KRYZYS ZAŁAMANIE I POWROT DO RÓWNOWAGI Juan J Linz)

LEGITYMIZACJA SKUTECZNOŚĆ I SPRAWNOŚĆ DEMOKRACJI (

• Lojalność wobec ustrojów demokratycznych

  • Przyzwyczajenie

  • Racjonalna kalkulacja strat i korzyści

  • Autentyczne przekonanie o słuszności władzy

  • Obawa przed sankcjami

• Zdaniem Webera:

  • Obyczaj korzyść osobista oraz emocjonalne bądź idealne motywacje solidarności nie stanowią wystarczającej podstawy istniejącego porządku panowania. Niezbędny jest dodatkowy czynnik – wiara w jego prawomocność

• Zdolność rządu do egzekwowania swoich decyzji jest zapewniona przez wiarę w jego prawomocność

• Legitymizacja polega co najmniej na przekonaniu, iż pomimo wielu niedogodności i błędów obecne instytucje polityczne wydają się lepsze od wszelkich innych, które mogłyby je zastąpić – dlatego należy okazywać im posłuszeństwo

• Wymiary systemu politycznego (mające wpływ na legitymizacje)

  • Sprawność

    • Zdolność uporania się z problemami które stoją w każdym miejscu i czasie przed dowolną organizacją polityczną jak i z takimi które pojawiają się niespodziewanie

  • Skuteczność

    • Podjęte decyzje polityczne są wprowadzane w życie i prowadzą do pożądanych rezultatów

    • Nieskuteczność osłabia autorytet władzy państwowej i osłabia legitymizację

  • Silna legitymizacja –stała zwiększająca pozytywną ocenę sprawności i skuteczności

  • Ocena rządów nie musi zależeć od ich doraźnych osiągnięć

• Nieskuteczne użycie siły albo powstrzymanie się przed jej użyciem przesądza o utraceniu legitymizacji na rzecz przeciwników systemu

Opozycja: LOJALNA PÓLOJALNA I NIELOJALNA

• Do zmian w systemie dochodzi wówczas gdy pewien zespół instytucji politycznych traci legitymizację na rzecz innych instytucji. Następuje to w rezultacie działań mniej lub bardziej lojalnej opozycji która podważa system i usiłuje go zmienić

• Nie ma systemu w którym nie występowała by nielojalna opozycja

• Mniejszości nabierają znaczenia politycznego tylko w Momocie załamania się systemu

• OPOZYCJA NIELOJALNA

  • Partie ruchy organizacje odrzucające otwarcie system polityczny

  • Separatystyczne ruchy narodowe (próba utworzenia nowego lub przyłączenia do sąsiedniego państwa)

  • Pukanie do koszar

  • Do podejrzeń o nielojalność skłaniają próby ograniczenia swobód obywatelskich

  • Sposoby działania: ataki przeciwko systemowi, szkalowanie przeciwników, paraliżowanie prac parlamentu, popieranie partii antysystemowych, próba obalenia rządu bez szans na utworzenie koalicji

• OPOZYCJA LOJALNA

  • Umiar, względna kultura polityczna, unikanie jawnych nadużyć,

  • Cechy (typ idealny)

1. Walka o władze poprzez uczciwą konkurencję w wolnych wyborach – gotowość do odstąpienia władzy

2. Jasno i bez zastrzeżeń odrzucają użycie przemocy w celu zdobycia władzy

3. Nie zamierzają poza konstytucyjnymi metodami zabiegać o poparcie sił zbrojnych

4. Wyrzeka się retoryki przemocy

5. Zobowiązuje się brać udział w debacie publicznej w wyborach i stanowieniu ustaw bez formułowania dodatkowych warunków uznania ich za uczciwe i zgodne z demokracją

6. Gotowe wziąć na siebie pełną odpowiedzialność za rządzenie krajem lub tworzyć koalicję

7. Dopuszczają zawarcie sojuszu z konkurentami

8. Wyrzekają się tajnych kontaktów z nielojalną opozycją i nie chcą jej poparcia

9. Zdecydowane są poinformować władzę o spiskowych działaniach opozycji i sił zbrojnych zmierzających do obalenia władzy

10. Dążą do ograniczenia wpływów politycznych ośrodków nie podlegających demokratycznie wybranemu parlamentowi

• PUŁLOJALNA

  • Generalnie przestrzega zasad ale jest w stanie przymknąć oko i podjąć się współpracy z nielojalną

  • Oznaka niepełnej lojalności jest łatwość z jaką dane ugrupowanie inspiruje, broni przed sankcjami, usprawiedliwia i rozgrzesza postępowanie ugrupowań wykraczające poza ustalone reguły gry

  • Stosowanie wygodnego rozróżnienia na cel i środki

  • Jest jej bliżej do ekstremistów po swojej stronie niż do lojalistów po drugiej

• Demokracja zwłaszcza w trudnych latach jej dojrzewania nie może obyć się bez mechanizmów, które zapewniają opozycji znaczący udział w sprawowaniu władzy jeśli tylko przestrzega ona prawa

• Najlepiej wciąga się opozycję do struktur systemowych dając jej szansę na współtworzenie ustaw dzięki odpowiedniej reprezentacji w komisjach parlamentarnych

• Wprowadzając demokrację po epoce rządów autorytarnych jej założyciele otrzymują sposobność by kwestionować wiarygodność wielu grup społecznych zwłaszcza liderów opozycji którzy niegdyś współpracowali z upadłym systemem

• W demokracji zobowiązanie lojalności wobec systemu nie może działać w strecz

LEGITYMIZACJA JAKO WYZWANIE DLA DEMOKRATYCZNEGO PRZYWÓDZTWA

• Legitymizacja systemów demokratycznych opiera się na lojalności wobec państwa lub narodu

• Ostrożnie ze zmianą symboliki systemu: może zarówno dzielić jak i jednoczyć

• Trudność w zdefiniowaniu państwowych bądź etnicznych granic

PROCES UPADKU

• Bezradność władzy zwiększa szanse na zwycięstwo nielojalnej opozycji

• Niestabilność rządów – postrzegana jako powód i objawia kryzysu

• Pozostawione bez rozwiązania problemy strukturalne podważają sprawność a na dłuższą metę także legitymizację systemu choć rzadko bywają zdolne do spowodowania jej bezpośredniego upadku

  • Nagłe i zmieniające się warunki ekonomiczne

  • Klęska w wojnie

  • Wybuch społecznego niezadowolenia

• Kryzys staje się szczególnie poważny gdy porządku publicznego nie da się obronić z zachowaniem reguł demokracji

• Zagrożenie narasta gdy nielojalna opozycja jest w stanie mobilizować masy

• Do upadku demokracji ostatecznie przyczynia się stan wyjątkowy – zrywanie z normalnymi regułami postępowania

  • C Schmitt „ prawdziwym suwerenem jest ten podejmuje decyzje podczas stanu wyjątkowego”

PRZEMOC POLITYCZNA I JEJ ZNACZENIE

• Przemoc odgrywa zasadniczą rolę w procesie załamywania się demokracji. Akty przemocy osłabiają sprawność systemu odbierają mu legitymizację

  • Władza przestaje być sprawowana – miejsce dla ekstremistów

• Represyjne posunięcia rządu pociągają za sobą więcej ofiar niż wystąpienia jego przeciwników i właśnie ta dysproporcja przyczynia się do rozkręcania spirali przemocy

UTRATA MONOPOLU NA ZORGANIZOWANĄ PRZEMOC POLITYCZNĄ

• Gdy władze polityczne nie są w stanie same podjąć decyzji o użyciu przemocy lecz muszą w tym celu konsultować się z tymi którzy kontrolują siły zbrojne ich rząd zagraża wówczas utrata legitymizacji

• To samo zezwalanie na działalność zorganizowanych grupo o charakterze paramilitarnym

• Kolejnym problemem jest negacja przez liderów demokratycznych lojalności podlegających i sił zbrojnych , administracji

KRYZYS, DEMOKRATYCZNY SYSTEM WIELKOPARTYJNY ORAZ TWORZENIE RZĄDU

• Gdy siły broniące ustroju dem – niezdolne do rozwiązania problemów – stają wobec oporu nielojalnej opozycji i narastania przemocy – coraz trudniej tworzyć rządy i zawierać stabilne koalicje

• Dochodzi do dzielenia na frakcje i rozdrabniania partii politycznych, elektorat przesuwa się ku skrajnym biegunom

• W schyłkowej fazie systemu wiele dominujących sił politycznych rozważa zawarcie sojuszu z nielojalna opozycją wobec tego iż nie potrafi jej izolować ani stłumić

• Uniknięcie katastrofy możliwe albo przez zmianę ustroju albo reformę wewnątrz systemową

• Im więcej partii w chodzi w skład koalicji rządzącej w czasie kryzysu tym poważniejsze i bardziej zauważalne SA kryzysy

• Rezygnacja ze sparowania władzy by nie brać na siebie odpowiedzialności

• O dezintegracji sceny politycznej może świadczyć narastanie walki frakcyjnej wewnątrz poszczególnych partii, podziały

DEMOKRACJA TRACI AUTENTYCZNOŚĆ

• Konsekwencją rozpadu jedności wśród partit tworzących koalicję – skupienie się na sprawach technicznych, formalnoprawnych

• Wprowadzenie ekspertów i profesjonalnych biurokratów na eksponowane stanowiska polityczne

• Liderzy mogą wchodzić w skład koalicji zaś ich partie nie są zmuszone popierać ich inicjatyw

• Odpowiedzialność za sprawowanie władzy przekazuje się politykom drugorzędnym

• Zanika autentyczność instytucji demokratycznych

• Wzmacnia się wpływ głowy państwa

• Korpus oficerski ulega upolitycznieniu decyduje o tym czy poprzeć rząd obejmując w nim posady ministerialne podobnie jak zwykły to czynić partie polityczne

KRES DEMOKRACJI

• Palące i nierozwiązywalne problemy, żerowanie na nich przez opozycję usiłującą obalić ustrój, utracenie demokratycznego autentyzmu przez partie polityczne

• Załamanie się sprawności i skuteczności systemu a ostatecznie jego legitymizacji - wszystkie te czynniki razem wzięte wytwarzają atmosferę wzrastającego napięcia. Ludzie czują że musi się coś stać – upolitycznienie mas

• Polityka mobilizowanie przemocy, przypadkowa i zorganizowana przemoc, niektóre odłamy społeczeństwa są ją w stanie tolerować i usprawiedliwiać

• Wiara w istnienie tajnych spisków

• Liderzy polityczni skupiają się na przezwyciężaniu kryzysu odkładając na później zajęcie się problemami kraju

• Próba wzmocnienia władzy rządu – nadzwyczajne uprawnienia dla rządu

• Innym rozwiązaniem jest poszerzenie społecznej bazy ustrojowej przez kooptację niektórych odłamów nielojalnej opozycji lub kooptację przynajmniej niektórych jej liderów – reforma systemowa/ oddanie władzy

• Kolejne rozwiązanie nie powstrzymywanie polaryzacji – aż dojdzie do groźby wojny domowej

• Tam gdzie przywódcy demokratyczni utracili autorytet i zdolność rządzenia natomiast armia nie jest gotowa wystąpić jako siła przywracająca porządek – oddanie władzy

• Do pełnego sukcesu nielojalnej opozycji niezbędne jest wsparcie niektórych liderów i ugrupowań politycznych którzy dotąd nie byli z nią związani jak również neutralnych organów władzy państwowej.

POKŁOSIE KRESU DEMOKRACJI – możliwe scenariusze

1. Sprzeczne z konstytucją zastąpienie demokratycznie wybranego rządu przez grupę gotową do użycia siły

• Jej działania zgodne z mechanizmami stanu wyjątkowe]go i przez to legitymizowane

• Ustanowienie tymczasowego systemu władzy

• Przywrócenie demokracji planowane na dalszą przyszłość

1. Władzę przejmują niedemokratyczne struktury władzy

• Zapraszają do współpracy jakiś odłam poprzedniego systemu

• Oferta również doi pozycji nielojalnej

• Tylko ograniczone zmiany w głównych instytucjach państwa i strukturze społecznej

1. Powstanie autorytaryzmu

• Wykluczenie przedstawicieli poprzedniego systemu

• Nie powstają nowe instytucje

• Brak mobilizacji na rzecz nowej ekipy

1. Przejęcie władzy przez doskonale zorganizowana nielojalna opozycję

• Dysponuje masowym zapleczem społecznym

• Jej celem – stworzenie nowego porządku społecznego i politycznego

• Nie chce dzielić władzy z przedstawicielami starego systemu

1. Mimo osłabienia dotychczasowej ekipy rządzącej nikt nie jest w stanie na trwałe przejąć władzy

• Długotrwała wojna domowa

POWRÓT DO STABILNEJ DEMOKRACJI

• Powrót do demokracji to trudny proces polityczny. Wymaga rekonstrukcji sprawnośći legitymizacji i skuteczności

• Rekonstrukcję przeprowadza się często środkami których nie przewiduje konstytucja

  • Często ingerencja np. charyzmatycznego przywódcy

• Nowy system może mieć nielegalną genezę lecz później środkami demokratycznymi musi zabiegać o jej legitymizację

• W jakich warunkach rekonstrukcja staje się możliwa?

  • Obecność przywódcy

    • Posiada aprobatę obydwu stron

    • Zdecydowany położyć podwaliny pod nowe instytucje ustrojowe (demokratyczne)

  • Dotychczasowe przywództwo rezygnuje ze swojej pozycji (ułatwia przekazanie władzy)

  • Dotychczasowe przywództwo jest w stanie poświęcić się w imię ratowania demokracji

  • Pewien stopień zobojętnienia i bierności wśród milczącej większości społeczeństwa