Para wodna z troposfery powstaje w procesie parowania zbiorników wodnych, lądów, lodowców – sublimacja – bezpośrednie przechodzenie ze stanu stałego (lodu) w gazowy (para wodna). Intensywność zależy od: rdz. powierzchni(beton, asfalt), temp. powietrza(wysoka), wilgotności powietrza(niska), prędkość wiatru(wysoka).
Wilgotność bezwzględna – zawartość pary wodnej w atmosferze. Max. ilość pary wodnej to nasycenie. Wilgotność względna – stopień nasycenia powietrza parą wodną. Temp., w której następuje nasycenie parą powietrza i jej kondensacja (skroplenie) to temp. punktu rosy. Jądra kondensacji – b. małych rozmiarów cząsteczki stałe o właściwościach higroskopijnych(pochłaniające wodę), niezbędne do kondensacji. Punkty kondensacji: osady, mgły, chmury. Osady: rosa, szron, szadź, gołoledź. Mgły – kondensacja w przygruntowej warstwie powietrza. Chmury – skroplenie pary wodnej w swobodnej atmosferze. Opady: deszcz, mżawka, śnieg, krupa, śnieg, grad.
Piętra i rodzaje chmur:
*piętro wysokie (od 3km w obszarach polanych do 18km w obszarach zwrotnikowych): Cirrus(Ci), Cirrocumulus (Cc) i
Cirrostratus(Cs);
*piętro średnie (2-8km): Altocumulus(Ac);
*piętro niskie (od powierzchni do 2km): Stratocumulus(Sc) i Stratus(St).
*różne: Altostratus(Ac) - znajduje się zwykle w średnim piętrze, często jednak sięga wyżej; Nimbostratus(Ns) - znajduje się
prawie zawsze w średnim piętrze, zwykle jednak przenika w inne piętra; Cumulus(Cu) i Cumulonimbus(Cb) mają zazwyczaj
podstawy w niskim piętrze, ale ich pionowa rozciągłość często jest tak duża, że wierzchołki ich mogą sięgać średniego i
wysokiego piętra.
Typy opadów:
*konwekcyjne – wywołane wznoszeniem powietrza przez silnie nagrzane podłoże (obszary równikowe latem).
*orograficzne – związane z rzeźbą terenu; na dowietrznej stronie stoków, po której wznoszą się wilgotne masy powietrza.
*frontalne – powstają na styku dwóch mas powietrza o różnych cechach (na froncie atm.)
Wielkość i intensywność opadów zależy od: ogólnej cyrkulacji(krążenia) mas powietrza, ukształtowania powierzchni lądów, układu form rzeźby terenu, odległości od mórz i oceanów, prądów morskich.
Ciśnienie atmosferyczne –siła nacisku słupa powietrza na jednostkę powierzchni. Jednostka: 1hPa. Normalne: 1013,2hPa. Na mapie w postaci izobar.
Podstawowe układy baryczne: wyż(antycyklon) – układ zamkniętych izobar, w którym ciśnienie wzrasta w kierunku centrum; niż (cyklon) – maleje w kierunku centrum. Poziomy ruch mas powietrza w troposferze z wyżu do niżu to wiatr.
Niż: 1. Ciepłe powietrze unosi się (prądy wstępujące) i jednocześnie ochładza się.
2. Nacisk powietrza na powierzchnię zmniejsza się i powstaje niż.
3. Kondensacja pary wodnej – pojawia się opad.
4. Krążenie mas powietrza(ku środkowi niżu).
Wyż: 1. Chłodne powietrze opada (prądy zstępujące) i stopniowo ogrzewa się; zmniejsza się jego wilgotność względna, brak
opadów.
2. Nacisk powietrza na powierzchnię zwiększa się i powstaje wyż.
3. Krążenie mas powietrza(na zewnątrz wyżu).
Masy powietrza – wycinek troposfery o charakterystycznych właściwościach fizycznych, powstają w obszarach źródłowych: masy powietrza arktycznego/antarktycznego (PA), m.p. polarnego (PP), m.p. zwrotnikowego (PZ), m.p. równikowego (PR).
Podział mas: masy morskie (większa wilgotność względna niż temp. w ciepłych porach roku), masy kontynentalne (mniejsza wilgotność względna niż temp. w ciepłych porach roku), ciepłe, chłodne.
Strefa przejściowa między dwiema masami powietrza to front atmosferyczny. Przemieszczanie ciepłego powietrza – front ciepły, zimnego – front zimny.

Krążenie powietrza wokół globu – globalna cyrkulacja atmosfery. Składa się z 3 komórek: Hadleya – między centrami wyżów zwrotnikowych; strefa stałych wiatrów pasatów. W okolicy równika – pas ciszy. Ferrela – w umiarkowanych szer. geo. Na półkuli północnej cyrkulacja podlega modyfikacjom z powodu większego udziału lądów w ogólnej powierzchni półkuli. Polarna – strefa przeważających wiatrów wschodnich między niżami szerokości umiarkowanych i wyżami podbiegunowymi.
Monsuny – wiatry , które w cyklu rocznym dwukrotnie zmieniają swój kierunek (południowa i południowo-wschodnia Azja). Przyczyna: różnica ciśnienia atm. wynikająca z odmiennego tempa nagrzewania lądów i mórz. LATO: 1. Nad silnie ogrzanym lądem tworzy się niż – ciepłe powietrze unosi się. 2.Nad oceanem tworzy się wyż - chłodne powietrze opada. 3. Nad morzem wieje monsun letni (ciepły, wilgotny). ZIMA: 1. Nad wychłodzonym lądem tworzy się wyż – chłodne powietrze opada. 2.Nad oceanem tworzy się niż - ciepłe powietrze unosi się. 3. Nad morzem wieje monsun zimowy (suchy, chłodny).
Cyklony tropikalne oraz wiry powietrza (trąby, tornada) zakłócają ogólną cyrkulację, tworzą się w ciepłych i wilgotnych masach pow. nad oceanami, między 5 a 25 stopniem szerokości geo. Nazwy cyklonów: w Ameryce Śr. – huragan, w Indiach – cyklon, w Azji Płd. – Wsch. – tajfun. Trąby powietrzne – w umiarkowanych szerokościach. Tornada – najgwałtowniejsze, najsilniejsze; Ameryka Płn.
Bryza – wybrzeża mórz i dużych jezior; uwarunkowane temp. podłoża, znad morza na ląd (bryza dzienna), odwrotnie (bryza nocna). Fen – gdy po jednej stronie pasma gór wyż, a po drugiej niż; po zawietrznej opada jako ciepły, suchy, porywisty wiatr. Nazwy fenu: w Tatrach – halny, w Sudetach – wiatr przewałowy/polak, w Górach Skalistych – chinook, w Andach – zonda, w Alpach – fen.
Pogoda – chwilowy(aktualny) stan troposfery nad danym obszarem; dynamiczny, zmienia się w czasie i przestrzeni. Badania prowadzone na: stacjach naziemnych, statkach meteorologicznych, przez geostacjonarne satelity meteorologiczne. Badane elementy pogody: nasłonecznienie, temp. powietrza, prędkość i kierunek wiatru, ciśnienie atm., wilgotność powietrza, wielkość opadów i zachmurzenia. Meteorologia synoptyczna – zbiera i przetwarza informacje o stanie troposfery. Mapy synoptyczne – mapy pogody.
Czynniki klimatotwórcze:
1. szerokość geograficzna: ilość promieniowania docierającego, dobowy i roczny rozkład temperatur, rozmieszczenie
opadów(im dalej od równika tym zimniej), strefy klimatyczne.
2. rozkład lądów i oceanów: odmienne warunki klimatyczne na lądzie i nad wodami, zakłócenia w strefowym rozkładzie
temp., opadów i ciśnienia, sezonowe układy ciśnienia, monsuny, bryzy.
3. prąd morski ciepły: podwyższenie temp. powietrza wybrzeża, wzrost ilości opadów(ciepłe wody szybciej parują); prąd
morski zimny: obniżenie temp. powietrza lądu, zmniejsza ilość opadów, powstawanie mgieł(pustynie mgielne).
4. rozkład form ukształtowania powierzchni: ułatwia(obszary nizinne, układ równoleżnikowy gór) lub utrudnia(układ
południkowy gór) przepływ mas pow.; wysokość nad poziomem morza: wpływ na tamp. pow.(0,6˚C/100m), wielkość
ciśnienia atm., wielkość opadów, piętrowość klimatyczna w górach; ekspozycja stoków: zróżnicowanie temperatur,
wielkość opadów atm., lokalne krążenie mas powietrza i powstawanie wiatrów.
+szata roślinna, działalność człowieka.
Miasto a przedmieście: W mieście jest - wyższa śr. temp. powietrza, większe zachmurzenie, mniejsze nasłonecznienie, większe opady, częstszy rozwój chmur burzowych, częstsze występowanie mgieł i smogu, mniejsza średnia prędkość wiatru, lokalnie zwiększona siła wiatru (efekt tunelowy).
Klimat – charakterystyczny dla danego obszaru układ stanów pogody, powtarzający się w cyklu rocznym, określany na podstawie wieloletnich obserwacji. Strefowość – występowanie stref klimatycznych wynikających z różnej ilości energii słonecznej docierającej do Ziemi. W obrębie każdej strefy występują typy klimatów wydzielone na podstawie różnych wielkości i przebiegu opadów atmosferycznych. Klimaty astrefowe - klimaty zaburzone rozkładem lądów i mórz, rzeźbą terenu oraz prądami morskimi (np. klimat górski). Wyróżniamy również klimaty: morski, kontynentalny i lokalny (na niewielkich obszarach).