opracowane Zagadnienia do egzaminu z historii języka polskiego

Zagadnienia do egzaminu z historii języka polskiego

1. Powstanie państwa polskiego
2. Przyjęcie chrześcijaństwa
3. Rola Kościoła w kształtowaniu się polszczyzny różnych epok
4. Dziedzictwo prasłowiańskie w zakresie słownictwa
5. Najważniejsze zabytki językowe doby staropolskiej
6. Najważniejsze czynniki sprawcze doby staropolskiej 
7. Powstanie polskiego języka literackiego
8. Najważniejsze czynniki sprawcze doby średniopolskiej
9. Reformacja i kontrreformacja - ich wpływ na kształtowanie się języka polskiego
10. Polonizacja piśmiennictwa naukowego w dobie średniopolskiej
11. Słowniki i gramatyki doby średniopolskiej
12. Troska o kulturę języka polskiego w dobie średniopolskiej
13. Najważniejsze czynniki sprawcze doby nowopolskiej
14. Przełom oświeceniowy – ludzie, instytucje, efekty
15. Polszczyzna okresu rozbiorowego
16. Najważniejsze zmiany w zakresie słownictwa doby nowopolskiej
17. Polszczyzna po odzyskaniu niepodległości
18. Słownictwo doby nowopolskiej
19. Słowniki i gramatyki doby nowopolskiej
20. Działalność kulturalno językowa doby nowopolskiej
21. Socjalno-polityczne uwarunkowania rozwoju polszczyzny po II wojnie światowej
22. Kulturalno-oświatowe czynniki sprawcze rozwoju polszczyzny po II wojnie światowej
23. Socjalno-polityczne uwarunkowania rozwoju polszczyzny po II wojnie światowej
24. Technika jako współczynnik sprawczy rozwoju języka
25. Nowomowa i językowa poprawność polityczna jako strategie komunikacyjne
26. Wulgaryzacja i barbaryzacja języka w najnowszej dobie polszczyzny
27. Wpływy obce na polszczyznę w poszczególnych okresach jej rozwoju
28. Klasyfikacja zapożyczeń językowych
29. Zapożyczenia leksykalne i strukturalne w rozwoju polszczyzny
30. Repliki słowotwórcze, frazeologiczne, semantyczne i składniowe
31. Podstawowe typy przekształceń znaczeniowych
32. Typologia historyczno-semantyczna nazwisk polskich 

1. Powstanie państwa polskiego

W IX w. 2 ośrodki państwowotwórcze: 1. na południu państwo Wiślan ze stolicą w Krakowie lub w Wiślicy + terytorium Ślężan. W 2. poł. IX w. podbici przez Państwo Wielkomorawskie, po jego upadku na pocz. X w. dostały się pod panowanie czeskie. 2. północno – zach. – Polanie. Mieszkali na obszarze Wielkopolski, nad Wartą Obrą i Prosną. Polanie – mieszkańcy pól. Gł. miasta: Kruszwica, Gniezno, Poznań. Tam powstała inicjatywa polityczna aby scalić terytoria najbliższych językowo plemion pod scentralizowanym zarządem. W skład państwa Polan weszły tereny Pomorzan, Mazowszan, Ślężan, Wiślan

przełom X/XI w. : Polanie (Wielkopolska), Mazowszanie (Mazowsze), Pomorzanie (Pomorze), Wiślanie (Małopolska), Ślężanie (Śląsk)

powst. państwa i chrzest Polski 966r. – najważniejsze czynniki wyodrębnienia się jęz. pol.

integracji państwowej towarzyszyła integracja językowa

w czasie powst. państwa polskiego różnice między dialektami zachodniosłowiańskimi były nieznaczne

pierwszy raz nazwa Polska poj. się w Żywocie Św. Wojciecha X/XI w.

2. Przyjęcie chrześcijaństwa

966 r. chrzest Polski - Mieszko I

968 – powstanie biskupstwa z siedzibą w Poznaniu, obejmującego cały kraj, zależnego od Rzymu

1000 – arcybiskupstwo w Gnieźnie, podległe mu biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu, Kołobrzegu, Poznaniu

Korzyści:

1. organizacja kościelna umocniła państwo wewnętrznie i zewnętrznie

2. przejęcie pisma (alfabet łaciński)

3. przejęcie łaciny jako uniwersalnego języka kultury chrześcijańskiej

4. w pierwszych wiekach po chrzcie powst. teksty wyłącznie w j. łacińskim, później przeważało ilościowo nad tekstami w języku ojczystym – hamowanie rozw. języka polskiego ALE

5. niezrozumiałość w szerszym kręgu odbiorców j. łac. przyczyniła się do powst. literackiego języka polskiego – łac. wymagała uzup. polszcz. w funkcji jęz. pomocniczego, np. w liturgii, modlitwach, psałterzy, Biblii, kazań, pieśni, roty przysiąg sądowych, przekłady kodeksów prawnych itp.

6. rozwój szkolnictwa (do XIII w. szkolnictwo monopolizował kościół)

7. wzbogacenie zasobu środków językowych polszczyzny (za pośrednictwem czeskim, kultury zachodu, łaciny). Z Czech napłynęła do nas główna terminologia chrześcijańska.

3. Rola Kościoła w kształtowaniu się polszczyzny różnych epok

966 r. chrzest Polski - Mieszko I

968 – powstanie biskupstwa z siedzibą w Poznaniu, obejmującego cały kraj, zależnego od Rzymu

1000 – arcybiskupstwo w Gnieźnie, podległe mu biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu, Kołobrzegu, Poznaniu

Korzyści:

1. organizacja kościelna umocniła państwo wewnętrznie i zewnętrznie

2. przejęcie pisma (alfabet łaciński)

3. przejęcie łaciny jako uniwersalnego języka kultury chrześcijańskiej

4. w pierwszych wiekach po chrzcie powst. teksty wyłącznie w j. łacińskim, później przeważało ilościowo nad tekstami w języku ojczystym – hamowanie rozw. języka polskiego ALE

5. niezrozumiałość w szerszym kręgu odbiorców j. łac. przyczyniła się do powst. literackiego języka polskiego – łac. wymagała uzup. polszcz. w funkcji jęz. pomocniczego, np. w liturgii, modlitwach, psałterzy, Biblii, kazań, pieśni, roty przysiąg sądowych, przekłady kodeksów prawnych itp.

6. rozwój szkolnictwa (do XIII w. szkolnictwo monopolizował kościół)

7. wzbogacenie zasobu środków językowych polszczyzny (za pośrednictwem czeskim, kultury zachodu, łaciny). Z Czech napłynęła do nas główna terminologia chrześcijańska.


4. Dziedzictwo prasłowiańskie w zakresie słownictwa


Wg. Tadeusza Lehra – Spławińskiego do dziś zachowało się w j. pol. około 1700 wyrazów prasłowiańskich.

duch, dusza, rozum, czucie, wola, myśl, wiedza, pamięć, chęć, wiara, nadzieja, miłość, nienawiść, gniew, strach, żal, radość, wstyd.

bóg, czart, bies, grzech, grzech, błąd, prawda, kłam, wina, kara, raj, modły, cud, mara.

byt, życie, śmierć, początek, koniec, stan, czas, postać, osoba, znak, imię, ład, cześć, chwała, sława, wieść, moc, siła, trud, twór

dobry, zły, mądry, głupi, szczodry, skąpy, pilny, leń, miły, luby, szczery, chytry, łagodny, srogi.

ziemia, góra, dół, , brzeg, jar, jama, jaskinia, łan, pole.

kamień, głaz, skała, krzemień, glina, żelazo, ołów, srebro, złoto, miedź, sól, siarka.

woda, morze, rzeka, jezioro, potok, strumień, bagno, błoto, struga, wir, prąd, bród, lód, kra.

dzień, noc, świt, brzask, wieczór, południe, północ, wiosna, lato, jesień, zima, miesiąc, doba, godzina, skwar, chłód, mróz, słota, deszcz, rosa, śnieg, szron, grad, łuna, blask, mrok, cień, obłok, mgła, tęcza, chmura, wiatr, wicher, burza, grom, piorun, promień, światło, słońce, gwiazda, niebo.

dąb, buk, grab, jawor, lipa, topola, cis, jodła, sosna, jabłoń, śliwa, orzech, brzoza, olcha, wierzba, głóg, jałowiec, bez, żołądź, dynia, bluszcz, grzyb.

niedźwiedź, tur, lis, wilk, jeleń, zając, bocian, czapla, dzięcioł, wrona, wilga, chrząszcz, komar, mucha, pająk, ryba, wąż, jaszczur.

głowa, ręka, noga, czoło, broda, ramię, bark, łokieć, gęba, bok, żebro, plecy, płuca, piersi, serce, wątroba, żołądek, brzuch, biodro, łono, ucho, oko, pięta, dłoń, pięść, garść, palec, stopa, udo.

ojciec, matka, stryj, wuj, brat, siostra, dziad, babka, ciotka, macocha, teść, zięć, syn, córka, wdowa, wznuk.

czeladź, sługa, chłop, kmieć, sąsiad, gość, wróg, przyjaciel, towarzysz, gromada, ród, plemię, karczma, wiec, sejm, poseł, sąd, sędzia, wódz, wojsko, wojewoda, pułk, broń, twierdza, obóz, zawada.

gospodarz, pasterz, stróż, rataj, rola, radło, pług, brona, kosa, sierp, żyto, pszenica, jęczmień, owies, proso, len, konopie, izba, stodoła, obora, komora, ściana, węgiel, okno, próg, wrota, ława, łoże.

chudy, tłusty, wysoki, niski, zdrowy, chory, łysy, czarny, biały, żółty, modry, blady, mały, wielki, żywy, martwy, prosty, krzywy, niemy.

być, mieć, chcieć, lubić, móc, rzec, pić, jeść, piec, brać, dać, nieść, wieźć, słyszeć, bić, czuć, iść, jechać, wrócić, dźwignąć, płakać, śmiać się, leżeć, spać, siedzieć, stać, bać się.

5. Najważniejsze zabytki językowe doby staropolskiej

  1. Bulla gnieźnieńska (1136 r.) – bulla protekcyjna papieża Innocentego II, wystawiona w Pizie na prośbę arcybiskupa gnieźnieńskiego. Bulla wymienia liczne grody i wsie należące do arcybiskupstwa, imiona osadników, poddanych arcybiskupa. Zawiera 410 polskich nazw miejscowych i osobowych. Przechowywana w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. Początek epoki piśmiennej.

  2. Bulla wrocławska (1155 r.) – zawiera około 80 nazw osobowych i miejscowych Śląska.

  3. Przywilej trzebnicki (1204 r.) – zawiera 230 nazw osobowych, wydany przez Henryka Brodatego dla klasztoru w Trzebnicy.

  4. Kroniki Galla Anonima i Wincentego Kadłubka – za czasów Bolesława Krzywoustego i Kazimierza Sprawiedliwego. Nazwy geograficzne i osobowe.

  5. Nekrologi klasztorne z XII i XIII w. – nazwy osobowe.

  6. Księga henrykowska (1270 r.) – opisuje dzieje klasztoru cysterskiego w Henrykowie, zawiera 120 nazw miejscowych i kilka osobowych, pierwsze zdanie po polsku „daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj”. Przechowywana we Wrocławiu.

  7. Bogurodzica (X-XIVw.) – najstarszy tekst polski (jej dwie pierwsze zwrotki). Przechowywana w Krakowie w Bibliotece Jagiellońskiej.

  8. Kazania świętokrzyskie (2. poł. XIV w.) – najdawniejszy zabytek prozaiczny. W 1890 r. odnalazł je Aleksander Bruckner w Cesarskiej Bibliotece publicznej w Petersburgu w postaci 18 pergaminowych pasków na których zapisane jest 6 kazań. Przechowywane w Bibliotece Narodowej w Warszawie.

  9. Psałterz Dawidowy (koniec XIV w.)

  10. Psałterz floriański (XIV/XV w.) – rękopis, kodeks pergaminowy, odnaleziony w 1825 r. w bibliotece opactwa laterańskich w Sankt Florian w Austrii, dziś jest przechowywany w Bibliotece Narodowej w Warszawie. Zawiera tekst psałterza w języku łacińskim, polskim i niemieckim. Księga była przeznaczona dla królowej Jadwigi.

  11. Roty przysiąg sądowych (koniec XIV w.) – ściśle datowane i zlokalizowane, zapis z rozpraw sądowych, świadkowie z niższych sfer wypowiadali się po polsku, zapisywane były bez modyfikacji, język potoczny, mówiony.

  12. Kazania gnieźnieńskie (pocz. XV w.) – 10 polskich kazań, 103 łacińskich, przechowywane w Bibliotece Katedralnej w Gnieźnie.

  13. Żywot świętego Błażeja (XV w.) – w postaci pergaminowej karty, przechowywany w Bibliotece Ossolińskich we Wrocławiu.

  14. Z XV w. pochodzą najstarsze przekłady statutów prawnych

  15. Pierwszy polski przekład Biblii (poł. XV w.) – Biblia Królowej Zofii, pozostałości przechowywane są w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu i w Muzeum Narodowym w Pradze.

  16. Legenda o świętym Aleksym (poł. XV w.) – przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.

6. Najważniejsze czynniki sprawcze doby staropolskiej (od poł. XII do XV.XVI w.)

  1. Epoka przedpiśmienna – do poł. XII w.

  1. Doba staropolska – od poł. XII w. do XV/XVI w.

7. Powstanie polskiego języka literackiego

Powstał on pod koniec XIV w., niewykluczone że wcześniej. Składa się gł. z dialektu wielkopolskiego (najstarsze i najważniejsze formy), w mniejszym stopniu z dialektu małopolskiego.

Z dialektu wielkopolskiego wywodzi się wymowa niemazurząca, wąska artykulacja przedniej samogłoski nosowej, wymowa typu: chwała, formy typu: twardy, swatać, śrzoda, źrzodło, (obowiązuje jako norma do pocz. XIX w.), zachowanie wygłosowego –ch, spójnik –iż(e), biernik go zamiast ji.

Z dialektu małopolskiego wywodzi się –ov- po spółgł. miękkiej, formy ściągnięte typu: bać się, stać, gra, zna, końcówka –och, formy typu bylech (do końca XVI wieku), odróżnianie mię, cię, się w połączeniu z przyimkiem i mie, cie, się w połączeniu z czasownikiem itp.

Pogłębiające się z każdym wiekiem różnice terytorialne stworzyło potrzebę polskiego języka ogólnego. Jego istotą jest ogólnopolska norma językowa, której świadomie starają się przestrzegać użytkownicy polszczyzny.

Polski język ogólny ukształtował się jako język literacki, pisany, więc ogólnopolska norma językowa ukształtowała się w piśmie.

Im bardziej staranny pod względem językowym zabytek, tym mniej w nim cech dialektalnych – i odwrotnie: im mniej staranny, mniej „literacki”, a bardziej praktyczno – użytkowy tekst, tym więcej w nim cech dialektalnych.

Norma językowa ukształtowała się najpierw w piśmie, potem w mowie.

Z językiem literackim mamy do czynienia od momentu pojawienia się pierwszej szczegółowej normy językowej. Można ją wskazać w zabytkach z końca XIV wieku. Np. Psałterz Floriański (chwała a nie fala), Kazania gnieźnieńskie – przyrostki –ek, -ec, zamiast –k, -c, jak było zapisane w rotach.

Dzięki rotom sądowym możemy porównać tekst „literacki” z tekstem mówionym – i na podstawie tych różnic ustalić obowiązującą normę językową, do której stosowali się autorzy ówczesnych zabytków.

8. Najważniejsze czynniki sprawcze doby średniopolskiej

Doba średniopolska – od przełomu XV i XVI wieku do połowy XVIII wieku)

Kraków, Wrocław, Gdańsk u progu XV/XVI w. liczyły ponad 20 tys. mieszkańców, Poznań 15 tys., Warszawa i Lublin po 10 tys.

po XVI w. nastąpił ich upadek wskutek polityki państwa wobec miast (ubożenie patrycjuszy), zniszczenia wskutek wojny w XVII w., głód i epidemia, w XVIII w. wojna północna. Szlachta jako jedyny stan w pełni uprawniony politycznie, kierował nimi głód wiedzy, chęć wykształcenia, dlatego dalsze pokolenia pisarzy renesansowych byli pochodzenia szlacheckiego.

Sformułowany został program naprawy państwa: skarbu i wojska, sądownictwa i prawodawstwa, oświaty itp., walka o egzekucję praw – powstanie stylu publicystycznego polemiki polityczno – społecznej (broszury, polemiki, przemówienia na sali rozpraw, traktaty i dialogi. Polszczyzna wyparła z wolna łacinę z funkcji języka państwowego w piśmie. 1543 r. – pierwszy raz konstytucja (zbiór uchwał) sejmu krakowskiego została opublikowana w języku polskim.

Polemika religijna między obozem różnowierczym a kościołem – społeczny i funkcjonalny charakter języka, obie strony walczyły ze sobą po polsku. W tej polemice język polski zyskiwał publicystyczną sprawność i bogacił się w słownictwo abstrakcyjne. Artystyczna odmiana języka – rywalizacja przy przekładzie Pisma Świętego.

Po wygranej kościoła, z powodu braku rywalizacji, język polski w XVII w. osłabł na obszarze kościelno – religijnym.

Kult człowieka trójjęzycznego (łacina, greka i język ojczysty).

Głównym językiem nauki wciąż była łacina, ale pojawiły się pierwsze dzieła naukowe w języku polskim z zakresu historii – Marcin Bielski – Kronika wszystkiego świata 1551 r., Macieja Stryjkowskiego, Stanisława Żółkiewskiego, Łukasza Górnickiego, prawa – Bartłomiej Groicki, Paweł Szczerbic, Paweł Kuszewic, myśli społecznej – Andrzej Frycz Modrzewski, Cyprian Bazylik, pedagogiki – Erazm Gliczner, filozofii - Sebastian Petryc, geometrii – Stanisław Grzebski, geografii, nauk przyrodniczych, medycyny, architektury i mechaniki, techniki wojskowej, metalurgii, myślistwa. Dzięki tym dziełom kształtowały się zręby polskiej terminologii naukowej i technicznej.

Powstanie Jezuickiej Akademii Wileńskiej (1579) i Akademii Zamojskiej (1595).

Liczne szkoły katolickie i różnowiercze – rywalizacja = wysoki poziom.

Język polski jako obcy dla Niemców na Śląsku i Pomorzu – powstanie słowniczków niemiecko – polskich i polsko – niemieckich, gramatyki języka polskiego, podręczniki i rozmówki służące do nauki polszczyzny.

Poeci i pisarze piszący w jęz. polskim: Mikołaj Rej, Marcin Kromer, Jan Kochanowski. Rozwój literatury w języku polskim przyczynił się do rozrostu zasobu wyrazowego polszczyzny, rozwoju synonimiki. Stały wzrost ilościowy produkcji literatury w języku ojczystym ugruntował pozycję polszczyzny jako narzędzia najważniejszej dziedziny kultury duchowej narodu.

Rękopis istniał w kilku egzemplarzach, był bardzo drogi i dla większości ludzi niedostępny.

Początki drukarstwa w Polsce: koniec XV w. Powstały wtedy drukarnie Kacpra Elyana we Wrocławiu, Kaspra Straubego, Jana Turzona i Świętopełka Fiola w Krakowie, Konrada Baumgartena w Gdańsku.

Pomyslny rozwój drukarstwa polskiego – początki XVI w., główny ośrodek – Kraków.

1503 – pierwsza drukarnia szesnastowieczna Jana Hallera

oficyny Floriana Unglera i Hieronima Wietora (prowadzona potem przez łazarza Andrysowicza, potem syna Jana Januszewskiego – najwybitniejszego wydawcę przełomu XVI i XVII wieku).

Marek i Maciej Szarffenbergowie

Mateusz Siebeneicher

Maciej Wirzbięta

polskie druki niesamoistne – krótkie teksty polskie w księgach łacińskich.

*1475 pierwsze teksty polskie drukowane u Kaspra Elyana we Wrocławiu - modlitwy: Ojcze Nasz, Zdrowaś Mario, Wierzę w Boga

*1506 u Jana Hallera wydana Bogurodzica

1514 pierwsza książka w całości wydana po polsku u Floriana Unglera „Raj duszny”.

drugi traktat o ortografii autorstwa Stanisława Zaborowskiego, wydany u Unglera

oficyna Hieronima Wietora – największe zasługi

rywalizacja krakowskich oficyn przyczyniła się do ustalenia pisowni i ogólnopolskiej normy językowej

inne drukarnie (przeważnie różnowiercze) powstawały w Królewcu (traktat ortograficzny Stanisława Muszynowskiego, słownik Jana Mączyńskiego), Brześciu nad Bugiem (biblia brzeska), Pińczowie, Rakowie, Nieświeżu, Zamościu, Łosku, Poznaniu, Lesznie, Szamotułach, Lwowie, a na Pomorzu i Śląsku: w Gdańsku, Wrocławiu, Brzegu, Oleśnicy.

własną sieć drukarń stworzyli jezuici

Doba średniopolska – od XVI w. do lat 80. XVIII w.

- miasto ośrodkiem życia umysłowego, rozkwit i polonizacja miast; później upadek miast;

- wzrost demokracji szlacheckiej

- ruch reformacyjny i załamanie się polskiej reformacji (-> użycie języka narodowego)

- kontrreformacja

- renesansowy humanizm;

- Jezuicki uniwersytet w Wilnie od r. 1579, akademia zamojska 1595.;

- rozwój szkolnictwa – przygotowanie młodego człowieka do samodzielnego życia

- traktaty o ortografii

9. Reformacja i kontrreformacja - ich wpływ na kształtowanie się języka polskiego

Polemika religijna między obozem różnowierczym a kościołem – społeczny i funkcjonalny charakter języka, obie strony walczyły ze sobą po polsku. W tej polemice język polski zyskiwał publicystyczną sprawność i bogacił się w słownictwo abstrakcyjne. Artystyczna odmiana języka – rywalizacja przy przekładzie Pisma Świętego.

Po wygranej kościoła, z powodu braku rywalizacji, język polski w XVII w. osłabł na obszarze kościelno – religijnym.


10. Polonizacja piśmiennictwa naukowego w dobie średniopolskiej

Głównym językiem nauki wciąż była łacina, ale pojawiły się pierwsze dzieła naukowe w języku polskim z zakresu historii – Marcin Bielski – Kronika wszystkiego świata 1551 r., Macieja Stryjkowskiego, Stanisława Żółkiewskiego, Łukasza Górnickiego, prawa – Bartłomiej Groicki, Paweł Szczerbic, Paweł Kuszewic, myśli społecznej – Andrzej Frycz Modrzewski, Cyprian Bazylik, pedagogiki – Erazm Gliczner, filozofii - Sebastian Petryc, geometrii – Stanisław Grzebski, geografii, nauk przyrodniczych, medycyny, architektury i mechaniki, techniki wojskowej, metalurgii, myślistwa. Dzięki tym dziełom kształtowały się zręby polskiej terminologii naukowej i technicznej.

Powstanie Jezuickiej Akademii Wileńskiej (1579) i Akademii Zamojskiej (1595).

Liczne szkoły katolickie i różnowiercze – rywalizacja = wysoki poziom.

Język polski jako obcy dla Niemców na Śląsku i Pomorzu – powstanie słowniczków niemiecko – polskich i polsko – niemieckich, gramatyki języka polskiego, podręczniki i rozmówki służące do nauki polszczyzny.

11. Słowniki i gramatyki doby średniopolskiej

SŁOWNIKI:

GRAMATYKI:

12. Troska o kulturę języka polskiego w dobie średniopolskiej

13. Najważniejsze czynniki sprawcze doby nowopolskiej

Doba nowopolska – od końca XVIII w. do 1939 r.

Doba najnowsza – od 1939 do dziś

- masowe przesiedlenia ludności ze wsi do miast i z Kresów, zredukowanie liczby ludności podczas wojny, emigracje

- do władzy dochodziły warstwy niewykształcone niemające w pełni opanowanej normy językowej (klasa robotnicza, chłopi) -> obniżenie stanu kulturalnego

- powstawanie specyficznych tworów językowych – języki miejskich subkultur, grup zawodowych i towarzyskich

- rewolucja kulturalna – upowszechnienie kultury, a co za tym idzie -> manipulacja, wpajanie ideologii marksistowskiej.

- demokratyzacja wydawnictw – wydawanie literatury zagranicznej i pozytywistycznej

- laicyzacja kultury – odsuwanie religii na boczny tor, a następnie jej powrót i pokładanie nadziei (Kościoły – miejsca, w których można było swobodnie rozmawiać).

- dwa obiegi literackie – oficjalny i podziemny

- rozwój telewizji i radia

- rozwój komunikacji samochodowej, kolejowej (napływanie polszczyzny miejskiej do wsi)

- nowe wynalazki – video, ksero, komputer, Internet

a) na skutek derywacji i kompozycji (koparka, ładowarka, kościuszkowiec, wykańczalnia,autostopowicz, plażowicz)

b) zapożyczenia z rosyjskiego, angielskiego i (rzadziej) z francuskiego

c) zapożyczenia sztuczne (greka i łacina): kserokopia, dyktafon, informatyka

d) neosemantyzacja: maluch (Fiat 126p), kanał (droga przekazywania informacji), poślizg (przesunięcie terminu)

14. Przełom oświeceniowy – ludzie, instytucje, efekty

Według wzoru Collegium Nobilium zreformował Konarski pozostałe kolegia pijarskie.

15. Polszczyzna okresu rozbiorowego

- upowszechnianiu literatury polskiej (w tym zakazanych dzieł romantyków),

- organizowanie czytelnictwa w języku ojczystym (Towarzystwo Czytelni Ludowych na Śląsku i w Poznańskiem,

- rozwijanie polskiej prasy i czasopiśmiennictwa,

- patriotyczne wychowanie,

- oświata domowa,

- tajny ruch samokształceniowy,

- tajne szkolnictwo polskie,

- organizowanie instytucji wspierających i finansujących oświatę polską (Towarzystwo Naukowej Pomocy w Poznańskiem, fundujące stypendia dla uboższej kształcącej się młodzieży polskiej, Towarzystwo Szkoły Ludowej w Galicji, Macierz Szkolna w zaborze rosyjskim),

- strajki szkolne w Królestwie i w Poznańskiem

Jerzy Samuel Bandtkie, Józef Lompa i Karol Miarka na Śląsku, Hieronim Derdowski i Florian Ceynowa na Kaszubach, Krzysztof Mrongowiusz, Gustaw Gizewiusz i Wojciech Kętrzyński na Warmii i Mazurach.

16. Najważniejsze zmiany w zakresie słownictwa doby nowopolskiej

  1. najważniejsze zmiany w zakresie słownictwa:

  1. wpływy obce:

17. Polszczyzna po odzyskaniu niepodległości

18. Słownictwo doby nowopolskiej

19. Słowniki i gramatyki doby nowopolskiej

Słowniki ogólne języka polskiego:

Słowniki innego typu:

Gramatyki:

20. Działalność kulturalno językowa doby nowopolskiej

Pierwsza zasady uprawy języka ojczystego sformułował Łukasz Górnicki w XVI w.

Polityka Oświecenia (XVII – XVIII w.) działała przeciwko modzie łacińskiej i francuskiej, dawała pierwszeństwo w języku elementom rodzimym. Aprobowano zapożyczenia dawne, utarte i przyswojone przez język polski, a z nowszych te, które były potrzebne i uzasadnione. Zwalczano pożyczki niepotrzebne, podyktowane modą, snobizmem, sasko – sarmackim gustem politycznym.

21. Socjalno-polityczne uwarunkowania rozwoju polszczyzny po II wojnie światowej
22. Kulturalno-oświatowe czynniki sprawcze rozwoju polszczyzny po II wojnie światowej
23. Socjalno-polityczne uwarunkowania rozwoju polszczyzny po II wojnie światowej
24. Technika jako współczynnik sprawczy rozwoju języka
25. Nowomowa i językowa poprawność polityczna jako strategie komunikacyjne
26. Wulgaryzacja i barbaryzacja języka w najnowszej dobie polszczyzny
27. Wpływy obce na polszczyznę w poszczególnych okresach jej rozwoju
28. Klasyfikacja zapożyczeń językowych
29. Zapożyczenia leksykalne i strukturalne w rozwoju polszczyzny
30. Repliki słowotwórcze, frazeologiczne, semantyczne i składniowe
31. Podstawowe typy przekształceń znaczeniowych
32. Typologia historyczno-semantyczna nazwisk polskich 


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zagadnienia do egzaminu z historii języka polskiego
ZAGADNIENIA NA EGZAMIN POPRAWKOWY Z JĘZYKA POLSKIEGO, Dokumenty do szkoły, Liceum
Zagadnienia do egzaminu z historii Polski 1795
chemia fizyczna wykłady, sprawozdania, opracowane zagadnienia do egzaminu Sprawozdanie ćw 7 zależ
edukacja matematyczna w przedszkolu-opracowane zagadnienia do egzaminu, UKW
Etnologia religii opracowane zagadnienia do egzaminu
11 Opracowanie zagadnienia do egzaminu inzynierskiego
Odpowiedzialnosc odszkodowawcza panstw czlonkowskich za naruszenie prawa wspolnotoweg, Pelne opracow
Zagadnienia do egzaminu z historii myśli humanistycznej
h.socjologii - bartoszek Us, Zagadnienia do egzaminu z Historii socjologii:
Opracowane Zagadnienia Do Egzaminu - Zaawansowana Metodyka Wychowania Fizycznego, 1
Opracowane Zagadnienia Do Egzaminu - Zaawansowana Metodyka Wychowania Fizycznego, 1
Opracowane zagadnienia do egzaminu na uprawnienia budowlane cz ustna cz pisemna(1)
Zagadnienia do egzaminu z historii XX wieku zebrane z forum, Politologia, 1 rok UJ
opracowane zagadnienia DO EGZAMINU wprowadzenie do psychologii, wprowadzenie do psychologii
Swobody, Pelne opracowanie zagadnien do egzaminu z podstaw prawa ustrojowego UE

więcej podobnych podstron