1) Efekt zewnętrzny.

Występuje gdy produkcja lub konsumpcja oddziałuje bezpośrednio na kupującego/sprzedającego który nie kupuje/sprzedaje danego produktu i kiedy wpływ ten nie znajduje bezpośredniego odzwierciedlenia w cenach rynkowych.

Są to np. zanieczyszczenia/hałas – ich wspólna cechą jest to, iż 1 osoba powoduje koszty/korzyści odczuwalne przez innych a nie uwzględnione przez sprawcę. Problematyczne jest określenie wartości EZ i ich rekompensaty; gdyż:

• Występują one poza rynkiem

• Nie mają swojej ceny

EZ to efekt uboczny działalności podmiotów gospodarczych. Powoduje konsekwencje (pozytywne lub negatywne) dla szerszego grona odbiorców niezależnie od ich woli. Efekty mają charakter ekonomiczny a nie tylko finansowy.

EZ powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu mechanizmu rynkowego i jest jedną z przyczyn zawodności rynku.

EZ nie jest uwzględniony w kalkulacjach ekonomicznych. Może mieć charakter:

• Pozytywny – pszczoły psują kwiatki aby dać większe plony

• Negatywny – pszczoły brzęczą

Dąży się do wyeliminowania EZ!

2) Ocena ekonomiczna elementów środowiska = wartość środowiska.

Określenie lub oszacowanie ich za pomocą wielkości liczbowych bezwzględnych.

• Wartość środowiska – dla rzeczywistego, potencjalnego użytkownika wartość pozaużytkowa

• Metody oceny:

  • Analiza kosztów i korzyści

  • Metoda najmniejszych kosztów

  • Metody pośrednie

3) Optymalny poziom zanieczyszczeń.

Można realizować za pomocą:

• Ustalenia praw własności dóbr środowiskowych

• Ingerencji państwa

Gdy coś jest nie tak, to optymalny poziom emisji można osiągnąć za pomocą:

• Metod ilościowych

• Metod cenowych

Kiedy poziom emisji rośnie, rosną straty w środowisku. Wraz ze wzrostem nakładów na OŚ poziom emisji maleje.

Poziom nakładów na ochronę środowiska i strat w środowisku osiąg minimum przy pewnej emisji zanieczyszczeń określanej emisją optymalną. Odpowiada jej optymalny poziom: nakładów na ochronę środowiska. Nakłady wyższe lub niższe są ekonomicznie nieefektywne.

Z punktu widzenia ekonomii nie istnieje minimalny poziom zanieczyszczeń a optymalny. Mówimy o nim wtedy, gdy krańcowe korzyści społeczeństwa związane z redukcją emisji zanieczyszczenia zrównają się z krańcowymi kosztami tej redukcji.

4) Metody ekonomiczne zarządzania środowiskiem.

• Motywowanie podmiotów gospodarczych do oszczędnego korzystania z ograniczonych zasobów środowiska

• Eliminowanie z rynku produktów których użytkowanie lub wytworzenie może być szkodliwe dla środowiska

• Gromadzenie funduszy na przedsięwzięcia ochrony środowiska (chyba gdy przedsiębiorstwo przekroczy standardy to..)

• Kary, opłaty produktowe, kaucje, zbiórka opakowań, depozyt, umowy dobrowolne, handel emisjami.

5) Metody administracyjne zarządzania środowiskiem.

Działają bezpośrednio na podmiot gospodarczy, który działa na środowisko. Są to:

• Normy, przepisy, akty prawne, nakazy, zakazy itp. ustalają pewne standardy.

6) Umowy dobrowolne.

Ustalane między rządem a przemysłem, negocjują branże albo grupy. Zobowiązują się one do osiągnięcia danego celu środowiskowego w określonym czasie. W przypadku niewywiązania się rząd może nałożyć regulacje albo inne środki przymusu.

7) Handel emisjami.

Instrument polityki ekologicznej służący ograniczaniu emisji zanieczyszczeń.

Uprawnienia wydawane są na kilkuletni okres rozliczeniowy i są swego rodzaju wielkością dopuszczalnej emisji. Celem HE jest redukcja emisji zanieczyszczeń możliwie jak najniższym kosztem.

Są stosowane w PL, powstają na skutek inflacji.

8) BAT.

BAT – Best achieved technology – najbardziej zaawansowany i efektywny poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia działalności wskazujący na praktyczną możliwość zastosowania danych technik.

Te techniki to chyba: jeśli chodzi o instalację – jej projekt, wykonanie, eksploatacja oraz likwidacja.

Na podstawie BAT ustalane są limity emisyjne, które muszą uwzględniać:

• Charakterystykę techniczną instalacji

• Jej lokalizację

• Warunki techniczne.

Najlepsza dostępna technologia dająca się zastosować bez wysokich kosztów.

Dostępna technologia – taka którą możemy zastosować, nie jest za droga.

9) Koszty krańcowe.

Z punktu widzenia przedsiębiorstwa:

• Koszt jaki ponosi producent w związku ze zwiększeniem produkcji danego dobra o 1 sztukę. Stanowi on przyrost kosztów całkowitych związanych z produkcją dodatkowej jednostki dobra.

Z punktu widzenia konsumenta:

• Koszt jaki ponosi konsument w związku z nabyciem dodatkowej jednostki danego dobra. W praktyce konsument nabywa ja na rynku więc koszt każdej jednostki dobra jest dla konsumenta ceną dobra daną z rynku.

10) Analiza/Opis/Projekt.

• Analiza – co się stało

• Opis – dlaczego tak się stało

• Projekt – co zrobić?

Analiza.

• Ustalenie czy konflikt jest poważny (czy może istnieć?)

• Konflikt = norma <>stan faktyczny

• Czy należy już podejmować działanie (kiedy działamy?)

• Nie godzimy się na konflikt kiedy jest on zagrożeniem dla naszego: zdrowia, życia, statusu materialnego

Opis.

• Zbieranie zmiennych ostatecznych i zapisanie ich w formie planu (np. plan rozwoju), który pomoże nam działać.

• Zmienne ostateczne:

  • Pogorszenie stanu materialnego

  • Zagrożenie bioróżnorodności

  • Wartości niematerialne

  • Zasada zrównoważonego rozwoju

• Zadanie pytania: dlaczego tak się stało?

• Punkty widzenia:

  • Techniczny (fizyczny)

  • Społeczny (punkt widzenia tego kto wywołał konflikt)

Projekt.

• Ostatni etap, proces twórczy, podsumowanie rozwiązań które pojawiły się na poprzednich etapach.

• Zasady – znaleźć możliwie szybko rozwiązanie, zaangażowanie aktorów do znalezienia rozwiązania

• Techniki – „od dołu do góry” – zebranie wszystkich działań w celu realizacji działań wyższych.

• Analiza (przeliczenie aspektów innych niż finansowe na finansowe):

  • Jednokryterialna

  • Wielokryterialna

11) Trwały rozwój.

• Trwały rozwój – zrównoważony – ekorozwój.

• W art. 5 Konstytucji RP.

• Zaspokajanie potrzeb obecnego pokolenia nie ograniczając możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń.

• Zaspokajanie potrzeb w aspektach: ekologicznym (środowiskowym), ekonomicznym i społecznym nie zagrażając systemom naturalnym i sztucznym które decydują o dostarczaniu tych potrzeb.

• Trwały rozwój – tylko jeśli trwały we wszystkich 3 aspektach.

• Miarą TR jest kapitał. Kapitał dzielimy na:

  • Naturalny – to co wytworzyło środowisko

  • Sztuczny – to co wytworzył człowiek.

• Powinniśmy pozostawić po sobie tyle kapitału, ile otrzymaliśmy.

• Podejścia do kapitału:

  • Techno centryczne – coraz większe potrzeby, coraz większe zapotrzebowanie, coraz większe zużycie – kapitały są zmienne.

  • Ekocentryczne – należy reagować, kapitały nie są porównywale.

J.t. rozwój podnoszący jakość życia.

12) Zasady wynikające z zasady trwałego rozwoju.

a) zanieczyszczający płaci – poluter pays principle – jej założeniem jest racjonalne korzystanie ze środowiska a także zapobieganie zaburzeniom w handlu MD i inwestycjom.

• Aspekt szerszy – zanieczyszczający jest odpowiedzialny finansowo za wszystkie negatywne skutki, jakie wytworzy emitując zanieczyszczenia

• Aspekt węższy – zanieczyszczający jest zobowiązany do przestrzegania norm, przepisów dot. wielkości emisji

PPP – nie jest zasadą sprawiedliwości, nie jest zas. Odpowiedzialności, nie jest formą podatku. Jest zasadą efektywności.

b) zanieczyszczający płacą – kiedy nie ma możliwości ustalenia winnego zanieczyszczeń, konkretnego sprawcy. (opłata za emisję, np. producenci opon)

c) użytkownik płaci – użytkownicy płacą za funkcjonowanie urządzeń samooczyszczających (np. OŚ), także producenci odpadów medycznych – muszą je sami unieszkodliwiać (chyba)

d) poszkodowany płaci – zasada odpowiedzialności zbiorowej, ofiara płaci, poszkodowany płaci zanieczyszczającemu aby ten nie zanieczyszczał. Tak naprawdę nie ważne kto płaci, ważny jest cel. (Np. opłata za wycięcie drzewa, zanieczyszczenia trans graniczne, Bałtyk itp.)

e) przezorności – w przypadku wystąpienia niekorzystnych zjawisk o nieodwracalnych dla środowiska skutkach brak pełnych podstaw naukowych nie powinien powodować odsuwania w czasie efektywnych kosztowo metod zapobiegania degradacji środowiska. Zasada ta powinna być szeroko stosowana przez państwa w miarę ich możliwości.

f) społecznego ekoobiegu – należy oddzielić obieg produktów wytworzonych przez środowisko od tych wytworzonych przez człowieka.

Powinno się redukować, zamykać strumienie wewnątrz społeczeństwa.

+ powody ograniczenia….

g) zasada BAT.

13)Powody ograniczeń pozyskiwanego materiału.

• Pozyskiwaniu materiału może towarzyszyć powstanie materiałów niebezpiecznych, szkodliwych

• Pozyskiwany materiał sam może być szkodliwy

• Pozyskiwany materiał może być rzadki

• Pozyskiwany materiał może zanieczyszczać środowiska

• Unieszkodliwianie pozyskanego materiału może być uciążliwe.

14)Hierarchia postępowania z odpadami.

a) zapobieganie – wszystkie zabiegi zanim produkt stanie się odpadem, np. wydłużenie jego żywotności, usunięcie substancji szkodliwych itp.

b) minimalizacjia - w sensie objętościowym i przygotowanie do powtórnego uzycia.

c) powtórne użycie

d) recycling lub inna forma odzysku – rec przetworzenie odpadu na produkt do ponownego użytku;
odzysk energii – pozytywne wykorzystanie odpadów

e) unieszkodliwianie – np. kompostowanie lub spalanie – ale wtedy kiedy jest to ekonomicznie uzasadnione/opłacalne.

15) Metody zarządzania środowiskiem.

• Ekonomiczne

• Normy, zakazy (czyli administracyjne chyba)

• Zachęty:

  • Znaki jakości

  • Prawo do informacji

16) Dobro publiczne.

Dobro, z którego korzystać mogą wszyscy, wszyscy płacą ale korzyść czerpie pojedyncza jednostka.

17) Prawo Daly’ego.

Dotyczy maksymalnego zysku jednostkowego dla zasobów odnawialnych.

• Wydobywca ogranicza wydobycie tak, aby zysk jednostkowy był maksymalny, a nie całkowite wydobycie dawało maksimum.

• Powinniśmy wycinać tyle drzew, ile las może odrodzić, wprowadzać tyle zanieczyszczeń, ile wynosi zdolność asymilacyjna środowiska.

• Powinniśmy wykorzystywać zasoby odnawialne w takim tempie, w jakim powstają ich substytuty.

• Aby maksymalizować zysk w kierunku max. Efektywności należy uzyskać max zysk jednostkowy.

• Metody postępowania:

  • Skoncentrować i zatrzymać (np. składowiska)

  • Przytrzymać i rozłożyć (OŚ)

  • Rozpuścić i rozprzestrzenić (kominy spaliny)

18) Zielony produkt.

Uwzględnia kapitał naturalny, uwzględnia zniszczenie środowiska naturalnego, jego zczerpanie.

• Wskaźniki ekonomiczne takie jak PKB nie uwzględniają kapitału naturalnego, tutaj kapitał jest traktowany jako całość, nie wiadomo ile jest wart kapitał naturalny.

19) Metody analizy zasobów naturalnych.

• Analiza kosztów i korzyści (CBA) – pozwala wybrać politykę na podstawie kwantyfikacji kosztów, które z niej wynikają.

• Analiza kosztów i efektywności (MCA) – pozwala wybrać politykę pozwalającą na minimalizację kosztów.

• Analiza wielokryterialna (CEA) – wykorzystuje metody programowania komputerowego do wyboru projektów.

• Analiza ryzyka i korzyści (RBA) – pozwala ocenić korzyści z dawnej polityki w powiązaniu z towarzyszącym jej ryzykiem.

• Analiza decyzyjna (DA) – pozwala analizować krok po kroku konsekwencje decyzji w warunkach niepewności.

• Analiza obciążenia efektami środowiskowymi (EIA) – pozwala szczegółowo określić efekty przedsięwzięc.

20) Wykres redukcji emisji o Δx.

21) Wykres optymalnej emisji.

22) Koszty/technologia.

Przerywana – koszty całkowite

Schodki – koszty krańcowe

23) Wykres z kolosa.

1. Koszty (krańcowe)

2. Emisja

3. Opłaty (tyle płaci podatku)

4. Tyle płaci za redukcje emisji

5. W tym przedziale nie opłaca się redukować emisji

6. Krzywa krańcowych kosztów redukcji

7. Wysokość opłat za korzystanie ze środowiska.

24) Wykres ze stałymi podatkami.

t- podatek

Sumaryczne korzyści z norm ekonomicznych i standardów.

25)Wykres z literkami.

• MAC1 do MAC2 – dzięki postępowi technicznemu

• Firma opiera się na normach – emituje tyle samo ale płaci mniej. Płaciła A+B, płaci A

• Postęp tech. Się zwiększył, więc P1 do P2 (chyba)

• Emituje mniej

• Mając normy – zawsze osiągniemy taką emisje jaką chcemy

• Mając narzędzia ekonomiczne – nie zawsze osiągniemy to co chcemy

26) Wykres z tym kto co płaci.

27) NAJPOPULARNIEJSZE METODY WYCENY ŚRODOWISKA

• Analiza Kosztów i Korzyści (AKK)

• Metoda Minimalizacji Kosztów (MMK)

• Metody pośrednie:

  • Metoda kosztów podróży

  • Metoda kosztów choroby

  • Metoda cen hedonicznych

  • Metoda płac hedonicznych

  • Metoda kapitału ludzkiego

  • Metoda deklarowanych preferencji

  • Metoda wyceny warunkowej

  • Metoda efektów produkcyjnych

  • Metoda nakładów prewencyjnych i kosztów restytucji

  • Metoda opierająca się na funkcji produkcji zdrowia

  • Metoda oparta na funkcji produkcji gospodarstwa domowego

  • Analiza następstw ekonomicznych

  • Analiza energetyczna

ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI (AKK)

• ang. Cost-Benefit Analysis – CBA

• Stosowana tam, gdzie korzyści są wymierne w sensie ekonomicznym.

• Prosta w użyciu – nie wymaga stosowania wielu założeń.

• Wymagane jest zwracanie szczególnej uwagi na problemy ryzyka, niepewności, równowagi oraz dystrybucji.

• Kryterium najbardziej obiektywne (efektywność przedsięwzięcia netto) powinno być wspomagane innymi (efektywnością projektu inwestycyjnego, stosunkiem dochodów do kosztów).

• Ważne jest zachowanie różnorodności wskaźników.

METODA MINIMALIZACJI KOSZTÓW (MMK)

• ang. Cost-Effectiveness Analysis - CEA

• Stosowana tam, gdzie korzyści są niewymierne w sensie ekonomicznym.

• Kryterium decyzyjne MMK pozwala na wybranie takiej opcji, która zapewnia osiągnięcie danego celu przy najniższych kosztach. Do kosztów można zaliczyć również utracone walory środowiska.

• Trudność – definiowanie celów przedsięwzięcia i określenie sposobów ich osiągnięcia.

METODY POŚREDNIE

• Oparte na podstawie obserwowalnych, determinowalnych przez rynek cen dóbr i usług rynkowych.

• Zakłada się, że istnieje konkretny związek między popytem na dobro rynkowe a podażą dobra środowiskowego.

• Wartość dobra nierynkowego otrzymuje się przez zebranie informacji o tym, jak zmienia się popyt na dobro rynkowe przy zmianach dostępności dóbr lub usług środowiska.

METODA KOSZTÓW PODRÓŻY

• ang. Travel Cost Method – TCM

• Wartość określona przez czas i poniesione koszty w celu dotarcia do miejsc atrakcyjnych pod względem przyrodniczym.

  • Obszary turystyczne, działalności rekreacyjnej – kempingi, żeglarstwo, pływalnie, obserwacja dzikiej przyrody.

  • Parki narodowe.

  • Rezerwaty.

METODA KOSZTÓW CHOROBY

• ang. Cost Of Illness Method – COIM

• Wartość określona redukcją skutków zdrowotnych wywołanych zanieczyszczeniem środowiska.

  • Wycena korzyści ekonomicznych wynikających z poprawy zdrowia.

  • Ocena zmian w prywatnych i publicznych wydatkach na opiekę zdrowotną i wartość utraconej produkcji.

• Funkcja dawka – skutek: odnosi utratę zdrowia lub życia do poziomu zanieczyszczenia środowiska.

METODA CEN HEDONICZNYCH

• ang. Hedonic Price Method – HPM

• Wartość korzyści uzyskiwanych dzięki usługom środowiska, poprzez cenę wpływu tych usług na ceny związanymi z nimi dóbr i usług rynkowych.

  • Wpływ czystego powietrza lub poziomu hałasu na wartość nieruchomości.

METODA PŁAC HEDONICZNYCH

• Wartość walorów środowiska wyznaczona na podstawie różnic płac na rynku pracy, jakie pojawiają się ze względu na różnice jakości środowiska w różnych miejscowościach.

  • Programy mające na celu redukcję umieralności wśród ludzi, na których wpływ może mieć zanieczyszczenie środowiska.

  • Obliczanie płac dla pracowników pracujących w warunkach wyższego ryzyka.

METODA KAPITAŁU LUDZKIEGO

• ang. Wage Risk Method – WRM

• Przedmiotem analizy są straty w zarobkach uwarunkowane czynnikami środowiskowymi oraz związane z nimi koszty leczenia i opieki zdrowotnej.

  • Wycena skutków działalności przemysłowej, złych warunków sanitarnych, niebezpiecznych i niezdrowych warunków pracy oraz skażenia wody i zanieczyszczeń powietrza.

METODA DEKLAROWANYCH PREFERENCJI

• Wartość określona przez stosunek ludzi do zmian zachodzących w środowisku, badana na podstawie gotowości płacenia za korzyści środowiska oraz gotowość akceptacji pewnej sumy, stanowiącej rekompensatę strat w jakości środowiska.

  • Większość przypadków związanych z zagrożeniem środowiska lub wyceną projektowanych działań dotyczących polepszenia jego stanu oraz zmian dotyczących walorów estetyczno-psychologicznych środowiska, szczególnie w sytuacji braku danych rynkowych.

METODA WYCENY WARUNKOWEJ

• ang. Contingent Valuation Method – CVM

• Podstawą wyceny jest określenie, poprzez odpowiednie badania ankietowe, jakie kwoty ludzie gotowi są zapłacić za dostęp do walorów środowiska lub też otrzymać jako rekompensatę za utratę możliwości korzystania ze środowiska.

  • Metoda szeroko stosowana przy ocenie skutków erozji gleb, hałasu, zanieczyszczenia wody i powietrza, jak również przy określaniu wartości istnienia gatunków lub habitatów.

METODA EFEKTÓW PRODUKCYJNYCH

• Metoda badająca zależności przyczynowo-skutkowe w działalności człowieka. Jest bezpośrednio związana z określaniem efektów zewnętrznych.

  • Wszędzie tam, gdzie oddziaływanie jednych podmiotów gospodarczych wpływa na inne, a nie jest to uwzględnione w bezpośrednich rozliczeniach, mamy do czynienia z kosztami zewnętrznymi.

  • Metoda ta jest przydatna także wtedy, gdy efekty zewnętrzne uderzają bezpośrednio w sprawcę.

  • Metoda stosowana do badania skutków takich zmian w środowisku jak erozja gleb, deforestacja, pustynnienie, niszczenie raf koralowych i obszarów podmokłych.

METODA NAKŁADÓW PREWENCYJNYCH I KOSZTÓW RESTYTUCJI

• Wartość środowiska jest określana na podstawie wysokości kwot, które ludzie gotowi są zapłacić w celu powstrzymania degradacji lub przywrócenia stanu środowiska, istniejącego przed pojawieniem się zniszczeń.

  • Metoda szczególnie użyteczna tam, gdzie związane z danym procesem efekty fizyczne są dobrze zbadane oraz gdy istnieje możliwość zapobiegania lub odtwarzania, szeroko stosowana przy określaniu skutków erozji gleb, zamulenia, hałasu, zanieczyszczenia wody i powietrza oraz niszczenia obszarów podmokłych.

METODA OPIERAJĄCA SIĘ NA FUNKCJI PRODUKCJI ZDROWIA

• ang. Health Production Function Method – HPFM

• Wartość oparta na badaniu zachowania gospodarstwa domowego pod kątem pragnienia poprawy poziomu dobrobytu, głównie przez polepszenie stanu zdrowia.

  • Obliczenie długości trwania statystycznego życia.