System bankowy

1. Obejmuje całokształt instytucji bankowych, a także normy określające wzajemne powiązania
   i stosunki z otoczeniem.

2. Można powiedzieć, że ma strukturę dwuszczeblową tzn. jest jeden bank centralny, a reszta
   to banki komercyjne.

3. Ustawa określa zasady tworzenia banków, rodzaje banków, podziału funduszy bankowych, rolę banku centralnego, czynności bankowe oraz zadania nadzoru bankowego.

4. System bankowy dokonuje rozdziału pomiędzy NBP i bankami komercyjnymi. Rozdział ten wynika z odmienności wykonywanych czynności przez NBP i pozostałe banki.

5. Jest centralnym ogniwem systemu finansowego i wpływa na funkcjonowanie całej gospodarki.

Podział banków ze względu na przeważającą własność kapitału:

1. Banki krajowe - mają swoją siedzibę (centralę) w Polsce

2. Banki zagraniczne - mają swoją siedzibę za granicą

Podział banków ze względu na formę własności:

1. Banki państwowe - obecnie bankiem państwowym jest NBP. Właścicielem takich banków jest Skarb Państwa. Tworzone przez Radę Ministrów na wniosek ministra skarbu po wydaniu opinii przez Komisje Nadzoru Finansowego. Organem nadzorczym jest Rada Nadzorcza, która powołuje i odwołuje członków zarządu, zatwierdza sprawozdania finansowe i dzieli zysk.

2. Banki spółdzielcze - zakładane, przez co najmniej 3 osoby prawne lub 10 osób fizycznych. Działają one we wszystkich jednostkach administracyjnych, a zwłaszcza we wszystkich miejscowościach będących siedzibami gmin i większości lokalnych ośrodków gospodarczych. Organami statutowymi są walne zgromadzenie, rada nadzorcza i zarządy. Członkowie otrzymują korzyści z oprocentowania udziałów. Odziaływanie na politykę BS - jeden członek to jeden głos - niezależnie od liczby udziałów.

3. Banki w formie spółek akcyjnych - założycielami mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz osoby zagraniczne i z udziałem osób zagranicznych. Mogą łączyć się w bankowe grupy kapitałowe, powstałe w drodze umowy. „Bank dominujący” jest właścicielem akcji innych banków zwanych „bankami zależnymi”. Przy czym banki zależne nie mogą być akcjonariuszami w banku dominującym, a także nie mogą przyjmować ani nabywać na swój rachunek akcji banku dominującego. Bank dominujący nie może być powiązany kapitałowo
   i organizacyjnie z innymi bankami krajowymi, jako podmiot zależny. Organy statutowe to walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza i zarząd. Akcjonariusze czerpią korzyści
   z oprocentowania od akcji oraz ze wzrostu wartości akcji na rynku kapitałowym. Oddziaływanie na politykę banku - ilość akcji jest równa ilości głosów (1 akcja to 1 głos).

Poza omówiona klasyfikacją system bankowy obejmuje następujące banki:

1. Banki komercyjne (operacyjne) - działalność tych banków polega głównie na gromadzeniu wolnych zasobów pieniądza jednych podmiotów w celu och pożyczenia z zyskiem innym, które chcą za ich pomocą realizować swoje cele. Są to więc wszystkie banki za wyjątkiem NBP. Banki te określane są również jako banki uniwersalne.

2. Banki globalne - świadczą wszystkie usługi bankowe w skali międzynarodowej

3. Banki inwestycyjne - koncentrują swoją działalność na inwestycjach kapitałowych
   na zlecenie klientów i na rachunek własny

4. Banki specjalne (branżowe) charakteryzują się określonym zakresem, formą działania
   lub grupą klientów.

Podstawowe funkcje systemu bankowego

1. Tworzenie pieniądza przez bank emisyjny jako ostatecznego środka zapłaty ( w Polsce prawo emisji pieniądza ma wyłącznie bank centralny)

2. Tworzenie pieniądza przez banki operacyjne jako środka płatniczego (jest to tzw. Pieniądz skrypturalny tworzony w formie zapisu na rachunkach bankowych)

3. Zaspokajanie za pomocą kredytów i pożyczek zapotrzebowania podmiotów gospodarczych
   na pieniądz

4. Pośredniczenie pomiędzy posiadaczami środków pieniężnych i ich użytkownikami
   (lokaty -> kredyty)

Stabilność systemu bankowego jest to zdolność systemu bankowego do zachowania płynności finansowej oraz poszczególnych banków do pokrywania strat i ryzyka z kapitału własnego, które są nieodłączne ich działalności.

3 podstawowe czynniki wpływające na stabilność systemu bankowego:

• stopień konkurencji panującej na rynku finansowym,

• struktura instytucjonalna systemu bankowego,

• sprawność funkcjonowania samych banków.

Polityka pieniężna ( monetarna)

Jest jednym z rodzajów polityki finansowej. Zajmuje się kształtowaniem zjawisk finansowych w go-spodarce (kraju). Głównym kierunkiem oddziaływania polityki monetarnej są wielkość oraz zmiany podaży i popytu na pieniądz. Oznacza to, że polityka monetarna wpływa na relacje między podażą pieniądza a popytem na pieniądz. Szczególnie ważne zadanie polityki monetarnej polega
na reagowaniu na impulsy pochodzące ze:

• sfery realnej (np. wzrost lub spadek produkcji, bezrobocia itp.),

• sfery pieniężnej (tj. kryzysy finansowe, zwiększenie deficytu budżetowego, zmiany
  w napływie bądź odpływie kapitału),

• zmian psychologicznych (zmiany preferencji konsumpcyjnych oraz oszczędnościowych, panika związana z groźbą kryzysu finansowego, sytuacja polityczna).

Za politykę monetarną jest odpowiedzialny bank centralny. W Polsce funkcję tą pełni Narodowy Bank Polski.

Bank centralny spełnia trzy podstawowe funkcje:

1. banku emisyjnego, mającego wyłączne prawo do emisji znaków pieniężnych;

2. banku banków komercyjnych, w ramach której bank centralny realizuje za pomocą odpowiednich narzędzi — założenia polityki monetarnej;

3. banku państwa albo kasjera rządu (obsługa budżetu państwa).

Do celów polityki monetarnej zalicza się:

1. cele strategiczne (bezpośrednie),

2. cele pośrednie,

3. cele operacyjne.

Strategicznym celem polityki monetarnej jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Cel ten nie powinien jednak umniejszać istotnych celów polityki monetarnej, takich jak wzrost gospodarczy, ograniczanie bezrobocia, równowaga gospodarki.

Do celów pośrednich polityki monetarnej zaliczamy:

- kształtowanie wysokości stóp procentowych;

- oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza (liczoną agregatami pieniężnymi);

- wpływanie na wielkość kredytów udzielonych przedsiębiorstwom oraz gospodarstwom domowym,
a także na wielkość kredytów ogółem.

Celami operacyjnymi banku centralnego są:

- utrzymanie określonego poziomu bazy monetarnej oraz poziomu stopy procentowej.

Instrumenty polityki finansowej

Można wyróżnić następujące rodzaje instrumentów polityki finansowej:

• instrumenty monetarne,

• instrumenty fiskalne,

• pozostałe instrumenty finansowe.

Instrumenty monetarne są wykorzystywane przez władze monetarne do

kształtowania podstawowych zjawisk w sferze pieniężnej. Wykorzystanie instrumentów

monetarnych wywołuje tzw. efekt transmisji na realne (rzeczowe) sfery gospodarki.

Do instrumentów monetarnych należy zaliczyć zwłaszcza: stopy procentowe,

kursy walutowe, stopy rezerw obowiązkowych dla banków komercyjnych, limity

kredytowe, poziom gwarancji dla depozytów w bankach.

Instrumenty fiskalne mają na celu przede wszystkim zgromadzenie potrzebnych

państwu dochodów w związku z pełnionymi przez to państwo funkcjami.

Polityka finansowa

Środki publiczne mogą być alokowane przez państwo w różny sposób, co nie pozostaje

bez wpływu na efektywność ich wykorzystania. Dlatego też instrumenty fiskalne

obejmują zarówno instrumenty, za pomocą których państwo realizuje dochody

i pożyczki, jak i instrumenty, za pomocą których są rozdzielane pieniądze publiczne.

Z punktu widzenia zakresu oddziaływania instrumenty fiskalne dzielą się na:

instrumenty fiskalne makroekonomiczne,

instrumenty fiskalne mikroekonomiczne.

Do instrumentów fiskalnych makroekonomicznych należy zaliczyć:

• dochody budżetu państwa,

• wydatki budżetu państwa,

• deficyty i nadwyżki budżetowe,

• dług publiczny.

Cechą charakterystyczną instrumentów fiskalnych makroekonomicznych jest

to, że oddziałują one na całą gospodarkę, np. poprzez zgłaszany przez sektor publiczny

popyt na dochody (stopa redystrybucji fiskalnej PKB), popyt na pożyczki,

wpływ na oszczędności pieniężne podmiotów przez system podatkowy, wpływ na

zatrudnienie w gospodarce przez tworzenie miejsc pracy w sektorze publicznym.

Instrumenty fiskalne mikroekonomiczne to przede wszystkim:

• podatek,

• opłata,

• cło,

• dotacja,

• subwencja,

• bon skarbowy,

• obligacja skarbowa,

poręczenia i gwarancje rządowe (Skarbu Państwa).

Do instrumentów polityki finansowej powrócimy jeszcze, zajmując się instrumentami

finansowymi w najszerszym ujęciu, w następnym podrozdziale książki.

Stopa procentowa

jest roczną ceną, wyrażoną w procentach, jaką się płaci za pożyczenie pieniędzy.

We współczesnej gospodarce rynkowej występują trzy rodzaje stóp procentowych:

1) rynkowa stopa procentowa, określana jako nominalna bądź pieniężna stopa

procentowa; jest ona całkowitą płatnością — wyrażoną w postaci procentu — od

udzielonej pożyczki, w skład której wchodzą czysta stopa procentowa, koszt ryzyka

inwestycyjnego oraz oczekiwana stopa inflacji;

2) czysta stopa procentowa, jest ona przychodem wyrażonym w procencie,

którego można się spodziewać w warunkach braku ryzyka i inflacji;

3) realna stopa procentowa, jest ona różnicą między rynkową stopą procentową

a stopą inflacji; jest to jedyna miara rzeczywistego kosztu pozyskania kapitału

pożyczkowego, a zarazem rzeczywisty dochód pożyczkodawcy.

Poziom stopy procentowej zachęca (lub zniechęca) społeczeństwo do gromadzenia

oszczędności, jak również wpływa na podejmowanie decyzji związanych

z lokatą kapitału. Natomiast w przypadku firmy poziom stopy procentowej wpływa

bezpośrednio na możliwość pozyskiwania środków pieniężnych i wykorzystania

ich na dotychczasową działalność bądź na rozwój firmy.

Kurs walutowy – cena danej waluty wyrażona w innej walucie. Miejscem transakcji, na którym przedmiotem są waluty krajowe jest rynek walutowy; sprzedaje się jedną walutę w zamian za inną.
Rodzaje:

• Kurs sztywny – ustalony przez organ państwa, nie podlega wahaniom

• Kurs stały – ulega wahaniom wywołanym grą popytu i podaży, zakres wahań jest ściśle określony

• Kurs płynny – kształtowany jedynie poprzez popyt i podaż

• Zmiany

• Kursy stałe

  • dewaluacja – skokowe, administracyjne zmniejszenie międzynarodowej wartości waluty

  • rewaluacja – skokowe, administracyjne zwiększenie międzynarodowej wartości waluty

• Kursy płynne

  • deprecjacja – spadek międzynarodowej wartości waluty

  • aprecjacja – wzrost międzynarodowej wartości waluty

Stopa rezerw obowiązkowych – miernik kwoty rezerw obowiązkowych, jaką banki komercyjne są zobowiązane wpłacić do banku centralnego (w Polsce jest nim NBP) w celu zabezpieczenia ich wypłacalności (banków komercyjnych). W zależności od tego jaki jest wskaźnik rezerwy obowiązkowej bank centralny decyduje o tym jaka jest podaż pieniądza. Stopa rezerw obowiązkowych może być naliczana od wkładów złotowych płatnych na żądanie, od wkładów złotowych – terminowych, wkładów w walutach obcych płatnych na żądanie i od wkładów terminowych w walutach obcych.

Zakładając, że stopa rezerw obowiązkowych wynosi 5%, bank komercyjny jest zobowiązany z każdych 100 zł zdeponowanych w banku przekazać na depozyt w banku centralnym 5 zł, reszta może posłużyć na cele kredytowe. W ten sposób do obiegu trafia 95 zł (100 - 5), które mogą zostać ponownie zdeponowane. Gdyby bank centralny zwiększył stopę rezerw do 6%, to bank komercyjny wpłaciłby na depozyt do banku centralnego 6 zł, a na cele kredytowe pozostałoby 94 zł.

Bank centralny może w ten sposób sterować podażą pieniądza poprzez zwiększanie stopy rezerw, co spowoduje zmniejszenie podaży pieniądza lub poprzez zmniejszanie stopy rezerw, co w efekcie zwiększy podaż pieniądza. Zmniejszenie stopy rezerw obniża bezpieczeństwo systemu bankowego.

ORGANY NBP

Wyróżniamy 3 podstawowe organy NBP:

1. Prezes NBP

2. Rada Polityki Pieniężnej

3. Zarząd NBP

PREZES NBP:

• Powoływany przez sejm na 6-letnią kadencję

• Stoi na czele Rady Polityki Pieniężnej oraz Zarządu NBP i reprezentuje NBP na zewnątrz

RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ:

• Ustala założenia polityki pieniężnej, dzięki którym sejm ustala plan finansowy państwa oraz dokonuje oceny działalności Zarządu NBP

ZADANIA:

• Ustalanie wysokości stóp procentowych

• Ustalanie zasad i stóp procentowych rezerwy obowiązkowej banków komercyjnych

• Zatwierdzanie planu finansowego NBP

• Ustalanie zasad operacji otwartego rynku

ZARZĄD NBP:

• Kieruje działalnością NBP

• Na czele zarządu prezes NBP

• Jako całość składa się z 6-8 członków

ZADANIA:

• Nadzorowanie operacji otwartego rynku

• Ocena funkcjonowania systemu bankowego

• Uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP

• Sporządzanie bilansu NBP oraz rachunku zysków i strat

PODSTAWOWE ZADANIA NBP:

• Utrzymywanie stabilnego poziomu cen

• Organizowanie rozliczeń pieniężnych

• Regulowanie płynności banków poprzez refinansowanie

• Prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

• Kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

Aby w pełni móc realizować politykę pieniężno-kredytową NBP posługuje się w tym celu następującymi instrumentami:

1. Rezerwy obowiązkowe – stanowią one o potencjale kredytowym banków komercyjnych, rezerwa obowiązkowa określa na mocy ustawy ilość pieniądza, którą banki komercyjne muszą utrzymywać w NBP. Dzięki temu instrumentowi zachowana jest płynność kredytowa banków oraz wielkość podaży pieniądza jest adekwatna do sytuacji w gospodarce

2. Refinansowanie – czyli inaczej udzielanie kredytów bankom komercyjnym przez bank centralny. W ramach refinansowania wyróżniamy 3 rodzaje kredytów:

• KREDYT REFINANSOWY - stanowi główne źródło zasilania banków w pieniądz, służy głównie do finansowania inwestycji centralnych, udzielany jest w 2 przypadkach:

1. Gdy bank jest w stanie spłacić kredyt w określonym terminie wraz z odsetkami

2. Gdy bank staje się niewypłacalny, wtedy w celu uzdrowienia banku ustanawia się zarząd komisaryczny który stosuje politykę naprawczą

Kredyt refinansowy jest oprocentowany a jego stopa procentowa to stopa refinansowa

• KREDYT REDYSKONTOWY – udzielany przez bank centralny bankom komercyjnym w zamian za zakup weksli. Weksle te podlegają dyskontowaniu. Dyskonto weksla polega na zakupie przez dyskontera weksla przed terminem jego płatności po cenie pomniejszonej o ustaloną kwotę. Metodą, którą wykorzystuje się przy ustalaniu tej kwoty jest dyskonto handlowe jednakże jest na tyle skomplikowana że nie będę jej wprowadzał. Bank centralny przy zakupie weksla potrąca odsetki od sumy weksli odsetki redyskontowe czyli inaczej stopę redyskontową za okres do terminu wykupu weksli

• KREDYT LOMBARDOWY – udzielany pod zastaw papierów wartościowych którymi najczęściej są obligacje rządowe czy weksle skarbowe. Udzielany jest bankom które mają problem z tymczasową płynnością dlatego udzielany jest na krótki okres wynoszący max 3 miesiące

1. Operacje otwartego rynku - Polegają one na zakupie bądź sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny i maja na celu kontrolowanie podaży pieniądza (poprzez zakup papierów wartościowych zwiększają się rezerwy banków komercyjnych i jednocześnie zwiększa się ich zdolność kredytowa. W ramach tych operacji wyróżniamy:

• BONY PIENIĘŻNE NBP – krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez NBP, które po terminie wykupu nie są oprocentowane

• BONY SKARBOWE – Emitowane przez ministra finansów, służą do zaciągania krótkoterminowych pożyczek

• OBLIGACJE SKARBOWE – papier wartościowy o terminie wykupu nie krótszym niż rok, oferowany w kraju i za granicą, oprocentowane w postaci odsetek, ich emitentem jest minister finansów