Wykład 11 histologia 07.05.2014
Wytwarzanie zębiny (przed wytworzeniem szkliwa)
-własciwa role pełnią odontoblasty
Uwaga: Odontoblasty różnicują się z preodontoblastów (zew. Warstwa brodawki zębowej) preodontoblasty zwiększają swoją objętośc i ulegają polaryzacji (jak wszystkie komórki twórcze) mają odpowiednio ułożone organelle.
Odontoblasty
-walcowate
-owalne jądro przy podstawie
-RER w części okołojądrowej i nadjądrowej
- AG nad jądrem
- pęcherzyki macierzy, mikrotubule (w części szczytowej i wł. Tomesa)
- wł.Tomesa na pow. Wydzielniczej komórki
- wytwarzają prezębine
*prezębina wtórna ulega mineralizacji (składniki wydzielanie w msc.błony podstawnej między odonto a amoloblastami)
*początkowo w prezębinie wyst.włókna srebrnochłonne Korffa
* w kolejnym etapie odontoblasty syntetyzują prokolagen uwalniany do macierzy zębiny -> kolagen tworzy włókna kolagenowe.
*Substancja podstawpwwa prezębiny:
+glikozaminoglikany
+fosfoproteidy
+wielocukry
+niewiele włokien kolagenowych
*Przed mineralizacją:
+wzrost ilości wielocukrów
+pojawiają się sialoproteiny i fosforyny
+usuwana jest część proteoglikanów (hamują proces mineralizacji, żeby zębina była sprężysta)
+wzrost na grubość włókien kolagenowych
*MINERALIZACJA – też odontoblasty (mineralizacja tylko w warstwie powierchniowej!!)
1)odpowiednio gruba warstwa prezębiny
2) wydzielanie z wypustek Tomesa pęcherzyków macierzy (obłonionych fragmentów odontoblastów, które zapoczątkowują wytwarzanie pierwotnych kryształów hydroksyapatytów)
3)Kryształy tworzą kuliste ośrodki (jeżeli się nie zleją to powstają miejsca niezineralizowanej zębiny -> zębina międzykulista)
-Wypustka - bardzo ważna! bierze udział w powstawaniu prezębiny ale również w MINERALIZACJI !
-Wielkość i kształt hydroksyapatytów, oraz cały proces mineralizacji jest kontrolowany przez białka silnie wiążące wapń – Fosforryny i sialoproteiny
*Etap finalny różnicowania zębiny
Odontoblasty pozostają na powierzchni wewnętrznej zębiny, a włókna Tomesa kierują się w jej kierunku, biegną w kanalikach.
Wytwarzanie szkliwa
-Po odłożeniu się pierwszego pokładu zębiny (tzw.Blaszki odontoblastycznej)
-udział w tym procesie biorą Ameloblasty (pochodzą z komórek nabłonka wewnętrznego narządu szkliwotwórczego) -> wzrastają na wysokość, odwracają się bieguny, posiadają strukturę cytologiczną związaną z wydzielaniem.
Ameloblasty – Odwrócone
- wysokie
-walcowate
-posiadają dwie powierzchnie
*resorpcyjna
-styka się z komórkami warstwy pośredniej n.szkliwotwórczego
-uczestniczy w pobieraniu z naczyń krwionośnych . pośredniej substancji potrzebnych do wytworzenia i wapnienia pryzmatów szkliwa
*wydzielnicza
- skierowana do odontoblastów(linii szkliwno-zębinowej)
-tu wytwarzane są wypustki szczytowe kom.szkliwotwórczych
- wydzielanie soli wapniowych
-tu transportowane są ziarna wydzielnicze ->egzocytoza
-w cytoplazmie możemy wyróżnić 4 strefy
1)podjądrowa – mitochondria
2)jądrowa – owalne jądro
3)nadjądrowa – RER, AG
4)szczytowa – ziarna wydzielnicze, lizosomy,mikrotubule, mikrofilamenty, wolne rybosomy, SER
- na początku wytwarzają preszkliwo(Amelogeniny, Enameliny,Fosfoproteiny, Glikoproteiny, Enzymy proteolityczne)
Proces tworzenia szkliwa:
Wytworzenie preszkliwa (z białek macierzy)
Powstanie pierwotnych kryształów hydroksyapatytu tzw. Kryształy pierwszego wapnienia
Wzrost kryształów wapnienia (tu działają Amelogeniny i Enameliny)
Mineralizacja szkliwa
Wypustki Tomesa – wydzielają pryzmaty szkliwa o zwartej strukturze
Małe wypustki boczne – tworzą szkliwo międzypryzmatyczne o drobniejszych kryształach, mniej zmineralizowane.
Po wytworzeniu szkliwa
Ameloblasty tworzą osłonkę szkliwną
Narząd szkliwotwórczy stopniowo zanika i przekształca się w zredukowany nabłonek szkliwotwórczy
Zredukowany nabłonek szkliwotwórczy wytwarza warstwę keratynową tzw. Wtórną osłonkę szkliwa Oszkliwie
Zredukowany nabłonek szkliwotwórczy – kilka warstw kom.sześciennych – stanowi ochronę dla dojrzałego szkliwa przed resorpcją i odkładaniu się cementu do momentu erupcji.
Erupcja – ciąg przemian polegających na przesuwaniu się zęba z pozycji zajmowanej przez jego zawiązek w szczęce do osiągnęcia przez ząb funkcjonalnej pozycji zwarcia w łuku zębowym
Fazy wyrzynania zęba:
Przederupcyjna
– rozwój i wzrost korony zęba – zachodzi przed wykształceniem kostnego zębodołu
- zmiana położenia korony w obrębie zębodołu:
*ruch fizyczny zawiązka celem ustawienia korony w kierunku przyszłego toru wyrzynania zęba
*wzrost odśrodkowy – zmiana położenia środka zęba ->dopasowanie korony do pozostałych zębów oraz wzrostu szczęki
Przedfunkcjonalna – erupcyjna
-ruch zęba z położenia wewnątrzkostnego do pozycji czynnościowego zwarcia
-rozwój aparatu więzadłowego
- wykształcenie korzenia, zębiny, cementu, miazgi, wyrostka zębodołowego, ozębnej
*etap wewnątrzkostny – powstawanie korzenia
*etap pozakostny – ząb przesuwa się do miejsca funkcjonalnego zwarcia, kształtuje się wyrostek i aparat więzadłowy
Poerupcyjna- poerupcyjnego ruchu
-utrzymywanie wyrżniętych zębów w zwarciu, gdy kości czaszki rosną