Psychologia indywidualna Adlera. Neopsychoanaliza Horney. Wykład 10

materiały do wykładu, dr hab. Irena Pilch

ALFRED ADLER (1870-1937)

• Wiedeński psychiatra

• Uczeń i współpracownik Freuda, przew. Wiedeńskiego Towarzystwa Psychoanalitycznego

• Twórca własnej szkoły

• Prekursor psychologii społecznej, poradnictwa dla dzieci, terapeuta

ZAŁOŻENIA

• Wrodzona natura człowieka, kształtująca jego osobowość, ma naturę społeczną

• Podejście teleologiczne: ważne są cele (zwykle nieświadome), nawet jeśli są „fikcyjne” (niemożliwe do osiągnięcia)

• Świadomość stanowi centrum osobowości

• Człowiek interpretuje swe doświadczenia nadając im sens (twórcza jaźń)

• Osobowość jest niepowtarzalna (styl życia)

MOTYWACJA

• Główny motyw – wrodzone dążenie do wyższości („pęd ku górze”, dążenie do doskonałości)

• Poczucie niższości – motywuje do przezwyciężania (kompensacja)

• Zainteresowanie społeczne – wrodzony motyw społeczny (wymaga podsycania)

STYL ŻYCIA

• Sposób realizacji celu życiowego, kształtujący się we wczesnym dzieciństwie (5 r. ż.) dzięki działaniu twórczej jaźni i wpływom otoczenia

• Analizowany poprzez najwcześniejsze wspomnienia

• Wczesne oddziaływania, kształtujący niewłaściwy styl życia: rozpieszczanie, zaniedbywanie, defekty fizyczne i psychiczne

RODZAJE:

„rządzący” – wysoka aktywność, niskie zainteresowanie społ.

„otrzymujący” – niska aktywność, niskie zainteresowanie społ.

„unikający” – niska aktywność, niskie zainteresowanie społ.

„społecznie użyteczny”- wysoka aktywność, wysokie zainteresowanie społ.

NERWICA

Neurotyk - osoba o słabym zainteresowaniu społecznym, koncentrująca się w sposób egoistyczny na podwyższaniu własnej wartości (kompleks wyższości)

KAREN HORNEY (1885-1 952)

Niemiecka psychiatra, terapeutka, psychoanalityk

Odrzuca główne idee Freuda:

• Strukturę osobowości

• Fazy rozwoju i kompleks Edypa

• Seksualną teorię nerwic

• Teorię popędów

Akceptuje:

• Metodę terapeutyczną

• Nieświadomą motywację

• Konfliktowy charakter sił w obrębie osobowości

• Determinizm

ZAŁOŻENIA

• Ważne potrzeby: bezpieczeństwa i zadowolenia

• Główne przyczyny ludzkich kłopotów:

• Sprzeczne tendencje tkwiące w kulturze, przyswajane przez dziecko:

• Współzawodnictwo, sukces indywidualny – miłość bliźniego, pokora

• Pozorna wolność – jej ograniczenia

• Rozbudowane potrzeby – trudność ich zaspokajania

• Niewłaściwe wychowanie, naruszające potrzebę bezpieczeństwa dziecka:

• Nadopiekuńczość, niesprawiedliwość, lekceważenie, odrzucenie, itp.

LĘK PODSTAWOWY

• Uczucie doznawane przez dziecko, że jest osamotnione i bezradne w potencjalnie wrogim świecie

• Lękowi podstawowemu towarzyszy wrogość wobec dorosłych, którzy nie zapewnili dziecku bezpieczeństwa

• Lęk i wrogość są elementami nerwicowego błędnego koła:

• lęk ↔ wrogość

• lęk→wrogość→wyparcie wrogości→lęk rośnie→ wrogość rośnie→wyparcie wrogości→lęk rośnie→itd.

• lęk→potrzeba miłości→poczucie odtrącenia →wrogość→ wyparcie wrogości→wzrost lęku→wzrost potrzeby miłości → itd.

KONFLIKT PODSTAWOWY

• 3 tendencje w kontaktach z innymi:

• Ku ludziom

• Od ludzi

• Przeciw ludziom

• Dziecko z wysokim lękiem podstawowym – szukając bezpieczeństwa - wybiera jedną z tendencji (najskuteczniejszą) i rozwija stałe tendencje charakteru (trendy neurotyczne)

• U dorosłych neurotyków jedna z tendencji dominuje (jako sztywne nastawienie), a pozostałe są równie silne, lecz nieświadome (poza kontrolą)

• U osób nieneurotycznych pojawiają się na zmianę, adekwatnie do sytuacji, uzupełniając się

Dziecko kierujące się:

• Ku ludziom – akceptuje swą bezradność, bezpieczeństwo chce osiągnąć dzięki wsparciu innych („Czy on mnie polubi?”)

• Przeciw ludziom – akceptuje wrogość, buntuje się, walczy, bezpieczeństwo chce osiągnąć dzięki własnej sile („Jak silnym jest przeciwnikiem?”)

• Od ludzi – akceptuje wyizolowanie, jest bezpieczny, gdyż jest niezależny i niezaangażowany („Czy będzie wtrącał się w moje życie?”)

Konflikt podstawowy jest „jądrem nerwicy”

TYP ULEGŁY

• „Jeśli mnie kochasz, nie skrzywdzisz mnie”

• „Typ uległy dominuje poprzez miłość”

• Potrzeba miłości (akceptacji, pomocy, opieki) jako przejaw potrzeby bezpieczeństwa: niewybiórcza, kompulsywna, nienasycona

• Nieegoistyczny, życzliwy, poświęcający się

• Poczucie słabości, bezradności, podporządkowania

• Nieświadome tendencje agresywne (lekceważenie, pogarda dla innych, wykorzystywanie, manipulacja i kontrola) wyparte, gdyż stanowią zagrożenie dla dominujących potrzeb

TYP AGRESYWNY

• „Jeśli będę miał władzę, nikt mnie nie skrzywdzi”

• Realizuje potrzeby: władzy, uznania, prestiżu; kontroluje, wykorzystuje innych

• Używa siły lub manipulacji by „zwyciężyć”

• Tworzy „grzeczną” fasadę dla ukrycia swoich celów (niezgodnych z normami)

• Stłumiona emocjonalność, zdolność kochania, radość życia

TYP WYIZOLOWANY

• Przyjmuje rolę widza, nie angażując się w miłość ani w walkę

• Potrzeba niezależności jako droga do bezpieczeństwa: unika zobowiązań, nonkonformista, ogranicza własne potrzeby

• Poczucie wyższości, niepowtarzalności

• Tłumi uczucia (wobec ludzi); może być lojalny w związkach o dużym dystansie lub intensywnych i krótkich

• Najbardziej radykalny i skuteczny sposób obrony przez konfliktami

• Zdaje się sprzyjać rozwojowi i wyrażaniu zdolności twórczych

WSPÓLNE ELEMENTY MYŚLENIA ADLERA I HORNEY

Osobowość kształtuje się pod wpływem zmiennych społecznych

1. Natura ludzka jest plastyczna, podatna na oddziaływania

2. Lęk jest produktem społecznym

3. Człowiek jest samoświadomy

4. Każdy człowiek jest jednostką unikalną, zdolną do twórczości

LITERATURA POLECANA

Richardson, Richardson, Najstarsze, średnie, najmłodsze. Jak kolejność narodzin wpływa na twój charakter

Adler, Sens życia

Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów

Horney, Nasze wewnętrzne konflikty