Antropologia kulturowa
Dziedzina nauki na pograniczu nauk humanistycznych i nauk społecznych. Narodziła się w XIX w. początek dal jej Rousseau. Jednak jej początki faktycznie wiążą się bardziej z Karolem Darwinem. Rousseau był z nią związany bardziej ogólnie (kultura i nauka). Darwin nie był jednak pierwszym który dostrzegł te pewne zależności w przyrodzie. Nie wiedział co zrobić ze swoim życiem (miał być pastorem) jednak został zwerbowany na statek jako pełnoetatowa dama do towarzystwa. Statek ten opływał wszystkie porty należące do Wielkiej Brytanii. I właśnie opływając te wszystkie miejsca Darwin zauważył pewne różnice w przyrodzie. Swoje podejrzenia dostrzegł na przykładzie muchołówek (ptaki). Stwierdził, że w zależności od miejsca występowania różnią się one od siebie pewnymi szczegółami. Darwin nie był jednak pierwszym który dostrzegł tę różnicę. Stacjonujący w Japonii Anglicy również zaczęli je dostrzegać, ale to Darwin jako pierwszy zebrał te wszystkie teorie, zapisał i dodał swój komentarz.
Zgodnie z teoria Darwina człowiek nie mieści się ani logicznie ani empirycznie w porządku przyrody (od innych tworów natury różni go kultura). To właśnie dało początek antropologii (bada istotę (sens), początki i rozwój gatunku ludzkiego). Z antropologii rozumianej jako badanie kultur pierwotnych wyłuszczyły się różne odnóża.
Antropologia kultury zajmuje się badaniem:
- wzorów życia wszystkich społeczeństw ludzkich (chce odpowiedzieć na pytanie jaki jest wpływ kultury na osobowość ludzką i w jaki sposób pozwala to człowiekowi adaptować się do środowiska)
- kultura (próbuje objaśnić to pojecie), próba odpowiedzi na pytanie jak ma się kultura do natury; jakie maja znaczenie materialne i niematerialne aspekty kultury; czy kultura jest produktem jednostkowym czy grupowym; jak funkcjonują i jaką rolę społeczną pełnia instytucje kultury; symboliczny aspekt kultury, a także wzory kultury i ich znaczenie; próba zdefiniowania tego terminu – są to normy i czynności którym podlegamy np. ideologia jako wzór kultury
- czas występuje tu podział na czas sakralny i świecki który był bliski człowiekowi od kiedy zaczął tworzyć kulturę
- przestrzeń (podjęcie próby wyróżnienia kategorii przestrzeni np.: świat i zaświat, to także badania dotyczące czegoś co można nazwać dystansem – jak człowiek jako jednostka wyobraża sobie swój dystans (komfort) pomiędzy sobą a drugim człowiekiem; dystans kulturowy jest to ta dopuszczalna granica jaka wyznaczamy i na jaką pozwalamy by ktoś się do nas zbliżył; nauka ta zajmuje się również funkcją domu i jakie ma on znaczenie dla człowieka, czy prestiżowe, czy pragmatyczne.
- ludzkie ciało (pojmowane jako: całość; technika ciała ludzkiego; rola twarzy w relacjach społecznych; historyczna zmienność w związku z nagością; zmarły i ciało zmarłego; znaczenie i funkcje kanibalizmu; relacja między osobą a osobowością; różnice i podobieństwa między płcią biologiczna a kulturową)
- małżeństwo (seksualny aspekt małżeństwa; aspekty: prokreacyjny, ekonomiczny, prawny, rytualny, społeczny, pierwotny; małżeństwo i formy pokrewieństwa, rodzina i jej cechy; kiedy mamy doczynienia z rodziną, a kiedy z małżeństwem)
- związki społeczne (np. wspólnoty i stowarzyszenia i ich funkcja, charakter, istota, powinności obywatelskie)
Różne modele kultur w zależności od przynależności socjalnej (szlachecka, chłopska, ziemiańska, alternatywna…)
Antropologia kulturowa – dziedzina nauk społecznych badająca organizacje kultury, rządzące nią prawa, historyczną zmienność i etniczną różnorodność kultur w celu skonstruowania ogólnego modelu kultury. Jest to jeden z działów szeroko rozumianej antropologii, zajmuje się badaniem kultury we wszystkich jej przejawach.
Etnologia – powstała na przełomie XVIII i XIX w. Jest to sposób badania zjawisk kultury w sposób teoretyczny lub praktyczny (porównawczy) oraz synchroniczny i diachroniczny. Badanie teoretyczne polega na rekonstruowaniu modelu jakiejś kultury a następnie na próbach odczytu zależności i cech występujących w tej grupie. Model taki buduje się najczęściej na podstawie ankiet lub własnych obserwacji przeprowadzonych w danej grupie.
Badania porównawcze, zestawia się ze sobą jakieś grupy i odczytuje różnice pomiędzy nimi.
Synchronia pokazuje i bada życie tych grup społecznych w pewnym odcinku czasowym.
Diachronia pokazuje życie tych grup społecznych w ciągu całego czasu od ich powstania.
Bronisław Malinowski – jeden z pierwszych polskich etnologów i socjologów. Jako pierwszy badał relacje między grupami społecznymi na wyspach polinezyjskich. W ten sposób stworzył pewne reguły znane do dziś np. nie da się badać zjawiska kulturowego bez znajomości kontekstu. Malinowski zauważył, że słowo w zależności od kontekstu ma różne znaczenie.
Socjologia – zaczęła zabierać te obszary badawcze, którymi zajmowali się wcześniej antropologowie i etnolodzy, działo się to zwłaszcza w Polsce.
Po odzyskaniu niepodległości nie mieliśmy w kraju zbyt wielu etnologów i antropologów. W czasie odbudowy kraju do Polski wrócił jedne z najwybitniejszych socjologów – Florian Znaniecki („Chłop polski w Europie i Ameryce”). Gdy był jeszcze w Ameryce urządzał konkursy na pamiętniki (tzw. źródła wywołane) emigrantów i na i na ich podstawie robił badania o życiu chłopów polskich w Ameryce. Po powrocie do Polski założył w Poznaniu szkołę socjologiczną. Był zaborczy więc stwierdził, że socjologia powinna się zajmować całością badań nad kulturą (badanie poznawcze itp.). zrobił tak dlatego, bo nie widział konkurencji. Tak było do lat 60./70. XX w. dopiero w tych latach za sprawą Antoniny Kłoskowskiej antropologia „zaczęła odbierać swoje”, zaczęła się zajmować wszechstronnym badaniem kultury, można powiedzieć, ze nauki te wymieniały się metodami badawczymi.
Antropologia istota, początki kultury, relacja między kultura a jednostką, sposoby adaptacji do kultury, organizacja życia (religia, ekonomia, prawo), zmiany kulturowe.
Komunikacja społeczna jest przedmiotem zainteresowań wszystkich tych nauk.
Komunikacja, jako określenie istnieje w języku polskim od XVI w. z tym, że wtedy jej znacznie było różne od współczesnego. Wyraz ten miał pochodzenie łacińskie, gdzie oznaczał „wspólnotę” i w takim tłumaczeniu funkcjonował na początku. Dopiero w wieku XX nastąpiła ewolucja znaczenia tego pojęcia. Spowodowane jest to rozwojem techniki. Pojawia się poczta, telegraf, kolej, telefon, radio, a od lat 90. XIX w. zaczynają funkcjonować pierwsze kina. Prasa również jest bardzo rozwinięta, a w wieku XX pojawia się w niej fotografia.
Właśnie te wydarzenia spowodowały przekroczenie progu ewolucji komunikacyjnej. Na początku XX wieku powstały warunki umożliwiające ludziom żyjącym w różnych miejscach otrzymywać tą samą informację. Do tego pojawił się postęp w szybkiej i wzajemnej wymianie tej informacji między sobą.
Od początku XX w. słowo „komunikacja” nabiera tego znaczenia, którym my współcześnie operujemy.
W zależności od kontekstu komunikacja ma różne znaczenia: komunikant – komunia św,; komunikować – udzielać komunii; komunikować – udzielać informacji; komunikować – wtajemniczać; komunikować się – utrzymywać z kimś stosunki; komunikowanie – doniesienie (neutralne); komunikowanie – tworzenie więzi międzyludzkich;
Komunikacja do – informowanie, przekazywanie minimum porozumienia na szczeblu przekazywania informacji, np. komunikat: „nie wolno wyrzucać śmieci”, odbiorca wyciąga ogólny sens. Jest to komunikat czysto informacyjny, nie ma porozumiewania się, bez potwierdzenia zwrotnego.
Komunikacja dla – wierzymy, że się porozumiemy, ktoś dla kogo formułujemy komunikat przyjmie nasz sposób myślenia, zgodzi się z nami. Tu występuje potwierdzenie odbioru i informacja zwrotna.
Komunikacja jest też elementem rozważań o sposobach funkcjonowania społeczeństwa.
Sposoby definicji „komunikowania”
1.Wymiana znaczeń między ludźmi, jest ona bogatsza im więcej jest wspólnych spostrzeżeń, doświadczeń, informacji między jednostkami wymieniającymi te poglądy.
2.Proces, pewnego rodzaju transmisja, tzw. twardy elektorat, wyprowadzając komunikat chcemy kogoś przekonać do naszego zdania, przekazując mu nasze emocje i ideologię, na koniec wzmacniamy tę informację dając poznać nasze kompetencje.
3.Społeczna interakcja, porozumiewanie za pomocą symboli np. bilbordy.
4.Wzajemne rozumienie, lub dążenie do wzajemnego rozumienia, proces w którym dwie osoby dochodzą do jakiejś wspólnoty, potrzebna jest do tego chęć zrozumienia drugiego człowieka i potrzeba bycia zrozumianym.
5.Oddziaływanie (zazwyczaj oddziaływanie polega na tym, ze silniejszy wywiera nacisk na słabszego, najczęściej dziej się tak pomiędzy grupą a jednostką. Grupa ta może posługiwać się znakami i symbolami aby wywierać wpływ na jednostkę. Każda władza ma zdolność do posługiwania się symbolami w nadmiarze.) rodzaj przymusu, który każe za pomocą znaków i symboli zachowywać się jednostce w określony sposób.
6.Tworzenie wspólnoty, jakiejś całości etnicznej złożonej z jednostek o wspólnych znakach, symbolach i języku.
7.Składnik procesu społecznego – sposób, środek, narzędzie wyrażenia i kontroli społecznej, przydzielania ról społecznych oraz wyrażania pewnych norm grupowych.
Komunikowanie w kulturze
Komunikowanie jest podstawową cechą każdej kultury. Stefan Czarnowski dostrzegł, że komunikowanie jest taką elementarną figurą.
Podstawowym warunkiem jaki musi mieć miejsce aby nasze plany i działania weszły w świat i były w nim jest komunikowanie (dawanie sygnału, że inni odbierają nasze myśli).
Do tego by komunikat zaistniał potrzebne są media, czyli nośniki informacji. Mediami możemy nazwać wszystkie działania kulturowe, lub wszystkie wytwory kultury.
Strauss – „Kultura i język”, wg. niego język jest podstawowym narzędziem kultury, później jest wzrok.
Podziały mediów:
-naturalne (nasze zmysły)
-techniczne (np. telefon)
-trwałe (książka, płyta, taśma)
-nietrwałe (wszystko co ma charakter nietrwały, niezapisany np. gest, mina, zachowanie, intonacja głosu).
Dzieje kultury są to właściwie dzieje mediów, można je podzielić na pewne sekwencje:
1.kultura oralna (słowa mówionego) to postać komunikacji, która towarzyszyła ludziom od początków
2.kultura skryptualna (pisma)
3.kultura druku
4.kultura przekaźników elektronicznych
Nowe media zmieniają znaczenie starych, np. dokąd nie wynaleziono fotografii malarstwo służyło zapamiętywaniu/ dokumentowaniu rzeczywistości
Od momentu gdy powstają przekaźniki rodzi się era mediów masowych, co pozwala rozpowszechnić informację z jednego ośrodka do wielu jednostek jednocześnie.
Elementy przekazu:
Kod – wszystkie te nośniki, które płyną do odbiorcy, musza się wspierać na kodzie, czyli pewnym systemie znaków i reguł. Najprostszym kodem jest język, ale także jest nim mowa ciała, czy gest. Kod działa pod warunkiem, że jest zanany i jednakowo odczytywany przez obie strony, które się porozumiewają. Istnieje coś co możnaby nazwać bierną i czynna znajomością kodu, co określa nasze kompetencje w jego odczytywaniu (względnie, słabo, super).
Kontekst – odległościowy zależy od naszego sposobu wychowania i obyczajów panujących w danym kraju. Kontekst w jakim komunikat został nadany i odebrany. Jest równie ważny jak kod, a niekiedy ważniejszy. Liczy się w nim: 1. czas i miejsce komunikacji (okoliczności); 2. musi harmonizować z gotowością nadawcy i odbiorcy (ogólnie przyjęty obyczaj); 3. wiedza i poglądy nadawcy.
Często kontekst odbiorcy jest różny od kontekstu komunikatu.
Jest także bardzo ważny w dystansie czasowym. Jakaś myśl ludzka została ukształtowana dawno temu jest teraz przestarzała i my mamy do niej inny stosunek, niż ci którzy żyli gdy myśl ta powstała.
Kontekst wymaga również umiejętności rekonstruowania go.
Z kontekstu i kodu powstaje komunikat a jego właściwością w kulturze jest interakcja symboliczna, czyli wyższy poziom komunikacji. Służy ona wzajemnemu oddziaływaniu ludzi na siebie, a nie tylko komunikowaniu.
Są dwa sposoby (poziomy) tej interakcji:
1.poziom interakcji aktualnej - komunikat odbywający się w czasie rzeczywistym np. rozmowa
2.poziom interakcji potencjalnej – jest komunikacja opóźnioną np. list
McLuhan – „przekaz jest przekaźnikiem, a przekaźnik przekazem”
Wyjaśnienie:
1.medium (przekaźnik) za pomocą którego formułujemy przekaz nie jest obojętny (jest ważny) dla komunikowanych treści.
Medium jest samo w sobie informacją, oprócz kodu który zawiera.
To w jaki sposób zostanie informacja przekazana ma również duże znaczenie.
2.to że ważny jest nie tylko komunikat ale i sposób komunikowania wyraża również forma komunikatu (np. różnice między listem a rękopisem)
3.media masowe za pomocą których wyrażane są komunikaty bardzo łatwo staja się twórcami masowej wyobraźni, bo wydarzenia w nich opisane kształtują masowa świadomość społeczną.
4.nie każdy przekaz (treść) w jednakowym stopniu jest jednakowo upoważniona do rozpowszechniania w różnych mediach (np. drukowane prognozy pogody na jutro w książce)
5.pewne formy wypowiedzi są przeznaczone z założenia dla konkretnych mediów. Związek formy wypowiedzi ze sposobem jej przekazywania.
6.kiedy zmienia się struktura wypowiedzi procesu komunikacyjnego (np. publikacja czyichś listów publicznych) zmusza do tego wielowarstwowość kultury.
7.media kształtują także sposób myślenia użytkowników, albo nas mobilizują labo demobilizują. Nowe środki przekazu mimo naszej świadomości trochę zmieniają nasza organizację życia, porządek rzeczy jakiemu podlegamy i nasze postawy wobec życia.
Systemy mediów:
System mediów do XVIII w. polegał tylko na istnieniu jednego medium – książki. Jednak były one wymagającym medium. Do wynalezienia druku praca nad przepisywaniem książek była bardzo długa i droga (trudności natury ekonomicznej). Dochodziła do tego bariera społeczna, ponieważ dopiero w XIX w. zaczyna się myśleć w Europie o powszechności edukacji.
Dopiero kiedy w XIX w. technika zaczęła się rozwijać, ludzie doszli do wniosku, że potrzebna jest gruntowna edukacja. Do lat 20. XIX w. zaczyna się świadomość potrzeby programu edukacji.
Zakładanie ośrodków edukacji przeciwdziałało złemu spędzaniu czasu przez robotników (czytaj ich upijaniu się).
XIX w. to również czas gdy społeczeństw europejskie zaczyna się demokratyzować. Początki tych zmian to lata 80. XVIII w. czyli wielka rewolucja francuska. Skutkiem jej było rozprzestrzenienie 3 haseł: wolność, równość, braterstwo.
Od początku XIX w. już mniej liczyło się urodzenie i status społeczny, a więcej ekonomiczność, przedsiębiorczość, umiejętność radzenia sobie w trudnej sytuacji.
Model arywisty – model człowieka który chce zrobić karierę i zdobyć majątek i stanowisko bez względu na wszystko, nie oglądając się za siebie.
Od XIX w. książka zaczęła taniec i być dostępną dla większej liczby odbiorców. Działo się tak ponieważ powstały nowe metody jej wytwarzania.
Literatura popularna (jarmarczna):
-kalendarze lub książki z przepisami, miarami, żartami, wróżbami
-opowieści upowszechniające historię (literatura upowszechniająca historie dla ludu), budujące poczucie solidaryzmu, mające charakter dydaktyczny
-zbeletryzowane powieści (łatwe) o różnych fantastycznych postaciach, lub postaciach historycznych. Tutaj mieściła się także literatura około religijna np. żywoty świętych, apokryficzne historie. Ich celem były: prosty skład i ciekawa fabuła
-opowieści odcinkowe w postaci artykułów ulotnych, ale od 1830 we Francji drukowane w gazetach w częściach. Upowszechniają znajomość czytania i pisania są dostosowane do potrzeb odbiorców.
-opowieści seryjne (koniec XIX w.) jako pierwsze pisane były opowieści kryminalne
-wydawnictwa brukowe (przełom XIX i XX w.)
W Polsce natomiast po odzyskaniu niepodległości to kościół odgrywał najważniejsze narzędzie do walki z rusyfikacją i germanizacją (był utożsamiany z polskością). Królestwo Polskie miało najgorzej, tu pańszczyzna została zniesiona dopiero po 1863, co skutkowało opóźnieniem w rozwoju w stosunku do innych państw. Dopiero w dwudziestoleciu został przekroczony pierwszy próg masowej kultury.
W wieku XIX książka zaczyna mieć coraz więcej konkurentów:
- prasa w Europie popularna od lat 20. XIX wieku. W Polsce znacznie później bo od lat 90. XIX wieku. Można było mówić o takiej prasie np. w warszawie rozpowszechnianej wśród plebsu np. wśród dorożkarzy. Prawdopodobnie wtedy tez pojawiły się próby tworzenia prasy chłopskiej (wieniec, Pszczółka). Szeroko prasa rozpowszechniła się dopiero w latach 70. XIX wieku, wtedy to powstaje szybka maszyna drukarska (maszyna rotacyjna), co powoduje gwałtowne potanienie prasy i ksiązki.
-Daguerre w 1839 skonstruował urządzenie camera obscura – pierwszy aparat fotograficzny. Można było robić tylko jedną odbitkę, bo fotografie powstawały na metalowych płytkach.
Urządzenie Daguerre’a ulepszył Talbot i zamiast płytki miedzianej zastosował papier co oznaczało, że kopii zdjęcia można było robić dużo, co znów maiło wpływ na zmniejszenie ceny pracy i książek.
Oprócz tego pojawiły się jeszcze dwa wynalazki wpływające na czasopiśmiennictwo, bo pozwalały na szybkie przekazywanie informacji:
-były to telefon i telegraf (schyłek XIX w.)
-lata 90 XIX w. to pojawienie się komiksu (był to wielki krok w celu przezwyciężenia analfabetyzmu). Na początek drukowany jako dodatek do gazety, ale bardzo atrakcyjny bo było mało tekstu, ale dużo obrazków, miało to na celu przyzwyczajanie do czytania.
-w XIX wieku bracia Melis stworzyli maszynę do rzucania ruchomych obrazów na ścianę (kinematograf) na początku traktowano to jako zabawę na przerwy sezonowe. Początkowo obraz bardzo skakał, rolę w jego stabilizacji pełnił Polak – Józef Szczepanik.
-początek XX wieku to radio o gramofon a lata 30. To także telewizja (najwcześniej w Anglii i Niemczech)
Spowodowało to ogromne skutki socjalne. Media podzieliły się na wizualne i tradycyjne.
Media wizualne mają jednak pewien mankament, są bardzo powierzchowne (informacja wizualna bardzo szybko od nas odchodzi, bo nie poświęcamy jej należytej uwagi).
Istnieją jeszcze nowe media, nazwą tą posługujemy się dość często kiedy chcemy oddzielić media alternatywne od mediów masowych, np. takim medium było kiedyś wideo lub faksymile (odpowiednik dzisiejszego Internetu).
Neal Postman – „Zabawić się na śmierć” odrzuca kulturę obrazkową, bo ona daje nam rozrywkę, ale nie pozostawia żadnych głębszych doznań.
W XX wieku bardzo intensywnie rozwinęły się wszystkie formy oddziaływania.
Na przełomie wieków XIX i XX prasa się różnicuje. Początkowo wszelka prasa ma charakter informacyjny, a później w XX wieku następuje podział na periodyczną i codzienną.
W gazecie codziennej;
-jest dużo polityki i zróżnicowania jest
-zróżnicowana po względem redagowania
Prasa periodyczna również się różnicuje;
-blok prasy rozrywkowej – od magazynów komiksowych przez powieść w odcinkach, antologie dowcipów i żartów
-magazyny ogólnokulturowe’
-podział na prasę dla kobiet, dzieci i mężczyzn.
Pod koniec lat 30. nakład niektórych gazet dochodzi do miliona egzemplarzy.
W ciągu XX w. także rozwija się radio. Od początku był monopol na radia miały władze państwowe, wiązało się to przede wszystkim z kosztami, a także państwo chciało mieć wpływ na przekazywane informacje. Na podobnej zasadzie działała telewizja (oprócz USA tam była telewizja prywatna).
Trzecim wielkim medium które oddziaływało w XX w. było kino, które początkowo było uważane za rozrywkę krótkometrażową. Masowa popularność kina zwłaszcza pierwszej połowie początków jego działania była zasługą tego, że nie wymagał on od odbiorcy żadnego wysiłku poza zapłaceniem biletu. Zachwianie jego popularności nastąpiło wraz z dodaniem dźwięku, który był albo słabo słyszalny, albo nie zgrywał się z obrazem, ale po rozwiązaniu tego problemu kino przeżywało swój drugi rozkwit. Właściwie tylko w 20leciu międzywojennym nie było dostępu do kina.
Czwartą ważną rzeczą, która w XX wieku obejmuj cały świat są agencje informacyjne. W dwudziestoleciu powstaje pięć takich światowych agencji, są to agencje państwowe. Dlatego państwowe, bo państwo też chce mieć monopol na informację, aby je wykorzystywać.
To wszystko razem dawało odbiorcy jednolity obraz świata, bo media zawierały ze sobą jakiś rodzaj umowy, której się trzymały. Starając się aby faktyczny obraz rzeczywistości przekazywany przez nie był jednolity.
Od agencji informacje wykupywały państwa i wykorzystywały je dla własnego użytku, co sprawiało i utwierdzało obywatela w przekonaniu, że:
1.Informacje miały dobrze usposabiać odbiorcę w stosunku do państwa (bo jest przodujące)
2.Kształtowanie odbiorcy (żyje w dobrym i bezpiecznym państwie)
3.Idealizacja świadomości historycznej
Państwo kładło rękę na narzędziach informowania, bo też ideologizowało.
Do rozbicia tego systemu doszło w latach 80. XX wieku poprzez prywatyzację mediów (jako pierwsze Włochy)
Wynikła z tego przede wszystkim różność informacji od różnych nadawców. Zaczyna się także zróżnicowanie odbiorców (małe audytoria odbiorców specjalizujących się w tym co lubią). Doprowadziło to do powstania nowych technologii komunikacyjnych. Zaczęło się to wszystko od USA. W 1985 zaczęto masowo używać komputerów osobistych.
Zapoczątkowana została nowa sytuacja komunikacyjna, przestaje istnieć ośrodek przekazujący informację do wszystkich . natomiast powstała sieć nadawców i odbiorców, którzy wymiennie pełnia rolę przekaźników komunikacji.
Na świecie zachodzą tez globalne zmiany:
1.gwałtowny spadek czytelnictwa prasy (upadają wielkie koncerny prasowe)
2.zmiany w audytorium telewizyjnym (odbiorcy) uciekają do telewizji prywatnych
3.w coraz większej ilości domów, jeśli jest oglądana telewizja, jest coraz więcej odbiorników telewizyjnych
4.następuje też „wyprowadzanie” telewizora z domu i przeniesieniu uwagi przed komputer
Przełom XX i XXI w. to koniec zróżnicowania mediów, skutki:
1.Dawały nam jednolity obraz świata, a teraz obraz przekazywany przez media nie jest jednolity
2.odbircy odkryli tendencyjność mediów dostrzegli, że media kłamią, skierowało to ich ku kanałom alternatywnym – czyli sposobom zdobywania informacji którym wierzymy bardziej
3.rewolucja technologiczna końca XX w. zakwestionowała pewne prawdy narodowe (już nie patrzymy n a siebie tak bezkrytycznie)
Polska:
Pod względem rozwoju mediów byliśmy bardzo zapóźnieni: zabory, cenzura a do tego brak środków finansowych.
Prasa która zaczęła rozwijać się w Polsce, robiła to inaczej niż na Zachodzie. Tam rozchwytywane były najbardziej pisma informacyjne, a w Polsce intensywnie rozwijała się prasa periodyczna. Prasa informacyjna zaistniała dopiero po 1918.
Po odzyskaniu niepodległości rozwinęło się też radio ( z jednym programem). Po 1945 doszło do jego umasowienia.
W latach 60. wchodzi telewizja, ale jest nastawiona na rozrywkę, bo za to państwo kupowało spokój społeczny.
Szok w momencie transformacji ustrojowej:
-odwrót od mediów publicznych, przez pewien czas lukę te wypełniały media podziemne.
W dzisiejszych czasach sytuacja jest ustabilizowana, mamy różne wzorce odbioru mediów.
Teorie komunikowania zaczęły pojawiać się od połowy XX w.
Amerykanie gdy stworzyli plan Marshalla, to stworzyli dla siebie tzw. Boom edukacyjny dla młodych amerykanów.
Dokonano rozróżnienia rodzajów komunikacji:
-komunikacja interpersonalna, porozumienie dwóch osób
-grupowa i/lub publiczna, zderzenie racji twarzą w twarz, ale na forum publicznym
-masowa, badanie skutków pojawienia się środków masowego przekazu
Jednym z najbardziej czynnych teoretyków komunikowania - Marshall McLuhan stworzył jedną z najlepszych teorii komunikowania masowego (lata 60.). Teorie tę stworzył na podstawie obserwacji i analizy środków komunikacji masowej. Analizował je pod kontem 4 epok:
-p l e m i e n n a – człowiek posługiwał się mową, choć w porze tej epoki mogło powstać alfabet fonetyczny, 2500 – 1500 p.n.e.
-p i s m s a – mowa straciła najważniejsze znaczenie, a przejął je wzrok ludzki, narzędziem stał się alfabet fonetyczny
-d r u k u – 1450, angażuje przede wszystkim wzrok
-e l e k t r o n i c z n a - 1850, angażuje w takim samym stopniu wzrok i słuch
Za najważniejszy wynalazek w Dziejek komunikacji ludzkiej McLuhan uznawał alfabet i druk, ale uważał, że ludzie ich nie doceniali.
Stworzył teorię determinizmu technologicznego – pogląd że wynalazki techniczne, których człowiek dokonał świadomie lub nie są powodem zmian w kulturze.
Motywował ten pogląd następująco: twierdził, że każda nowa forma komunikacji (słowo mówione, pisane, drukowane itd.) poszerza jakieś zdolności człowieka. Media wzmacniają nasze fizyczne możliwości, pogłębiają ich funkcję ale są tez rodzajem filtra, prze który przepływa to co powinno.
Medium decyduje o wartości komunikatu.
Budując formułę determinizmu technologicznego, próbował objaśnić, że ma on charakter historyczny i następująco charakteryzował każda z wymienionych przez siebie epok:
- plemienna – dominacja akustyki, co uwrażliwiało przede wszystkim słuch, ale tez dotyk, smak, zapach i to wszystko przeważa nad wizualizacją. Ucho – czyli podstawowe narzędzie komunikacji ważniejsze niż dziś, bo usłyszeć znaczyło uwierzyć (nie było innego sposobu na potwierdzenie informacji).
Człowiek w epoce plemiennej był inny niż dziś, musiał być przystosowany do grupy. Przy czym działał on w tej grupie na pewnej zasadzie emocjonalnej. W życiu w grupie niemożliwe jest zachowanie neutralne. Oznacza to, że dla człowieka wszystko co przezywa jest bardziej głębokie i spontaniczne i powoduje większą zależność od słowa mówionego.
- pisma – zmienia perspektywę na wizualną. Funkcja ucha traci bardzo wiele na rzecz funkcji oka. Zamiast słowa mówionego pojawia się alfabet fonetyczny. Człowiek potrafi czytać i pisać. Po pierwsze pozwala mu to wyjść z grupy plemiennej (może stać się osobą prywatną). Od tej chwili zaczyna się także rozwój znaczenia linii (pismo linearne), a od tego zaczyna się linearna organizacja życia. Drugą hipotezą było to, ze wynalazek alfabetu przyspieszył rozwój matematyki, nauk ścisłych i filozofii w starożytnej Grecji.
- druku – jest to kamień milowy w dziejach cywilizacji. Po pierwsze dlatego, że jest to początkiem rewolucji przemysłowej. Alfabet uzależnił człowieka od wzroku, ale dopiero druk upowszechnił te doznania. Druga ważna rzecz to doprowadzenie do początków kultury masowej.
Inne skutki wynalezienia druku:
Zasymulował powstanie języków narodowych, do wynalezienia druku w państwach panowały różne dialekty. Wynikła z tego następna konsekwencja, bo jak zaczęły się kształtować języku narodowe, zaczął się kształtować nacjonalizm. Inna konsekwencją było upowszechnienie się zjawiska oddalania się od wspólnot plemiennych. Była to nie tylko prywatyzacja życia, ale jego fragmentacja, wszystko to sprzyja alienacji.
- elektroniczny – („globalna wioska - McLuhan) powstanie mediów w taki sposób sposolityzowało komunikację, nie było mowy o indywidualności i izolacji. Możliwy jest kontakt z każdym i wszędzie, nie ma żadnych zamkniętych systemów. Wszyscy ponownie znaleźli się w przestrzeni akustycznej (tak jak w plemiennej), jest to koniec epoki linearnej.
Ostatni narzędziem które stało się przedmiotem obserwacji McLuhana była telewizja.
Podzielił on media na zimne (radio, telefon, telewizja) wspólna cechą jest dla nich to, że są oparte na słuchu, maja niską rozdzielczość, wciągają odbiorcę, wymagają uwagi.
Skutki oddziaływania mediów elektronicznych:
-zmiana sposobu funkcjonowania polityków
-rozwój mediów elektronicznych doprowadził do niezwykle ważnych podziałów na świecie (bloki wschodni i zachodni) chodziło nawet o informacje
-McLuhan przewidywał także, że media akustyczne wejdą w konflikt z książką, dlatego też przewidywał zmianę systemu edukacji, gdzie książka nie jest podstawowym narzędziem nauki
-telewizja oddziałująca na zmysły jest przemian obyczajowych w społeczeństwie (rewolucja seksualna w Ameryce, branie narkotyków itp.)
McLuhan to wszystko przewidział. Po nim miał nastąpić wiek cyfrowy. Wiedział o nim trochę. Pojawiła się sztuczna inteligencja. Po drugie technologie komunikacyjne będą wspomagać człowieka (wzrok, słuch i możliwości mózgu).
Dziś odbiera się tego teoretyka mocno krytycznie ale uczulił on nas na świadomość możliwych skutków kulturowych, jakie koga nieść za sobą wynalazki techniczne.
Roland Barthes – teoretyk kultury, krytyk sztuki a także semiolog.
Semiologia – (semiotyka) polega na badaniu i interpretowaniu znaków. Podstawowa praca dotycząca tej nauki to „Metodologie” Barthesa. W której rozszyfrowuje on kulturalne znaczenie znaków.
(Badanie znaków pozornie oczywistych, nie budzą pozornie wątpliwości, ale kryją znaczenia ideologiczne, lub konotywne (mają głębszy sens)).
Konotywne – w tekście może występować wyraz należący do określonej kategorii słownikowej, ale jest mu przynależne jeszcze jakieś określenie. Sprzężenie tych dwóch wyrazów, stanowi dopiero wartość, która ma najczęściej charakter społeczny.
Początkowo Barthes skupił się na wyjaśnianiu pojęcia mitu, a później terminu konotacja (określenie faktu, że znaki niosą za sobą jakiś bagaż ideologiczny)
U podnóża teorii Barthesa, leżała teoria de Saussure’a, stworzył on parę – znaczący i znaczony. Polega to na założeniu, że pojęcia te są ze sobą sprzężone, znak nie istnieje w izolacji, jest częścią systemu.
Barthes badał systemy semiologiczne, co nazywał taksonomią. W końcu znał, że systemy te funkcjonują podobnie. Ustalił też, że znaczące systemy semiotyczne odnoszą się do rzeczywistego systemu świata. Odwoływał się w tym do teorii mitu. Dzięki zastosowaniu teorii mitu daje się uporządkować systemy semiotyczne. Doszedł do tego, że funkcją mitu jest nobilitacja tego rzeczywistego, czy pozornego chaosu, ale figura ta nie odnosi się do każdego systemu. Mityczny jest taki system, który jest skonstruowany z wcześniej powstałych systemów (drugiej generacji).
Barthes próbował dopowiedzieć na pytanie w jaki sposób powstaje mit. Każdy znak ideologiczny powstaje z dwóch połączonych ze sobą systemów znaków, 1. Charakter ściśle opisowy - znaczący, 2. Znaczony, oba się łączą i powstaje mityczny znak.
Takie znaki mityczne są przyjmowane przez społeczeństwo w całości, dlatego zdemaskowanie znaku mitycznego powinno być zadaniem semiologa.
Barthes wielokrotnie poddawał systemy mityczne demaskacji, odsłaniał mechanizm, pokazywał prawdę, że znaki ideologiczne służą do wspierania i legitymowania naturalnego porządku rzeczy (pokazywał prawdę, ze nam mydlą oczy).
Wiedział on, ze mityczne znaki wzmacniają dominujące znaczenie naszych kultur.
Semiotyka komunikacji masowej, polega na tym, że przyjęliśmy już dawno, że większość znaków semiotycznych zdobywa uwagę kulturową dzięki środkom przekazu medialnego, lub dzięki drukowi.
Znaki są integralną częścią komunikacji masowej. Analiza semiotyczna zakłada, że komunikacja masowa bez istnienia znaków nie istnieje, przy czym najbardziej znaczącym znakiem jest reklama (co potrafi kształtować nasz gust kulturowy: co robimy, co kupujemy itd.)
Chodziło o to żeby poddać analizie najbardziej znane znaki kulturowe np. reklamy i pokazać ich mechanizm.
Barthes zapytywał, czy znaki mityczne zawsze podtrzymują pewien status rzeczywistości społecznej.
Barthes był marksistą, więc nie jest akceptowany przez przeciwników marksizmu, on dość często proponują kontrkulturowy punkt widzenia.
Fetyszyzacja kultury wysokiej – przedmiotem nabożeństwa nie jest np. program jakiegoś wydarzenia, ale wysokość kosztu wstępu na to wydarzenie.
Odczytania kontrkulturowe pojawiły się wtedy, kiedy stopień nasycenia tym fetyszyzmem, był ogromny, dlatego Amerykanie stworzyli kontrkulturę, np. hipisi. Jednak z czasem kontrkultura wchodzi w zwykłe kultury (bo każdego można kupić).
Semiotyka Barthesa jest także przydatna w analizie komunikacji masowej.
Narzędzia masowego oddziaływania na ludzi to media.
Na początku XX wieku pojawiła się kultura masowa i zaczęto obserwować ją „krzywym okiem”. Dostrzegano więcej wad niż zalet. Widziano duże zagrożenia wynikające z niej.
Od początków XX wieku nastąpił też gwałtowny wzrost liczby ludności na świecie, co budziło niepokój teoretyków. Zastanawiali się co będzie z ludźmi, którzy wybierają i wolą tę kulturę masową. Tutaj również upatrywana różnych zagrożeń.
1.komercjalizacja kultury masowej lub jej industrializacja
Teoretycy próbowali odpowiedzieć, czy kultura masowa nastawiona jest na zysk a nie na oddziaływanie i jaka jest tego jaskość. Dalej, czy to oznacza, że kulturą będą rządzić kryteria rynkowe i wymarzą wszystkie walory artystyczne.
Kolejne pytania dotyczyły tego skąd pochodzi kultura masowa i jak powstaje. Czy jest autonomiczna (czy jest wartością samą w sobie), lub narzucona. Czy jest to odprysk kultury wysokiej, a może wynik interakcji miedzy różnymi kulturami. Jak daleko może sięgać ideologiczny zasięg kultury popularnej i czy może być ona narzędziem oporu, przy kulturze oficjalnej.
Środki komunikacji masowej mogą pełnić rolę narzędzi w rękach władzy.
Szkoła badań społecznych (Frankfurt), była w znacznej części zagospodarowana przez niemiecką inteligencję pochodzenia żydowskiego. Najwybitniejsi przedstawiciele: Teodor Adorno i Herbert Marcuse. Sformułowana przez niego teoria została nazwana teorią społecznych sprzeczności nowoczesnego kapitalizmu.
Adorno poglądy: 1. Fetyszyzm – konsument czci nie artystę lub reżysera jakiegoś wydarzenia kulturowego, ale sumę pieniędzy jaka wydał na bilet wstępu na to wydarzenie, bo to pokazuje na jakim miejscu znajduje się w hierarchii społecznej.
2.szacunek towaru można rozszerzyć na sferę produktów kulturalnych
Niepokoiło go to, że w pewnym momencie produkty kultury zaczną należeć do towarów. Przemysł kulturalny tak pojmowany (fetyszyzm) ma negatywne oddziaływanie na odbiorców kultury. Siła leży po stronie przemysłu kulturalnego, bo rządzi nie klient (konsument), ale zysk.
Szkoła frankfurcka posługiwała się przeniesieniem poglądów Marksa na grunt mechanizmów kultury. W czasach późniejszych szkoła ta się rozpadła, a poglądy Marksa uległy osłabieniu.
Później w Stanach Zjednoczonych powstała kolejna szkoła, ale poglądy Marksa stanowiły tu tylko pewną podstawę, a nie całą ideologię. Przedstawiciele: Paul Johnson, David Riesman, Daniel McDonald. Była to Szkoła Interpretatorów Kultury Masowej (krytyczna).
Postulowali oni:
-potwierdzali, ze kultura masowa tworzona jest przez masowa technikę przemysłową, produkt masowy jest sprzedawany publiczności masowej dla zysków.
-ma ona w jakiś sposób oddziaływać na odbiorców, jest to masa biernych konsumentów (nie biorących udziału w procesie, tylko mechanicznie odbierających produkt) łatwo ulęgają manipulacji. Sięgają po kulturę masową, bo nie dosięgają do wysokiej, a chcieliby uczestniczyć w jakiejś kulturze. Konsument taki jest dodatkowo słaby, bo nie da się sprowokować, myśli wolno, ale i celem sztuki masowej nie jest prowokowanie, bo to obniża jej handlową wartość.
Folklor nie jest elementem kultury ponieważ jest forma pewnego autentycznego udziału w przeżyciu kulturowym.
Teoretycy amerykańskiej szkoły dostrzegali także, że jeśli w kulturze nie ma tego autentycznego przeżycia, jest to główne narzędzie manipulowania (emocjonalnego) odbiorcą.
Kultura masowa jest niewiele warta, bo jest powtarzalna, zestandaryzowana, powierzchowna i naskórkowa forma obcowania z kulturą.
Podsumowując:
Chodziło o to by wyrazić niepokój niezależnych elit o zachowanie ich dotychczasowych przywilejów np. co jest dobre a co nie w sztuce i kulturze.
Rola kultury elitarnej stała się zagrożona w świecie kultury masowej i dlatego była ona krytykowana.
Pesymizm kulturowy – pesymistyczny obraz rzeczywistości, przyszłość kultury jest ciemna i do tego brak jest jakiejkolwiek alternatywy.
Stuart Hall – socjolog z Jamajki. W jakimś stopniu wychowanek Barthesa a także szkoły frankfurckiej.
Analizując komunikację masową i jej mechanizmy Hall prezentuje poglądy, ze media są ideologiczne, służą dominacji rządzących i eksploatują biednych.
Nawet gdy tzw. niezależni badacze twierdzą, że uprawiają czystą naukę, jest to nieprawda.
Badania mediów służą podtrzymywaniu mitu demokracji bo np. Amerykanie posiadają niby równy status społeczny, równe prawa dla wszystkich i, że liczą się prawa jednostki, ale to nie prawda.
Hall zwraca uwagę że w Ameryce i europie podobny jest sposób traktowania teorii komunikacji, jako dziedzinę odrębną. Wg. niego nie można tak robić, bo nie można oddzielić komunikatu od miejsca jego działania, czyli od kultury.
1.za szkołą frankfurcką – kontrola nad komunikacją społeczną dąży do tego, żeby ograniczyć w tej komunikacji Taja swobodę ekspresji (np. ograniczenie programów autorskich)
2.dalej i dziś współcześnie obserwujemy hegemonię posiadaczy narzędzi mediów.
3.manipulacja medialna jest niezwykle silnym narzędziem i może zaburzyć rzeczywisty obraz rzeczy.
4.medeia w rekach hegemonów przedstawiają określony obraz (interpretacje) rzeczywistości
Wg. Halla wszystkie kanały komunikacji masowej są w mniejszym lub większym stopniu w służbie konkretnej ideologii.
Odbiorcy mogą się opierać takiemu „oficjalnemu” obrazowi świata stosując różne opcje odkodowania tej pokazanej rzeczywistości.
Ogól nie jest jednak do tego skłonny , przyjmuje ten preferowany (zniekształcony) obraz rzeczywistości takim jaki jest.
Słabością funkcjonowania komunikacji medialnej u Halla jest umiejętność jej trafnej definicji, ale nie daje on swojemu zwolennikowi trafnych punktów odniesienia (czyli nie buduje alternatywy). Dlatego jego sposób myślenia ma słaby punkt polegający na tym, że albo trzeba mu wierzyć, czyli przyjmować jego teorię bez punktów odniesienia, albo się przyjmuje, że jest to jedna z teorii o niekoniecznie dobrym znaczeniu.
Omówione poniżej teorie odnoszą się do społeczeństwa ogólnie a ich celem jest odpowiedzieć na pytanie na ile media kształtują nasz system świadomości:
1.Teoria ustalenia hierarchii (70. XX w.) jej autorami byli Maxwell McCombs i Donald Show, obaj byli teoretykami dziennikarstwa. Wyszli od poglądu, ze masmedia są instytucją ustalająca hierarchię ważności wydarzeń dla odbiorców 9odbiorcy ustalają swoje punkty widzenia na różne sprawy biorąc pod uwagę częściej pogląd głoszony w mediach niż własne zdanie). Chcieli tę teorie obalić, albo udowodnić. Skupili się przede wszystkim na prasie amerykańskiej, czasem angielskiej. Wychodzili z założenia, że rezygnujemy z naszego punktu widzenia z lenistwa. Nie chodziło im o to, żeby przekonania odbiorców, ze wszystko to co dzieje się w naszej świadomości to spisek mediów (że one na nas wpływają). Chcieli raczej pokazać, ze my szukamy w profesjonalnych mediach odpowiedzi na pytanie co jest ważne? (czy istotne jest to, że odbiorcy uznają za ważne to samo co i media uznają za ważne)
W latach 20. w USA gdy powstały czasopisma o masowym zasięgu, wówczas socjologowie amerykańscy min. Walter Lippmann przeprowadził pierwsze badania nad sensem wypowiedzi medialnych, a odbiorem tych wypowiedzi. Celem badania miało być ustalenie stosunku społeczeństwa amerykańskiego do I wojny światowej. Wywnioskował, że ludzie potrzebują pomocy mediów aby określić swój stosunek do sytuacji politycznej.
Podobne badania l latach 60. przeprowadzili Bernard Khole i Teodor White. Z badań pierwszego wynikało, że prasa nie narzuca punktu widzenia, ale sugeruje o czym ludzie powinni myśleć. A ta łagodna perswazja oddziałująca na odbiorców przez dłuższy czas, w końcu przekonuje ich do określonego sposobu myślenia.
White skupił się na amerykańskich kampaniach wyborczych, z tego badania wynikało, że media kształtują kampanie wyborcze.
Przy czym wraz z tymi badaniami wynikło przekonanie, że ludzie zwracają uwagę na te wiadomości i przekonania, które nie kwestionują naszego myślenia i wartości, tylko te które nas wspierają i wzmacniają.
Teoria McCombs’a i Show’a w dalszych aspektach podkreślała władze mediów (siłę ich oddziaływania), ale jednocześnie mówili oni o wolności wyboru odbiorców.
Obaj panowie zrobili pomiary hierarchii wartości informacji przekazywanych w mediach. Zwracali uwagę na miejsce w którym była przekazywana informacja, jaka była jej długość, czy była opatrzona komentarzem, czy go nie było. Oglądali również kolejność ukazywania się komunikatów w telewizji. Badali kilka bloków informacyjnych: zagrożenia polityczne, prawo i porządek publiczny, polityka fiskalna, kwestie społeczno – bytowe i stopień przestrzegania praw obywatelskich.
Badali to po to aby odpowiedzieć na pytanie: jakie grupy wiekowe, środowiskowe, etniczne itd. są bardziej podatne na medialną hierarchię wartości.
Z badan wynikło, ze ludzie na ogół nie Czekaja na to, żeby ich zaprogramować. Jest jednak część odbiorców szczególnie podatna na informację medialne, są to ludzie nazywani osobami mającymi dużą potrzebę orientacji, lub mającymi duży wskaźnik ciekawości. Wynika to z dużego poczucia niepewności, oraz z dużego związku ludzi z konkretną sprawą. Badacze odpowiadali też na pytanie: czy wszystkie głośne sprawy są nagłaśniane tylko dlatego, że media zwróciły na nie uwagę. Odpowiedź była taka, ze media nie spełniają naszych oczekiwań jeśli chodzi o nasze lokalne problemy, tylko nagłaśniają ogólne (globalne) sprawy. W tej kwestii media spełniają nasze oczekiwania po części.
Przy okazji tych badań zauważono też druga prawidłowość. Mianowicie w czołówce informacyjnej umieszczane są 3 lub 4 najważniejsze informacje. Badacze stworzyli również taką koncepcję zwaną urabianiem, czyli wpływaniem na odbiorcę, nie jest to jednak narzucanie ale delikatne sugerowanie, bez gwałtownych nakazów. W taki sposób nasza opinia kształtowana jest przez selekcję lub wyłączanie niektórych informacji, oraz stosunek emocjonalny przekazywania informacji. Urabianie to najczęściej wybór pewnych aspektów rzeczywistości i nadawanie informacjom większej wagi, aby skłonić odbiorcę do określonego sposobu odbioru tej informacji. Proces urabiania badaczce obserwowali analizując kampanie wyborcze. Dostrzegli, że tego procesu nie da się uniknąć (media najpierw szukają newsa, następnie poddają go obróbce i sugerują w jaki sposób ma on zostać odebrany).
Kto ustala hierarchie wartości? Nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na to pytanie, gdyż różni ludzie wyrażają różne poglądy na ten temat:
1.redaktorzy 10 najważniejszych mediów światowych
2.pretendenci do wysokich stanowisk politycznych
3.najwybitniejsi specjaliści od pijaru w korporacjach i agencjach rządowych
4.indywidualne grupy nacisków
5.niezależne ośrodki władzy
Teoria hierarchii ważności związana z urabianiem jest nadal popularna w badaniach mediów.
2.Teoria kultywowania postaw, jej twórca jest George Gerbner. Za McLuhanem Gerbner przyjmuje, że telewizja ma dominującą rolę w kształtowaniu współczesnego społeczeństwa. Różnica między nimi polega na tym, że u McLuhana przekaźnik jest przekazem, u Gerbnera siłą telewizji, jest to że podaje odbiorcom realne życie, ale po pewnej obróbce, nie jest to czysty bezstronny przekaz.
Z powodu laicyzacji społeczeństwa, telewizja odgrywa w domach rolę dość często porównywaną z kościołem, albo wygrywającą z nim.
Odbiorca często widzi w telewizji przemoc (obraz przemocy przekazywany przez telewizję, zaszczepia w człowieku przekonanie, że w realnym świecie ludzie żyją według prawa dżungli).
Gerbner przeprowadził swoje badania w następujący sposób: przez 20 lat w konkretnych tygodniach listopada oglądał pasma telewizyjne, aby ustalić pewne mierniki: np. miernik natężenia przemocy. Źródłem przemocy były dla niego np. sceny z komiksów, relacje z katastrof drogowych, nieszczęść spowodowanych klęskami naturalnymi itp.
Odkryto, że w ciągu 20 lat wskaźnik przemocy w TV nie uległ zmianie, jest stabilny. Ludzie z ekipy Gerbnera ustalili, że młody Amerykanin (do 17 lat) ogląda przez całe swoje dotychczasowe życie 13 tysięcy przypadków nagłej śmierci w telewizji. Ofiarami w programach z przemocą bywają najczęściej afroamerykanie, Latynosi i robotnicy. Konsekwencja jest taka, że osoby bardzo często oglądające przemoc, mogą być narażone na używanie przemocy w realnym życiu.
Przez te badania Gerbner chciał się dowiedzieć czegoś o stopniu wrażliwości widzów, a także ich profilu. Wyróżnia dwa typy odbiorców: 1. Sporadycznych wybierających co chcą obejrzeć i 2. Stałych oglądają wszystko co „leci” świat przez nich widziany jest przesycony strachem, który przenosi się na rzeczywiste życie.
Relacje między mediami a ludźmi (odbiorcami) jest to koncepcja którą badali: Byron Reevs i Cliford Nass skupili się na badaniu informacji między ludźmi a mediami (telewizja i komputer).
Wnioski (nie są domniemane, są żelazne, oparte na obszernej grupie badań statystycznych)
1.odbiorcy reagują w zasadzie na media komunikacyjne, jak na żywe istoty (postępują z nimi według reguł obchodzenia się z ludźmi). Nazwali to równaniem mediów 9np. wywiady z ikonami popkultury lub teksty o bohaterach serialowych i utożsamianie bohatera z aktorem), przeniesienie fikcji na rzeczywistość. Najczęściej wyjaśnia się to w taki sposób, że odbiorcy robiąc tak dowartościowują się w taki sposób. Przedkładanie takiej fikcji nad rzeczywistość wynika również stąd, że scenarzyści wprowadzają do seriali prawdziwe ludzkie problemy i dzięki temu odbiorcy są poddawani edukacji społecznej (co jest plusem, bo łatwiej to przyjmują)
2.obydwaj stwierdzili, że te programy telewizyjne lub komputerowe, które pochlebiają, komplementują odbiorów, uważa się za bardziej pomocne.
3.zrównanie przekazu medialnego z rzeczywistością w gruncie rzeczy jest sprzeczne z naszymi intencjami
4.równanie mediów pomija na ogół treść przekazu, a zajmuje się samymi mediami (wg. odbiorców media są tylko narzędziem życia)
Badacze również próbują odpowiedzieć na pytanie dlaczego ludzie równają media?
Wszystko to dziej się z winy faktu, że ewolucja przebiega powoli (ludzie mają „stare mózgi” z przed ewolucji technicznej, a nowe narzędzia wyprzedzają nasze myślenie).
Komunikacja międzykulturowa – (kontekst kulturowy komunikacji) teoretycy kultury próbują dociec na ile media stanowią punkt odniesienia do kultury 9ale w szerszym znaczeniu).
W rozumieniu kultury jako stworzonej przez społeczeństwo, a przekazywanej prze historię jako wzorzec symboli, zachowań, zasad (taki kod informacyjny). Takich badaczy bardziej interesują np. mikrokultury narodowe (to co jesteśmy w stanie zaobserwować w otaczającym nas świecie).
Badania środowisk zamkniętych przeprowadza się:
-aby móc stworzyć np. narzędzia badające mowę i niewerbalne sposoby komunikowania się zamkniętych środowisk
-bada się tez takie kody, aby móc odczytać wzorce kulturowe tych zamkniętych środowisk aby zderzyć to z tym co dobre i właściwe
-takie zjawiska bada się również dla odczytania relacji między komunikacją a kulturą
W tym celu zostały stworzone narzędzia (wymiary) pozwalające porównywać ze sobą kulturę.
-ważnym sposobem badania jest określenie tzw. odległości władzy (porównując ze sobą różne kultury). Badacze doszli do wniosku, że należałoby zbadać w jakim stopniu członkowie różnych społeczeństw akceptuja fakt nierównomiernego podziału władzy
-„męskość” jasno określone role ze względu na płeć, w takich przypadkach mężczyzna posiada przywileje, wykraczające poza przywileje kobiety (pieniądze, osiągnięcia, praca)
-kryterium unikania niepewności, polega ono na określeniu stopnia w jakim ludzie czują się zagrożeni przez dwuznaczność i tworzenie instytucji pozwalających unikać dwuznaczności
-indywidualizm, próba określenia, kiedy to i w jakich sytuacjach kulturowych ludzie zwracają się do swych bliskich, a kiedy to wolą się zwrócić do instytucji w zamian za lojalność grupową.
Komunikacja międzykulturowa uwzględniając 4 kryteria badania społeczne dochodzi do następujących wniosków: społeczeństwo kolektywne jest to społeczeństwo wysoce soktekstualizowane tzn. takie w którym interpretacja komunikatów odnosi się przede wszystkim do treści tego przekazu (nisko skontekstualizowane – słabe zrozumienie i odczytanie komunikatu)
Cały proces komunikacji międzykulturowej potrzebny jest do badania stopnia naszej otwartości (inaczej różne sposoby rozwiązywania konfliktów).
Hall – badania nasza gotowością do kontaktu, która zależy od kultury i wzorców zachowań:
1.Intymny (faza bliższa - mniej niż 15 cm; dalsza – 15-20 cm);
2.Indywidualny (bliższa – 45-75 cm; dalsza – 75 cm – 1.2 m);
3.Społeczny (bliższa – 1.2 m- 2,1 m; dalsza – 2.1 m – 3.6 m);
4.Publiczny (bliższa – 3.6 m – 7.5 m; dalsza – od 7.5 m i więcej)
Pojęcia komunikacji społecznej i sposobów komunikowania nie da się jednoznacznie zdefiniować. Łatwiej określić komunikacje jako dyscyplinę praktyczną.
Teorii (tradycji) badania komunikacji jest kilka:
1.Tradycja socjopsychologiczna, jest to taka tradycja, traktująca komunikacje jako oddziaływanie interpersonalne. Dokładne i szczegółowe obserwacje grupy socjologicznej pozwalające odkryć jakieś reguły rządzące prawami komunikacji (ankiety, które dają rzeczywisty obraz życia np. wtedy gdy udaje nam się dostrzec związki przyczynowo – skutkowe zdarzeń, co pozwala nam osądzić analizując komunikat, co zakończy się sukcesem, a co nie (które komunikaty) mechanizmy oddziałujące na nasza wolę.
Dzięki tej metodzie można ustalić 3 przyczyny perswazji:
-kto nadaje komunikat
-co jest w komunikacie
-komu jest przekazywany (jak sobie nadawca komunikatu wyobraża adresata)
Nadawca komunikatu > klient, który zamawia reklamę
Adresat > ten do którego reklama ma być adresowana
Tradycja ta bada wrażliwość odbiorców na komunikat i jaki jest tego efekt. Efekt: komunikat ma tym wiesza wagę (bardziej dociera do odbiorców) im bardziej wiarygodne jest jego źródło.
2.Tradycja cybernetyczna – polega na tym, żeby badać model przepływu informacji pod kontem na ile ten przepływ redukuje (usuwa) element niepewności z tego komunikatu
3.Tradycja retoryczna – polega na umiejętności kunsztownego (artystycznego) przemawiania do publiczności, pochodzi od starożytnych. Cechy takiej tradycji to:
a. mowa różni człowieka od zwierzęcia
b. wyobrażenie o umiejętności ludzkiej mowy jest o wiele bardziej istotne i bardziej oddziałuje na odbiorców niż to co jest napisane (publiczna przemowa trafia bardziej, niż to co jest napisane lub niż to do czego jesteśmy zmuszani)
c. wypowiedź jest na ogół jednostronna (dyskurs perswazyjny) jego celem jest wpłynięcie na publiczność
d. ważne jest przekonanie, ze im więcej mówca używa mowy tym bardziej kształtuje (szkoli się) w tym co robi
4.Tradycja semiotyczna – (Ferdynand de Saussure i R. Barthes) komunikowanie jako proces dzielenia znaczenia przez znaki. Badanie znaków pod kontem sposobu w jaki przekazują znaczenie i sposobu ich użycia w komunikacie
5.Tradycja socjofulturowa – (Edward Saphire) traktuje komunikację jako proces tworzenia i odgrywania rzeczywistości społecznej. Saphire stworzył teorię relatywizacji języka. Do momentu jej stworzenia przyjmowano, że wszystkie języki są podobne w jakimś stopniu a słowa są neutralne, dopiero człowiek daje im ładunek emocjonalny. Relatywizm języka wskazuje, że język nie jest jeden i jest zróżnicowany. Struktura języka danej kultury określa kształt naszego działania i naszego myślenia. Język wg. tej koncepcji kształtuje nasz odbiór rzeczywistości. Tradycja ta służy jako swoisty łącznik w dialogu kultur.
6.Tradycja krytyczna (szkoła frankfurcka: Teodor Adorno i Herbert Marcuse) komunikacja to rodzaj wyzwania który zwolennicy szkoły zarzucają niesprawiedliwie złożonemu społeczeństwu. Uważali, że: nierówność społeczna powoduje, ze władza manipuluje językiem (posługuje się nim w taki sposób aby zachować władze nad tymi którzy jej nie mają)
-zmiany społeczne, które mogłyby być zainicjowane przez przeciętne społeczeństwo, są niemożliwe, bo przeciętne społeczeństwo zobojętniało na media.
7.Tradycja fenomenologiczna fenomenologia rozumiana jako analiza życia codziennego z punktu widzenia jego uczestnika. 3 warunki bezpieczeństwa komunikacji:
-stosowność (czy w sytuacji w jakiej się znajdujemy, jesteśmy w stanie zachować się odpowiednio do okoliczności)
-pozytywny stosunek do autorytetów, lub do drugiego człowieka (empatia), inaczej eliminacja podejrzliwości w stosunku do drugiego człowieka
-aktywność, czyli gotowość do wyjścia naprzeciw temu, czego się od nas oczekuje
8.Tradycja feministyczna wynikała z tego, ze kobiety zarabiają mniej, oraz z tego, że traktuje się je z poziomu płci
9.Tradycja ekonomiczna
Wspólna cecha tych wszystkich tradycji jest możliwość ich łączenia ze sobą i dzielenia (np. na obiektywny naukowy charakter (socjologiczno – psychologiczna) i teorie interpretacyjne (teoria feministyczna). „Punkt widzenia zależy tu od punktu siedzenia.”
Tomasz Goban – Klas – „Media i komunikowanie masowe”
Zakres komunikowania:
-Wszelkie formy przekazu informacji w najmniejszym sensie, zarówno pomiędzy ludźmi jak i zwierzętami i maszynami (cybernetyka)
-Zjawisko porozumiewania się ludzi (socjolodzy)
Intencjonalność komunikowania:
- oznaka – naturalny symptom (korelat) pewnego zjawiska
- znak – arbitralny symbol innego zjawiska
- poznanie za pomocą znaków jest właściwe tylko ludziom
- każde ludzkie działanie można interpretować jako oznakę innych zjawisk (np. intencji komunikowania)
Kierunek przekazu:
- dwukierunkowość transmisji (rozmaicie pojmowana)
- czasem komunikacje utożsamia się z dialogiem (gdy odbiorca i nadawca zamieniają się rolami)
Perswazyjność komunikowania:
- wielu badaczy włącza cechę perswazyjności do definicji komunikowania (wg, Gobana nie jest to słuszne)
-celem komunikacji jest określone działanie, ale nie jest nim perswazja (propaganda), lecz zaspokojenie informacyjnych potrzeb odbiorcy
Komunikowanie – mechanizm dzięki któremu ludzkie stosunki mogą istnieć i rozwijać się, tj. wszystkie symbole umysłu, łącznie ze środkami przekazywani ich przestrzeni i zachowania w czasie.
- stopniowo pojecie komunikowania staje się coraz bardziej precyzyjne, stopniowo odchodzono od tego pojęcia jako formy obcowania umysłów ludzkich .
Rola komunikowania w życiu społecznym:
-człowiek z natury potrzebuje innych ludzi
-porozumiewanie się z innymi jest podstawowym środkiem przekazywania doświadczenia zawodowego
-człowiek nabywa umiejętności życiowych 9komunikowanie i wychowanie jest nierozłączne)
-poprze komunikowanie kształtują się postawy i zachowania
Komunikowanie jest niezbędnym składnikiem socjalizacji oraz elementem wszystkich procesów społecznych!
Komunikowanie – (łac. communicare – być w relacji_
-jako transmisja: to przekazywanie informacji w bardzo szerokim znaczeniu tego terminu
-jako rozumienie: jest procesem dzięki któremu rozumiemy innych i sami staramy się być zrozumiani
-jako oddziaływanie: wszystkie sposoby, którymi ludzie oddziałują na siebie
-jako łączenie: łączy nieciągłe części naszego żyjącego otoczenia
-jako interakcja: społeczna interakcja za pomocą symboli
-jako wymiana: wymiana znaczeń jest możliwa miedzy ludźmi w stopniu w jakim jednostki maja wspólne postrzegania, pragnienia, postawy
-jako składnik procesu społecznego: akt komunikacji jest środkiem przez który są wyrażone normy grupowe, sprawowana kontrola społeczna, przydzielane role, osiągnięta koordynacja wysiłków
Cechy komunikacji za pomocą środków masowego przekazu:
1.masowośc odbioru – skierowanie i rozpowszechnianie treści ku liczebnie wielkim, a społecznie zróżnicowanym odbiorcom
2.przekaz jest kierowany do wszystkich, których może interesować (w ten sposób wyłącza się z komunikowania masowego przekazy mające określonego adresata (listy, faksy, telefony)
3.jednokierunkowość i niesystematyczność przekazu z jego centrum do wielu odbiorców
Funkcja środków masowego przekazu:
-mogą funkcjonować jako nowoczesna forma jednokierunkowego komunikowania
-forum publiczne (zależy od ich społecznej organizacji)
-media upubliczniają opinię zwykłych ludzi
Komunikowanie masowe:
-masowość publikacji i dystrybucji przekazów
-jest periodyczne i schematyczne – poszczególne pakiety przekazów docierają do odbiorców z ustalona częstotliwością, a w ich obrębie panuje określony porządek.
Konkluzja: komunikowanie masowe to proces masowego tworzenia, rozpowszechniania i odbierania przekazów, podporządkowany ogólnym zasadom organizacji społecznej. Komunikowanie masowe jest forma komunikacji społecznej tzn. porozumiewania się za pomocą znaków, ma zatem pewne cechy wspólne z pozostałymi formami komunikowania. Różni się od nich swym zasięgiem, regularnością i ujednoliceniem oraz ma najbardziej systemowy charakter (rozpowszechnia spójne zespoły idei i wzorów społecznych)-
-wszelkie komunikowanie jest pośrednie
-środek komunikowania, inaczej medium
Medium może być:
-język ( w sensie języka naturalnego) jako środek porozumiewania się
-znaki językowe lub wszelkie systemy znaków (słowo mówione, gest, mimika, obraz)
-kody, które są oparte na konwencjach i pozwalają konstruować przekazy (alfabet, sygnalizacja)
-nośniki sygnałów (np. wibracje powietrza, fale świetlne, papier, taśma, płyta)
-instrumenty pozwalające na powielanie transmisji lub odbiór przekazu
-instytucje które tworzą przekazy
Procesy komunikowania wg. Sapira:
-pierwotne – mowa, gestykulacja, imitacja jawnego zachowania
-wtórne – przekształcenia mowy, symbole, tworzenie fikcyjnych warunków ułatwiających akty komunikowania
Podział mediów wg. Mrozowskiego
-środki wyrażania – postacie ludzkiego zachowania słownego i pozasłownego
-środki rejestracji – narzędzia przystosowane do utrzymywania określonych symbolicznych zachowań ludzkich
-środki transmisji – instrumenty służące do przesyłania, a także powielania symbolicznych zachowań ludzkich
Socjologia komunikowania masowego
Psychologia, socjologia, ekonomia, prawo, historia, językoznawstwo mediów razem
Mass media – termin powstały w latach 40. w Stanach Zjednoczonych. Media z łac. środki; masowe, dla podkreślenia, że ich główną cecha jest masowość produkcji i odbioru
Gazeta jako medium:
-regularne i często ukazujące się
-treść informacyjna
-funkcje publiczne
-miejska publiczność
-relatywna wolność
-towarowy chrakter
Film jako medium;
-technika audiowizualna
-publiczne pokazy
-uniwersalna atrakcyjność
-dominacja funkcji narracyjnej
-międzynarodowy charakter
-społeczna kontrola
-ideologiczny charakter
Radio i telewizja jako medium:
-bardzo duży zasięg
-przekaz audiowizualny
-złożona technika
-publiczny charakter
-nader różne rodzaje przekazów
Media tematyczne;
-technologie oparte na procesorze lub komputerze
-hybrydowy charakter
-możliwość interakcji użytkowników
-niski poziom regulacji
-wzajemne powiązania mediów
-funkcja zarówno praktyczne jak i publiczne
-rozrywka (organizacja zabawy, redukowanie źle spędzanego przez społeczeństwo czasu)
-mobilizacja (kampanie publiczne w sferze polityki, wojny, rozwoju ekonomicznego, religii)
Funkcjonalistyczna teoria mediów:
-zadania (integracja, kooperacja, ład, kontrola, stabilność, adaptacja do zmiany, mobilizacja, zarządzanie kryzysami, kontynuacja kultury i wartości)
Komunikacja jako informacja:
-definiowanie jako przenoszenie informacji od nadawcy
-teksty medialne są nośnikiem informacji
-informacja jest redukcja niepewności
-liczba informacji i informacyjności tekstów są mierzalne
-obecny kierunek informacji jest mierzalny
Książka jako medium:
-techniczne odbijania czcionek
-zszywanie strony
-wiele kopii
-towarowy charakter
-różnorodna treść
-indywidualne wykorzystanie
-wolność druku
Media:
-kreują rzeczywistość społeczną
-ustalają standardy zachowania, normy, wzorce
-są producentami i dystrybutorami wiedzy
-pośredniczą miedzy zwykłymi ludźmi a światem
Mediacja kontaktu z rzeczywistością społeczną (obejmuje kilka różnych procesów):
1.odnosi się do przekazywania wiadomości z drugiej reki
2.odnosi się do starań osób i instytucji pragnących kontaktowania się ze społeczeństwem dla własnych celów – mediacja odnosi się zatem do pośrednich sposobów formowania świadomości grupy, do których właściwi nadawcy nie należą
3.zakłada pewną formę stosunku, relacji -mediacja nie jest procesem neutralnym
Metafory mediacji:
-okno na wydarzenia i przeżycia innych
-zwierciadło – wydarzeń zakładające w miarę wierne odbicie
-filtr działający selekcyjne
-drogowskaz, przewodnik, interpretator
-forum, scena – prezentacji informacji i idei
-ekran, bariera, wskazująca, że media mogą oddzielać nas od rzeczywistości
Potencjalna siła mediów:
-przyciąganie i kierowanie uwaga społeczną
-zmiana opinii i poglądów przez przekonanie
-wpływanie na zachowania ludzi
-strukturalizacja definicji rzeczywistości
-przypisywanie statusu i legitymizacja władzy
-szybkie i powszechne informowanie
Teoria mediów społeczeństwa masowego:
wielkie społeczeństwo; zatomizowana publiczność; scentralizowane media; jednokierunkowy przekaz; ludzie zależą od mediów, media używane do manipulacji i kontroli
Termin MASA:
-początkowo miał wyłącznie negatywne konotacje
-Blumer jednak zdefiniował masę jako nowy rodzaj zbiorowości społecznej, przeciwstawiając ją innym: grupie, tłumowi, publiczności
-oddawał wiele cech nowego audytorium
McQuail, zestaw zadań i funkcji mediów w społeczeństwie:
-informacja: dostarczanie informacji o wydarzeniach, wskazywanie nakładu sił, ułatwienie innowacji, adaptacji, rozwoju
-korelacja: socjalizacja, wyjaśnianie, interpretowanie, komentowanie, popieranie ustalonych norm, koordynowanie działań społecznych, tworzenie consensusu społecznego i politycznego, ustalanie autorytetów
-kontynuacja: wyrażanie domniemanej kultury, wytwarzanie i utrzymywanie wspólnoty wartości