Ryzykowne działanie charakteryzuje się dwiema cechami: prawdopodobieństwem wystąpienia określonego wyniku oraz skalą zmienności wszystkich możliwych wyników.

Gra uczciwa to taka gra, w przypadku której zyski – przeciętnie rzecz biorąc – są równe zeru.

Gra uczciwa: 50% szans na wygraną do 50% szans na przegraną. (bardziej ryzykowna od korzystnej)

Gra korzystna: 70% szans na wygraną do 30% szans na przegraną.

Gra nieuczciwa: 30% szans na wygraną do 70% szans na przegraną.

Ekonomiści dzielą ludzi na: unikających ryzyka, neutralnych wobec ryzyka i lubiących ryzyko. Rolę kryterium pełni stosunek do gry uczciwej. Osoba neutralna wobec ryzyka nie zwraca uwagi na stopień rozproszenia możliwych wyników gry. Decyzję o rozpoczęciu gry podejmuje jedyni wtedy, gdy szanse na osiągnięcie zysków przeważają. Chociaż każdy uczestnik naraża się na niebezpieczeństwo przegranej, a przegrane mogą powtarzać się, osobę neutralną wobec ryzyka interesuje jedynie to, czy – przeciętnie rzecz biorąc – uczestnictwo w grze przyniesie jakieś zyski. Osoba unikająca ryzyka nie weźmie udziału w grze uczciwej. Jeśli szanse na wygraną są dostateczne duże, to nadzieja na prawdopodobne zyski pokona naturalną niechęć do ryzyka. Jednak im bardziej dana jednostka unika ryzyka, tym większe muszą być szanse wygranej. Natomiast osoba lubiąca ryzyko podejmie wyzwanie nawet wtedy, kiedy według ścisłych matematycznych obliczeń prawdopodobieństwo przegranej przeważa. Im silniejsze jest przy tym zamiłowanie do ryzyka, tym większe muszą być szanse przegranej, aby ktoś taki zrezygnował z gry.

Ubezpieczenie się jest przeciwieństwem hazardu.

Ekonomiści przyjmują, że indywidualne gusty kształtują się zgodnie z zasadą malejącej użyteczności krańcowej majątku. Jego kolejne przyrosty o takiej samej wartości pieniężnej w coraz mniejszym stopniu zwiększają użyteczność całkowitą.

Osoby unikające ryzyka są skłonne poświęcić część swoich zasobów, aby je zmniejszyć. Jednostki, które biorą na siebie ryzyko, muszą otrzymać za to odpowiednie wynagrodzenie.

Łączenie ryzyka jest możliwe jedynie wówczas, gdy można je rozłożyć na dużą liczbę osób i gdy ryzyko ponoszone przez poszczególne osoby jest niezależne. Łączenie ryzyka nie byłoby możliwe, gdyby wszyscy tworzący pulę byli narażeni na to samo niebezpieczeństwo.

Łączenie ryzyka polega na agregowaniu niezależnych od siebie rodzajów ryzyka w celu obniżenia niepewności dla całej zbiorowości. Istnieje również inny sposób zmniejszenia kosztów ponoszonego ryzyka. Określa się go mianem dzielenia ryzyka. Podział ryzyka jest konieczny zawsze wtedy, kiedy nie można zmniejszyć ryzyka przez jego połączenie. Dzielenie ryzyka polega na obniżaniu stawek.

Dzięki łączeniu i dzieleniu ryzyka ubezpieczenie pozwala jednostkom ograniczyć wiele rodzajów ryzyka za przystępną cenę. Istnieją jednak dwa czynniki zakłócające, które ograniczają liczbę transakcji na rynku ubezpieczeń i zmniejszają możliwości wykorzystania polisy jako sposobu radzenia sobie z ryzykiem: ryzyko moralne i selekcja negatywna.

Problem ryzyka moralnego pojawia się wtedy, kiedy akt ubezpieczenia zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia, przeciwko któremu się ubezpieczyliśmy.

Łączenie i dzielenie ryzyka pozwala towarzystwom ubezpieczeniowym oferować tanie polisy ubezpieczeniowe na różne rodzaje ryzyka. Gdy opłata za ubezpieczenie od podobnego rodzaju ryzyka jest jednakowa dla wszystkich klientów, pojawiają się zjawiska ryzyka moralnego i selekcji negatywnej, utrudniające działanie firm ubezpieczeniowych. Mogą one w ogóle odmówić ubezpieczenia lub zażądać tak wysokiej składki, że nawet unikający ryzyka klienci zniechęcą się do ubezpieczeń.

Portfel inwestora finansowego to zbiór aktywów finansowych i rzeczowych: wkładów bankowych, bonów skarbowych, obligacji państwowych, zwykłych akcji przedsiębiorstw, złota, dzieł sztuki. Służy on dolokowania majątku.

Unikający ryzyka konsument preferuje wyższy przeciętny zysk z danego portfela, lecz nie lubi wyższego ryzyka. Podjęcie dodatkowego ryzyka jest możliwe jedynie wtedy, kiedy zostanie ono zrekompensowane wyższym przeciętnym zyskiem. Przez ryzyko rozumiemy tu zmienność dochodów z całego portfela aktywów. Gdy portfel składa się wyłącznie z akcji przedsiębiorstw, ryzyko jest znaczni większe niż w przypadku ograniczenia się tylko do bonów skarbowych.

Dywersyfikacja (zróżnicowanie) aktywów to strategia zmniejszania całkowitego ryzyka przez łączenie ryzyka związanego z kilkoma różnymi aktywami o odmiennym rozkładzie dochodów.

Łączenie ryzyka jest opłacalne, gdy dochody z poszczególnych aktywów są od siebie niezależne. Gdy zmiany dochodów różnych aktywów zależą od siebie, mówimy o dochodach skorelowanych. Kiedy dochody dwu aktywów zmieniają się w tym samym kierunku, występuje dodatnia korelacja. Jeżeli zyski zmieniają się w przeciwnych kierunkach, określamy je jako ujemnie skorelowane. Korelacja dodatnia i ujemna różnie wpływają na opłacalność dywersyfikacji jako metody zmniejszania ryzyka.

Współczynnik beta jest miarą stopnia, w jaki dochód z danej akcji zmienia się w porównaniu ze średnią dochodowością wszystkich akcji na giełdzie papierów wartościowych. Jeżeli współczynnik beta dla danej akcji jest równy 1, to dochód z niej zachowuje się dokładnie tak samo, jak dochody na całym rynku papierów wartościowych. Akcja o wysokim beta zapewnia dochody wyższe od przeciętnych przy dobrej sytuacji na rynku, niższe zaś, gdy rynek się załamuje. Akcje o niskim beta przynoszą dochód, który również zmienia się w tym samym kierunku, co dochody na całym rynku, jednak amplituda zmian jest mniejsza. Akcje o ujemnym beta zachowują się odwrotnie niż tendencja cechująca cały rynek.

Bankierzy i maklerzy giełdowi obliczają wysokość współczynnika beta na podstawie obserwacji dotychczasowych zysków z poszczególnych akcji oraz zachowania całego rynku papierów wartościowych. Szczególnie intensywnie poszukują oni akcji o ujemnym współczynniku beta, bo włączenie ich do portfela, którego inne składniki zmieniają się zgodnie z ogólnym trendem rynku, znacznie zmniejsza ryzyko. Nawet akcje o niskim beta są częściowo niezależne od zmian na rynku, co pozwala połączyć i tym samym ograniczyć ryzyko. Natomiast akcje o wysokim beta są niepożądane w dwóch powodów. Po pierwsze, dochody, które przynoszą, cechują się dużymi wahaniami. Po drugie, zmieniają się one w tym samym kierunku, co cały rynek. Nie mogą być więc wykorzystywane do zmniejszania ryzyka.

W warunkach równowagi rynkowej cena konkretnej akcji zależy zarówno od oczekiwanych lub przeciętnych zysków, jak i od wielkości ryzyka. Ryzyko określa poziom oczekiwanych odchodów, jakie musi przynieść dana akcja, aby pozostała konkurencyjna w stosunku do innych akcji. Przy danej oczekiwanej stopie zwrotu wzrost oczekiwanej dywidendy lub wzrost zysków kapitałowych oznacza wyższy bieżący kurs akcji. Jeżeli akcje o oczekiwanej wysokiej dywidendzie lub wysokim zysku kapitałowym nie osiągają wysokiej ceny, to cechuje je ponadprzeciętna oczekiwana stopa zwrotu w porównaniu innymi akcjami o podobnym rodzaju ryzyka. Stają się one atrakcyjne dla nabywców, a wzrost popytu podnosi ich cenę do wysokości ceny równowagi.

Teoria rynków efektywnych traktuje giełdę jako czuły instrument przetwarzania informacji, który szybko reaguje na nowe informacje i sprawia, że odpowiednio dostosowują się do nich ceny akcji. Zgodnie z tą teorią, kursy akcji podlegają dużym wahaniom, lecz fluktuacje te są właściwą reakcją na nowe, niedostępne poprzednio informacje.

Akcje to roszczenia w stosunku do przyszłych dywidend poszczególnych spółek. Jednostki, a także społeczeństwo, powinny tym wyżej oceniać daną spółkę, im wyższe są jej zyski, a zatem także wypłacane przez nią dywidendy, oraz niższy jest jej współczynnik beta.

Rynek transakcji terminowych obejmuje kontrakty podpisywane dziś na dostawę dóbr w ustalonym terminie w przyszłości po cenach określonych dzisiaj.