona.

Pius XI – zasada pomocniczości zaczyna odwoływać się do katolickiej wizji społeczeństwa i jednostki.

Zasada pomocniczości – definicja:

Została sformułowana w latach 30. w wyniku rozwoju autorytaryzmu. W encyklice papież zabrania państwu zabierać jednostce to co jest ona w stanie zrobić sama. Nie można odbierać podmiotowości człowiekowi. Człowiek ma być ośrodkiem i celem działalności.

Aspekty zasady solidarności:

• Negatywny – pierwszeństwo działania ma człowiek lub wspólnota jemu najbliższa. Nadrzędna jest podmiotowość a nie efektywność. Zwiększa to zaangażowanie jednostki oraz daje jej poczucie odpowiedzialności, wpływu na decyzje.

• Subsydiarne stowarzyszenie – jak wykonywać zadania? Wspólnoty wyższego rzędu mogą wspierać tworzenie warunków i inspirować do działania podmioty niższego rzędu. Państwo nie ma być państwem minimum, ale też nie może być wszechwładne. Interwencja ma być wspierająca, mobilizująca, uprzedzająca problem.

• Subsydiarna redukcja – aktywność podmiotu wyższego nie może być stała.

Podział kompetencji według zasady pomocniczości musi być dynamiczny.

Pomocniczość a UE:

W 1992 r. zasada pomocniczości zostaje wprowadzona do prawa traktatowego UE. W celu legitymizacji tego projektu logiczne wydawało się określenie to mianem federalizmu. Jednak w wyniku protestu Wielkiej Brytanii wycofano się z tego. Dlatego, początkowo odwołano się do zasady solidarności tylko w materii ochrony środowiska.

Fakt pojawienia się zasady subsydiarności jest zasługą Helmuta Kohla – jeden z zasadniczych postulatów Niemiec w sprawie traktatu z Maastricht. Jest to wynik nacisku krajów związkowych na Kohla, jak i jego osobistego przekonania. Za tym podejściem do pomocniczości stała federalistyczna koncepcja państwa Niemieckiego – przejrzystość relacji władczych, jasne zasady wykonywania kompetencji. Jednak rodziło to obawy o skuteczność Unii.

Pomocniczość selektywna – jest to stanowisko brytyjskie. Wielka Brytania była zaniepokojona pogłębianiem się wpływów Brukseli na ustawodawstwo krajowe była to koncepcja decentralizacji i osłabienia komisji oraz odzyskania kompetencji przez państwa członkowskie. Była to zogniskowane wokół kryterium efektywności. Może to podkopać fundamenty całego projektu UE. Dodatkowo, pomocniczość ta miała ograniczyć się do relacji UE – państwo.

Pomocniczość progresywna – charakteryzuje ją troska o podmiotowość władzy niższego szczebla. Jej zwolennikiem był Jacques Delors. Ważne jest tu kryterium efektywności jednak państwo jest efektywne dzięki swojemu mniejszemu zaangażowaniu. Nie może więc efektywność być podstawowym elementem pomocniczości. Takie podejście do pomocniczości może spowodować przekazanie kompetencji ku górze. Doprowadzi to do tego, że niższy szczebel musi udowadniać swoją skuteczność.

Zasada pomocniczość art. 5 i preambuła TfUE.

Art. 5. – zakres przedmiotowy i podmiotowy zasady. Początkowo dotyczył tylko UE i państwa członkowskiego (tylko dwa poziomy).

Kryteria pozwalające działać Komisji Europejskiej – każdy projekt jest badany pod kątem efektywności:

• Taniej

• Skuteczniej

• Na większym obszarze (zakres działania)

To UE dokonuje więc oceny czy może działać i nie z punktu widzenia podmiotowości lecz efektywności.

Konsekwencje zasady pomocniczości dla kompetencji

Klasycznie rozumienie zasada pomocniczości wzmacnia kompetencje najniższych szczebli. Rozumienie UE wspiera poziom komisji. Normatywne sformułowanie pomocniczości wypacza oryginał.

Komisja Europejska – ma zapewniać realizację zasady pomocniczości. Musi się corocznie rozliczać raportem o przestrzeganiu zasady pomocniczości w swoich propozycjach legislacyjnych. Komisja Europejska nie musi wycofywać się z propozycji, która jest niezgodna z pomocniczością lecz ją przemyśleć. Dopiero traktat Lizboński wprowadza kontrolę Komisji Europejskiej przez parlamenty krajowe.

Solidarność a Europejski Trybunał Sprawiedliwości (siedziba w Luksemburgu)

Pomocniczość nie może prowadzić do zerwania traktatów, zmiany kompetencji, nie jest związana z procesem demokratycznego decydowania. Pomocniczość jest więc według ETS tylko mechanizmem kontroli efektywności.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości nie zdefiniował czym jest zasada pomocniczości uznając, że jest to kwestia kompetencyjna i nie jest zadaniem sądu kontrola i ocenianie działań legislatury. ETS nie rozstrzyga kto ma rację czy państwo czy UE. ETS nigdy nie powołał się na zasadę sprawiedliwości uchylając prawo unijne.

Deklaracja z Laaken (przygotowująca konwent Europejski; 2001 r.) negatywnie oceniła funkcjonowanie zasady pomocniczości. W deklaracji tej zawarto krytykę – odbiera suwerenność państwom i podmiotowość obywatelom. Należy przybliżyć UE do obywateli. Powoduje to tendencję powrotu do pierwotnego myślenia o pomocniczości.

W ramach Grupy Pierwszej Konwentu Europejskiego debatowano o pomocniczości np. poprzez wzmocnienie ETS, powołanie rady Konstytucyjnej UE. Wynikiem tego było przeformułowanie art. 5. W definicje tej zwiększono zakres podmiotowy do relacji UE a podmiot lokalny itp. dzięki temu zasada pomocniczości działa w większości kompetencji UE z wyjątkiem polityk wyłącznych np. polityka monetarna.

Kontrola

Obecnie projekty prawodawstwa musi być przesłane do parlamentów krajowych do zaopiniowania. Gdy 1/3 głosów będą przeciwne (każdy kraj ma 2 głosy) projekt upada. Komisja może go podtrzymać, a gdy większość parlamentarna będzie przeciwko to rada obniżoną większością lub PE może go odrzucić.

Skarga Komitetu Regionów.

Komisja musi ocenić każdy projekt pod katem pomocniczości.

Problemem jest to, że parlamenty narodowe nie potrafią ocenić projektów unijnych. Korekta ta jest więc nieznaczna. Jedyna zmianą jest rozszerzenie zakresu podmiotu. Pomocniczość nie istnieje w kompetencjach wyłącznych.

Protekcjonizm – swoboda gospodarcza – interwencjonizm.

Cz. 1. Wspólna polityka handlowa

Polityki wspólnoty w świetle TL:

• Artykuł 3 – jasno określone cele - Celem Unii jest wspieranie pokoju, jej wartości i dobrobytu jej narodów. Obszary:

- wolność bezpieczeństwo i sprawiedliwość

- ustanowienie rynku wewnętrznego

- zwalczanie wykluczenia i dyskryminacji

- wymiar spójności gospodarczej

- tożsamość kulturowa

- ustanowienie unii gospodarczej i walutowej

• 119 TfUE – rozwinięcie artykułu 3 TWE – połączenie idei wolnego rynku i regulacji gospodarki: ścisła koordynacja polityk gospodarczych

Dla osiągnięcia celów określonych w artykule 3 Traktatu o Unii Europejskiej, działania Państw Członkowskich i Unii obejmują, na warunkach przewidzianych w Traktatach, przyjęcie polityki gospodarczej opartej na ścisłej koordynacji polityk gospodarczych Państw Członkowskich, rynku wewnętrznym i ustaleniu wspólnych celów oraz prowadzonej w poszanowaniu zasady otwartej gospodarki rynkowej z wolną konkurencją.

Wolny rynek vs. Regulacje państwowe

1. Wolny rynek:

• Powstrzymanie się przez państwo od wszelkich barier ograniczających przepływ i dostęp zagranicznych towarów i od ingerencji w sytuacje na rynku

1. Regulacje:

• Interwencjonizm

• Protekcjonizm

Myśl protekcjonistyczna:

• Początki: Starożytność i średniowiecze

• Merkantylizm – bogactwo danego kraju zależy od ilości zgromadzonego kruszcu, ten zaś służy uzyskaniu dodatniego bilansu handlowego, zwalczenie importu.

Metody – protekcjonizm celny, popieranie rozwoju produkcji krajowej, rozwój kolonializmu

Modele:

- Francuski (Colbertyzm) – zasadnicze reformy finansowe, przemysłu i oświaty, uprzemysłowienie, centralizm państwa, likwidacja przywilejów – jednolite prawo, zniesienie ceł wewnętrznych, powstanie akademii nauk.

- Pruski (Kameralizm) – zdyscyplinowanie narodu (odbudowa kraju po wojnie Trzydziestoletniej, skuteczne administrowanie państwa, rozwój statystyki, prowadzenie spisów ludności), spieranie rozbudowy manufaktur, zakładanie państwowych manufaktur, modernizacja rzemiosła i produkcji.

- Angielski – państwo ustala ceny, państwowa kontrola pracy i warunków pracy.

Teorie wolnego handlu:

• Sprzeciw wobec protekcjonizmowi

• Fizjokratyzm – jako praktyka gospodarcza była to reakcja na merkantylizm. Krytyka opiekuńczej postawy państwa, ograniczenia wolności i interwencja państwa. Wolność gospodarcza – zniesienie ceł i barier celnych, wewnętrznych i zewnętrznych, uwolnienie handlu, zniesienie państwowych monopoli i przywilejów, zniesienie umów, porozumień z państwem oraz spółek państwowych. Najważniejszym działem gospodarki jest rolnictwo bo rozwój gospodarczy następuje dzięki rolnictwu. Wszelkie bogactwo pochodzi z rolnictwa. Handel nie jest źródłem bogactwa.

• Adam Smith – sprawne funkcjonowanie społeczeństwa zapewnia mechanizm rynkowy – rząd nie powinien ingerować w procesy gospodarcze. Rynek jest mechanizmem samoregulującym ceny, ilości dóbr i usług oraz dochody, mechanizmem scalającym społeczeństwo, a zarazem własnym strażnikiem. Źródłem wszelkiego bogactwa jest praca ludzka. Środkiem wzrostu produktywności jest podział pracy. Smith był zwolennikiem likwidacji ceł oraz wolnego handlu pomiędzy krajami.

• Dawid Ricardo – (teorii kosztów komparatywnych) – kraje, nawet jeśli produkują jakiś produkt efektywnie, to często nie doceniają wyższych zysków płynących z wyspecjalizowania się w tym, co produkują najlepiej, a co mogą sprzedać innym krajom korzystniej. Płace winny być poddane grze rynkowej, w wyniku czego nie trzeba wprowadzać restrykcji na sprowadzane z zagranicy towary, zwłaszcza produkty rolne.

• Prawo wzajemnego popyty Milla – kraj o wysokim popycie na importowane towary ( mniej rozwinięte, o małej ofercie eksportowej) odnosi z handlu mniejsze korzyści niż jego partner, kraj wysoko rozwinięty dysponujący wieloma nowoczesnymi produktami, kraj o mniejszym popycie na import.

• XIX w. rozwój wolnego rynku we Francji, a zwłaszcza w Wielkiej Brytanii

• XX w. powrót do protekcjonizmu i interwencjonizmu

• Po II Wojnie Światowej – 1947 r. GATT (Układ Ogólny w sprawie ceł i handlu); neoprotekcjonizm do lat 80; powstanie EWG.

Argumenty za wolnym handlem:

• Maksymalizacja zysków

• Profesjonalizacja produkcji

• Sprzyja pokojowi

• Specjalizacja produkcji

• Sprzyja technologii i innowacyjności

• Powiększenie rynku zbyt

• Jest zgodne z naturą państwa minimalnego i prawami rynku

Argumenty za regulacją:

• Infanty industry – ochrona i rozwój własnej produkcji. poprzez państwowy interwencjonizm na rynku, przyspieszany jest proces tworzenia się pewnego rodzaju działalności gospodarczej, której stymulowany rozwój jest pożądany.

• Ogólna ochrona miejsc pracy

• Bezpieczeństwo narodowe i ekonomiczne

• Dobra nierynkowe np. produkcja ekologiczna

Wnioski: Doświadczenia ingerencji ekonomicznej (Niemcy) i znaczenia wolnego handlu (Anglia)

Liberalizacja w ramach EWG:

• Cel WE:

- solidarność

- likwidacja barier wewnętrznych – wspólny rynek

- zabezpieczenie się od wewnątrz

• Wspólny rynek jako cel Traktatu Ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą

-art. 8 – wspólny rynek jest tworzony stopniowo w dwunastoletnim okresie przejściowym. Okres przejściowy podzielony jest na trzy czteroletnie etapy. Czas trwania każdego z nich może być zmieniony. Na każdy etap wyznaczony jest zespół działań, które należy podejmować i przeprowadzać równolegle.

- art. 113 – po zakończeniu 12 letniego okresu przejściowego utworzenie unii celnej i wspólnej polityki handlowej Po zakończeniu okresu przejściowego wspólna polityka handlowa jest oparta na jednolitych zasadach, zwłaszcza w odniesieniu do zmian stawek celnych, zawierania umów celnych i handlowych, ujednolicenia środków liberalizacyjnych, polityki eksportowej i handlowych środków ochronnych podejmowanych w przypadku dumpingu lub subsydiów. Cel ten osiągnięto w 1968 r. (wcześniej o rok niż planowano).

• 1968 r. ustanowienie wspólnej taryfy celnej – zniesienie granic celnych.

• Klauzury zabezpieczające w TEWG: art. 36 – możliwość stosowania ograniczeń ze względów na moralność publiczną, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub ochrony roślin, ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej, bądź ochrony własności przemysłowej i handlowej. Zakazy te i ograniczenia nie powinny jednak stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych ograniczeń w handlu między Państwami Członkowskimi. Potencjalne źródło konfliktu. Wynik obaw przed gwałtowną zmianą.

• Lata 70’ kryzys energetyczny

• Ograniczenia pozataryfowe – zakaz stosowania ceł spowodował powstanie innych działań ekonomicznych mających ograniczyć wymianę handlową w celu osiągnięcia tego samego celu co cła. Przykład:

- dobrowolne ograniczenie eksportu – eksporter ogranicza swój eksport do innego kraju; było to wymuszane przez rządy poszczególnych państw

- zmienna płaca wyrównawcza – ochrona rynku przed tanim eksportem poprzez podniesienie ceny rynku światowego do krajowych cen

- biurokratyzm odpraw – zwiększenie wymogów administracyjnych; „umęczanie eksporterów”

- subwencje celne

- normy techniczne – obowiązek spełnienia pewnych norm jakości produkcji i materiałów np. Likier wprowadzony na rynek niemiecki miał 18% vol. a Niemcy ustanowili wymów 25% vol. ETS odrzucił Niemiecką blokadę.

Środki te były bardziej skuteczne niż cła. Opłaty pozataryfowe wyniosły w 1986 r. ponad 54% importu wewnątrz UE (a w 1966 r. za istnienia ceł tylko 25% importu ogólnego). De facto EWG nie zostało wprowadzone.

• Jacques Delors – „Biała Księga” opis barier handlowych ograniczających przepływ towarów

- bariery administracyjne np. kontrole graniczne

- bariery techniczne np. nie uznawanie norm produkcji

- bariery fiskalne np. różne stawki fiskalne

W wyniku tego ustanowiono ponad 300 dyrektyw w celu realnego wprowadzenia Unii Celnej. Projekt ten udał się bo głosowano większościowo, uzyskano poparcie Francji i Niemiec, Wielka Brytania poparła wolny rynek, Delors miał bardzo silną pozycję w Europie, orzecznictwo ETS.

• Orzecznictwo ETS (zdefiniowanie towaru, likwidacja norm technicznych itp.), nowe podejście w dyrektywach (stare podejście – towar „musi” zawierać to i to, odpowiedzialność spada na podmiot certyfikujący, jeden podmiot certyfikujący; nowe podejście – certyfikacja dobrowolna, towar „może” zawierać to i to, odpowiedzialność za towar spada na producenta, wiele podmiotów certyfikujących).

• 1992 r. ustanowiono Wspólnotowy Kodeks Celny – opis całej procedury celnej we wspólnocie

• 1993 r. zniesienie kontroli granicznej

• 1995 r. zniesienie granic

Unia celna – filar czterech swobód:

• Filar wspólnej polityki handlowej, decyzje podejmuje wspólnota (kompetencje wyłączne wspólnoty)

Celem jednolitego rynku Unii Europejskiej jest realizacja 4 zasad:

• Swobody przepływu towarów

• Swobody przepływu usług

• Swobody przepływu osób

• Swobody przepływu kapitału

Unia celna – aspekty:

• Wymiana handlowa pomiędzy państwami członkowskimi – towar zewnętrzny zaakceptowany w jednym państwie wspólnoty jest zaakceptowany w reszcie wspólnoty; półprodukty traktowane jako całe produkty

• Zakaz ceł przewozowych i wywozowych wewnątrz wspólnoty i innych narzędzi pokrewnych

• Przyjęcie wspólnej taryfy celnej – określa ją Rada UE na wniosek Komisji - kryteria:

- wspieranie wymiany handlowej

- zmiany konkurencji wewnątrz UE

- zapotrzebowanie UE w surowce i produkty

- unikanie zaburzeń gospodarczych wewnątrz państw członkowskich

Pozostałe elementy polityki handlowej:

• Środki jednostronne – przyjmuje parlament i Rada np. kontyngenty ilościowe, szczególne uprzywilejowanie, są to elementy poza traktatowe, służą ochronie rynku

• Środki umowne – umowy międzynarodowe dotyczące handlu. Podpisanie takiej umowy przez UE ma inną drogę niż podpisanie każdej innej umowy międzynarodowej. Wiążą UE i państwa trzecie.

Kwestia GATT/WTO:

GATT miał być rozwiązaniem przejściowym, był to wstęp do powołania organizacji. Jej zadaniem była liberalizacja handlu. W wyniku GATT powołano WTO (Runda Urugwajska).

Wspólnota Europejska przez długi okres była traktowana jako członek de facto reprezentujący państwa członkowskie, pomimo tego, że państwa członkowskie również brały udział w WTO. Ostatecznie WTO podpisała WE i państwa członkowskie bo WTO decydowało w sprawach handlu a państwa w sprawach prawa własności, konkurencji itp. wraz ze zmianami traktatowymi (Nicea) jako wyłączność dała to UE. Obecnie potwierdza to TfUE.

Problemem jest to ocena liberalizacji handlu w UE. W 1997 r. WTO wysunęła zarzuty wobec UE:

• Zbyt wysokie cła rolne i przemysłowe

• Zbyt szerokie stosowane procedury dumpingowe

• Zbyt wysokie wsparcie rodzimych producentów

• Tworzenie barier handlowych poprzez dyrektywy (standardy i normy produkcji).

UE została zmuszona po Rundzie Urugwajskiej do redukcji ceł, dyrektyw itp.

Wspólna taryfa celna:

Jest ustalana przez RUE na wniosek KE, publikowane w dzienniku Urzędowym UE. Sposoby zapisu:

• Stała nomenklatura – podstawowy wskaźnik określający sposób naliczani i poboru opłat celnych

• Zintegrowana Taryfa Celna Unii Europejskiej – baza danych dla poszczególnych towarów szczególnych

Kodeks Celny – uchwalony w 2008 r. określa procedurę celną w ramach wejścia produktu na rynek UE. Ustala klasyfikację celną:

• Cechy obiektywne towaru np. wygląd, skład

• Cechy subiektywne np. kraj pochodzenia, sposób produkcji

Jednolity dokument administracyjny – sposób klasyfikacji towaru przez producenta, który chce prowadzić produkt na rynek UE. Celnicy mogą zmienić klasyfikację, a producent ma prawo odwołać się do ETS. Producent może wystąpić po BTI, który jest wystawiony przed sprawdzeniem towaru – są to informacje o sposobie kwalifikacji towaru.

Według przepisów unijnych wartością celną przywożonych towarów jest wartość transakcyjna, tzn. cena faktycznie zapłacona lub należna za towary wtedy, jeżeli zostały one sprzedane w celu wywozu na obszar celny Wspólnoty Europejskiej

Określenie wartości celnej – gdy nie możemy określić wartości towarów to:

• Wartość transakcyjna towarów identycznych

• Wartość transakcyjna towarów podobnych – najniższa cena towaru podobnego

• Wartość oparta na cenie jednostkowej

• Wartość kalkulowana

Stawki celne i ich wysokość – podstawową jest stawka konwencyjna. Wysokość stawek celnych wzrasta wraz ze wzrostem przetworzenia towaru.

Stawka autonomiczna – dla krajów nie mających klauzuli najbliższego uprzywilejowania (dawana dwustronnie).

Cła preferencyjne:

• Ogólny system preferencji (GSP, jednostronne) – powstała w 1968 r. zwłaszcza dla krajów najbiedniejszych. Nie dotyczy produktów wrażliwych np. broni i bananów (świetne połączenie ). Z kategorii tej można wylecieć gdy:

- eksportujemy ponad 25% ogółu tego produktu w UE

- gdy państwo przestanie być ubogie

- gdy łamie prawa człowieka itp., np. Birma

Koordynacja i wdrażanie polityk europejskich

Koordynacja polityk jest związana z samym kształtem unii – wynik Supra (poza, ponad) pozycji UE:

• Coś ponad narodami lub ponad państwami

Dwa rozumienia realizacji koordynacji:

• Koncepcja wspólnota (sieci) – wspólne interesy, różne poziomy odniesienia i obszary (głębokości) integracji

• Wspólnota międzynarodowa – wspólna przestrzeń działania oraz porządkowania wspólnych problemów przez państwa członkowskie za pomocą struktur instytucjonalnych. Wspólnota jest definiowania przez interes, więzi, współpracę, ekskluzywność, konsensus. Im bardziej zintegrowana tym większa autonomia instytucji.

Koordynacja (ordinare) – porządkowanie elementów dla zapewnienia ich zgodnego współdziałania. Perspektywy:

• Teleologiczne – skupia się na celu dla którego podejmuje się działania, skuteczne wdrożenie jakiegoś aspektu polityki.

• Procesualne – koncentruje się nie tyle na celu co na samym procesie, mechanice koordynacji np. jaka agenda co ma robić itp.

• Strukturalne (instytucjonalne) – patrzy na sposób tworzenia stałych instytucjonalnych ram decyzyjnych np. w Polsce jest taka instytucja a w innym kraju inna instytucja. Proces jest tu nazywany od strony instytucji.

Szczeble koordynacji w UE :

• Regionalny

• Krajowy

• Ponadnarodowy

• Międzyrządowy

Teoria międzyrządowa:

Koordynacja jest procesem jednokierunkowym. Suwerenność jest po stronie państwa członkowskiego. Parlamenty krajowe kontrolują rządy (zazwyczaj druga izba), zaś rząd reprezentuje stanowisko państwa na Radzie UE. Koordynacja ma za zadanie skuteczne przekazanie opinii danego państwa. Proces ten zakłada mocną kontrolę legislatywy nad rządem. Efektywność to realizacja lub nie postulatów. Słabość teorii: znaczenie legislatywy, znaczenie KE i innych instytucji, rola urzędników RUE (nie są to reprezentacji krajów), rola koordynacji w wdrażaniu prawa. Silna kontrola jest szczególnie widoczna w Portugali i Dani.

Teoria fuzji W. Wessels

Założenia – fuzja w ramach wspólnoty. Koordynacja prowadzi do powstania jednego wspólnego stanowiska na poziomie międzynarodowym.

Rozwój integracji europejskiej nie był nigdy rozwojem liniowym opartym na automatycznym procesie „rozlewania się”, gdyż obok mechanizmu spill-over pojawiał się mechanizm tzw. spill-back, czyli odwracania, cofania się procesów integracyjnych oraz sytuacja „kręcenia się w kółko”, a więc pewnej stagnacji. Trudno w chwili obecnej przewidzieć wyraźnie, jaki będzie etap końcowy integracji, dlatego lepiej zakładać, że jest on otwarty, co oznacza, iż Unia Europejska może dojść do bardzo różnych rozwiązań. W długim okresie proces integracji charakteryzuje się stałym strukturalnym wzrostem i zróżnicowaniem, którego główną cechą jest pewna fuzja, łączenie instrumentów publicznych z różnych poziomów władzy (regionów, państw, szczebla europejskiego), a także postępująca „europeizacja” narodowych podmiotów i instytucji w celu zaspokojenia rosnących potrzeb społeczeństw europejskich. „Europeizacja” ta gwarantuje rozwój nie tylko procesów integracyjnych, lecz również rozwój poszczególnych państw członkowskich.

Teoria wspólnotowa

Celem UE jest federacja. Istota:

• Integracja – przenoszenie na poziom unijny coraz większej ilości kompetencji

• Kształtowanie silnych regionów

• Docelowy kierunek – federacja

Wizja koordynacji:

• Cel: kompromis

• Zakres: szeroki

Neofunkcjonalizm

Koordynacja jest jednym z podsystemów. Przesuwanie lojalności i oczekiwań politycznych. Neofunkcjonalizm przyjmuje założenie, że proces integracji jest stopniowy, automatycznie napędzany przez mechanizm funkcjonalnego i politycznego „rozlewania się” (spill-over), co sugeruje liniowy postęp w kierunku wyższego stopnia integracji i większego wpływu czynników ponadnarodowych.

Koordynacja w ramach Otwartej Metody Koordynacji (OMC)

Otwarta Metoda Koordynacji (Open Method of Co-ordination) to stosunkowo nowa, międzyrządowa metoda zarządzania w Unii Europejskiej, opierająca się na dobrowolnej współpracy państw członkowskich. Podczas szczytu lizbońskiego 2000 r. Rada Europejska wprowadziła do obiegu politycznego koncepcję „otwartej metody koordynacji”. Stosowana jest w dziedzinach, w których trudno stosować jest dotychczasowe metody integracyjne, w szczególności twarde prawo, tj. dyrektywy i rozporządzenia.

Otwarta Metoda Koordynacji odbywa się na poziomie ponadnarodowym, z ograniczonym udziałem instytucji Unii Europejskiej i jest praktycznie całkowicie w rękach państw członkowskich. Metoda ta opiera się w głównej mierze na mechanizmach miękkiego prawa (soft law) takich jak wytyczne, wskazówki, porównywanie do określonych standardów bądź wzorców oraz dzielenie się doświadczeniami i własną praktyką, określanie wspólnych celów (m.in. w postaci wskaźników ekonomicznych i statystycznych). Oznacza to jednocześnie, iż metoda ta nie przewiduje oficjalnych sankcji dla państw opóźniających się we wdrażaniu jej założeń.

OMC:

• Sterowanie ponadnarodowe

• Wdrażanie narodowe

• Soft law – UE nie może stosować ty twardego prawa

• 4 elementy:

- ustalanie celów kierunkowych np. strategia dotycząca młodzieży, rynku pracy

- ustalanie wskaźników

- przełożenie europejskich kierunków działania na politykę narodową

- stały monitoring przez Parlamenty członkowskie i KE

• Proces wzajemny – z góry na dół i z dołu na górę

• Współpraca podmiotów krajowych koordynacji z wspólnotowymi

• W przypadku nie realizacji strategii przez państwo członkowskie UE nie może nic zrobić

Pojecie wdrażania – jeden z dwóch kluczowych elementów procesu decyzyjnego (politycznego) UE. Przyczyny znaczenia tego procesu:

• Wielopoziomowy proces – zaangażowanie praw członkowskich

- rola parlamentów członkowski w procesie aplikacji (rozporządzeni)

- rola parlamentów członkowski w wprowadzaniu w życie (dyrektywa)

• Odsłania legitymizację przez sukces – państwa kształtując decyzję starają się osiągnąć coś dla siebie. Państwa boją się wetować decyzję (robią to skrycie nie wdrażając jej w życie)

Wprowadzenie w życie praw i decyzji sformułowanych oraz zatwierdzonych przez upoważnione do tego instytucji unijne.

Szersze znaczenie: wprowadzenie prawa europejskiego – każdy gra pod siebie

Problem teoretyczny: granica między legislacją a wdrażaniem

Typy wdrażania:

• Pośrednie – współpraca instytucji europejskich i podmiotów w krajach członkowskich

• Bezpośrednie – KE bezpośrednio odpowiada za wdrożenie

• Tworzenie przepisów wykonawczych – tworzenie zasad procesu wdrażania tzw. regulacja generalna.

Wdrażanie pośrednie dominuje w UE. Dotyczy polityk dzielonych i wyłącznych. Rola KE to monitoring, koordynacja, określenie dochodzeń, wydawanie orzeczeń. Źródłem tego stanu rzeczy są postanowienia traktatowe i zasada solidarności oraz art. 4 TUE. Jest to proces długotrwały, Instrumenty instytucji: decyzje, dyrektywy, rozporządzenia

Formy wdrażania pośredniego:

1. Prawne – wymaga transpozycji prawa UE do prawa krajowego np. dyrektywa. Pierwszym etapem jest włączenia prawa do prawa krajowego, następnie wykonywanie. Możliwości blokowania: nieprawidłowe wdrażanie, nie wdrażanie, wdrażanie częściowe, nie wykonywanie, przeinaczanie itp.

2. Praktyczne

i ich połączenie

Forma bezpośrednia – typy:

• Zdecentralizowane – agendy wdrażające mają swobodę.

• Wspólne

Forma Bezpośrednia: podmiotem wdrażającym jest KE. Komisja ma swobodę podejmowania formalnych decyzji mających bezpośredni wpływ na to co podmioty praktyczne wykonują.

Wdrażanie w Polsce:

• 1991 r. Pełnomocnik Rządu ds. integracji Europejskiej i pomocy zagranicznej

• 1996 r. Komitet Integracji Europejskiej (i urząd pomocniczy)

• 1998 – 2002 – Główny Negocjator

• 2004 r. – Komitet Europejski Rady Ministrów

• Krajowy Koordynator Transpozycji Dyrektyw

• Komitet Integracji Europejskiej (2006 - 2010)

• 2010 r. Komitet ds. Europejskich (KSE) – przewodniczy Minister SZ i szef KPRM.

Komitet do spraw Europejskich – funkcjonowanie:

1. Analiza krajowych rozwiązań

2. Konsultacje branżowe

3. Określenie problemów legislacji

4. Sekretarz Komitetu do spraw Europejskich – wpis do harmonogramu prac po opublikowaniu aktu prawnego w Dz.U. UE

5. Przygotowanie aktu wdrażanego:

- 1 tydzień – wniosek z KSE do ministra

- 1 miesiąc – minister uznaje bądź nie konieczność wdrożenie

- Kolejny miesiąc – minister przygotowuje harmonogram prac legislacyjnych

- Krajowy Koordynator Transpozycji Dyrektyw

1. Minister wiodący przygotowuje projekty implementacji danych akt UE.

- projekt wraz z uzasadnieniem, oceną skutków, tabelą zbieżności, opinię wstępną na temat każdego z projektów

1. Konsultacje międzyrządowe

2. Etap zatwierdzenia przez komitet

3. Zatwierdzenie przez Prezesa Rady Ministrów

4. Etap parlamentarny – podstawa Ustawa o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawie związanych z członkostwem RP w UE

- projekt nie później niż na 3 miesiące przed terminem końcowym wdrożenia

- jeśli termin ten przekracza 6 miesięcy to nie później niż 5 miesięcy

- komisja parlamentarna ds. integracji

• Specjalna ścieżka legislacyjna:

- nie ma zasady dyskontynuacji

- Marszałek Sejmu ustala kalendarz prac przy uwzględnieniu terminów wykonania prawa EU

1. podpis prezydenta

2. Notyfikacja w Bazie Notyfikacji

Wdrażanie – analiza:

• Odgórne – pytanie o realizację celów stawianych na wstępie

• Oddolne – rola aktorów niższego szczebla

Efektywność wdrażania - czynniki:

• Instytucjonalne

- instytucje polityczne

- system prawny

- tradycje administracyjne

- zakres autonomii regionalnej (samorządność)

• Rynkowe

- system gospodarczy – sprawność systemu gospodarczego

• Kulturowe

- kultura administracyjna

- kultura polityczna

• Historyczne

- centralność lub peryferyjność regionu

- doświadczenia historyczne

• Społeczne

- rozwój społeczeństwa obywatelskiego

- tradycja aktywności obywatelskiej

Czynniki powodują rozbieżność deficyt wdrażania – rozbieżność między celami polityki i jej efektami.

Formy:

• Brak wdrażania

• Niepełne wdrażanie

• Nieprawidłowe wdrażanie

Przyczyny:

• Państwo:

- odmienne cele państwa członkowskiego

- czynniki kulturowe

- sabotowanie celów polityki na poziomie wdrażania – korupcja itp.

Braki – zasobów, infrastruktury itp.:

• UE:

- struktura organizacyjna UE (poziomy i pionowy podział odpowiedzialności) – brak transparentności

- brak środków i narzędzi

- kultura kompromisu – nastawione na ogólne cele brak szczegółów

- słabe kadry wdrażające

• Kultura polityczna (Verba itp.)

Grecja:

• Pomoc rozwojowa – 8% PKB a średnia dla UE to 2%

• nie efektywność

- brak reform

- ukrywanie problemów a nie ich rozwiązywanie itp.

-brak jasnych reguł i kryteriów monitoringu

• Brak zdolności koordynacyjnej rządu

Polityka konkurencji

Podstawa prawna 101-109 TfUE część obowiązuje pośrednio a część bezpośrednio. Precyzują zasady delegowania prawodawstwa w tej kwestii.

Cel polityki konkurencji – zapobieganie wypaczaniu wolnego rynku, zwalczanie monopoli, oligopoli, protekcjonizmu. Podmiotami polityki są więc państwa członkowskie i podmioty gospodarcze

Realizator polityki: KE – bezpośrednie wdrażanie

W całości realizowana na poziomie międzynarodowym, państwa członkowskie są częścią systemy realizacji.

Definicja konkurencji:

• Brak ale ETS 26/76 – samodzielność, pojęcie skutecznej konkurencji – samodzielność podejmowanie decyzji gospodarczych przez przedsiębiorców i konsumentów.

Środki kontroli:

• Żądanie informacji do podmiotów gospodarczych i państwa

• Prowadzeni własnej statystyki w celu wyłapywania monopoli itp.

Reguły konkurencji dotyczące przedsiębiorstw:

• Co to jest przedsiębiorstwo – ETS: każda jednostka zaangażowana w działalność gospodarczą, niezależnie od statusu prawnego i sposobu finansowania

• 2 podstawowe zakazy - działania są nieważne z mocy prawa:

- zawieranie porozumień naruszających konkurencję

- nadużywanie pozycji dominującej

• Wyniki zakazu – zapobieganie deformacjom wolnego rynku, zwalczanie monopoli itp.

Art. 103 TfUE – Rada wydaje rozporządzenia w sprawie konkurencji. Jest to odmienna od standardowej procedura ustawodawcza.

Art. 105 ust. 3. TfUE – Komisja może przyjmować rozporządzenia dotyczące kategorii porozumień, w odniesieniu do których Rada przyjęła rozporządzenie lub dyrektywę

Podmioty polityki – do nich skierowana jest polityka:

• Państwa

• Przedsiębiorca

Trzy typy przedsiębiorstw:

• Formalne porozumienia

• Decyzje organizacje przedsiębiorców

• Uzgodniona praktyka wpływająca na handel między państwami i ich celem lub skutkiem jest zakłócenie konkurencji

Typy porozumień będących przedmiotem zainteresowań Komisji Europejskiej:

• Cenowe – dotyczące bezpośrednich cen zakupu za dany towar. Ceny ustala wolny rynek i konkurencja. Samodzielność podejmowania decyzji a nie zmowa cenowa.

• Kontyngentowe – próba podziału rynków (pułapów działania).

• Dotyczące podziału rynków

• Dyskryminacyjne

• Dotyczące transakcji wiązanych – wymuszenie na podmiocie zawarcia dodatkowych transakcji.

Art. 101 ust 3 – komisja rozstrzyga czy dane porozumienie zagraża wolnemu rynkowi ale nawet jak zagraża to czy można dane porozumienie dopuścić. Odczuwalność – 5% horyzontalne porozumienia, 10% - porozumienia wertykalne = działania te muszą być notyfikowane przez komisję.

Notyfikacja musi nastąpić gdy:

Umowa międzypaństwowa

Trzy rodzaje zawsze ściganych porozumień - dotyczą:

• Ceny

• Udziały rynku

• Podział terytorialny działania

Porozumienia z zasady nie ścigane:

• Porozumienia ekonomiczne, statystyczne i in. wspólne

• Wspólna rachunkowość

• Wspólne badania rozwojowe

• Wspólna reklama i naprawy gwarancyjne

Przypadek pozycji dominującej:

• Traktat (art. 102) – 4 typy dominacji:

- narzucaniu w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych niesłusznych warunków transakcji;

- ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów;

- stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji;

- uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.

• Definicja pozycji (siły) dominującej stworzona dla praktyki – siły gospodarcze przedsiębiorstwa pozwalające mu skutecznie blokować wejście innemu czy innym przedsiębiorstwom. Ścigane jest nadużycie siły, a nie samo jej posiadanie.

Działania przeciw koncentracji przedsiębiorstw (rozp. 4064/89) – kontrola wszystkich fuzji przedsiębiorstw.

• Zakres przedmiotowy

• Właściwość wspólnoty

- ponad 5 mld euro obrotu światowego wszystkich biorących udział w koncentacji

Ponad 250 mln euro obrotu wspólnotowego co najmniej 2 przedsiębiorstw

• Kryteria kontroli:

- test dominacji

- test osłabienia konkurencji

• Zasady postępowanie KE

- kontrola prewencyjna

- badania wstępne

- badanie zasadnicze

Działania państwa

1. Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w Traktatach, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi.

2. Zgodna z rynkiem wewnętrznym jest:

a) pomoc o charakterze socjalnym przyznawana indywidualnym konsumentom, pod warunkiem że jest przyznawana bez dyskryminacji związanej z pochodzeniem produktów;

b) pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi;

c) pomoc przyznawana gospodarce niektórych regionów Republiki Federalnej Niemiec dotkniętych podziałem Niemiec, w zakresie, w jakim jest niezbędna do skompensowania niekorzystnych skutków gospodarczych spowodowanych tym podziałem. Pięć lat po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, Rada, na wniosek Komisji, może przyjąć decyzję uchylającą niniejszą literę.

3. Za zgodną z rynkiem wewnętrznym może zostać uznana:

a) pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski lub regionów, w których istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia, jak również regionów, o których mowa w artykule 349, z uwzględnieniem ich sytuacji strukturalnej, gospodarczej i społecznej;

b) pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce Państwa Członkowskiego

c) pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem;

d) pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej i konkurencji w Unii w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem;

e) inne kategorie pomocy, jakie Rada może określić decyzją, stanowiąc na wniosek Komisji

Kontrola państw – art. 108 i 109 TfUE

• Komisja we współpracy z Państwami Członkowskimi stale bada systemy pomocy istniejące w Państwach. Proponuje im ona stosowne środki konieczne ze względu na stopniowy rozwój lub funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

• Jeśli Komisja stwierdzi, po wezwaniu zainteresowanych stron do przedstawienia uwag, że pomoc przyznana przez Państwo lub przy użyciu zasobów państwowych nie jest zgodna z rynkiem wewnętrznym w rozumieniu artykułu 107, lub że pomoc ta jest nadużywana, decyduje o zniesieniu lub zmianie tej pomocy przez dane Państwo w terminie, który ona określa.

• Jeśli dane Państwo nie zastosuje się do tej decyzji w wyznaczonym terminie, Komisja lub każde inne zainteresowane Państwo może wnieść sprawę bezpośrednio do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

• Limit – tys. euro

• Państwo musi przedstawić KE uzasadnione projekty wsparcia przedsiębiorstw, które wymagają pomocy. Pomoc ta nie może zakłócać konkurencji – KE przedstawia swoje propozycje tej materii. KE i państwo muszą się porozumieć bo inaczej KE lub inne państwo kabluje do ETS.

• Polityczna droga obrony pomocy:

- Spór między Komisją Europejską – Państwem członkowskim

- Komisja Europejska podejmuje decyzję

- Państwo członkowskie jej nie stosuje

- Komisja Europejska składa skargę do ETS

- wniosek Państwa członkowskiego do RUE

- zawieszenie działań KE

- RUE – decyzja dla państwa, decyzja jednomyślna

Polityka regionalna – podstawy

NSRO – Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia:

1. Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa – współpraca między władzą centralną a samorządową

2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej – poziom i jakość wykształcenia oraz połączenie edukacji z zapotrzebowaniem runku pracy, zapewnienie dobrobytu wszystkim członkom społeczności na równym stopniu, równość społeczna.

3. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu i konkurencyjności Polski – np. ośrodki zdrowia, domy opieki, ośrodki kultury.

4. Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności i przedsiębiorstw w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług – jest to sektor rozwinięty ekonomicznie, przyczyniający się do wzrostu ilościowego i jakościowego gospodarki, rozwój przedsiębiorstw dodatkowym zyskiem dla państwa i jego regionów.

5. Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie jej marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, zmiany strukturalne na obszarach wiejskich – wykluczenie przestrzenne to obszary, które nie mają rozwiniętego połączenia komunikacyjnego z resztą kraju, obszary nie będące beneficjentami rozwoju całego kraju. Globalna zmiana obszarów rolnych, zwłaszcza obszarów, gdzie dominują małe gospodarstwa rolne poprzez likwidację małych nieefektywnych gospodarstw rolnych na rzecz średnich i dużych efektywnych i zdolnych do utrzymania się gospodarstw.

Strategie horyzontalne – zestaw celów, które muszą być zrealizowane na całym obszarze

Rozbudowa mechanizmów partnerstwa:

• Współpraca różnych szczebli władzy

• Współpraca publiczno-prywatna

Region - definicja:

• Regio: opis geograficzny: obszar, teren

• Regere: rządzić, kierować, administrować – wynik zasady pomocniczości

Geografia – zwarta jednostka przestrzenna.

Ekonomia – centrum aktywności gospodarczej danego typu (region przemysłowy, górniczy, rolny)

Socjologia – podobny model życia

Etnografia – region weryfikowany według nacji

Wszystkie te elementy przenikają się.

Cechy regionu:

• Punkt centralny danego obszaru – np. miasto. Nadaje charakterystyczne cechy danego obszaru np. sposób życia.

• Zakres kompetencji regionu:

- różny w zależności od państwa

- edukacja, kultura, inwestycje, zagospodarowanie przestrzenne

• Wielkość regionu:

- makro np. Bawaria, Andaluzja

- mikro np. Południowy Tyrol

- mezo np. Schlezwig-Holstein, Świętokrzyskie

• Trwałość i „naturalność” regionu

- naturalne twory zakorzenione w tradycji i historii w przeciwieństwie do państw

- mają niezmienne granice – w przeciwieństwie do państw

- jest to tylko hipoteza a nie aksjomat

Proces regionalizacji państw:

• Stymulacja po II wojnie światowej

- łączenie wspólnot terytorialnych i wspólnot lokalnych w latach 70 i 80 w RFN, Danii, Szwecji, Belgii

• Od lat 80, rosnąca decentralizacja i autonomia regionów

- np. Włochy, Portugalia, Hiszpania

- wynik załamania państwa opiekuńczego – odwrócenie się od centrum w wyniku osłabienia się jej zdolności finansowej

- wynik polityki Unii Europejskie – wzmocnienie polityki regionalnej

• Typy państw:

- federalne – status regionu wynika z tradycji państwa. W konstytucji zapisane są domniemane kompetencje regionów. Kompetencje państwa są wtórne wobec kompetencji podmiotów członkowskich. Rząd centralny działa tylko w kompetencjach wyznaczonych w konstytucji zaś wszelki inne kompetencje nie zastrzeżone dla centrum automatycznie są kompetencjami podmiotów członkowskich. Podmioty państwowe są niezależnymi podmiotami administracyjnymi. Aparat państwowy i landów są oddzielone administracyjnie. Podmioty więc zachowują pewne elementy suwerenności. Mają kompetencje ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze oraz udział w sprawowaniu władzy centralnej. Status krajów członkowskich jest zagwarantowany konstytucyjnie.

- zregionalizowane – konstytucyjnie wyznaczone regiony. Jest to państwo unitarne zregionalizowane. Regiony mają kompetencje wykonawcze. Kierunek działań od państwa do regionu.

- unitarne

- zdecentralizowane – pewna autonomia finansowa i konstytucyjna dla podmiotów składowych, ale domniemanie kompetencji jest zastrzeżona dla państwa.

- niezdecentralizowane - regiony nie mają zastrzeżonej gwarancji konstytucyjnej, państwo może dowolnie je kształtować i znosić.

• Podziały kompetencji:

- kompetencje określone na szczeblu centralnym np. Belgia

- poziom regionalny jako łącznik między centrum a władzą lokalną np. RFN

- poziom regionalny jako emanacja władzy lokalnej np. Skandynawia

W federacji podmioty składowe mogą zawierać umowy międzynarodowe, w regionalnych pomioty muszą być informowane o polityce międzynarodowej państwa i poprzez siłę opinii publicznej mogą na nią wpływać.

Definicje regionów w UE

• Zgromadzenie Regionów Europy – jednostka podziału administracyjnego wyposażona w wybieralną władze i pewna samodzielność

• Parlament Europejski – terytorium jednolite pod względem geograficznym zamieszkałe przez społeczność posiadającą swoją specyfikę i poczucie wspólnoty.

Statystyczna definicja regionu – podział wedle:

• Wielkości zaludnienia

• Zadań przypisanych podmiotom

• Istniejących podziałów instytucjonalnych

• Głównych obszarów aktywności

• Względy historyczne

NUTS

Nomenclature of Units for Territorial Statistics – standard geokodowania rozwinięty w Unii Europejskiej na potrzeby identyfikowania statystycznych jednostek terytorialnych. Podstawa systemu redystrybucji środków unijnych. 1-3 regionalne; 4-5 lokalne

NUTS 2 – podstawowy poziom polityki regionalnej. Ok. 13500 km2. Nie definiuje regionu w kategoriach politycznych, ekonomicznych i statystycznych.

NUTS w Polsce:

NUTS 1 – makroregiony (grupujące województwa - 6)

NUTS 2 – regiony (województwa - 16)

NUTS 3 – podregiony (zgrupowanie kilku powiatów – 45)

NUTS 4 – powiaty i miasta na prawach powiatu – 379

NUTS 5 – gminy – 2479

Momenty sprzyjające zmianom w polityce regionalnej:

• Rozszerzenie wspólnot – widoczne zgłasza w latach 80’ (wejście Hiszpanii, Portugalii, Grecji):

- rekompensata strat za otwarcie rynku

- łatwiejsze dostosowanie do regulacji wspólnotowych – pomoc i gest solidarności.

• Liberalizacja wspólnego rynku – partycypacja w korzyściach też dla poszkodowanych

• Prelimierz / cykl budżetowy – okazja do rewizji polityki

Historia polityki regionalnej – ujęcie normatywne:

• Traktat o EWG:

- zapis w preambule. Wspólnota ma na celu niwelowanie różnić rozwojowych w poszczególnych regionach

- art. 2 i 3. Rozwój itp.

- ustanowienie Europejskiego Banku Inwestycyjne – finansowa realizacji celów z pkt. 2 i 3. Wspieranie projektów dążących do niwelowania różnic między regionami.

• Jednolity Akt Europejski:

- Tytuł 5 „o spójności gospodarczej i społecznej”

- art. 23 – dodaje do Traktatu o EWG art. 130b, c i d – działania na rzecz spójności regionalnej i społecznej, zmniejszanie dysproporcji

- fundusze unijne

- polityka strukturalna – przekształcanie obszarów przemysłowych niedochodowych z punktu współczesnej gospodarki, wsparcie obszarów wiejskich, restrukturyzacji rolnictwa

- art. 130d – zamiar stałego zwiększania środków ma politykę regionalną. Obecnie polityka prawie zrównała się z polityką rolną

• Traktat o Unii Europejskiej art. 158-162

• TfUE – art. 174-178

Cele polityki regionalnej:

• Harmonijny rozwój wspólnoty

• Przeciwdziałania marginalizacji regionów

• Przeciwdziałanie zacofaniu regionów (nie tylko gospodarczym)

• Cele te są dość szerokie na poziomie traktatowym, dlatego też doprecyzowane są na arenie dyrektyw

Historia funkcjonalna:

• 1958 r. – powstanie Europejski Bank Inwestycyjny

• 1967 r. – powołano XVI Dyrekcję Generalną (ds. rozwoju regionalnego)

• 1975 r. – powstanie europejskiego funduszu rozwoju regionalnego, cel „neutralizacja podstawowych nierówności wewnątrz wspólnoty”.

• Efekty:

- początkowo niskie

- fundusze jako narzędzie zwrotu środków wkładanych przez państwa wysokorozwinięte, rekompensata bycia płatnikiem netto. Państwa członkowskie początkowo miały swobodę w wydawaniu środków. Nie stanowiło to problemów bo był to okres prosperity i państwa członkowskie gospodarczo były do siebie zbliżone.

• Lata 80’ to wyraźna zmiana – rozszerzenie i pogłębienie integracji, dokończenie budowy wspólnego rynku. Fundusze jako zwrot kosztów dla krajów rozwiniętych i kompensacja strat dla nowych członków

• Wzrost kompetencji i aktywności KE

- rola przewodniczącego J. Delorsa – wzywa do solidarności

- rozszerzenie UE

• 1988 r. – określenie zasad przydziału środków w ramach polityki regionalnej (autorstwa J. Delorsa):

- zasada koncentracji – środki mają być przekazywane na konkretne cele rozwojowe

- zasada programowania – trzeba przedstawić konsekwentna wizję regionu na wiele lat,

- zasada partnerstwa – politykę rozwojowa to nie tylko poziom unii i poziom państwowy, ale także poziom regionalny i społeczny

- zasada dodatkowości – pomoc UE nie ma być jedynym finansowaniem polityki rozwojowej. Budżet celów musi uwzględniać wkład własnych. Środki unijne dopływają więc z pewnym opóźnieniem. Najpierw konieczny jest własny wysiłek – jest to mechanizm mający na celu tworzenie celów realnych i rzeczywiście potrzebnych

- zasada koordynacji – każdy fundusz wspiera inne, uzupełniające się cele

- zasada zgodności – zgodność polityki regionalnej UE i innych polityk, zgodność polityk państwa i regionu

• 1988 – wyznaczenie celów polityki regionalnej (J. Delors) – zwiększa kontrolę Komisji nad przyznawaniem i wydawaniem środków oraz nad jej implementacją:

- wspieranie rozwoju i dostosowania strukturalnego regionów

- restrukturyzacja regionów, regionów przygranicznych lub poważnie dotkniętych upadkiem przemysłu

- zwalczanie bezrobocia długookresowego

- ułatwienie dostosowania pracowników obu płci do zian w przemyśle

- 2 inne cele (będące uważane za 1)

• Zmiany budżetowe –zwiększenie finansowania do ok. 60 mld ECU. Znaczenie tych środków”

- dla 4 głównych beneficjentów 2-4% PKB, w 1999 r. aż 8% PKB. Siła środków zbliżona do Planu Marschalla

• Powołanie Funduszu Spójności – początkowo dla Grecji, Hiszpanii, Portugalii i Irlandii. Dodatkowe środki na rozwój, ochronie środowiska i transport. W 1994 r. dodano dla tego wsparcie regionów o niskim zaludnieniu (specjalnie dla Skandynawii)

• 2004 r. – 141 mld ECU fundusze strukturalne i 15 mld ECU fundusze spójności

• 2004 r. – pewne kosmetyczne zmiany:

- pomimo dużego poszerzenia UE o kraje biedne nie nastąpiła zmiana celów polityki spójności oraz wzrost środków

- zwiększenie udziału środków spójności w stosunku do polityki rozwojowych (1/3 środków)

- uelastycznienie środków z n+2 na n+3 – czyli większy czas na wykorzystanie środków i ułatwienie dla nowych, wzrost środków na rozwój infrastruktury

• Porównanie – brak zmian finansowania:

- Grecja 437 mld ECU per capita w 2000

- Polska 67 mld ECU na 2004-2007 – wynik rozszerzenia

• Polityka regionalna 2000 – 2006:

- rozwój obszarów zacofanych

- pomoc w głębokiej restrukturyzacji

- modernizacja systemów edukacji, szkolenia

Najwięksi beneficjenci – Hiszpania, RFN (za NRD).

• Ewolucja polityki:

- przesuwanie środków z państw członkowskich na komisję. Początkowo komisja była tylko pośrednikiem, obecnie wyznacza cele, środki i metody oraz jest obiektem decyzyjnym i może w ramach kary blokować środki finansowe.

Polityka spójności 2007-2013

• Rozporządzenie Rady 1083/2006 z 11.07.2006 – ustanawia fundusze, kwestie instytucjonalne i cele:

- konwergencja – wsparcie obszarów zacofanych nie mających dochodów powyżej 75% średniej UE. Są to NUCS2

- konkurencyjność regionów i innowacyjność – dla regionów nie mieszczących się powyższym celu, NUCS 1 i 2.

- współpraca ponadnarodowa w regionach przygranicznych NUCS3

Dodano, dodano zasadę równości i niedyskryminacji i zrównoważonego rozwoju.

Obecnie środki ok. 308 mld Euro:

- konwergencja – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny (ok. 80%), Fundusz Spójności (20%)

- 2 cel (z tych powyżej) – 78% (25 państw członkowski, 22% państwa 15

- 3 cel – współpraca transnarodowa i transgraniczna.

• Decyzja o Strategicznych wytycznych wspólnoty – określają zadania stawiane przed państwami członkowskimi jakie państwa muszą zrealizować w ramach powyższych celów. Cele:

- zwiększenie atrakcyjności Europy – najlepsza, najbardziej rozwinięta gospodarka na świcie

- poprawa wiedzy i innowacyjności na rzecz wzrostu

- zwiększenie liczby i jakości miejsc pracy

Jest to rama działania narodowych programów operacyjnych. Są to generalne działania jakie muszą być implementowane w dokumentach i strategiach rządowych (strategiach spójności itp.), a następnie w programach operacyjnych.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego to jeden z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, którego zadaniem jest zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionów należących do Unii Europejskiej. Z EFRR pochodzi m.in. wsparcie inwestycji produkcyjnych i infrastrukturalnych oraz wsparcie udzielane małym i średnim przedsiębiorcom.

Europejski Fundusz Społeczny jest głównym narzędziem finansowym Unii Europejskiej, wspierającym zatrudnienie w państwach członkowskich oraz promującym spójność gospodarczą i społeczną. Wydatki EFS wynoszą około 10% całkowitego budżetu UE.

Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej, lecz nie zalicza się do funduszy strukturalnych. Pomoc z Funduszu Spójności ma zasięg krajowy, a nie regionalny jak w przypadku funduszy strukturalnych. Celem nadrzędnym funduszu jest wzmacnianie spójności społecznej i gospodarczej Unii poprzez finansowanie dużych projektów tworzących spójną całość w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej. Fundusz Spójności współfinansuje projekty dotyczące ochrony środowiska i infrastruktury transportowej o wartości przekraczającej 10 mln euro.

Polska w ramach strategii spójności i polityki regionalnej:

• Województwa NUTS 2 – realizują cele konwergencji

• Województwa wschodnie (5) klasyfikowane są jako najuboższe

• 67 mld Euro = ok. 5% polskiego PKB – gigantyczne środki rozwojowe

• Analiza SWOT - mocne strony:

- rosnący poziom wykształcenia

- stopniowy wzrost miejsc pracy

- postęp w ochronie środowiska

- duży wzrost gospodarczy

- poprawa spójności społecznej

- duża liczba osób młodych (do 35 lat)

• cele:

- modernizacja zarządzania państwem i polityką spójności

- naprawa spójności finansów publicznych

- ograniczenie ubóstwa

- rozwój naukowy, oświaty, infrastruktury i rolnictwa

• cel strategiczny – warunki dla wzrostu i konkurencyjności gospodarki dla wzrostu gosp. Przestrzennego i społecznego. Podniesienie jakości życia i zrównanie strukturalne z krajami członkowski. – duża abstrakcja i ogólnikowość

• cele horyzontalne – modernizacja infrastruktury, poprawa funkcjonowania administracji, wzrost konkurencyjności, wyrównanie szans rozwojowych, rozwój regionów wiejskich.

• Zasady polityki regionalne Polski – polityka jest realizowana w ramach zasad UE.

Polskie programy operacyjne:

• Programy są sposobem wdrażania Narodowej Strategii Spójności.

• Typy:

- zakres całego państwa np. „Program Kapitał Ludzki”

- regionalne np. „Polska Wschodnia” – bardzo konkretne cele rozwojowe np. dostęp do szerokopasmowego Internetu. Jest to istotne przy ubieganiu się o środki unijne.

Regionalne Programy Operacyjne są obok Programów Operacyjnych sposobem wdrażania NSS. Jest to podstawa wykorzystywania środków Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia.

• Realizacja – rodzaje instytucji:

- instytucje zarządzające – wyznacza je państwo członkowskie w celu generalnego nadzoru nad programem i w celu odpowiedzialności nad programem. W większości środków ogólnopolskich jest to Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, zaś w regionalnych programach są to samorządy wojewódzkie.

- pośredniczące – poszczególne ministerstwa w zależności od celu np. rozwój naukowy to programem zarządza Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego jako instytucja zarządzająca w imieniu Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. To podmiot pośredniczący zajmuje się kontrolą, zarządzaniem itp.

- wdrażające – realizują cele Strategii Spójności. Są to jednostki mogące zlecić beneficjentowi zrealizowanie danego celu. Są to jednostki bezpośrednio wydające środki. Z tą instytucja bezpośrednio styka się beneficjent. Są to np. agencje rozwoju regionalnego.

- audyt – Generalny Inspektor Kontroli Finansowej

- instytucje monitorujące – Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Ministerstwo Finansów, podmioty społeczne; w zależności od celu.

• Beneficjenci – zakres możliwości jest szeroki. Są to jednostki prywatne i publiczne. Katalog podmiotów jest otwarty. Najważniejsze jest spełnienie przez projekt celów strategii a nie osobowość prawna podmiotu.

Finansowanie:

• Urząd Marszałkowski – konkurs

- otwarty lub zamknięty konkurs

- miejsce składania wniosków

• Ocena w Urzędzie Marszałkowskim

- 60 dni roboczych

- decyzja – kwalifikuje lub nie do konkursu albo wzywa do uzupełnienia wniosku

• Ocena przez Panel Ekspercki

- eksperci rozstrzygający konkurs

• Regionalny Komitet Sterujący

- może zmienić decyzję Panelu

- ostateczna decyzja o kolejności finansowania

• Zarząd Województwa

• Instytucja Zarządzające

• Ogłoszenie wyników - Wojewoda

Fundusze mają specyficzne i jasno określone cele. Interwencja jednego funduszu w projekt co do zasady wyklucza interwencję drugiego funduszu. Możliwej jest łączenie funduszy (krzyżowe finansowanie) ale:

• Finansowanie wspólne to tylko 10% działań

• Cel nie mieści się w jednym z funduszy, wymaga ich połączenia

• Przekonanie o konieczności krzyżowego finansowania

Rola rządu krajowego:

• Tworzy system instytucji

• Zdolności koordynacyjne:

- realna pomocniczość

- nie-mechaniczne odwzorowanie celów Wspólnoty

- rola elit samorządowych – różna w zależności od krajów np. Irlandia – duża centralizacja, Grecja – decentralizacja. Duże znaczenie ma tu wielkość kraju.

Wpływ środków unijnych na rozwój kraju:

• Nie ma wyraźnego związku między skalą wsparcia ze strony UE a wynikami gospodarczymi krajów członkowskich

• Ważne spostrzeżenie dla rozumienia znaczenia polityk europejskich:

- nie zastępują one prowadzenia świadomej polityki narodowej

- pytania o cele strategiczne:

- trwały rozwój

- przemiany strukturalne

- infrastruktura

- środowisko

- kompetencje urzędników

- edukację

Tezę tą udowadnia Irlandia – większe znaczenia miały dla niej bezpośrednie inwestycje zagraniczne, a nie środki UE.

Polityka rolna

To połowa budżetu UE. Inspiratorem powstania tej polityki była Francja. Celem jej było przeciwdziałanie przewadze ekonomicznej Niemiec. Zdaniem Moravcika polityka rolna, wspólnie z regionalną była kontrybucją wojenna Niemiec dla Francji

Podstawy traktatowe: art. 38 – 44 TUE

Polityka rolna tworzy własne instytucje, mające inne zasady niż polityka gospodarcza.

Historia:

• 1958 r. konferencja w Stresa – tworzy pierwsze instytucje. Zdefiniowanie celów polityki rolnej

• lata 70. – powołano związki producentów, dyrektywy strukturalne dotyczące restrukturyzacji rolnictwa

• lata 80 i 90 – próby ograniczenia polityki rolnej na rzecz regionalnej

• Reforma MacSharry’ego (1992 r.)

- zmniejszenie kwot na cele gwarantowane

- opłaty wyrównawcze za restrukturyzację rolnictwa

• Szczyt Berliński 1999 r. – próba zbliżenia cen do cen rynkowych

• Reforma Fischlera – obniżenie cen i połączenie dopłat ze standardami ekologii.

• Paradoksalnie reformy miały na celu zmniejszyć środki a środki drastycznie rosną

Rolnictwo nie ma traktatowej definicji:

Doktryna – kierownik gospodarczy ponoszący ryzyko i odpowiedzialność majątkowa posiadający uprawnienia socjalne i emerytalne.

Produkty rolne - oznaczają:

• Płody ziemi

• Produkty hodowli

• Produkty rybołówstwa

• Produkty pierwszego przetworzenia według ETS – zależność ekonomiczna

Rola polityki rolnej – połączenie celów gospodarczych ze społecznymi

Celami wspólnej polityki rolnej są:

• zwiększenie wydajności rolnictwa przez wspieranie postępu technicznego, racjonalny rozwój produkcji rolnej, jak również optymalne wykorzystanie czynników produkcji, zwłaszcza siły roboczej;

• zapewnienie w ten sposób odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej, zwłaszcza przez podniesienie indywidualnego dochodu osób pracujących w rolnictwie;

• stabilizacja rynków;

• zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw;

• zapewnienie rozsądnych cen w dostawach dla konsumentów.

Wynikiem takiej nie rynkowej koncepcji jest wizja głodu lat powojennych.

Zasady:

• wyjątkowości – PR jest wyjęta z polityki konkurencyjności

• preferencji europejskiej – polityka rolna ma chronić rolnictwo europejskie przed towarami z zewnątrz

• solidarności finansowej – ustawienie stawek i cen gwarantowanych dla rolników. Bezpieczeństwo sprzedaży w zakresie kwot.

• jednolitości rynku – wszyscy za to płacą. Rolnicy biorą odpowiedzialność, gdy przekor cza limity dostają surowe kary finansowe.

Instrumenty polityki rolnej:

• wspólna organizacja rynków rolnych – polega na powołaniu organizacji rynkowych dla poszczególnych towarów rolnych. Organizacje ustalają ceny na produkty rolne z porozumieniu z największą organizacja zawodową rolników. Ceny te mają rożny charakter. Są to głównie ceny docelowe, ale także ceny interwencyjne. Ceny te mają zagwarantować rolnikowi, zwłaszcza w obszarze rynków chronionych, ochronę przed stratami związanymi z produkcją. Systemy gwarancyjne:

- gwarancja maksymalna – cały rok państwo bez limitów ilościowych kupuje towary po określonych cenach. Są bardzo rzadkie,

- Gwarancja minimalna – gwarancja stawek przez państwo, ale państwo nie dokonuje skupu. Państwo nie gwarantuje skupienia wszystkich wyprodukowanych towarów na rynku

- gwarancja pośrednia – państwo skupuje, ale poniżej cen interwencyjnych. Dokonuje tego głównie w miesiącach najgorszych dla rolnictwa w celu podtrzymania cen bezpiecznych dla rolników

• system barier i wsparcia produkcji UE – importer ma poważne utrudnienia w wejściu na rynek UE. Są to obecnie środki poza taryfowe np. ceny minimalne importu, standardy jakości, certyfikaty itp.

Subsydia importowe – wsparcie dla eksportu towarów rolnych z europy. Cena rynkowa na świecie jest niższa niż cele europejska, dlatego eksporterzy są dofinansowanie

• Fundusze – początkowo Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej. Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich (finansowanie działań z zakresu polityki rozwoju wsi) oraz Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej (stabilność cen)

Renty rolnicze – element restrukturyzacji mający na celu zwiększyć areał rolny oraz zmianę pokoleniową w rolnictwie.

Modernizacja w trudnych regionach – wynik tradycji rolniczej, zmiana kwalifikacji gospodarczej. Jest to próba doprowadzenia do nowej jakości rolniczej obszarów niewydolnych ekonomicznej

Środki na wyłączenie gruntów spod produkcji rolnej – środki dla rolnika by nie prowadzi roli, gdy farma nie jest „żywotna ekonomicznie”. Czyli finansowanie abyś nie pracował.

Polityka edukacyjna UE

Jest to polityka koordynacyjna (uzupełniająca). Ścierają się tu pola miedzy możliwościami a oczekiwaniami unii.

Podstawy traktatowe:

• Preambuła TfUE – popieranie rozwoju najwyższego poziomu wiedzy, edukacji itp.

• Art. 6 TfUE – edukacja to obszar kompetencji koordynujących (?)

• Art. 165 TfUE (tytuł XII – o edukacji, kształceniu zawodowym i sporcie) – cel: edukacja wysokiej jakości. Jest to:

- międzynarodowa współpraca – europejska wartość dodana

- mobilność – państwa, studentów, wykładowców m.in. wzajemne uznawanie dyplomów i osiągnięć

- promowanie współpracy miedzy organizacjami edukacyjnymi, wymiana studentów i wykładowców

- edukacja na odległość

• Art. 167

Artykuł 165 TfUE

1. Unia przyczynia się do rozwoju edukacji o wysokiej jakości, poprzez zachęcanie do współpracy między Państwami Członkowskimi oraz, jeśli jest to niezbędne, poprzez wspieranie i uzupełnianie ich działalności, w pełni szanując odpowiedzialność Państw Członkowskich za treść nauczania i organizację systemów edukacyjnych, jak również ich różnorodność kulturową i językową.

Unia przyczynia się do wspierania europejskich przedsięwzięć w zakresie sportu, uwzględniając jego szczególny charakter, jego struktury oparte na zasadzie dobrowolności oraz uwzględniając jego funkcję społeczną i edukacyjną.

2. Działanie Unii zmierza do:

— rozwoju wymiaru europejskiego w edukacji, zwłaszcza przez nauczanie i upowszechnianie języków Państw Członkowskich,

— sprzyjania mobilności studentów i nauczycieli, między innymi poprzez zachęcanie do akademickiego uznawania dyplomów i okresów studiów,

— promowania współpracy między instytucjami edukacyjnymi,

— rozwoju wymiany informacji i doświadczeń w kwestiach wspólnych dla systemów edukacyjnych Państw Członkowskich,

— sprzyjania rozwojowi wymiany młodzieży i wymiany instruktorów społeczno-oświatowych, a także zachęcania młodzieży do uczestnictwa w demokratycznym życiu Europy,

— popierania rozwoju kształcenia na odległość,

— rozwoju europejskiego wymiaru sportu, przez popieranie uczciwości i dostępności we współzawodnictwie sportowym oraz współpracy między podmiotami odpowiedzialnymi za sport, jak również przez ochronę integralności fizycznej i psychicznej sportowców, w szczególności tych najmłodszych.

3. Unia i Państwa Członkowskie sprzyjają współpracy z państwami trzecimi oraz z organizacjami międzynarodowymi właściwymi w dziedzinie edukacji i sportu, zwłaszcza z Radą Europy.

4. Aby przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w niniejszym artykule:

— Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, przyjmują środki zachęcające, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich;

— Rada przyjmuje zalecenia, stanowiąc na wniosek Komisji.

Artykuł 167 TfUE

1. Unia przyczynia się do rozkwitu kultur Państw Członkowskich, w poszanowaniu ich różnorodności narodowej i regionalnej, równocześnie podkreślając znaczenie wspólnego dziedzictwa kulturowego

2. Działanie Unii zmierza do zachęcania do współpracy między Państwami Członkowskimi oraz, jeśli to niezbędne, do wspierania i uzupełniania ich działań w następujących dziedzinach:

— pogłębiania wiedzy oraz upowszechniania kultury i historii narodów europejskich,

— zachowania i ochrony dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim,

— niehandlowej wymiany kulturalnej,

— twórczości artystycznej i literackiej, włącznie z sektorem audiowizualnym.

3. Unia i Państwa Członkowskie sprzyjają współpracy z państwami trzecimi oraz z organizacjami międzynarodowymi właściwymi w dziedzinie kultury, zwłaszcza z Radą Europy.

4. Unia uwzględnia aspekty kulturalne w swoim działaniu na podstawie innych postanowień Traktatów, zwłaszcza w celu poszanowania i popierania różnorodności jej kultur.

5. Aby przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w niniejszym artykule:

— Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Regionów, przyjmują środki zachęcające, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich,

— Rada wydaje zalecenia na wniosek Komisji.

Kompetencje UE:

• Środki zwyczajne – są to miękkie środki. Jest to głównie zachęcanie do współpracy

• Środki warunkowe – są to elementy uruchamiane dopiero w tedy, gdy UE udowodni że jej działanie jest konieczne i niezbędne. Klauzule i wymagania od UE:

- szanować niezależność i odpowiedzialność państwa za treść nauczania i organizację systemu edukacji

- szanować tożsamość kulturową państwa

Miękkie środki działania UE (art. 165 ust. 4) – aby przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w niniejszym artykule:

• Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, przyjmują środki zachęcające, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich;

• Rada przyjmuje zalecenia, stanowiąc na wniosek Komisji.

Środki te są bardzo słabe i UE nie może nic narzucić państwom członkowskim.

Androulla Vassiliou – sekretarz ds. edukacji, kultury, wielojęzyczności i młodzieży.

Kontekst polityki UE:

• Proces Boloński – 47 państw.

- Deklaracja Sorbońska w 1988 r. (Anglia, Francja, RFN, Włochy) mająca na celu uatrakcyjnić edukację w Europie. Europejski obszar szkolnictwa wyższego

- Deklaracja Bolońska z 1999 r. – 30 państw Europejskich

- Follow-up – spotkania co 2 lata i wyznaczanie kolejnych celów niezbędnych do rozwoju szkolnictwa i edukacji.

Początkowo było to poza UE, ale spotkaniom w ramach procesu bolońskiego przewodniczył minister kraju przewodniczącego aktualnie w radzie. W ramach reformy wprowadzono przejrzysty i porównywalnych stopni poprzez wdrożenie Suplementu do Dyplomu.

Podstawowym elementem współpracy między krajami jest utworzenie ECTS – powszechnie stosowany system punktów kredytowych. Dodatkowo przeprowadzono reformę systemu szkolnictwa wyższego – III stopniowy system studiów. Rozpoczęto promocję mobilności studentów i wykładowców. Promowano współpracę europejską pomiędzy uczelniami w zakresie zwiększania poziomu jakości szkolnictwa wyższego. Miało to na celu zwiększyć mobilność studentów, pomóc absolwentom na rynku pracy oraz zwiększyć liczbę osób, które pójdą w procesie kształcenia wyżej niż magisterka.

Kolejne etapy rozwoju:

- Praga – powstanie idei kształtowania ustawicznego

- Berlin – włączono studia doktoranckie do systemu bolońskiego

- Bergen – europejskie ramy kwalifikacji

- Londyn – dobrowolne ramy kwalifikacji mają bazować na zaleceniach UE, powołano rejestr komisji akredytacyjnej (gremium międzynarodowe kontrolujące jakość kształcenia)

- Leaven – wymiar socjalny studiów

- Bukareszt – priorytety na lata najbliższe – wysoka jakość szkolnictwa wyższego dla wszystkich; zwiększenie zatrudnialności absolwentów (współpraca uczelni z pracodawcami); poprawa skali i jakości współpracy i wymiany.

• Bolonia Policy Forum – w wyniku przekonania o wyższości UE stworzono międzynarodowe forum zapraszając państwa trzecie do dyskusji nad systemem Bolońskim.

• Konsensus wobec polityki edukacyjnej:

- paneuropejski projekt reformy szkolnictwa wyższego

- Wspólne cele

- Idea harmonizacji

- polityka wynikiem działań oddolnych państw

- gotowość polityków do zmian

- bardzo duże środki finansowe z UE – większe niż zdolności absorpcji poszczególnych państw

• Strategia lizbońska – Podstawowy cel: UE ma być najbardziej konkurencyjną gospodarką na świecie

• Strategia 2020 – mniej ambitna ale realna:

- 3% PKB na badania

- uczniowie nie powinni porzucać edukacji

- otwarcie edukacji – 40% ludzi w wieku 25-45 lat z wyższym wykształceniem (m.in. walka z wykluczeniem)

- cel generalny – społeczeństwo oparte na wiedzy

Egzemplifikacje – wszystko to ukazuje, że UE ma więcej możliwości działania niż wynika to wprost z zapisów prawa:

• Uczenie się przez całe życie

• Europejskie Ramy Kwalifikacji

• Polityka językowa

Uczenie się przez całe życie:

• Uczenie się life long learning

• Poprawa jakości i efektywności

• Promocja edukacji, równości społecznej itp.

• Wzmocnienie kreatywności i innowacyjności, w tym powiązania z gospodarką

Programy edukacyjne UE:

• Erasmus: -został zapoczątkowany w wyniku dwustronnych umów między uczelniami. Były to porozumienia bardzo elitarne i zależne od konkretnych uczelni.

- 4 tys. instytucji z 33 krajów

- 3 mln studentów od 1987 r.

- 250 tys. wykładowców

- 3,5 mld w jednej perspektywie budżetowej (perspektywa budżetowa UE to 7 lat)

- roczny budżet 450 mln Euro

• Leonardo da Vinci – szkolenia zawodowe

• Comenius (szkolenia dla pedagogów poziomu podstawowego i średniego),

• Grundtvig – dotyczy komponentów uczenia się przez całe życie wykraczające poza ramy tradycyjnego szkolnictwa

Program Jean Monnet – finansuje katedry europeistyki i wydziały zajmujące się tą kwestią oraz prace doktoranckie dot. Europy, wsparcie instytucji zajmujących się sprawami europejskimi oraz programów wspierających i popularyzujących ideę integracji.

Europejskie ramy Kwalifikacji:

• Cel: ułatwiona wymiana pracowników między krajami, zwiększenie dynamiki, mobilności absolwentów. ERW ukazują wartość absolwenta na rynku pracy. Jest to zalecenie Rady i Parlamentu z 2008 r.

• Suplement do dyplomów

• Sylabus przedmiotowy

Deskryptory dublińskie:

Są to wyznaczniki umiejętności absolwentów studiów, zdefiniowane dla każdego z trzech cykli kształcenia. opisują typowe osiągnięcia studentów uzyskujących dyplom. Bazują na następujących 5 aspektach kształcenia:

• wiedza i rozumienie

• wykorzystywanie w praktyce wiedzy i zdolności rozumienia

• ocena i formułowanie sądów

• umiejętności komunikacji

• umiejętności uczenia się

Europejskie Ramy Kwalifikacji – zalecenie z 2008 r.

Wyznaczono 8 etapów nauki – od podstawówki do doktoratu. Do 2010 r. kraje członkowskie mają wprowadzić system umożliwiający porównanie, a do 2012 wprowadzić. Jest to gruntowne przeorane edukacji.

Polityka językowa unii – budowa społeczeństwa i gospodarki wielojęzycznej. Każdy powinien potrafić mówić w 2 językach itp. Paradoksalnie prowadzi to do całkowicie innych niż zakładane cele bo ludzie masowo uczą się angielskiego.

Polityka w obszarze kultury

Jest to polityka koordynująca (uzupełniająca).

Historia:

• Idea Schumana – popierał wprowadzenie jak największej wymiany i współpracy w zakresie kultury. Chciał znieść „sztywność” granic politycznych. Był zwolennikiem nazywania wprost wydarzeń politycznych (nie bał się używać słów typy zbrodnia itp.). sprzeciwiał się kontr narodowości. Należy akceptować wszystkie odmienności.

- kultura elementem integracja

- kultura odmiennie traktatowa w toku integracji

• Kultura jako warunek powodzenia, ale i „kłopotliwy” obszar integracji

• Traktat o EWG: - nie ma żadnych odniesień do kultury

- preambuła – podstawą ściślejszego związku między państwami jest współpraca gospodarcza, wyraźnie podkreślony aspekt gospodarczy.

- art. 36 – można ograniczyć przepływ towarów o charakterze dóbr kultury. Jeden z obszarów wyłączających wolny rynek i konkurencję.

• Inicjatywy PE wywierające nacisk na komisję (lata 80. XX w.).

• 1984 r. – Rada Ministrów ds. Kultury

• 1985 – Europejska Stolica Kultury

• ETS: coraz częściej kultura obszarem sporów i regulacji:

- kultura jako pretekst ograniczania wymiany rynkowej

- „ślepota kulturowa” – ETS uznał, że dobra kultury są zwykłymi towarami

- 1984 r. ETS podtrzymuje francuskie blokowanie wprowadzenia filmów do kin i jednocześnie na nośniki VHS

- 1987 – ETS podtrzymał decyzję, że państwo może nie zatrudnić nauczyciela nie potrafiącego używać języka danego kraju, jeśli jest to konieczne dla dobra kulturowego

• Konwencje międzynarodowe (lata 80) – międzynarodowe próby działania w kwestii kultury oraz liczne inicjatywy komisji.

• Traktat z Maastricht - podkreślony wymiar kulturowy

• TUE – art. F – szanowanie tożsamości państw członkowskich i nie zamierza w nie ingerować. Są wartości, które są ogólne dla całej UE , są one podstawowymi zasadami UE (Europejska Konwencja Praw Człowieka)

• TWE – art. 128 (obecnie art. 167) – wspólnot przyczynia się do rozkwitu kultur państw członkowskich, wspiera współpracę i działania w zakresie ochrony kulturowej.

• TfUE – art. 167 (zmodyfikowany art. 128 TWE – zmodyfikowano paragraf 5. – skasowano zasadę jednomyślności. Sugeruje to zwiększenia ambicji w zakresie kultury i realizację własnych działań w tym zakresie.

Przyczyny słabości regulacji dot. Kultury

Traktat o EWG powstaje po upadku 2 wielkich inicjatyw integrujących. Dlatego też skupia się tylko na gospodarce, gdzie łatwo o wyniki i ograniczenie sporów.

Rozumienie kultury:

• Ekskluzywne – ogranicza zasób kulturowy chroniony przez UE. Odnosi się tylko do państw członkowskich. Ograniczone wspieranie tylko do wybranych grup

• Inkluzyjne – różnorodność kulturowa jako własność własną, wspieranie każdej wartości kulturowej.

Kultura a tożsamość – różne rozumienie kultury (Francja a Wielka Brytania). Polityka kulturowa może być problemem, gdyż może grozić tożsamości państwa i grozić jego bytowi.

Modele tożsamości w UE

• Postnarodowy – UE jest nadbudowanym nad państwa obszarem, który nie znosi państwa i jego funkcji. Postrzeganie kultury jako wielu płaszczyzn – od kultury lokalnej, regionalnej, państwowej do europejskiej

• Ponadnarodowym – ostry spór między kulturą narodową a europejską

Artykuł 167

1. Unia przyczynia się do rozkwitu kultur Państw Członkowskich, w poszanowaniu ich różnorodności narodowej i regionalnej, równocześnie podkreślając znaczenie wspólnego dziedzictwa kulturowego. – podejście ekskluzywne

Narzędzia (art. 167 ust 2):

2. Działanie Unii zmierza do zachęcania do współpracy między Państwami Członkowskimi oraz, jeśli to niezbędne, do wspierania i uzupełniania ich działań w następujących dziedzinach:

— pogłębiania wiedzy oraz upowszechniania kultury i historii narodów europejskich,

— zachowania i ochrony dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim,

— niehandlowej wymiany kulturalnej,

— twórczości artystycznej i literackiej, włącznie z sektorem audiowizualnym.

Odpowiedzialność UE za politykę kulturową jest wtórne. UE musi udowodnić, uzasadnić swoją inicjatywę – logika subsydiarna. UE nie ma realizować żadnego innego dobra (zwłaszcza własnego), lecz tylko wspierać państwa.

3. Unia i Państwa Członkowskie sprzyjają współpracy z państwami trzecimi oraz z organizacjami międzynarodowymi właściwymi w dziedzinie kultury, zwłaszcza z Radą Europy – współpraca z innymi krajami i organizacjami międzynarodowymi.

5. Aby przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w niniejszym artykule:

— Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Regionów, przyjmują środki zachęcające, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich,

— Rada wydaje zalecenia na wniosek Komisji.

Ograniczony obszar kompetencji i miękkie środki.

Wymiar funkcjonalny

• Agenda na rzecz kultury:

- trzyletnie plany działania w ramach 7 letnich planów budżetowych

- Określone priorytety dla zaangażowanie UE

- określone zasady działania

• Program Kultura – 7 letni

Agenda na rzecz Kultury:

• Cele ogólne

- propagowanie różnorodności i dialogu kulturowego

- propagowanie kultury jako elementu gospodarczego i współpracy międzynarodowej

- promowanie kultury

• Cele szczegółowe:

- mobilność w zakresie kultury

- dialog kulturowy jako trwały proces budujący kulturę europejską i obywatelstwo europejskie

- podkreślenie znaczenia kultury i wartości europejskich

- wspieranie społeczeństwa obywatelskiego

- promowanie dziedzictwa kulturowego

- kultura a edukacja

- kultura a świat biznesu

- kultura a sektor audiowizualny

• Priorytety (2008 – 2010)

- mobilność

- cyfyzacja dóbr kultury

- statystyki i informacje na temat przemieszczania się dóbr kultury

- zwiększenie potencjału kulturowego

- współpraca w ramach UNESCO

Po 3 latach agenda składak raport z wykonania i rekomendacje

• Priorytety (2011 – 2013) – duża zbieżność i podobieństwa z poprzednią trzylatką. Ogólnym kierunkiem jest wzrost dynamiki i potencjału kulturowego.

Nad każdym celem pracują grupy eksperckie delegowane przez państwa członkowskie. Efektem pracy są tzw. podręczniki dobrych praktyk.

Metody działań

• Projekty państw członkowski i UE współfinansowane ze środków Programu Kultura

• Współpraca instytucji unijnych i państwowych w ramach otwartej metody koordynacji – metoda ta jest charakterystyczna w miejscach, gdzie UE nie ma silnych kompetencji więc musi być otwarta i zachęcać do współpracy. Wzajemna współpraca – UE z państwami i państwa między sobą.

Program kultura

Cel: realizacja zadań agendy ds. kultury oraz zadania własne:

• Mobilność osób

• Ponadnarodowy obieg dzieł kultury

• Wspieranie dialogu między kulturami

Nadrzędnym celem jest stworzenie paneuropejskiego obszaru kulturowego. Program kultura na swoje dziedziny działań, których działanie finansuje (77% budżetu):

• Wieloletnie programy współpracy (Stałą współpraca) – współpraca musi być zgodna z celami agendy (minimum z dwoma)

• Działania w ramach kultury – finansowanie pojedynczych inicjatyw działających minimum w ramach 3 państw UE.

• Działania specjalne np. Europejska Stolica Kultury, Europejska Nagroda Kultury

Inne:

• Wspieranie ośrodków paneuropejskich (10% budżetu kultury)

• Wspieranie badań i gromadzenie informacji na temat projektów w zakresie kultury (5% kultury)

Polityka kultury – czy tylko subsydiarna?

Niby tylko subsydiarna ale jednak nie do końca bp np. projekt budowy obywatelstwa europejskiego. Liczne cele i narzędzia są daleko idące, o wiele dalej niż sama subsydiarność. Europejska Wartość Dodana – wykroczenie po za interesy państwowe na rzecz interesów europejskich.

Europejski Znak Dziedzictwa Kulturowego

Podnoszenie świadomości wspólnego dziedzictwa oraz znaczenia danych miejsc dla budowy wspólnego dziedzictwa, budowy Unii. Idea budowy identyfikacji obywateli z UE.

9.00 sala 322