Dominika Dziadkiewicz semestr I gr. B Technik usług kosmetycznych

Pielęgnacja klientów ze stopą cukrzycową w gabinecie kosmetycznym i w domu

Zaburzenia w cukrzycy prowadzą do zmian w skórze i innego odbierania bodźców zewnętrznych. Wszelkie zabiegi pielęgnacyjne muszą być wykonywane bardzo ostrożnie. 

Pielęgnacja kończyn dolnych polega na ich myciu, zmiękczaniu naskórka, stosowaniu środków pielęgnacyjnych, uzupełnieniem tych podstawowych zabiegów higienicznych jest pedicure.  W gabinecie kosmetycznym podczas wykonywania tego zabiegu możemy spotkać się z dolegliwościami typu brodawki, modzele, nagniotki. Są to schorzenia uciążliwe, z którymi trudno walczyć, jednakże są widoczne i można je rozpoznać podczas pierwszego wywiadu. Niezmiernie większy problem stanowi stopa cukrzycowa,  występuje ona u prawie 30% osób chorych na cukrzycę, około 5% diabetyków traci stopę ze względu na zaniedbanie swojej choroby. 

Stopa cukrzycowa jest to zespół objawów klinicznych związanych ze zmianami stóp u osób chorych na cukrzycę, jest to przewlekłe powikłanie obejmujące tkanki miękkie, a w szczególnych przypadkach również kości. Powikłanie to występuje z powodu uszkodzenia układu nerwowego, zaburzeń ukrwienia oraz podatności na infekcje bakteryjne. Nie leczony zespół stopy cukrzycowej w skrajnych przypadkach może doprowadzić do amputacji nóg.

 Długotrwała, źle lub słabo kontrolowana - by nie rzec zaniedbana - cukrzyca jest ważnym czynnikiem ryzyka miażdżycy naczyń krwionośnych, najczęściej kończyn dolnych, gdzie może być ona przyczyna ich częściowego lub całkowitego zamknięcia i, w konsekwencji, obumarcia tkanek (gangreny) - najgroźniejszego z powikłań tzw. stopy cukrzycowej.

Objawy miażdżycy występują u chorych na cukrzyce 5-10 razy częściej niż u osób bez cukrzycy. Ponadto zmiany miażdżycowe pojawiają sie u cukrzyków znacznie wcześniej, jak również są bardziej nasilone oraz rozsiane (tętnice szyjne, wieńcowe, podobojczykowe lub nerkowe).

Leczenie martwicy i owrzodzeń spowodowanych niedokrwieniem w przypadku zespołu stopy cukrzycowej (ZSC) jest bardzo trudne, czego dowodem jest znaczny odsetek dużych amputacji kończyn dolnych.

Miażdżycowym zmianom naczyniowym w stopie cukrzycowej często towarzyszy neuropatia cukrzycowa, w której mogą być uszkodzone włókna nerwowe czuciowe, ruchowe i autonomiczne - zmiany w tętniczkach i naczyniach włosowatych, czyli tzw. mikroangiopatia cukrzycowa - uszkodzenia małych naczyń krwionośnych.

W wyniku upośledzenia czucia bólu i temperatury chorzy z cukrzycowa neuropatia czuciowa tracą zdolność odczuwania zmian temperatury, uwierania źle dopasowanych butów i innych urazów, co przyczynia sie do powstawania owrzodzeń, martwicy i zakażenia stopy.

Upośledzenie czynności nerwów ruchowych i ograniczenie ruchomości stawów może prowadzić do deformacji stóp i powstania nowych miejsc nacisku, co dodatkowo narażą stopy na rozwój zmian troficznych, takich jak cienka skóra, zanik tkanki podskórnej, utrata owłosienia, pogrubienie paznokci na skutek wolniejszego wzrostu.

W następstwie zaburzeń dochodzi do miejscowej utraty pocenia, w wyniku czego skóra jest sucha, oraz do zwiększenia przecieku tętniczo-żylnego. Stad tez chorzy ze źle kontrolowaną cukrzycą są bardziej podatni na zakażenia.

W przypadku cukrzycowej kwasicy ketonowej - ostrego i niebezpiecznego powikłania cukrzycy, będącego rezultatem pomyłki we wstrzyknięciach insuliny, braku zgody na leczenie insulina lub zakażenia - wzrost bakterii jest niewystarczająco hamowany przez kwas mlekowy. Ponadto z powodu glikacji białka u chorych na cukrzyce dochodzi do osłabienia wydolności układu immunologicznego (odpornościowego).

Objawy stopu cukrzycowej:

• skóra na stopach jest cienka, łuszczy się, jest sucha

• niedokrwienie stóp, skóra jest sinawa

• skóra pozbawiona jest owłosienia

• paznokcie są zdeformowane

• powstają uszkodzenia skóry, otarcia, zranienia, pęknięcia skóry, zrogowacenia

• następuje zaburzone odczuwanie bólu

• nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne

• problemy z gojeniem się skóry

 Zespół stopy cukrzycowej: Najczęstsze objawy

Jednym z najczęstszych objawów stopy cukrzycowej jest ból, który może być wywołany przez niedokrwienie, martwice tkanek i (lub) neuropatie niedokrwienna.

Ból niedokrwienny

Ból niedokrwienny najczęściej pojawia sie w nocy, ale może wystąpić o każdej porze dnia po przyjęciu przez chorego pozycji leżącej. Lokalizuje sie w dystalnej (dolnej) części stopy albo w pobliżu owrzodzenia niedokrwiennego lub martwiczo zmienionego palca (palucha). Ból często jest tak silny, ze budzi chorego w nocy i zmusza do pocierania stopy, wstania lub chodzenia.

Częściową ulgę przynosi opuszczenie kończyny i ogrzanie; zimno i uniesienie kończyny nasilają ból. Często chory śpi z noga zwisająca z łóżka lub na siedząco w fotelu. W następstwie tego dochodzi do obrzęku stopy, który dodatkowo nasila niedokrwienie i ból. W ciężkich przypadkach sen jest niemożliwy, gdyż ból staje sie bardzo silny zaraz po położeniu sie do łóżka. Często ból ustępuje wyłącznie po zastosowaniu silnych środków znieczulających - analgetyków nieopioidowych w dużych dawkach lub opioidów (morfiny).

Nierzadko silny ból poprzedza wystąpienie owrzodzeń niedokrwiennych lub martwicy. Może dojść do przykurczu w stawach kolanowym i skokowym. W czasie powstawania owrzodzenia chorzy odczuwają niekiedy krótkotrwale, przejściowe zmniejszenie natężenia bólu, który jakiś czas później ponownie sie nasila, gdy rozwinie sie miejscowe zapalenie lub zakażenie.

Gdy dojdzie do martwicy, natężenie bólu się zwiększą, a po całkowitym obumarciu tkanek ból słabnie lub całkowicie zanika. Istotne znaczenie ma stopień objęcia zmianami niedokrwiennymi obwodowych nerwów czuciowych.

Ból neuropatyczny
Spoczynkowemu (stałemu) bólowi niedokrwiennemu często towarzyszy ból wywołany neuropatia cukrzycowa.

Tkanka nerwowa to jedna z najwrażliwszych tkanek organizmu człowieka. W sytuacji narastającego poziomu glukozy we krwi (wysokiej glikemii: dwukrotny pomiar na czczo przekracza 126 mg/dl/7,0 mmol/l) u pacjentów zachodzą w nerwach powolne zmiany przyczyniające sie początkowo do obrzęku i zaburzeń czynności nerwów, a następnie do ich degeneracji.

W przypadku neuropatii cukrzycowej dochodzi do uszkodzenia obwodowego lub autonomicznego układu nerwowego. Zmiany te powstają z szybkością zależną od stopnia wyrównania metabolicznego (poziomów glikemii, zaburzeń gospodarki lipidowej, nadwagi), czasu trwania tych zaburzeń, oraz współistnienia innych późnych powikłań.

Do najczęstszych objawów uszkodzenia nerwów obwodowych należą: pieczenie, drętwienie, mrowienie, szarpanie, palenie, kurcze mięśni, bóle mięśni, uczucie ściskania, gniecenia oraz osłabienia, potem może wystąpić niedoczulica, a następnie całkowite znieczulenie w obrębie uszkodzonych nerwów.

Silny, ostry, przeszywający ból często pojawia sie w nocy, trwa od kilku minut do kilku godzin, ale miedzy jego napadami utrzymuje sie ciągły, rozlany ból. Jego lokalizacja nie zawsze odpowiada anatomicznym obszarom zaopatrzenia poszczególnych nerwów i zazwyczaj ma największe natężenie w dystalnej (dolnej) części kończyny.

Z powodu neuropatii cukrzycowej chorzy nie tolerują jakiegokolwiek nacisku na kończynę. Zaczyna występować zjawisko nadwrażliwości dotykowej, czyli tak zwanej allodynii, kiedy delikatne dotkniecie, np. do prześcieradła, czy też przykrycie kołdrą powoduje wystąpienie bólu; również odkrycie kończyny nasila ból wskutek oziębienia.

Uszkodzenie, najczęściej początkowo, objawia sie w obrębie najdłuższych nerwów, czyli nerwów obwodowych zaopatrujących kończyny dolne, obejmując stopy (jak skarpetki), następnie podudzia, może jednak obejmować także kończyny górne i tu dolegliwości najczęściej dotyczą dłoni.

U chorych mogą wystąpić tez duże zaburzenia czucia temperatury. W trakcie napadów mogą oni odczuwać intensywne zimno, po którym nagle przychodzi uczucie trudnego do zniesienia gorąca.

Objawami uszkodzenia nerwów autonomicznych zawiadujących układem krążenia są częstoskurcz spoczynkowy, upośledzona odpowiedź układu na wysiłek fizyczny, spadki ciśnienia tętniczego po pionizacji, nabyta wada serca, bezbólowe zawały serca. W obrębie przewodu pokarmowego może występować dysfunkcja zaburzeń czynności przełyku, poprzez brak skurczów żołądka i pęcherzyka żółciowego, biegunki, oraz zaparcia.

Jednymi z bardzo dokuczliwych objawów uszkodzenia autonomicznego układu nerwowego są zaburzenia potliwości, z niedoborem potu na kończynach i nadmierna potliwością tułowia, czasem ze zlewnymi potami występującymi np. po spożyciu posiłku.

Równie przykre i dokuczliwe są objawy ze strony układu moczowo-płciowego, czyli zaburzenia czynności i czucia wypełnienia pęcherza moczowego, nawracające infekcje dróg moczowych, zaburzenia wydzielania śluzu w pochwie u kobiet, itp.

Utrata włosów na grzbiecie stopy oraz pogrubienie paznokci
Innym stosunkowo częstym objawem ciężkiego niedokrwienia jest utrata włosów na grzbiecie stopy i palców oraz pogrubienie paznokci na skutek zwolnienia ich wzrostu.

Zanik skory i jej przydatków
W bardziej zaawansowanych przypadkach dochodzi do zaniku skóry i jej przydatków. Zanika tkanka podskórna, co nadaje skórze połyskliwy wygląd. Skóra pokryta jest łuskami, a stopa sprawia wrażenie "samych kości". Obraz taki może być zamaskowany przez obrzęk w następstwie opuszczania kończyny w nocy.

W ciężkim, długotrwałym niedokrwieniu skóra jest na ogól bardzo blada lub sinawa, a po opuszczeniu kończyny ulega zaczerwienieniu. W tych przypadkach najlżejszy miejscowy ucisk czy uniesienie kończyny powoduje, ze skóra blednie i przybiera trupi kolor. Palce stóp po opuszczeniu kończyny staja sie żywoczerwone, a po uciśnięciu i zwolnieniu ucisku szybko wypełniają sie krwią. Miejscowa bladość lub sinica zazwyczaj poprzedza powstanie owrzodzenia lub martwicy.

Owrzodzenia
Przyczyna części owrzodzeń od początku jest niedokrwienie, pozostałe zaś początkowo maja inna etiologie - z powodu urazu, niewydolnością żylnej - lub są owrzodzeniami troficznymi (odleżynami), nie mogą sie jednak zagoić, gdyż kończyna jest niedokrwiona, czyli przewlekle niedotleniona i niedożywiona.

Owrzodzenia tętnicze typowo powstają na końcach palców, piecie. Występują także na wewnętrznych, zwróconych do siebie powierzchniach palców. Nierzadko obecność owrzodzenia na jednym palcu pociąga za sobą powstanie owrzodzenia na stykającej sie z nim powierzchni sąsiedniego palca. Takie owrzodzenia są często zakażone i wywołują wstępujące zapalenia tkanki podskórnej i naczyń chłonnych (limfatycznych).

Owrzodzenia tętnicze typowo maja nieregularne brzegi i blade dno, chyba ze są powikłane zapaleniem lub zakażeniem, co sie wiąże z tworzeniem wysięku i ropnej wydzieliny. Na powierzchni owrzodzenia może powstać strup, co powoduje zmniejszenie natężenia bólu.

Statystycznie biorąc, w 85 procentach amputacji związanych z cukrzyca odjecie kończyny dolnej jest poprzedzone powstaniem owrzodzenia stopy.

Gangrena (Martwica, zgorzel*)
Martwica, oznaczająca obecność martwej tkanki suchej lub wilgotnej, jest najczęściej wynikiem infekcji (martwica wilgotna) bądź okluzji naczyń (martwica sucha). U chorych na cukrzyce częściej występuje martwica wilgotna, będąca wynikiem septycznego (bakteryjnego) zapalenia naczyń połączonego z ciężkim zakażeniem tkanek.

Martwica zazwyczaj obejmuje palce, a w ciężkich przypadkach dystalna część przodostopia. Każdy, nawet niewielki uraz, na przykład przy obcinaniu paznokci, a także ucisk (np. buta) lub miejscowe przegrzanie, może wywołać powstanie owrzodzenia, które następnie przechodzi w martwice.

Pierwszymi objawami martwicy jest nasilenie bólu oraz zmiana zabarwienia skóry w kierunku koloru szaroczarnego. Przy makroangiopatii (poważnych zmianach w ścianach dużych naczyń krwionośnych) i niedokrwieniu kończyny może dochodzić do powstania martwicy suchej. Tkanki martwicze - jeśli nie ulegną zakażeniu - wykazują tendencje do obkurczania sie i strupieszczenia, mumifikacji (łac. mumificatio). Niekiedy dochodzi do samoistnej amputacji.

Temperatura skóry jest obniżona, a w ostrych przypadkach można dotykiem ustalić granice, gdzie temperatura skóry nagle spada, wskazując na zmianę przepływu krwi. Czasami wyczuwa sie ocieplenie skóry wokół miejsc objętych stanem zapalnym lub infekcja.

Zgorzel, oznaczająca ciągłą martwice skóry i położonych głębiej tkanek (mięśnie, kości), wskazuje na nieodwracalność zmian. Kiedy nie można wygoić rany, konieczna jest amputacja. Późne powikłania naczyniowe na tle cukrzycowym są nie tylko przyczyna inwalidztwa, lecz skracają także życie chorych na cukrzyce.

Trzy typy stopy cukrzycowej:

• neuropatyczna stopa cukrzycowa - konsekwencja uszkodzenia obwodowego układu nerwowego. Osoba z tym typem stopy cukrzycowej nie jest w stanie rozpoznać temperatury, nie rozpoznaje dotyku, może pojawiać się charakterystyczne uczucie palenia i pieczenia stopy, drętwienie placów u stóp

• choroba niedokrwienna stopy - wywołana jest miażdżycą tętnic, skóra jest niedożywiona. Początkowo niedokrwienie może objawiać się bólami stóp.

• neuropatyczna-niedokrwienna stopa cukrzycowa - łączy w sobie dwa poprzednie typy, chory ma owrzodzenia, pęknięcia na stopie, jednak nie czuje bólu.

 Różnicowanie stopy neuropatycznej i naczyniowej (niedokrwiennej)

Osoba z cukrzyca raz w roku powinna mieć zbadane stopy. Badanie najlepiej przeprowadzić według następującego schematu:

1. Ocena objawów neuropatii: zanik czucia wibracji, dotyku, bólu, obecność parestezji, uczucia pieczenia stóp itp.

2. Ocena objawów niedokrwienia kończyn dolnych: chromanie przestankowe, bóle spoczynkowe, tętno na tętnicach kończyn dolnych;

3. Oglądanie kończyn dolnych, stóp, palców: owrzodzenia, zgorzel, modzele, palce młotkowate, artropatia Charcota;

4. Oglądanie paznokci;

5. Poszukiwanie objawów infekcji stopy, zapalenia kości;

6. Ocena obuwia.

	Stopa neuropatyczna	Stopa naczyniowa (niedokrwienna)
Wywiad chorobowy	Wysoka glikemia, polineuropatia, zaburzenia czucia w podeszwie, szczególnie w nocy, drętwienie	Nikotynizm, choroba wieńcowa, chromanie przestankowe, hiperlipidemia
Oglądanie	Stopa różowa, obrzęknięta, hiperkeratoza naskórka, deformacja kości i mięśni	Skóra atroficzna, sina
Obmacywanie	Skóra ciepła i sucha, dobrze wyczuwalne tętno	Skóra chłodna, brak tętna na grzbiecie stopy
Bolesność	Ruchowa (-), spoczynkowa (+/-)	Ruchowa (++), spoczynkowa (+++)
Zaburzenia czucia	Powierzchownego (+), wibracji (+)	Powierzchownego (-), wibracji (-)
Lokalizacja zmian	Miejsca narażone na ucisk	Miejsca niedokrwione, grzbiet stopy
Powikłania	Bezbolesne owrzodzenia, modzele, martwica palców, artropatia Charcota, obrzęk neuropatyczny	Bolesne owrzodzenia, zgorzel, ból spoczynkowy (stały)
Struktura kości	Uszkodzona	Prawidłowa

Wszystkie osoby chore na cukrzycę są informowane o tym, aby podczas wizyty u stomatologa, kosmetyczki, czy fryzjerki informować o chorobie, jednakże w  momencie gdy odwiedzi nas nowa klientka powinnyśmy przeprowadzić wywiad, w którym kluczowe pytanie będzie się odnosiło do tego czy nie jest chora na cukrzycę. Jeżeli uzyskamy odpowiedź twierdzącą nasza praca podczas wykonywania pedicure będzie wyglądać trochę inaczej. W przypadku zabiegu pedicure u diabetyka zaleca się pracę frezarką, która posiada odpowiednie końcówki, umożliwiają one bezinwazyjne wykonanie zabiegu. Praca z wykorzystaniem nożyków, skalpelów jest odradzana, jeżeli będziemy wykonywać pracę przy użyciu ciążek , pilników musimy zachować ogromną ostrożność.

 

Zabieg pedicure przy stopie cukrzycowej:

• Zanim przystąpimy do zabiegu musimy pamiętać o zdjęciu biżuterii (pierścionki, bransoletki), aby zapobiec uszkodzeniu naskórka

• Dokładnie obejrzyj skórę stopy, zwróć uwagę na miejsca gdzie jest najbardziej delikatna wręcz papierowa, zwróć uwagę czy nie ma na niej ranek, pęcherzyków

• Woda do namoczenia stóp powinna być letnia (poniżej 37 stopni), należy unikać niskich i wysokich temperatur. Temperaturę wody należy zmierzyć termometrem ponieważ klientka ze stopą cukrzycową ma zaburzone odczuwanie bólu i nie będzie w stanie stwierdzić czy woda nie jest za gorąca Ten etap wstępny powinien ograniczyć się do obmycia nóg. Zbyt długie moczenie stóp jest przeciwwskazaniem ponieważ powoduje macerację skóry

• Podczas obmywania należy pamiętać o poprawnym kierunku wykonywanych ruchów , do serca (od stopy do kolana). Jako środka zmiękczającego powinnyśmy użyć szare mydło

• Po obmyciu należy osuszyć stopy, a szczególną uwagę zwrócić na przestrzenie między palcami

• Podczas piłowania paznokci powinnyśmy obrać jeden kierunek, aby nie doprowadzić do uszkodzenia płytki paznokciowej

• Paznokcie obcinamy prosto, lekko podpiłowujemy brzegi, aby nie drażniły skóry w ten sposób zapobiegniemy wrastaniu paznokcia

• Paznokcie nie powinny być ścięte zbyt krótko, aby mogły chronić opuszkę palców

• Podczas wycinania skórek, powinniśmy usunąć tylko te odstające, które mogłyby ulec ewentualnemu naderwaniu

• Nie należy przekłuwać pęcherzy na stopie

• Nie można stosować preparatów chemicznych, ani plastrów na modzele, nagniotki.

• Do usuwania zrogowaciałego naskórka powinnyśmy użyć pumeks lub niemetalową tarkę

• Uzupełnieniem pedicure powinien być masaż, mogą to być kółeczka, zginanie. Osoba chora na cukrzycę powinna wykonywać ćwiczenia stóp kilkakrotnie w ciągu dnia

• Elementem wykończeniowym będzie nawilżenie skóry jednakże przestrzenie między palcowe należy przyspać pudrem, najlepiej, jeżeli będzie to puder przeciwgrzybiczny, ponieważ u osób cierpiących na cukrzycę znacznie częściej występuje grzybica

 

Oględziny stopy podczas pedicure: zwróć uwagę na zabarwienie skóry, ciepłotę skóry, zwróć uwagę jak wygląda część podporowa stopy (paluch, piąty palec, pięta), czy na stopie są modzele, nagniotki,  czy na stopie są nadżerki, owrzodzenia, rozpadliny.

Jeżeli zauważysz na nodze zmiany zakaźne, pęknięcia, trudno gojące się rany, których nie czuje pacjent, pedicure może być wykonany dopiero po wyleczeniu stopy.

 Jeżeli pomimo twojego wysiłku i uwagi dojdzie do skaleczenia, choćby niewielkiego należy przestrzegać pewnych zasad:

• umyć nogę pod bieżącą wodą

• przemyć ranę wodą utlenioną

• zabieg przemywania wodą utlenioną powtórzyć co najmniej dwa razy podczas 24 godzin

• ranę należy obłożyć jałowym opatrunkiem i obwinąć bandażem (nie elastycznym)

• nie należy stosować plastrów z opatrunkiem ponieważ możemy doprowadzić do powstanie kolejnej rany podczas ściągania opatrunku.

• stale kontrolować temperaturę ciała

• skontaktować się z lekarzem klientki

Stopy u chorych na cukrzycę, czyli jak zapobiegać stopie cukrzycowej

U diabetyków dochodzi do uszkodzenia naczyń i nerwów w nogach. Stopy są mniej wrażliwe na dotyk, ucisk, ból, temperaturę, skóra jest sucha. Zaburzenia powodują większą skłonność do grzybicy i infekcji bakteryjnych; złe czucie i osłabiona bariera obronna mogą mieć fatalne następstwa, a brak kontroli może doprowadzić do powstania tzw. stopy cukrzycowej, grożącej amputacją kończyny.

Najważniejsze środki ostrożności

1. Nie chodzić boso, nawet w domu! Stopy diabetyka mają obniżony próg bólowy, który normalnie sygnalizuje drobne okaleczenia.

2. Nosić dobrze dopasowane obuwie z miękkiej skóry, skarpety, pończochy z materiałów naturalnych (bawełna, wełna).Chory może nie czuć, że buty są ciasne, a skarpeta pofałdowana.

3. Kontrolować, czy w butach i skarpetkach nie ma kamyków lub innych „ciał obcych”.

4. Jeżeli jest to możliwe, buty codziennie zmieniać, pozwalając jednej parze przez dzień „odpocząć”. Zapobiega to szerzeniu się grzybicy stóp.

Co należy robić codziennie

1. Codziennie dokładnie oglądać stopy. Jeżeli chory nie może robić tego sam, powinien poprosić kogoś o pomoc. Najmniejsze zmiany trzeba zgłaszać lekarzowi rodzinnemu i pokazywać mu stopy przy każdej wizycie.

2. Całe ciało codziennie myć pod prysznicem. Temperaturę wody ustawiać termostatem i sprawdzać w zgięciu łokciowym. Prysznic kończyć polewaniem stóp i podudzi zimną wodą. To wzmacnia i uodparnia skórę, dobrze wpływa na naczynia żylne nóg.

3. Nie stosować w domu kąpieli samych stóp. Skóra chorego nie pozwala na właściwą ocenę temperatury. Zbyt gorąca woda może spowodować oparzenia. Jeżeli chcemy koniecznie „wymoczyć” nogi trzeba mierzyć temperaturę wody. Wskazana - nie wyższa niż 30-35°C. Czas kąpieli - nie dłuższy, niż 3 minuty.

4. Dokładnie suszyć stopy. Szczególną uwagę zwracać na przestrzenie między palcami. W razie stwierdzenia grzybicy konieczne jest stosowanie raz dziennie maści przeciw grzybiczej. Profilaktycznie stopy dwa razy dziennie masować wcierając np. piankę Allpresan. Sucha i łuszcząca się skóra sprzyja tworzeniu grzybicy, redukuje i tak słabe odczuwanie bólu.

5. Nie skracać paznokci nożyczkami, używać do tego celu pilniczka; nie zaokrąglać boków – grozi to wrastaniem paznokcia.

6. Zgrubiały naskórek usuwać pumeksem. W przypadku szybkiego rogowacenia korzystać z pomocy specjalisty do spraw pielęgnacji stóp.

7. W przypadku zimnych stóp, nie rozgrzewać ich za pomocą kąpieli ani poduszki elektrycznej. Istnieje groźba oparzenia. Stopy lepiej masować i gimnastykować.

8. Diabetycy często mają na nogach żylaki. Przy konieczności noszenia rajstop przeciwżylakowych palce muszą oni odkrywać, a stopy jeszcze częściej kontrolować.

9. O każdym nawet małym odchyleniu szybko informować lekarza. Lepiej zrobić to o jeden raz za dużo i usłyszeć, że wszystko jest w porządku niż doprowadzić do powstania stopy cukrzycowej.

Jak pielęgnować paznokcie u stóp u chorego na cukrzycę?

Płytka paznokciowa normalnie jest zaokrąglona. Paznokieć rośnie w łożysku, płytka jest systematycznie wypychana do przodu. Przy zaburzeniach krążenia rośnie wolniej, co daje szanse grzybom zasiedlenia się w miękkim i cienkim paznokciu. Szczególny problem to wrastanie kantów, nadmiernie i niewłaściwie skracanych. Wrastanie jest bardzo bolesne i może doprowadzić do powstania zaplenia. W zaawansowanej neuropatii cukrzycowej może przebiegać bezboleśnie i być za późno diagnozowane. Diabetycy, mający problem z wrastającymi paznokciami, muszą zwracać uwagę na zmiękczanie okolic przypaznokciowych i korzystać z fachowej pomocy. U chorych na cukrzycę nie należy przeprowadzać żadnych zabiegów operacyjnych przy płytce paznokciowej. Również zrywanie paznokci jest dzisiaj – także u osób zdrowych – zupełnie nie na czasie.

Samokontrola i profilaktyka:

• wykrycie i zwalczanie czynników ryzyka

• regularna, codzienna obserwacja stóp:

1. oglądanie podeszwy stóp w lusterku lub przy pomocy drugiej osoby

2. jeśli stwierdzone jest zaburzenie czucia – stopy oglądamy rano, wieczorem i po każdym spacerze

3. każde otarcie czy zadrapanie zdezynfekuj i zaopatrz opatrunkiem (gazik + bandaż; NIE plaster) oraz skonsultuj z lekarzem

• prawidłowa pielęgnacja stóp i paznokci:

1. woda do mycia stóp nie może być wyższa od 37°C

2. czas mycia stóp nie powinien przekraczać 5 minut

3. należy stosować łagodne mydło, miękką gąbkę (po umyciu stóp należy ją wypłukać i wysuszyć)

4. kierunek mycia – od palców do góry; okrężnymi ruchami

5. po umyciu dokładnie osuszyć stopy miękkim ręcznikiem, uwzględniając przestrzenie między palcami

6. stosowanie kremów / maści zaleconych przez lekarza / pielęgniarkę (nie smaruje się przestrzeni między palcami, owrzodzeń i zranień)

7. przy nadmiernej wilgotności stóp można stosować zasypki zapobiegające grzybicy

8. nie wolno przekłuwać samemu pęcherzy, stosować preparatów na odciski ani naklejać plastra bezpośrednio na skórę

9. paznokcie obcinać po myciu (są wtedy miękkie)

10. do obcinania paznokci trzeba używać nożyczek o zaokrąglonych końcach lub pilnika

11. trzymać się jednego kierunku obcinania / piłowania 

12. paznokcie należy obcinać „na prosto”

13. wrastające paznokcie zaopatruje lekarz

14. w przypadku zaburzeń wzroku, do obcinania paznokci konieczna będzie pomoc drugiej osoby

Zasady pielęgnacji stóp dla osób z cukrzycą:

	codziennie przed kąpielą oglądaj swoje stopy w celu wykrycia uszkodzeń (w razie trudności posłuż się lustrem lub poproś o pomoc najbliższych), myj stopy w letniej, bieżącej wodzie (37°C) z mydłem, przed myciem zmierz temperaturę wody za pomocą termometru.
	dbaj o to, aby twoje stopy były zawsze czyste i suche, szczególnie przestrzenie między palcami,
	do pielęgnacji stóp nie używaj żadnych ostrych przyborów, urządzeń elektrycznych ani środków chemicznych, do skracania paznokci używaj tylko pilnika, stwardniałą skórę i nagniotki usuwaj tylko przy użyciu pumeksu,
	jeśli skóra jest zbyt sucha - używaj kremu nawilżającego, a jeśli nadmiernie wilgotna - pudru do stóp, nie używaj drażniących kremów, ani środków usuwających nagniotki,
	codziennie zmieniaj skarpetki (powinny być bawełniane lub wełniane), rajstopy lub pończochy,   nigdy nie chodź boso (zwłaszcza na plaży), nigdy nie zakładaj butów na gołe stopy - zawsze noś skarpetki, do ogrzania stóp nie używaj termoforu ani poduszki elektrycznej, zamiast tego zakładaj ciepłe skarpety,
	za każdym razem przed włożeniem butów na nogi sprawdzaj wewnętrzną wyściółkę butów wkładając do nich rękę,  noś tylko miękkie, wygodne i dobrze dopasowane do stopy obuwie.

• wybór indywidualnie dopasowanego lub specjalnego (ortopedycznego) obuwia:

1. stosować wkładki ortopedyczne

2. nie wolno nosić butów na gołe stopy

3. zakładać miękkie, bawełniane lub wełniane skarpety bezuciskowe 

4. przed założeniem butów należy sprawdzić czy nic w nich nie ma (piasek, kamienie, nierówności)

• zapobieganie urazom:

1. nie wolno chodzić boso (klapki i sandały przeciwwskazane)

2. nie wolno ogrzewać stóp termoforem, grzejnikiem czy poduszką elektryczną

• trzeba wzmacniać swoje mięśnie poprzez aktywność fizyczną

Ćwiczenia nóg dla osób z cukrzycą:

Wszystkie ćwiczenia powtarzaj 10-20 razy.

Ćwiczenie na schodach. Spróbuj przejść jedną kondygnację schodów idąc tylko na palcach.
Ćwiczenie na krześle: trzymając ręce złożone na piersiach, usiądź na krześle i wstań 20 razy.
Napinanie mięśni łydek: oprzyj się dłońmi o ścianę, trzymając stopy nieco do tyłu, pięty przyciśnięte do podłoża. Zegnij ręce 10 razy utrzymując wyprostowane plecy i nogi. Ćwiczenie zapobiega skurczom nóg.
Ćwiczenie palców: trzymając się oparcia krzesła opuszczaj się i podnoś na palcach stojąc w miejscu.
Wymachy nóg: stań z jedną nogą nieco uniesioną, na przykład na książce. Trzymając się krzesła lub stołu wymachuj drugą nogą tam i z powrotem 10 razy. Potem zmień nogę i powtórz ćwiczenie.
Wymachy stóp: usiądź na podłodze i oprzyj się plecami o twardą powierzchnię np. ścianę. Potrząsaj stopami aż do momentu, gdy poczujesz iż są rozluźnione i ciepłe.

• niezbędne jest wyzbycie się nikotynizmu, gdyż palenie uszkadza naczynia krwionośne

• wczesne zgłaszanie lekarzowi zmian skórnych na stopie

Brak profilaktyki i nie przestrzeganie zasad higieny i pielęgnacji stóp świadczą o braku odpowiedzialności. Zainfekowane zranienia, otarcia czy owrzodzenia mogą stać się przyczyną groźnych powikłań, co w efekcie może się skończyć amputacją pewnych partii kończyny dolnej.

Na czym polega leczenie zespołu stopy cukrzycowej?

Leczenie polega na obniżeniu poziomu cukru we krwi oraz jeżeli to konieczne zaprzestaniu palenia papierosów. Bardzo ważna jest odpowiednia pielęgnacja stóp oraz odpowiedni dobór ćwiczeń nóg, jak i całego ciała.

Pamiętaj:

• licznym powikłaniom dotyczącym stóp i konieczności ich leczenia szpitalnego można skutecznie zapobiegać,

• dbaj o jak najlepszą kontrolę Twojej cukrzycy,

• regularnie, każdego roku poproś o zbadanie stóp w celu jak najwcześniejszego wykrycia najdrobniejszych zaburzeń,

• nie pal papierosów.    

Bądź ostrożny!  

• jeśli korzystasz z usług pedicure, powiedz że masz cukrzycę,

• aby upewnić się, czy twoje buty są dostatecznie długie i szerokie, używaj specjalnie przygotowanego kawałka tektury. W tym celu obrysuj kształt twoich stóp na tekturce; wytnij je i wkładaj do butów, które zamierzasz kupić lub założyć po raz pierwszy,

• jeśli tylko zauważysz jakieś niepokojące zmiany na stopie, natychmiast zwróć się do lekarza i ogranicz chodzenie,

• zapytaj Twojego lekarza lub pielęgniarkę o możliwość uczęszczania do Poradni Stopy Cukrzycowej lub o wszelką inną pomoc, jakiej mogą Ci udzielić.