praca z Pedeutologii

Agnieszka Uryga
POW I (magisterskie, niestacjonarne)
nr indeksu: 98498

Kondycja, wartości i uwarunkowania funkcjonowania wybranego nauczyciela w zawodzie

Zawód nauczyciela jest jednym z tych, które wymagają niesamowitej siły psychicznej, jest to zawód, w którym jednym z najważniejszych elementów jest ciągły kontakt z drugim człowiekiem. Nie jest to jednak tak łatwe jak mogłoby się wydawać, opinia publiczna wymaga od nauczycieli ogromnego zaangażowania, oraz ciągłej dyspozycyjności. Karta nauczyciela mówi o tym, iż: „Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą; wspierać każdego ucznia w jego rozwoju oraz dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego. Nauczyciel obowiązany jest kształcić
i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka; dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.”1
Z kolei prof. Henryka Kwiatkowska - wybitna pedagog, specjalizująca się w  pedeutologii, kierownik Katedry Pedeutologii i Kształcenia Nauczycieli na Uniwersytecie Warszawskim - w ten sposób pisze o nauczycielu: „Nauczyciela, zwłaszcza instytucjonalnego, wyróżnia przede wszystkim udział w procesach uspołeczniania młodych pokoleń, przekazywania im dziedzictwa kulturowego w wymiarze powszechnym i doświadczenia bliskiej zbiorowości społecznej, jej życia materialnego i przejawów kultury.”2

Z całą pewnością obowiązków tych nie jest mało, oprócz obowiązków zawartych
w Karcie nauczyciela, są również te, które narzucają nauczycielom rodzice uczniów. Wszystko to skutkuje tym, iż zawód nauczyciela związany jest z ogromnym stresem, co wiąże się z tzw. syndromem wypalenia zawodowego, objawiającym się utratą energii, zniechęceniem czy nawet depresją odniesioną jednakże tylko do sytuacji zawodowej. Jak pisze Henryka Kwiatkowska „od wielości składników pracy i siły utrudnień, jakie ona powoduje, zależy wielkość wydatkowanej przez człowieka energii fizycznej i psychicznej. Zawód nauczycielski obciąża fizycznie i psychicznie.”3 Dlatego właśnie tak ważna wydaje się być kondycja owego nauczyciela, głównie kondycja psychiczna, jego wartości oraz uwarunkowania funkcjonowania w zawodzie.

W ramach zaliczenia przedmiotu, jakim jest Pedeutologia, otrzymałam zadanie polegające na sprawdzeniu owej kondycji, wartości, oraz uwarunkowań funkcjonowania wybranego nauczyciela w zawodzie. Do zbadania tego problemu posłużył kwestionariusz ankiety składający się z 25 pytań, dotykający takich zagadnień jak źródła satysfakcji
z wykonywanego zawodu, warunków w jakich pracuje badany nauczyciel, jego postawy wobec mniejszości narodowych, czy etnicznych, stopnia jego tolerancji wobec innych ludzi, itp. Poniżej postaram się przedstawić najważniejsze wnioski jakie udało mi się wysunąć po przeprowadzeniu badania.

W badaniu, które przeprowadziłam uczestniczyła 34 letnia nauczycielka wychowania wczesnoszkolnego, wychowawczyni klasy III szkoły podstawowej w Bogdanowicach, będąca jednocześnie nauczycielem przyrody w owej szkole. W lutym 2010 roku pojawiło się ogromne zagrożenie związane z groźbą likwidacji owej placówki, w związku z depopulacją
w naszym kraju. W maju 2010 roku, utworzone zostało Społeczno-Oświatowe Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi, które przejęło szkołę, tworząc jednocześnie publiczne gimnazjum na terenie szkoły i łącząc wszystkie placówki (przedszkole, szkołę podstawową, oraz gimnazjalną) w zespół szkół. Badana nauczycielka również należy do wspomnianego powyżej stowarzyszenia. Może to być kolejnym czynnikiem wpływającym na zwiększony stres spowodowany oczekiwaniami opinii publicznej względem nauczycieli – „skoro zdecydowali się walczyć o szkołę i samodzielnie nią zarządzać niech teraz się wykażą”.

Mimo iż, badana przeze mnie nauczycielka narażona jest na ogromny stres, to
z odpowiedzi jakich udzieliła na pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety wynika iż jest ona raczej zadowolona z wykonywanego zawodu nauczyciela. Czuje się ona doceniana przez swoich przełożonych, ma dobry kontakt z uczniami, oraz kolegami w pracy, nieco mniej zadowolona jest ona z kontaktu z rodzicami swoich uczniów, oraz ze swoich zarobków. Nie uważa jednak swojej pracy za bardzo stresującą, czy męczącą. W kolejnym pytaniu dotyczącym tego czy myślała kiedyś o zmianie zawodu, udziela jednak odpowiedzi twierdzącej, a powodem są w tym przypadku niskie zarobki na początku jej pracy w zawodzie nauczyciela. Pensja nauczyciela stażysty nie jest zbyt wysoka biorąc pod uwagę odpowiedzialność jaka na nim ciąży, jednak wraz z nabieraniem doświadczenia zawodowego, oraz ciągłego dokształcania zarobki te wzrastają. Aby nauczyciel odpowiednio zajął się naszymi dziećmi konieczne jest jego zadowolenie z pracy, a aby tak było musi się on czuć doceniany, ale też powinien być za swoją pracę odpowiednio wynagradzany.

Kolejną niedogodnością w pracy nauczyciela, na którą zwróciła uwagę badana nauczycielka są nieporozumienia wynikające z braku odpowiedniego kontaktu z rodzicami uczniów. Współcześni rodzice za wszelką cenę chcą wszystkim dookoła udowodnić, że ich dzieci są najzdolniejszymi ze wszystkich dzieci i nie chcą się oni przyznać przed samymi sobą, iż nie zawsze tak jest. Rady i wskazówki nauczyciela odbierają jako osobistą zniewagę, a tym czasem powinni je głęboko przemyśleć i starać się wprowadzać je w życie, ponieważ nauczyciel nie jest wrogiem i nie chce w żadnym wypadku źle ani dla nas, ani dla naszego dziecka. Rodzice twierdzą często, iż tylko oni potrafią wychować swoje dziecko na dobrego człowieka, pokierować nim i wskazać właściwą drogę, tymczasem niejednokrotnie swoją nadopiekuńczością doprowadzają do tego, iż owe „matkowanie” poważnie zagraża procesowi rozwoju młodego człowieka oraz jego zwiększającej się autonomii. Rodzice nadopiekuńczy wzmacniają poczucie bezradności w swoich dzieciach poprzez nadmiar opieki, a tym samym zniechęcają dziecko do własnej zaradności, dziecko takie jest zagubione, mało pewne siebie,
a w rezultacie podejmuje zadania poniżej własnych możliwości, bojąc się porażki. Gdy nie podejmuje zadań trudniejszych wyniki nauki szkolnej nie są zbyt efektowne. Poprzez współpracę rodziców z nauczycielami możliwa jest pomoc dziecku w uzyskiwaniu lepszych wyników w nauce szkolnej, oraz w pełniejszym przystosowaniu się do życia
w społeczeństwie, gdzie nie zawsze za plecami będzie stała mama, gotowa w każdym momencie pomóc w rozwiązaniu problemów. Aby współpraca pomiędzy rodzicami
a nauczycielem była możliwa konieczne jest podjęcie odpowiednich kroków przez szkołę, spotkanie nauczyciela z rodzicami nie może być jedynie formą kary dla nagannego zachowania ucznia, należy organizować wspólne spotkania, pozwalające na zaznajomienie się nauczycieli z rodzicami i odwrotnie, na poznanie przez rodziców nauczycieli, którym powierzają oni swoje dzieci. Szkoła może zorganizować różnego rodzaju warsztaty dla rodziców, wspólne wycieczki itp.

W kwestionariuszu ankiety znalazły się również pytania wiążące się z wartościami. Według prof. Dr hab. Mieczysława Łobockiego - pedagoga i psychologa wychowania zatrudnionego w Instytucie Pedagogiki UMCS w Lublinie, autora wielu pozycji z zakresu pedagogiki i psychologii - "wartość to wszystko, co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki
i społeczeństwa oraz jest godne pożądania, co łączy się z pozytywnymi przeżyciami i stanowi jednocześnie cel dążeń ludzkich"4. Wartości uznawane za „ważne” dla zawodu nauczycielskiego zamykają się w etyce zawodowej nauczyciela. Etyka jest to dziedzina zajmująca się definiowaniem pojęć dobra i zła oraz ustalaniem zasad właściwego życia. Etyka zawodowa z kolei jest pewnego rodzaju przystosowaniem etyki ogólnej danej kultury do wzoru zachowania przedstawicieli danego zawodu. To, jakie wartości powinny wyznaczać postępowanie nauczyciela opisują liczne formalne dokumenty, o których wspomniałam już na wstępie (Karta Nauczyciela, „Deklaracja w sprawie etyki zawodu nauczyciela”, itp.).
W dokumentach tych pojawiają się takie wartości jak: patriotyzm, obowiązkowość, szacunek dla człowieka, tolerancja.

Według badanej nauczycielki najważniejsze wartości jakie powinny być promowane w szkole to: niezależność osobista, tolerancja, samodzielność, równość, kreatywność, uczciwość, demokracja, wolność wyrażania poglądów, prawa ucznia, oraz prawa człowieka, na dalszy plan odkłada ona patriotyzm, tradycje rodzinne, czy religijność, uważając iż leży to bardziej w gestii rodziców. Natomiast wartości, które są najważniejsze w życiu samej badanej to: dobre zdrowie, szczęśliwa rodzina, spokojne życie, szacunek innych itp.

Dalsza część kwestionariusza zawiera pytania odnoszące się bardziej do tego, jaki stosunek ma badany nauczyciel do mniejszości etnicznych czy narodowych, czy jest tolerancyjny i w jakim stopniu. Nauczycielka, którą badałam wydaje się być tolerancyjne, na większość pytań dotyczących tego, czy zgodziłaby się aby pewne osoby (rom, osoba czarnoskóra, osoba powyżej 70 roku życia, imigrant, itp.) sprawowały określone funkcje
w środowisku, odpowiadała twierdząco. Odpowiedź negatywna padła jedynie w przypadku osoby powyżej 70 roku życia. Nauczycielka stwierdziła, że gdyby to zależało wyłącznie od niej to nie zgodziłaby się na to, aby osoba taka była nauczycielem jej dziecka, oraz była jej lekarzem. Prawdopodobnie sądzi ona, iż osoba w tym wieku nie jest już w stanie wykonywać tak odpowiedzialnego zawodu, jak zawód nauczyciela, czy lekarza. Nie zawsze jest to jednak prawdą, niejednokrotnie spotykamy ludzi w podeszłym wieku, mających więcej wigoru
i radości z życia niż młodzi ludzie, również doświadczenie jest ważne, wielu rzeczy nie da się nauczyć z podręczników, trzeba się tego uczyć latami, a takie osoby wiele już przeszły
i z całą pewnością mogą nam dostarczyć ogromne ilości ciekawej wiedzy, opartej na doświadczeniu.

Badana uważa iż życie w społeczeństwie wielokulturowym pozytywnie wpływa na rozwój jednostek, a różnorodność kulturowa jest dla niej wartością pozytywną. Również
w kwestiach związanych ze szkołą i wprowadzaniem w niej elementów wielokulturowości nauczycielka wydaje się być otwartą. Sądzi ona, iż szkoła powinna aktywnie przeciwdziałać stereotypom i uprzedzeniom, przeciwdziałać ksenofobii, dyskryminacji, oraz rasizmowi, uczyć postrzegania inności jako wartości pozytywnej i wzbogacającej, a uczniowie
i uczennice powinni być uwrażliwieni na problemy mniejszości.

Moim zdaniem, owa otwartość na inne kultury bardzo dobrze świadczy o badanej nauczycielce. Jak już zacytowane zostało na wstępie do obowiązków nauczyciela należy dbałość o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów. Nauczyciel sam musi żyć w przyjaźni z innymi narodami, aby móc zaznajamiać z nimi uczniów. Nie do pomyślenia jest, aby nauczyciel uprzedzony do jakiejś narodowości, rasy, czy wyznania powielał owe uprzedzenia w uczniach. W czasach współczesnych, kiedy obserwujemy zmienności i przeobrażeń współczesnego świata, którego to jedną
z charakterystycznych cech jest wieloetniczność i wielokulturowość czyli współistnienie odmiennych wartości i tradycji określonych w ramach jednego organizmu państwowego, wartości związane z tą wielokulturowością nabierają szczególnego znaczenia, skłaniając do refleksji oraz podejmowania wyzwań. Zadaniem nauczyciela jest tutaj takie kierowanie uczniem aby w maksymalnym stopniu wykształcić w nim chęć poznawania siebie i własnej kultury, gdyż tylko w ten sposób poprzez znajomość własnej kultury i poczucie tożsamości jest on w stanie poznać i prawidłowo zrozumieć kultury obce. Nauczyciel ma w taki sposób kierować uczniem i jego postępowaniem aby był on otwarty na to co nowe, inne, niespotykane.

Odpowiedzi jakich udzielała respondentka wskazują na to iż jest ona osobą nie tylko otwartą, ale także kompetentną. Sama uznaje, że czuje się przygotowana do realizacji zadań nauczycielskich z perspektywy edukacji międzykulturowej. Według Tadeusza Tomaszewskiego - psychologa, twórcy teorii czynności - „kompetentny nauczyciel to taki, który posiada rozległą wiedzę, umiejętności pedagogiczne, jest refleksyjny, rzeczowy, zna się na sprawach wychowania i kształcenia, charakteryzuje się fachowością, nauczyciel musi wiedzieć – umieć – chcieć”5 I o ile „wiedzieć i umieć” są stwierdzeniami dość jasnym - nauczyciel kształci się, dokształca, doskonali w tym kierunku – to „chcieć” jest już elementem bardziej złożonym, a może właśnie najważniejszym. Nauczyciel wykształcony przez najlepszą uczelnie, posiadający ogromną wiedzę i umiejętności, niczego nie zdziała gdy nie będzie mu się po prostu „chciało”. Owo „chcieć” wiąże się w dużej mierze
z zadowoleniem nauczyciela z pracy jaką wykonuje. Jak już zostało wspomniane wcześniej, badana przeze mnie nauczycielka jest raczej zadowolona ze swojej pracy, ma dobry kontakt
z uczniami i współpracownikami. Ważne jest również odpowiednie przygotowanie miejsca pracy nauczyciela. W kwestionariuszu ankiety znalazło się pytanie związane właśnie z owym miejscem pracy, a mianowicie: czy nauczyciel ma w pokoju nauczycielskim własne biurko, oraz miejsce gdzie może przechowywać prace uczniów. Badana przeze mnie nauczycielka odpowiedziała, że owszem, jest w pokoju nauczycielskim miejsce na przechowywanie dokumentów, jednak nie ma w nim odrębnych biurek dla nauczycieli, lecz duży okrągły stół dla wszystkich. Uważam, iż taki stół jest bardzo dobrym rozwiązaniem, głównie
w przypadku, gdy pokój nauczycielski nie jest duży a grono pedagogiczne pokaźne. Poza tym takie rozwiązanie sprawy powoduje lepszy kontakt pomiędzy współpracownikami, oraz szybsze zaaklimatyzowanie się nowych nauczycieli. Wspólne przebywanie przy jednym stole zbliża ich do siebie.

Równie ważne jest odpowiednie wyposażenie szkoły w środki i pomoce dydaktyczne. Jeśli takowych nie ma, nauczyciel nie ma możliwości w odpowiedni sposób przekazać uczniom posiadanej przez siebie wiedzy. Respondentka ocenia wyposażenie szkoły do realizacji prowadzonego przez nią przedmiotu na raczej dobre, mimo, iż jak już wspomniałam, szkoła w której pracuje badana nauczycielka jest szkołą stowarzyszeniową, która pieniądze na takie cele jak środki dydaktyczne musi pozyskiwać samodzielnie. Również w sposób pozytywny badana ocenia system ewaluacji szkoły, argumentując to tym, iż szkoła w której pracuje skupia się na prawidłowym ukierunkowaniu dziecka, koncentruje się na jego potrzebach i umożliwia mu wszechstronny rozwój.

Uważam, że mimo ogromnego stresu na jaki narażona jest codziennie badana przeze mnie nauczycielka, doskonale radzi sobie ona w warunkach w jakich pracuje. Tak więc kondycję psychofizyczną badanej, oceniam na bardzo dobrą. Pomimo wielu czynników zewnętrznych wpływających na kondycję nauczyciela („działania pod presją czasu, potrzeba wielorakiej dyspozycyjności nauczyciela, a przede wszystkim hałas”6), największy wpływ na swój tryb życia i na swoje funkcjonowanie w pracy ma on sam. Niezwykle ważne wydaje się być zrozumienie tego w jaki sposób pomóc sobie samemu, aby w sposób odczuwalny polepszyć swoje samopoczucie. Jak pisze Henryka Kwiatkowska „zasadniczym źródłem mobilizacji sił nauczyciela jest on sam. Nauczyciel musi więc wiedzieć, co go zachęca do działania, co pomnaża jego siły i energię, co go poznawczo inspiruje i estetyczne doskonali,
a co demobilizuje i rozbija intelektualnie. Musi też mieć czas na kontakt ze sobą, na tworzenie ładu w swoim świecie myśli i uczuć. Nie jest to łatwa umiejętność”7

Bibliografia

  1. Kwiatkowska H., Pedeutologia, WAiP, Warszawa 2008.

  2. Śliwerski B. (red.), Kontestacje pedagogiczne, „Impuls”, Kraków 1993.

  3. Tomaszewski T., Z pogranicza psychologii i pedagogiki, PZWS Warszawa 1970.


  1. Ustawa z 26.01.1982, Karta Nauczyciela; tekst ujednolicony: „Dziennik Ustaw” 2006 nr 97, poz. 674 z poprawkami

  2. H. Kwiatkowska, Pedeutologia, WAiP, Warszawa 2008, s.24.

  3. Tamże, s. 156.

  4. M. Łobocki, Pedagogika wobec wartości. w: B. Śliwerski (red.), Kontestacje pedagogiczne, Kraków 1993, s. 125.

  5. T. Tomaszewski, Z pogranicza psychologii i pedagogiki, PZWS Warszawa 1970, s. 183.

  6. H. Kwiatkowska, Pedeutologia, WAiP, Warszawa 2008, s. 156.

  7. Tamże, s. 164.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
PEDEUTOLOGIA PRACA
praca z uczniem zdolnym i słabym 2
Praca psychoterapeutyczna z DDA wykład SWPS
PRACA NA 4 RECE (aga)(1)[1]
praca 4
PRACA HODOWLANA Podstawy
Praca osób niepełnosprawnych
PRACA Z UCZNIEM NIEWIDOMYM I SŁABO WIDZĄCYM
8 Właściwa Praca, moc, energia całość
Praca zespolowa z elementami komunikacji interpersonalnej ed wczesn
Prezentacja praca dyplom
Praca szkoly w zakresie organizacji opieki pomocy
CECHY STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH PRACA GRUPOWA 17 KWIETNIA[1]
PRACA Z DZIECKIEM NIESMIALYM
Praca z komputerem

więcej podobnych podstron