Sposoby ujmowania kredytu bankowego:
a .formalno-prawne ujęcie kredytu –Wg tego ujęcia kredyt to świadczenie
określonej kwoty pieniężnej na rzecz kredytobiorcy z obowiązkiem jej zwrotu w określonym terminie i zapłatą procentu jako ceny kredytu.
Następstwem tak rozumianego kredytu jest powstanie wierzytelności u kredytodawcy i odpowiadającej jej kwotowo zobowiązania u
kredytobiorcy. Bank więc niejako pośredniczy w przekazywaniu potrzebującym podmiotom gospodarczym środków
pieniężnych czasowo nie wykorzystywanych przez inne podmioty. Od tego ujęcia nie mamy do czynienia z tworzeniem nowych środków
pieniężnych, lecz z podziałem środków już istniejących (tzw. redystrybucja kredytowa). Bank ogranicza się do pośredniczenia pomiędzy
kredytobiorcami, a tymi którzy lokują pieniądze w banku (deponenci/depozytariusze)
b .ekonomiczne ujęcie kredytu – wg tego ujęcia istotą kredytu bankowego jest pomnażanie siły nabywczej kredytobiorcy. Bank udzielając kredytu nie dzieli dochodów i środków już istniejących, lecz tworzy nowe dochody i nowe środki pieniężne. Kreowany przez kredyt pieniądz wpływa do kanałów obiegu (powiększa obieg pieniężny) i zaczyna nadal krążyć już samodzielnie.
Co kształtuje dotychczasową siłę nabywczą podmiotu kredytowego?Ekonomiczne ujęcie kredytu
Pojęcie ekonomiczne z którą funkcją się łączy?Z funkcją dochodową kredytu bankowego
Funkcja dochodowa kredytu bankowego:
Funkcje kredytu bankowego (Emisyjna, Dochodowa, Rozdzielcza)
1.Emisyjna
*oznacza, że każde udzielanie kredytu tworzy pieniądz (powoduje wzrost obiegu pieniężnego) , a każda spłata kredytu jest równoznaczna z likwidacją pieniądza (wycofaniem pieniądza z obiegu)
*pełni ją każdy kredyt rozumiany jako techniczny instrument przekształcania wartości z postaci towarowej w pieniężną (każdy kredyt pełni funkcję emisyjną)
2.Dochodowa:
*występując w tej funkcji , kredyt udzielony kredytobiorcy, tworzy przejściowy, kredytowy, dochód pieniężny,
*przejściowy tzn. do czasu uzyskania przez kredytobiorcę należnych mu dochodów pieniężnych z przyszłej sprzedaży dóbr lub świadczonych usług (kredyt w tej funkcji finansuje nieplanowane zapasy)
*dotyczy ona zatem kredytów obrotowych , które finalizują bieżącą działalność podmiotu (w tym zapasy) i zatem trafia ona do pośrednich odbiorców produktu społecznego.
Funkcja ta jest związana z ekonomicznym ujęciem kredytu bankowego (kredyt przejściowy , zapewnia pewne środki)
Funkcję dochodową pełnią kredyty obrotowe (te które finansują bieżącą działalność podmiotu), zaś funkcję emisyjną wszystkie kredyty. W tej funkcji kredyt nie trafia ani do konsumenta ani do inwestora.
3.Rozdzielcza:
*występując w tej funkcji kredyt , stanowi nadzwyczajny dochód pieniężny,
*funkcja ta, związana jest z kredytami, powodującymi przesuwanie wytworzonych towarów do ich ostatecznych odbiorców,
*funkcja ta, umożliwia realizację całego wytworzonego produktu społecznego - mimo tworzonych oszczędności przez
ostatecznych odbiorców,
*spełniają je zatem kredyty konsumpcyjne i inwestycyjne.
Źródła kreacji pieniądza
1.emisja budżetowa (skarbowa) – polega na emitowaniu przez Skarb Państwa papierów wartościowych (skarbowych) takich jak: weksle skarbowe, obligacje skarbowe, i oferowaniu ich zakupu społeczeństwu w celu ograniczenia bądź pokrywania deficytu budżetowego. Pożyczkobiorcą czyli emitentem jest Skarb Państwa, natomiast pożyczkodawcami są nabywający te papiery
weksle skarbowe – emitowane są na wysokie kwoty (nominały), stąd nabywają je głównie podmioty gospodarcze, instytucje, banki handlowe
obligacje skarbowe – emitowane są o niższych nominałach, stąd ich zakupem zainteresowane być mogą osoby fizyczne
2.nadwyżka eksportu nad importem – czyli dodatnie saldo; sprzedaż towaru zagranicznemu odbiorcy powiększa obieg pieniądza krajowego. W
przeciwieństwie do tego zapłata przez importera krajowego za towar importowany z zagranicy oznacza likwidację (wycofanie z obiegu) pieniądza krajowego. Efekt jest więc taki sam, jak przy spłacie kredytu.
3. kredyt bankowy – czyli kredytowa kreacja pieniądza; polega na wprowadzaniu dodatkowego pieniądza do obiegu i może nastąpić w różnych
momentach reprodukcji:
- w produkcji, przy kredytowaniu produkcji w toku
- w zbycie, przy kredytowaniu wyrobów gotowych
- w obrocie towarowym, przy kredytowaniu hurtu, a także działalności eksploatacyjnej i inwestycyjnej
Zalety kredytowej kreacji pieniądza:
1. znika niebezpieczeństwo hamowania działalności gospodarczej na skutek braku środków pieniężnych
2. pojawia się możliwość dostosowania podaży pieniądza do realnej wielkości poszczególnych składników realnej podaży
3. kredyt jest skutecznym środkiem przeciwdziałania ujemnym skutkom tworzących się oszczędności pieniężnych (mówi o tym rozdzielcza
funkcja kredytu)
Wady kredytowej kreacji pieniądza:
1. istnieje niebezpieczeństwo nadmiernego kredytowania w stosunku do wzrostu realnych elementów produktu społecznego (zagadnienie to
wiąże się z tzw. Ekonomiczną granicą akcji kredytowej prowadzoną przez BC)
2. istnieje niebezpieczeństwo kredytowania przedsięwzięć gospodarczych niedostatecznie efektywnych.
W jaki sposób jest pokrywany deficyt budżetowy?
Wyższe podatki (po to by obsłużyć dług publiczny, który narósł z powodu kumulowania się deficytów), płacenie więcej za wszystkie kupowane towary i usługi (jeśli wzrasta inflacja), podwyższanie rynkowych stóp procentowych i zmuszając prywatnych inwestorów do rezygnacji z ich planów inwestycyjnych, poprzez emisję budżetową (skarbową)
Emisja budżetowa: patrz punkt 5 !
Pożyczkobiorca- osoba lub instytucja biorąca pożyczkę
Pożyczkodawca- osoba lub instytucja udzielająca pożyczki
Środki z emisji powiększają dochody- TAK
Instrumenty Banku Centralnego i ich wykorzystywanie
Stopa rezerw obowiązkowych – banki komercyjne mają obowiązek utrzymywania minimalnych rezerw gotówkowych ustalonych przez bank centralny. Gdy zasób gotówki spadnie poniżej wymaganego poziomu, wymusza to na bankach natychmiastowe pożyczenie brakującej kwoty - przeważnie od banku centralnego
Operacje otwartego rynku – wpływają na wielkość bazy monetarnej pod wpływem zakupu bądź sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny na otwartym rynku. Można je podzielić na: podstawowe, dostrajające i strukturalne
Stopa dyskontowa – jest to stopa procentowa po jakiej bank centralny udziela pożyczek bankom komercyjnym
Na czym polegają operacje otwartego rynku?
Operacje dokonywane przez bank centralny na rynku pieniężnym, polegające na sprzedaży i zakupie papierów wartościowych (głównie weksli skarbowych).
Bank Centralny wykorzystuje je dla regulowania podaży pieniądza (ich zadaniem jest zwiększenie lub zmniejszenie rezerw banków handlowych).
Granice akcji kredytowej
a) Granica ekonomiczna - wyznaczona jest przez konieczność zachowania równowagi ekonomiczno-finansowej gospodarki narodowej. Oznacza to, że ilość pieniądza wprowadzonego do obiegu powinna być skorelowana z przyrostem takich agregatów makroekonomicznych, jak dochód narodowy, czy produkcja globalna. Związana jest ona z bankiem centralnym, który jest
odpowiedzialny za politykę pieniężną.
b) Granice techniczne akcji kredytowej - określa możliwości kredytowe banków handlowych (tzw. akcję kredytową), które wyznaczone są wielkością zgromadzonych depozytów (płatnych za każde zadanie, wkładów terminowych, od wszystkich: os.fizycznych i prawnych). Istnieje możliwość zmiany granicy technicznej Może to być zwiększenie lub zmniejszenie akcji kredytowej. Celem tym jest wykorzystanie przez BC instrumentów będące w jego gestii, a do nich należą: ( stopa rezerw
obowiązkowych, operacje otwartego rynku, kredyt refinansowany).
* Stopa rezerw obowiązkowych- banki handlowe muszą utrzymywać pewną niezbędną rezerwę gotówki, jak również mogą utrzymywać rezerwy nadobowiązkowe.
Stopa dowiązuje wszystkie banki. Jest ustalana na tym samym poziomie w odniesieniu do wszystkich rodzajów depozytów (taka sama dla wkładów a’vista- płatne na każde żądanie wkłady terminowe oraz walutowe) obecnie wynosi 3,0 %.
Interpretacja stopy rezerw obowiązkowych:
Podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych, ogranicza możliwości kredytowe banków handlowych. Natomiast obniżenie stopy rezerw obowiązkowych zwiększa możliwości kredytowe banku handlowego.
* Kredyt refinansowy- refinansowanie banku polega na udzieleniu kredytów przez bank centralny pozostałym bankom które wten sposób mogą upłynnić swoje aktywa. Podstawowe formy refinansowania to:
-kredyt pod zastaw papierów wartościowych (tzw. Kredyt lombardowy ) udzielany zazwyczaj w niższej kwocie aniżeli wynosi
przedmiot zastawy.
-redyskonto weksli zdyskontowanych poprzedziło przez banki handlowe. W przypadku redyskonta, jako sposobu refinansowania
B.H., nazwa jest o wekslach handlowych czyli występujących w obrocie gospodarczym.
Co to są depozyty?
inwestycja finansowa, powierzeniu środków finansowych bankowi. W zamian za ulokowane depozyty pieniężne banki płacą deponentom odsetki, zależne głównie od czasu depozytu i stóp procentowych na rynku. Oprocentowanie może być stałe albo zmienne. Banki uzyskują w zamian prawo do dysponowania powierzonymi im środkami pieniężnymi, udzielając na ich podstawie kredytów lub je inwestując. Depozyty stanowią podstawowe źródło finansowania działalności kredytowej prowadzonej przez banki.
Depozyty mogą mieć także formę rzeczową, np. papiery wartościowe, biżuteria, kruszce szlachetne, numizmaty, dokumenty. Są one przechowywane w skarbcu bankowym za określoną opłatą.
Rola banku w formalno- prawnym ujęciu kredytu bankowego
Bank więc niejako pośredniczy w przekazywaniu potrzebującym podmiotom gospodarczym środków pieniężnych czasowo nie wykorzystywanych przez inne podmioty. Bank ogranicza się do pośredniczenia pomiędzy
kredytobiorcami, a tymi którzy lokują pieniądze w banku (deponenci/depozytariusze)
Klient instytucjonalny
osoby prawne,
jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej o ile mają zdolność prawną,
osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,
osoby fizyczne osiągające dochody z najmu lub dzierżawy,
inne osoby fizyczne, w szczególności reprezentujące ciała społeczne i wykonujące wolne zawody,
Klient detaliczny
Zgodnie z Ustawą Klienci detaliczni to wszyscy klienci, którzy nie należą do grupy Klientów profesjonalnych lub Uprawnionych kontrahentów.
Jak się nazywają podmioty, które składają wolne środki do banku? – Odp- deponenci/ depozytariusze
Oszczędności są nazywane środkami wolnymi, dlaczego?
Depozytariusze- terminem tym określa się osobę fizyczną lub prawną, która przyjmuje depozyt. Depozytem może być w formie rzeczowej lub pieniężnej. W przypadku lokat terminowych depozytariuszem jest bank.
Segmenty rynku pieniężnego
W ramach rynku pieniężnego wyróżnia się 4 jego segmenty:
1.rynek międzybankowy – to rynek na którym banki dysponujące chwilowo wolnymi nadwyżkami środków płynnych pożyczają je innym bankom
nie mającym ich na okres od 24 godzin do 1 roku
2.rynek weksli skarbowych – weksle skarbowe powinny być emitowane dla zachowania równowagi kasowej w budżecie, a nie wówczas, gdy istnieje deficyt budżetowy (tak uczy teoria finansów); jednak w praktyce emitowane są w czasie deficytu w budżecie, a sprzedawane są z dyskontem i wykupywane po cenie nominalnej (państwo zainteresowane jest, aby dyskonto było jak najniższe, czyli aby jak najniższa była kwota długu)
3.rynek bonów komercyjnych (papierów handlowych) – papiery komercyjne są emitowane przez przedsiębiorstwa o uznanej, dobrej kondycji
finansowej (to papiery dłużne, które nie są emitowane przez państwo); ich emisja jest dla przedsiębiorstw źródłem uzyskania przychodów
pieniężnych na krótkie okresy (3 lub 6 miesięcy) i stanowi alternatywę w stosunku do bankowych kredytów krótkoterminowych.
4.rynek zbywalnych certyfikatów depozytowych – to papiery emitowane przez banki handlowe, ale za wyraźną zgodą BC. Pierwsze zostały
wyemitowane w 1961 r. w USA. W swej istocie podobne są do wkładów terminowych, ale jednak zbywalne certyfikaty depozytowe
charakteryzują się większą płynnością, tzn że w każdej chwili można je sprzedać na rynku wtórnym. Oprocentowanie zbywalnych certyfikatów depozytowych kształtuje się na poziomie oprocentowania obligacji.
Operacje usługi banku handlowego
1. bierne - wszelkie operacje, w których bank handlowy występuje w charakterze dłużnika swych klientów i w rezultacie który gromadzi środki
pieniężne potrzebne do prowadzenia działalności kredytowej, traktuje się jak operacje pasywne (bierne), znajdujące swoje odzwierciedlenie po
stronie pasywów bilansu.
2. czynne (pośredniczące) - wszelkie operacje, w których bank występuje w charakterze wierzyciela swoich klientów i w rezultacie, który
wykorzystuje nagromadzone fundusze w formie udzielanych kredytów, traktuje się jako operacje aktywne czyli czynne, znajdujące swoje
odzwierciedlenie po stronie aktywów bilansu.
3. operacje pośredniczące polegające na:
- prowadzeniu rachunków bankowych
- pośrednictwie banku w przepływie środków pieniężnych pomiędzy różnymi klientami tego samego bądź różnych banków. Aktywa banku: kasa i operacje z bankiem centralnym, operacje z bankami (lokaty), operacje z klientami (kredyty, pożyczki, inne należności), instrumenty finansowe (akcje, dłużne PW, wycena instrumentów pochodnych), finansowy majątek trwały (akcje, dłużne PW powyżej jednego roku), pozostały majątek trwały, pozostałe aktywa
Pasywa banku: operacje z bankiem centralnym, operacje z bankami/klientami (depozyty), dłużne instrumenty wyemitowane przez bank i zobowiązania z tytułu instrumentów finansowych, pozostałe zobowiązania (w tym pożyczki podporządkowane), kapitały własne (w tym wynik finansowy)
Funkcje Banku Centralnego i operacje pasywne (25), bilans Banku Centralnego (50)
Funkcje i zadania BC
1. funkcja emisyjna - polega na wykonywaniu przez BC wyłącznych uprawnień wprowadzania do obiegu pieniądza gotówkowego (bilety NBP +
bilon). Emitowany pieniądz w ramach funkcji emisyjnej jest to:
- prawny środek płatniczy
- ostateczny środek zapłaty
2. "bank banków"
- BC zapewnia w określonych granicach refinansowanie kredytów udzielonych przez banki handlowe (redyskonto weksli zdyskontowanych przez
bank handlowy)
- prowadzi rachunki banków handlowych, na których te utrzymują swoje rezerwy pieniężne
3. bank państwa - Banki Centralne prowadzą wszystkie rachunki rządowe; przeprowadzają zlecone im operacje finansowe w kraju i poza nim, w
szczególności zaś:
a) inicjują tzw. operacje otwartego rynku (skup/sprzedaż obligacji i weksli skarbowych)
b) administrują długiem publicznym
4. zarządzanie rezerwami walutowymi (dewizowymi) kraju - funkcja ta polega na:
- udzielaniu i zaciąganiu kredytów zagranicznych
- udzielaniu i przyjmowaniu poręczeń i gwarancji w obrotach za granicą
- udzielaniu zezwoleń dewizowych i dokonywaniu kontroli dewizowej (w myśl przepisów prawa dewizowego)
- udzielaniu zezwoleń na działalność kantorową
- organizowaniu współpracy z bankami zagranicznymi
- podejmowaniu interwencji na krajowym rynku dewizowym z wykorzystaniem centralnych rezerw dewizowych
5. nadzór bankowy - Banki Centralne pełnią nadzór bankowy nad systemem bankowym i instytucjami kredytowymi. Celem nadzoru
bankowego jest:
a) zapewnienie bezpieczeństwa wkładcom
b) zapewnienie zgodności działania banków z prawem bankowym
Funkcja ta realizowana jest poprzez obserwację, kontrolę i koordynację wykorzystania środków pieniężnych przez banki handlowe.
3
Banki centralne są instytucjami o charakterze publicznym (czyli nie są nastawione na zysk). Na ogół są własnością państwa lub państwo ma
przeważającą część kapitału akcyjnego.
Funkcja rozdzielcza (patrz pkt 4)
Obecna struktura systemu bankowego
Szczebel I
NBP
NBP jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej
Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP
Do zadań NBP należy także:
organizowanie rozliczeń pieniężnych,
prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,
prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami,
prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,
regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,
kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,
opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa,
wykonywanie innych zadań określonych ustawami.
NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej (BANK EMISYJNY).Szczebel II
Polskie banki komercyjne i banki spółdzielcze
Oddziały banków zagranicznych
podlegają wpisowi do rejestru handlowego
stosuje się do nich przepisy prawa polskiego (art.40 PB)
Przedstawicielstwa banków zagranicznych w Polsce (nie mogą wykonywać czynności bankowych)
Instytucje parabankowe
spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (rozwinięcie w odrębnym wykładzie)
pośrednictwo pożyczkowe
kantory walutowe
przedsiębiorstwa pożyczkowe
Nadzór bankowy
Instytucje okołobankowe: KIR, BFG, ZBP, BIK, TELBANK, Pol-Card, itd.
Baza monetarna- jest to suma gotówki w obiegu i rezerw banków komercyjnych na rachunkach w BC, zasób pieniądza wielkiej mocy oznaczony symbolem M0. To także jeden z agregatów pieniężnych.
Rynek międzybankowy– to rynek na którym banki dysponujące chwilowo wolnymi nadwyżkami środków płynnych pożyczają je innym bankom nie mającym ich na okres od 24 godzin do 1 roku
Istota kredytu w Rachunku bieżącym
wiąże się z powstaniem debetu w rachunku bieżącym kredytobiorcy; korzystać z niego mogą
tylko podmioty posiadające w banku udzielającym kredytu – rachunek bieżący. Charakter kredytu w rachunku bieżącym:
1)kredyt płatniczy (kasowy, przejściowy)
2)kredyt otwarty
Ad1.KREDYT PŁATNICZY- udzielany jest w związku z przejściowym brakiem na rachunku środków pieniężnych do pokrycia bieżących płatności. Poprzez udzielenie tego kredytu bankowego daje kredytobiorcy upoważnienie do pobrania z rachunku bieżącego kwoty przekraczającej pokrycie na tym rachunku. Kredyt ten wywołuje przejściowe powstanie na rachunku bieżącym saldo debetowe, które powinno być zlikwidowane w ciągu kilku dni z bieżących wpływów. Jest kredytem krótkoterminowym udzielanym tzw. stałym klientom banku.
Stały klient - (z punktu widzenia banku) to:
- co najmniej od roku posiada rachunek bieżący w danym banku,
- sytuacja finansowa tego podmiotu, oceny, której dokonuje bank poprzez sprawozdanie finansowe, nie budzi wątpliwości.
Przejście zadłużenie się w rachunku bieżącym umożliwia przed:
- utrzymanie płynności,
- terminowe regulowanie zobowiązań.
W umowie o ten kredyt bank ustala górny pułap zadłużenia i często maksymalny okres ciągłego występowania zadłużenia
powstałego w takiej formie. Bank udzielając kredytu kasowego narażony jest na wyższe ryzyko, gdyż kredyt ten może być użyty
na pokrycie strat.
Ad 2) Kredyt otwarty - poprzez udzielenie kredytu otwartego, bank daje kredytobiorcy :
- upoważnienie do spowodowania salda debetowego na jego rachunku bieżącym
- bank przyjmuje na siebie zobowiązanie do zapłaty wszystkich dokumentów płatniczych, na których bank jest wskazany jako
domicyliant (czyli osoba, w której dokument jest płatny), choćby na koncie kredytobiorcy nie było żadnego pokrycia. Jest
kredytem krótkoterminowym odnawialnym.
Kredyt nieodnawialny - to kredyt, gdy każdą wpłatę dokonano w ciężar rachunku powoduje zmniejszenie limitu kredytowego do
wysokości której kredytobiorca może się zadłużyć.
Kredyt odnawialny - gdy każda spłata całości lub części kredytu powoduje, iż odnowią się on pierwotnej wydajności i chce być
wielokrotnie wykorzystany, aż do wygaśnięcia umowy.
Struktura monobanku
Struktura systemu bankowego między 1945-1989r określana jest mianem monobanku, Bank NBP emituje i kredytuje. Początkowo utworzonych było w II szczeblu 9 banków wydzielonych z NBP. Struktura monobanku - jako sytuacja (NBP), który emitował pieniądz gotówkowy oraz kredytował przedsiębiorstwa przemysłu
państwowego.
Bank emisyjny
jedyna instytucja mająca wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych (czyli ich drukowania), będących prawnym środkiem płatniczym w danym państwie. Obecnie rolę banków emisyjnych pełnią banki centralne. Emitowane pieniądze wprowadzają one do systemu gospodarczego udzielając kredytów bankom komercyjnym
Rodzaje rynku pieniężnego
Rynek pieniężny – wchodzi w skład rynku finansowego . Przedmiotem transakcji dokonywanych na rynku finansowym są wszelakiego rodzaju
aktywa finansowe i w zależności od ich rodzajów rynek finansowy można podzielić na:
1.rynek pieniężny, na którym dokonuje się transakcji kupna/sprzedaży waloru o terminie wykupu do 1 roku
2.rynek kapitałowy, na którym mają miejsce:
a) transakcje pożyczkowe w okresie dłuższym niż 1 rok
b) transakcje tytułami własności (akcjami)
Na rynku pieniężnym spotykają się podaż pieniądza z popytem na pieniądz, a stopa procentowa kształtuje się zgodnie z prawem podaży i popytu.
Warunkiem sprawnego funkcjonowania rynku pieniężnego jest sprawny rozwinięty system bankowy
Rynek pieniężny dzieli się na:
1.rynek detaliczny – na którym dokonywane są transakcje pomiędzy bankiem a klientem (osoby fizyczne, podmioty gospodarcze)
2.rynek hurtowy – nazwa którego stosowana jest z uwagi na duże sumy, które mogą być przedmiotem transakcji i dlatego dostęp do niego jest
ograniczony.
Pożyczkobiorcami, czyli emitentami walorów krótkoterminowych mogą być banki, rządy i przedsiębiorstwa o silnej pozycji finansowej,
natomiast pożyczkodawcami (kupującymi) są wszyscy ci, którzy mogą dostarczyć dużych sum pieniędzy.
Funkcja emisyjna kredytu bankowego (patrz pkt 4)
Ekonomiczna kreacja akcji kredytowej
Pieniądz w ujęciu historycznym:
1.Pieniądz powstał w drodze ewolucji, której początki są bardzo odległe.
Moneta - była pierwszą formą pieniądza tłoczona była ze złota lub srebra. Miała znak stwierdzający liczbę jednostek pieniądza ustawowego. Waga monety odpowiadała wartości nominalnej.
Wartość monetarna - jest to ilość jednostek, na którą moneta opiewa pomnożona przez parytet pieniądza.
Parytet - jest to liczba jednostek wagowych złota przypadająca na jednostkę pieniądza ustawowego.
Banknoty - były to znaki pieniężne drukowane na papierze opiewające na określoną liczbę ustawowych jednostek pieniężnych. Były one wprowadzane do obiegu przez banki za pomocą kredytów udzielanych na finansowanie działalności gosp. Istotną ich cechą była wymienialność na monety złote lub złoty kruszec. Ta forma wymienialności nazywa się wymienialnością bezpośrednią, gdyż banki bezpośrednio reprezentowały złoto zgodnie z ich wartością parytetową w złocie.
Pieniądz papierowy - był on wprowadzony do obiegu przez skarb państwa. Występował przejściowo i służył najczęściej do pokrycia deficytu budżetowego. Reprezentował on pośrednio obieg złota i tym bardziej, że ilość pieniądza papierowego na rynku uwzględniała obieg złota oraz wartość wymienialnych towarów.
Bilon - wprowadzono go do obiegu obok monet złotych banknotów i pieniądza krajowego. Są to drobne monety z pospolitych metali. Bilon nazywa się pieniądzem zdawkowym gdyż ma ograniczoną zdolność zwolnieniową od zobowiązań.
Wymienialność pośrednia banknotów - oznacza prawo do wymiany pieniądza krajowego na zagraniczną walutę, przyjmowane w obrotach międzynarodowych jako środek zapłaty uznano, że waluta ta nie jest wymienialna na złoto.
Dematerializacja- w przypadku rynków finansowych termin ten oznacza eliminację materialnych papierów wartościowych i zamianę ich na zapis elektroniczny, zwykle przygotowany przez niezależną izbę rozrachunkową lub depozytariusza
Deprecjacja- spadek wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie płynnych kursów walut. Prowadzi do obniżenia siły nabywczej danego pieniądza w rozliczeniach międzynarodowych
Aprecjacja- wzrost wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie płynnych kursów walut. Prowadzi do wzrostu siły nabywczej danego pieniądza w rozliczeniach międzynarodowych
Kredyt akceptacyjny- wiąże się z operacjami wekslowymi. Jest umową na mocy której bank zobowiązuje się do akceptowania ciągnionych na
niego weksli przez osobę do tego upoważnioną, przy zachowaniu wszelkich innych warunków umowy. Przy kredycie akceptacyjnym bank
akceptujący weksel, nazywany bankiem akceptacyjnym, nie stawia do dyspozycji swego klienta środków pieniężnych, a jedynie użycza swego
podpisu. Bank akceptując ciągniony na siebie weksel staje się głównym dłużnikiem wekslowym, zobowiązanym do wykupu tego weksla. Postawą
uzyskania akceptu bankowego weksla trasowanego na bank stanowi umowa, której klient zleca bankowi akceptowanie weksli, a bank przyjmuje
zlecenie. Kredyt akceptacyjny jest udzielany w pełni wiarygodnym klientom. Jest kredytem krótkoterminowym, dlatego też jest przeznaczony na
finansowanie poszczególnych faz produkcji, transportu, magazynowania i sprzedaży surowców, towarów czy usług. Banki akceptują weksle
złożone przez wystawcę będącego stałym klientem, których termin płatności nie przekracza 6 miesięcy, a kwota nie przewyższa sumy
wymienionej w umowie o kredyt akceptacyjny.
Formy kredytu akceptacyjnego (tak jak przy dyskontowym):
1.linia kredytowa – jest to limit kredytowy przyznany kredytobiorcy przez bank, do wysokości którego mogą być ciągnione na bank weksle; linia
taka może być odnawialna bądź nieodnawialna
2.doraźne transakcje akceptowania weksli
Leasing – stosowany jest wówczas, gdy podmiot gospodarczy zawiera i ma realne szanse zwiększenia działalności lub polepszenia efektów pracy
przez zakup nowych urządzeń, a nie posiada na ten cel własnych środków. Leasing jest rodzajem kredytu rzeczowego polegającego okresowym
umożliwieniu korzystania (albo przez wydzierżawienie albo przez wypożyczenie) za odpowiednią opłatą z określonego dobra materialnego,
głównie inwestycyjnego, bez konieczności jego nabycia (czyli bez prawa własności). Główni uczestnicy umowy leasingowej to:
- finansujący (leasingodawca)
- korzystający (leasingobiorca)
Ten ostatni w zamian za korzystanie z maszyn, urządzeń, płaci tzw. Czynsz dzierżawny, który winien być tak ustalony, aby oprócz zysku
leasingodawcy pokrywał również amortyzację przedmiotu oddanego w leasing.
Rodzaje leasingu:
1. leasing operacyjny – polega na czasowym udostępnieniu maszyny lub urządzenia leasingobiorcy i powrocie go po tym okresie do
leasingodawcy. Leasing operacyjny to umowy krótkoterminowe z możliwością ich wypowiedzenia przez leasingodawcę w trakcie jej trwania,
z zachowaniem odpowiedniego terminu wypowiedzenia. W tym przypadku okres najmu jest krótszy od okresu eksploatacji przedmiotu
leasingu. Ryzyko inwestycyjne ponosi leasingodawca. Po upływie okresu najmu finansujący albo odnajmuje przedmiot leasingu lub sprzedaje
go dalej. Całkowite pokrycie nakładów i kosztów ma miejsce poprzez kolejne operacje, ale z tym samym przedmiotem i z kolejnymi
klientami.
2. Leasing finansowy – występuje wówczas, gdy po upływie umownego okresu użytkowania przedmiotu leasingu przechodzi on na własność
leasingobiorcy. Leasing finansowy to długoterminowe kontrakty bez możliwości wypowiedzenia w czasie trwania umowy (i wtedy ryzyko
inwestycyjne ponosi biorca). Raty leasingowe pokrywają koszty zakupu i instalacji obiektu leasingowego. W sytuacji, gdy czas najmu jest
krótszy od przewidywanego czasu wykorzystywania przedmiotu leasingu, proponuje się dawcy opcję zakupu lub przedłużonego najmu. Ceny
zakupu lub przedłużenia użytkowania są ustalone z uwzględnieniem amortyzacji. Przy leasingu finansowym biorca jest traktowany jako
inwestor, a zasadniczą funkcją tego rodzaju leasingu jest finansowanie inwestycji, tzn instalacji maszyn i pełnego wyposażenia zakładu.
Formy leasingu:
–leasing bezpośredni – w którym producenci określonych towarów i dóbr oddają je w użytkowanie innym podmiotom
–leasing pośredni – ma miejsce wówczas, gdy między producenta a leasingobiorcę wchodzi jako pośrednik wyspecjalizowane przedsiębiorstwo
leasingowe. Ten ostatni zakupuje przedmiot leasingu u producenta, aby przekazać go użytkownikowi (leasingobiorcy) na podstawie umowy
leasingowej. W transakcji tej wystąpić może podmiot 4-ty czyli bank jako instytucja finansowa. Bank może być:
1. właścicielem tego przedsiębiorstwa
2. może występować bezpośrednio jako leasingodawca
3. może refinansować przedsiębiorstwo leasingowe
Rodzaje hipoteki
Kredyt hipoteczny – jest zazwyczaj kredytem średnio- lub długoterminowym, udzielonym na cele inwestycyjne. Przy udzielaniu kredytów na
inwestycje banki analizują wstępnie inwestycje zamierzone przez kredytobiorcę pod kątem realności przewidywanych efektów ekonomicznych.
Częstym warunkiem udzielenia kredytu jest określony udział własnych środków inwestora, a często koniecznym stają się analizy:
–kosztów zamierzonej inwestycji
–sytuacji materialnej inwestora
Zabezpieczeniem materialnym kredytów inwestycyjnych są:
–zyski
–amortyzacja przedsiębiorstw podejmujących budowę (a także restrukturyzację)
8
Zabezpieczeniem prawnym zwrotności kredytu może być zabezpieczenie hipoteczne nadające mu charakter kredytu hipotecznego. Hipoteczne
zabezpieczenia zwrotności kredytu wiążą gwarancję jego spłaty z określoną nieruchomością (także wówczas, gdy zmieni ona właściciela), bowiem banki mają zapewnione pierwszeństwo przed wierzycielami kolejnych właścicieli nieruchomości). Stąd zabezpieczenie hipoteczne
wydaje się być szczególnie przydatnym do zapewnienia zwrotności kredytu długoterminowego. Zgodnie z polskim prawem cywilnym, hipoteka
powstaje przez wpis do KW nieruchomości prowadzonej przez sądy rejonowe. Wniosek do sądu o dokonanie wpisu składa właściciel
nieruchomości lub bank udzielają kredytu . Wpis musi być dokonany w określonej sumie pieniężnej, wyrażonej w złotych polskich. Przed
ustanowieniem zabezpieczenia hipotecznego bank musi zbadać w Księgach Wieczystych, czy przyszły kredytobiorca jest posiadaczem owej
nieruchomości, czy aby jej hipoteka nie jest już obciążona innymi zapisami na rzecz innych wierzycieli.
Rodzaje hipoteki:
1. zwykła – stosowana do kredytów już udzielonych, a wniosek o wpis stanowiący formalność winien zawierać:
- wysokość udzielonego kredytu
- oprocentowanie
- warunki spłaty
2. kaucyjna – może zabezpieczać spłatę określonych kredytów o nieokreślonej wysokości (np. Kredyt w rachunku bieżącym) oraz kredyty
udzielone przez bank w przyszłości. Granicę odpowiedzialności określa kwota hipoteki kaucyjnej, zawierająca:
- zwrot kapitału
- przypadające odsetki
- inne opłaty
3. przymusowa – czyli żądanie przez bank od kredytobiorcy (właściciela nieruchomości) spłaty kredytu (jeśli ten nie zrobił tego w terminie). W
wypadku nie wywiązania się przez kredytobiorcę z zobowiązania wobec banku ostateczny krok to tryb sądowego postępowania
egzekucyjnego.
Co wówczas dzieje się z nieruchomością?:
- albo wystawiona jest na licytację
- albo może być przejęta przez wierzyciela, którym jest bank
Kredyt refinansowy
refinansowanie banków polega na udzielaniu kredytów przez BC pozostałym bankom, które w ten sposób mogą
upłynnić swoje aktywa. Podstawowe formy refinansowania to:
- kredyt pod zastaw papierów wartościowych (kredyt lombardowy), udzielany zazwyczaj w niższej kwocie anieżeli wynosi
przedmiot zastawu
- kredyt redyskonto weksli zdyskontowanych poprzednio przez banki handlowe; redyskonto ma miejsce w BC, natomiast dyskonto
ma związek z bankiem handlowym
2 kontrahenci: dostawca i odbiorca. Odbiorca chce towar, ale nie ma pieniędzy. Dostawca chce potwierdzenia. Odbiorca wystawia
weksel handlowy – występujący w obrocie gospodarczym.
27.03.2006 – data wystawienia weksla
05.05.2006 – termin płatności weksla
Dostawca na weksel:
1. może przetrzymać weksel do terminu płatności
2. może wykorzystać weksel w innej transakcji (przenoszenie praw z weksla i wtedy realizuje się funkcja obiegowa weksla);
przekazywanie praw z weksla może trwać do terminu płatności
3. może złożyć weksel do dyskonta w banku handlowym; 18.04.2006 – złożenie weksla do dyskonta w banku handlowym -->
otrzymuje od banku kwotę weksla pomniejszoną o dyskonto
Kredyt redyskontowy
Kredyt redyskontowy, określany czasem redyskontem, polega na udzielaniu przez bank centralny bankom komercyjnym kredytów zabezpieczonych zdyskontowanymi przez te banki wekslami. Bank komercyjny chcąc zwiększyć swoją płynność finansową, między innymi po to, aby poszerzyć skalę kredytowania może posłużyć się zdyskontowanym wekslem, który przedstawienia do redyskonta w banku centralnym. Od kwoty udzielonego kredytu bank centralny nalicza sobie odsetki (redyskonto), których wysokość jest uzależniona od kwoty wpisanej na wekslu, terminu pozostającego do jego wykupu oraz od stopy redyskontowej według której bank centralny skupuje weksle handlowe. Udzielany w ten sposób bankom komercyjnym kredyt redyskontowy jest kredytem krótkoterminowym, zwykle z terminem do dziewięćdziesięciu dni, i w terminie wykupu weksli powinien zostać spłacony.
Co oznacza, że banki przyjęły do redyskonta?
Dewaluacja- ustawowe bądź adm osłabienie sztywnego kursu waluty narodowej wobec innych walut przez rząd lub BC np. w celu poprawienia bilansu płatniczego, zwiększenia cenowej konkurencyjności zewnętrznej gospodarki danego kraju
Kryteria klasyfikacji kredytów.
1. kryterium podmiotowe (podmiotu kredytu), które będzie wyróżniać kredyty dla:
- osób fizycznych (klient detaliczny)
- podmiotów gospodarczych (klient instytucjonalny)
2. kryterium przedmiotu kredytu, które wyrażają kredyty:
- obrotowe
- konsumpcyjne
- inwestycyjne
3. kryterium czasu, na jaki jest udzielany kredyt:
- krótkoterminowe (do 1 roku)
- średnioterminowe (1 do 3 albo 1 do 5 lat)
- długoterminowe (powyżej 3 albo 5 lat)
4. kryterium sposobu udzielania kredytów:
- kredyty w rachunku bieżącym
- kredyt w rachunku kredytowym
- kredyty dyskontowe
- kredyty akceptacyjne
- kredyt rzeczowy (leasing)
5. kryterium zabezpieczenia kredytu:
- lombardowe
- hipoteczne
6. kryterium waluty kredytu
- złotowe
- walutowe
Pieniądz ma charakter anonimowy i generalny