Polityka Gospodarcza

Polityka naukowa i innowacyjna

Działania podejmowane w ramach polityki naukowej dotyczą:

• określania celów, które nauka ma osiągnąć w toku prowadzonych badań

• przekształceń w strukturze org. nauki

• tworzenia warunków sprzyjających efektywnej działalności naukowej

• kształtowanie rozwiązań ułatwiających wdrażanie osiągnięć nauki do praktyki gospodarczej

Innowacje:

• produktowe – wprowadzanie nowych maszyn, urządzeń, wyrobów w miejsce dotychczasowych rozwiązań

• procesowe – wdrażanie znacznie ulepszonych metod produkcji lub dostarczaniu produktów

• organizacyjne – poprawa organizacji pracy, bezpieczeństwa, produkcji i higieny pracy

Wskaźniki innowacyjności:

1. wielkość nakładów na B+R

2. nakłady przedsiębiorstw na innowacje

3. nakłady inwestycyjne typu venture capital

4. odsetek absolwentów kierunków ścisłych i inżynieryjnych

5. odsetek społeczeństwa posiadający wyższe wykształcenie

6. stopień innowacyjności sektora MSP

7. linie szerokopasmowe w przeliczeniu na 100 osób

8. odsetek firm sektora MSP rozwijających współpracę w zakresie działalności innowacyjnej

9. ilość patentów zarejestrowanych w danym roku

10. odsetek zatrudnionych w przemyśle high-tech

11. udział eksportu wyrobów wysokiej techniki w całkowitym eksporcie

Transfer technologii – przepływ myśli, idei i innowacji; można rozszerzyć o doradztwo technologiczne, informacje o nowych technologiach, wspieranie przedsięwzięć innowacyjnych w MPS

Państwo może oddziaływać na naukę bezpośrednio lub pośrednio. Działania bezpośrednie to m. in. działalność organizacji, które wdrażają wynalazki, stymulują innowacje w przedsiębiorstwach. Organizacją taką jest Agencja Waloryzacji Badań we Francji, która bierze udział w formułowaniu polityki innowacyjnej i polityki rozwoju przemysłu. Przykładem oddziaływań pośrednich jest refundowanie strat ponoszonych przez realizatorów innowacji w Holandii lub też stosowanie zniżek podatkowych w Wielkiej Brytanii.

Wyróżniamy następujące typy polityki naukowej:

• partycypacja – finansowe wspieranie badań za pośrednictwem wyspecjalizowanych instytucji i funduszy,

• regulacja – władza państwowa określa ramy oddziaływań, które służą realizacji polityki naukowej (np. ustawy określające funkcjonowanie wyższych uczelni),

• popieranie – oddziaływanie pośrednie na jednostki badawczo-rozwojowe i organizacje samorządowe nauki w celu zapewnienia im uczestnictwa w realizacji polityki naukowej, jednak pozostawienie decyzji co do tematów zadań tym instytucjom.

Państwo oddziałuje na sferę nauki najczęściej poprzez:

• popieranie instytucjonalne – dostarczanie wybranym instytucjom, które prowadzą prace badawcze (którymi jest zainteresowane państwo), środków finansowych (dot. uczelni wyższych i pozauniwersyteckich instytucji badawczych),

• popieranie projektowe – dostarczanie przez państwo odpowiednich środków lub też udzielanie wybranym instytucjom gwarancji finansowych na określone typy projektów badawczych; tych, które wchodzą w skład rządowych programów badawczych oraz tych, które dotyczą priorytetów państwowych,

• udzielanie pomocy – państwo pokrywa częściowo koszty pośrednie funkcjonowania jednostek badawczych (subwencje, dostarczanie informacji, doradztwo, pomoc patentowa), udzielanie gwarancji obejmujących tzw. kapitał ryzyka.

Instrumenty wykorzystywane do realizacji polityki naukowej można podzielić na dwie grupy (ze względu na stosowanie w poszczególnych etapach procesu badawczego):

• instrumenty o charakterze ogólnym (dotacje, subwencje, kontrakty programowe, umowy uzgodnione) oddziałujące na cały proces badawczy, razem z wdrażaniem do praktyki gospodarczej,

• instrumenty wyspecjalizowane (ulgi finansowe przybierające postać zwolnień, amortyzacji nadzwyczajnej czy też ułatwień w rejestracji i warunkach funkcjonowania organizacji badawczych, premie za innowacje). W Polsce istnieją dwie grupy instrumentów polityki naukowej:

• instrumenty związane z polityką podatkową (np. zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów wydatków na prowadzenie badań naukowych; wydatków na zakup badań; wydatków wdrożeniowych, nieinwestycyjnych; odliczanie w całości lub części od dochodu wydatków na wdrażanie patentów, licencji, know-how; ulgi podatkowe dla osób fizycznych – autorów nowych rozwiązań innowacyjnych),

• instrumenty finansowe i organizacyjne (np. przyśpieszona amortyzacja; ulgi i preferencje kredytowe dotyczące modernizacji produkcji; nowe rozwiązania prawne na rynku kapitałowym; koordynacja polityki naukowej z licencyjną; ubezpieczenie inwestorów przy wdrażaniu nowych technologii).

Polityka pieniężna

Polega na użyciu pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej.

Funkcje B. Centralnego:

• instytucja emitująca pieniądz gotówkowy

• działa jako bankier banków komercyjnych, zapewniając sprawne funkcjonowanie systemu bankowego.

• jest bankiem państwa – sprawuje kontrolę nad podażą pieniądza oraz czasami finansuje deficyt budżetu państwa.

Funkcje polityki budżetowej i finansów publicznych:

• alokacyjna – polega na lokowaniu dysponowanych czynników produkcji, część dóbr i usług, poza mechanizmem rynkowym (który może okazać się niewystarczający) a jedynie przez państwo. Pozwala to w pewien sposób wyrównywać niedoskonałości systemu rynkowego i sprawiedliwie dostarczyć wszystkim możliwość korzystania z niektórych usług lub dóbr.

Zadania:

• podział czynników produkcji między sektorem prywatnym a publicznym.

• podział czynników produkcji w ramach sektora publicznego

• oddziaływanie na podział czynników produkcji w ramach sektora prywatnego. (ugli, subsydia, pomoce kredytowe)

• redystrybucyjna – świadome oddziaływanie w celu korygowania podziału dochodów, które powstają w ramach działania procesów rynkowych. Sposoby realizacji tej funkcji:

• bezpośrednie – red. dokonywana jest za pomocą systemu podatkowego i pieniężnych transferów socjalnych, które obejmują różnie świadczenia socjalne.

• pośrednie – polega na bezpłatnym lub częściowo płatnym zaspokajaniu potrzeb w ramach usług społecznych (np. wydatki na kształcenie, mobilność terytorialną i zawodową siły roboczej) i różnicowaniu obciążeń podatkami konsumpcyjnymi dóbr luksusowych i powszechnego użytku

• stabilizacyjna – polega na wykorzystaniu instrumentów budżetowych (dochodów i wydatków) do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych. Funkcja ta jest uważana za najważniejszą funkcję polityki budżetowej, ponieważ poprzez kształtowanie poziomy zagregowanego popytu kształtować można wzrost gospodarczy, stabilny poziom cen (stabilizacja pieniądza), wysoki poziom zatrudnienia (pełne zatrudnienie) i równowagę zewnętrzną. Funkcja ta wywodzi się z teorii J.M. Keynes’a, który twierdził, iż interwencjonizm państwowy (za pomocą dochodów i wydatków budżetowych) jest konieczny do zapewnienia równowagi w gospodarce na poziomie pełnego zatrudnienia.

Polityka aktywna i pasywna:

• aktywna (dyskrecjonalna) – polega na stosowaniu przez rząd określonych środków oddziaływania na popyt globalny (zmiany stawek i struktury podatków, zmiany wypłat przelewów – np. dla samorządów, zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne), w celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom w gospodarce, stabilizacji cen, ograniczenia bezrobocia. Ten rodzaj polityki wymaga wprowadzania zmian w programach budżetowych i wiąże się z opóźnioną reakcją zmian na zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki. Jest ona stosowana w celu sterowania działaniem automatycznych stabilizatorów (np. w celu zmiany aktualnego stanu popytu globalnego). Może mieć charakter:

• ekspansywny – pobudzenie popytu globalnego poprzez zwiększenie wydatków państwa lub obniżenie podatków. Powoduje to uaktywnienie procesów gospodarczych i wzrost dochodu narodowego

• restrykcyjny – państwo ogranicza nadmierny popyt globalny przez zmniejszenie wydatków budżetowych lub podwyższenie podatków.

• pasywna - jej fundamentem jest założenie, że pewne elementy dochodów i wydatków budżetowych automatycznie reagują na zmiany aktywności gospodarczej wyzwalając impulsy łagodzące wahania koniunkturalne. Impulsy te to tzw. automatyczne stabilizatory i ich uruchomienie nie wymaga podejmowania decyzji ze strony rządu. Polityka pasywna występuje zazwyczaj jako pierwszy etap zmagań z wahaniami koniunktury.

Polityka podatkowa stanowi część polityki budżetowej oraz jest integralną częścią polityki fiskalnej. Jej przedmiotem jest kształtowanie systemu metod podatkowych w celu zapewnienia dochodów budżetowi państwa na realizację zadań.

Funkcje:

• fiskalna

• alokacyjna

• stymulacyjna

• informacyjna

Cele:

• fiskalny - dostarczenie jak najwyższych dochodów przy jak najniższych kosztach poboru oraz nie powodując ujemnych skutków ubocznych

• gospodarcze - zapewnienie jak najlepszego rozwoju gospodarczego przy zachowaniu określonych wpływów podatkowych do budżetu państwa

• społeczne - zapewnienie społeczeństwu odpowiednich warunków bytowych przy zachowaniu określonych wpływów podatkowych do budżetu państwa

Podstawowym celem jest cel fiskalny, ponieważ podatków jako wpływy do budżetu nie można zastąpić. Dlatego też, bez spełnienia celu fiskalnego nie można realizować pozostałych dwóch.

Rodzaje:

• Polityka pasywna - zasady kształtowania dochodów i cen, tworzące mechanizm reagowania automatycznego cen i dochodów na zmianę sytuacji gospodarczej, określane są ustawowo. Ten typ polityki podatkowej nie wymaga podejmowania działań, ponieważ następuje automatyczna reakcja w wyniku zmian sytuacji gospodarczej.

• Polityka aktywna - podejmowanie odpowiednich działań (tj. przeciwdziałanie inflacji, zróżnicowanie dynamiki dochodów i ograniczenie bezrobocia).

Regulowanie rynku pracy.

Podstawą klasycznej koncepcji rynku pracy są trzy główne hipotezy, a mianowicie:

1. podaż zawsze tworzy odpowiedni popyt,

2. krańcowa użyteczność określa podaż siły roboczej

3. krańcowa produktywność determinuje popyt na siłę roboczą.

Teoria Keynes’a

• bezrobocie ma charakter przymusowy a nie dobrowolny

• o łącznej wielkości zatrudnienia decydują skłonność do konsumpcji i stopa nowych inwestycji, przy danej skłonności do konsumpcji zatrudnienie może wzrastać wyłącznie z inwestycjami,

• Roboty publiczne jako sposób na walkę z bezrobociem.

Krzywa Phillipsa :

określenie współzależności między poziomem bezrobocia a poziomem inflacji.

„inflacja jest większym złem niż bezrobocie”

Polityka zatrudnienia i jej funkcje

Polityka zatrudnienia – rozumiana jako czynne oddziaływanie władz państwowych na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki kraju oraz godzenia interesów pracodawców i robotników, rozwinęła się w czasie wielkiego kryzysu gospodarczego na początku lat trzydziestych ubiegłego stulecia. Jej początki wywodzą się jednak ze znanych w XIXw. oddziaływań ustawodawczych w ramach tzw. polityki pracy.

Funkcje polityki pracy:

- funkcja społeczna, wyznaczona przez obecne i przyszłe warunki rozwoju społecznego

- funkcja ekonomiczna – związana z rozwojem gospodarczym

- funkcja poznawczo-normatywna , dot. systemu kształcenia

- funkcja dochodowa, związana z zapewnieniem uczestnictwa ludzi w tworzeniu i podziale dochodu narodowego

Zadania polityki pracy:

• redukcja bezrobocia

• likwidacja ubóstwa

• wypełnianie luki zatrudnieniowej

• oddziaływanie na decyzje między inflacją a bezrobociem

• reorientowanie instytucji rynku pracy

Bezrobotny – osoba, która pozostaje bez pracy, poszukuje pracy, w ciągu miesiąca poprzedzającego badanie aktywnie poszukiwała pracy lub w momencie badania oczekuje na podjęcie prac y w ciągu najbliższych 15 dni.

Rodzaje bezrobocia:

• frykcyjne: polegające na równoległym występowanie bezrobocia i wolnych miejsce pracy, powstaje w wyniku terytorialnego lub zawodowego niedopasowania podaży siły roboczej do popytu. Wiąże się z ruchliwością pracowników (zmianą miejsca pracy, przechodzeniem na emeryturę czy wchodzeniem na rynek pracy ludzi wkraczających w wiek produkcyjny) i nie może być całkowicie wyeliminowane. Zmianom miejsca pracy towarzyszą dobrowolne przerwy w pracy lub trudności ze znalezieniem odpowiedniego zajęcia. Część bezrobocia frykcyjnego powstaje też w związku z przekwalifikowywaniem się pracujących.

• strukturalne jest rezultatem niedostosowania liczby osób poszukujących pracy i wolnych miejsc pracy w całej gospodarce oraz w przekroju regionalnym, kwalifikacyjnym, gałęziowym. Bezrobocie strukturalne towarzyszy rozwojowi społeczno-ekonomicznemu, zwłaszcza zaś wprowadzaniu innowacji techniczno-organizacyjnych, oszczędzających pracę ludzką, lub zmianom konkurencyjności gałęzi przemysłu.

• bezrobocie nieefektywnego popytu : jego przyczyną jest niedostateczny popyt na pewne dobra. Określa je różnica między liczbą osób poszukujących pracy a liczba wolnych miejsc pracy,

• klasyczne – związane z wymuszaniem przez silne związki zawodowe nadmiernie wysokiego poziomu płac realnych.

• ukryte - utożsamiane z przerostami zatrudnienia. Wynikają one zarówno z nadmiernego, jak i nieracjonalnego zatrudnienia. Bezrobocie ukryte przejawia się w:

• nieuzasadnionym ekonomicznie zatrudnianiu,

• sztucznym skracaniu czasu pracy, przeludnieniu administracji państwowej,

• rozbudowie sił bezpieczeństwa ponad rozsądne rozmiary,

• wydłużenie okresu kształcenia w szkołach dla niepracujących.

Zadania aktywnej polityki zatrudnienia:

• minimalizowanie poziomy bezrobocia frykcyjnego, wynikającego z danego poziomu popytu,

• zmniejszania bezrobocia strukturalnego za pomocą selektywnych programów zmierzających do poprawy funkcjonowania rynku pracy.

Działania państwa na rzecz zwiększania liczby miejsc pracy:

• subwencjonowanie płac i zatrudnienia mające na celu utrzymanie albo zwiększenie jego dotychczasowego poziomu w przedsiębiorstwach prywatnych.

• tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze państwowym w myśl specjalnych programów zatrudnienia,

• popieranie szeroko rozumianej przedsiębiorczości, tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze prywatnym przez popieranie MSP, lokalne inicjatywy wzrostu zatrudnienia oraz pomoc w tworzeniu własnych zakładów przez bezrobotnych lub zagrożonych bezrobociem (system zasiłków na zakładanie własnych firm, tworzenie stref aktywności gospodarczych albo wolnych stref gospodarczych)

• roboty publiczne

Kształtowanie podaży siły roboczej:

Działania regulujące podaż:

1. kształtowanie poziomu aktywności zawodowej

- wyznaczanie granic wiekowych aktywności zawodowej oraz prawo do pracy poza okresem tej aktywności

- zrównywaniu lub różnicowanie wieku aktywności zawodowej wg zawodów oraz płci

- zwiększanie lub zmniejszanie okresów nieaktywności zawodowej osób w wieku produkcyjnym

- przedłużanie lub skracanie okresu kształcenia obowiązkowego

- przedłużanie, skracanie lub wprowadzanie obowiązkowej służby wojskowej, a także osłabianie aktywności zawodowej, np. zachęty dla kobiet do zajmowania się wychowywaniem dzieci czy zachęty do podnoszenia kwalifikacji.

1. określanie liczby godzin pracy

- skracanie czasu pracy

- wydłużanie urlopów

- zmniejszanie lub zwiększanie liczby godzin ponadwymiarowych

- zatrudnianie w niepełnym wymiarze czasu pracy

- zwiększanie rozmiarów pracy czasowej