NAUKA O PAŃSTWIE 24.02.2010
Kustra „WSTĘP DO NAUKI O PAŃSTWIE”
P. Winczorek „WSTĘP DO NAUKI O PAŃSTWIE”
Definicja państwa
Istota państwa
Relacja społeczeństwo państwo
Geneza państwa i idei państwa
Elementy składowe państwa
Suwerenność państwa i jej aktualny stan
Przymusowy charakter państwa
Aparat państwowy
Klasyfikacja państw
Formy rządów
Reżimy polityczne
Odniesienie państwa do organizacji, które pośredniczą w wykonywaniu władzy państwowej
Grupy interesu
Działania i funkcje państwa
Administracja publiczna
Wymiar sprawiedliwości
CHARAKTERYSTYKA PAŃSTWA PRZEZ PODANIE CECH TYPOWYCH DLA PAŃSTWA
Państwo – organizacja społeczna.
Naród – wspólnota silniejsza niż zamieszkiwanie na danym terytorium. Istnieją miedzy nimi więzi narodowe:
Trwała wspólnota losów – ludzie od pokoleń zamieszkują na danym terytorium, które są połączone pewnymi przeżyciami zbiorowymi (wojna, okupacja, stan wojenny, powstania narodowe)
Więź gospodarcza – całokształt okoliczności wpływających na warunki bytowe życia obywateli (możliwość zarabiania, korzystanie ze środków publicznych)
Język i kultura – np. narody mówiące kilkoma językami, kultura narodowa dobra o charakterze niematerialnym, duchowym, która są wspólne
Świadomość polityczna – świadomość bycia narodem, świadomość, że jako naród ma się prawo do własnego państwa, do własnej autonomii
Naród ze względu na kwestie etniczne – pochodzenie rasowe, volk jako lud wspólnota etniczna i the people, czyli obywatele
Naród ze względu na kwestie religijne – naród jako wspólnota jedno rasowa
Naród ze względu na kwestie polityczne – obywatele
W obecnej teorii państwa dominuje koncepcja narodów politycznego
Suwerenność narodu – łączy się z prawem każdego narodu do samostanowienia, do zorganizowania się w samodzielne państwo. Prawo do autonomii kulturowej, językowej.
Warstwy społeczne – grupa ludzi, którą cechuje podobny poziom wykształcenia, pozycji społecznej. Społeczeństwo jest zróżnicowane, np. dyskusja o podatku, progresji podatkowej, kwestie podatku dla najbogatszych
Władza publiczna – władza w znaczeniu podmiotowym jest utożsamiana z tym podmiotem, który może wydawać polecenia innym podmiotom. Istnieje w państwie taki podmiot, który na mocy norm prawnych albo w sposób poza prawny, ale skuteczny reguluje zachowania w grupie społecznej. Charakterystyczna dla dużych grup społecznych. Więzi między ludźmi mają charakter formalny, czyli bezosobowy. Jest konieczna, bo wyznacza sformalizowany proces podejmowania decyzji, np. co do podziału dóbr, nakładania ciężarów. Zasób dóbr materialnych jest ograniczony. Musi dokonywać dystrybucji, podziału. Fakt jej istnienia powoduje, że powstają dwie kategorie podmiotów: rządzących i rządzonych
Władza w znaczeniu relacjonalnym dotyczy jednego pomiotu, który zachowuje suwerenność względem drugiego.
Władza procesualna – władcze decyzje.
Władza polityczna – stanowi pewien rodzaj władzy publicznej, który obejmuje stosunki i procesy rozstrzygania o interesach dużych grup społecznych.
Władza państwowa – szczególny rodzaj władzy publicznej, która ma zdolność do kierowania społeczeństwem znajdującym się w granicach terytorium, w ostateczności przez zastosowania przymusu
Legitymizacja władzy – społeczna akceptacja władzy. W ramach tej akceptacji władza może formułować wiele warunków, argumentów, które mają służyć zyskaniu akceptacji w oczach społeczeństwa.
Władza jest lepsza niż w państwach sąsiednich niż poprzednia
Władza jest odwieczna – legitymizm prawo monarchii, dynastii do sprawowania władzy
Dana władza jest skuteczna i można zaleźć potwierdzenie w faktach
Władza jest moralnie godna aprobaty, ponieważ kieruje się ideami, które chronią wartości powszechnie uznawalne
Władza jest legalna – jest powoływana i wykonywana zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi
Legitymizacja demokratyczna – uzasadnienie sprawowania władzy względem osób, które jej podlegają
Mark Weber wyróżnił 3 idealne typy legitymizacji:
Tradycyjna – opiera się na powszechnym przekonaniu o słuszności władzy wynikającym z utrwalonego zwyczaju, wierzeń albo odwiecznych reguł. Dominowała w epoce przednowoczesnej
Leg elana – opiera się na autorytecie norm prawnych, umiejętności przywódcze mają znaczenie drugorzędne
Charyzmatyczna – wynika z powszechnego przekonania o szczególnych przymiotach sprawujących władzę. Najczęściej nie podlega sukcesji, dziedziczeniu
Terytorium państwa – obejmuje obszar lądowy, morski i powietrzny oraz w głąb ziemi do możliwości wierceń.
Granica państwowa – linia na, której kończy się władza państwowa albo linia, która oddziela dwa terytoria. Granice są najczęściej kształtowane na drodze umów międzynarodowych. W granicach lądowych uwzględniany jest czynnik etniczny, geograficzny, gospodarczy.
Terytorium lądowe obejmuje obszar ziemi wraz z rzekami i jeziorami. Wyróżnia się rzeki:
narodowe – w całym swym biegu nie wykraczają poza obszar jednego państwa i są przez nie administrowane
wspólne – płyną przez wiele państw i na odcinkach międzynarodowych są przez nie administrowane
międzynarodowe – przedzielają wiele państw, ale są administrowane przez organizacje międzynarodowe
Obszar państwa obejmuje także morskie wody wewnętrzne. Wody między granicą wód państwowych i początkiem granicy morza terytorialnego.
Morze terytorialne
Przestrzeń powietrzna nad terytorium wodnym i lądowym – suwerenność powietrzna(decyduje o otwarciu i zamknięciu przestrzeni dla lotów oraz warunkach w jakich się te loty odbywają)
Ludność – ogół osób fizycznych podlegających zwierzchnictwu państwa. Są to obywatele, cudzoziemcy i bezpaństwowcy.
Obywatelstwo – stosunek prawny, który łączy jednostkę z państwem. Z tego, że jest się obywatelem wynikają następstwa w prawie wewnętrznym państwa i w prawie międzynarodowym, a także prawa i obowiązki nakładane na obywateli. Obywatele mają uprawnienia i obowiązki.
Poddany – ma tylko obowiązki
Obywatele – mają prawa i obowiązki wobec państwa
Nabycie obywatelstwa – jest regulowane przez prawo wewnętrzne państwa. To chroni konwencja haska z 1948 roku. Istnieje wiele trybów nabycia obywatelstwa
nabycie obywatelstwa przez urodzenie
^ius soli – prawo ziemi – dziecko nabywa obywatelstwo kraju, na którego terenie się urodziło, bez względu na obywatelstwo rodziców
^ius sanguinis – prawo krwi – dziecko nabywa obywatelstwo rodziców, bez względu na to na jakim terytorium się urodziło
wybór obywatelstwa – opcja. Poprzez zawarcie związku małżeńskiego z obcokrajowcem otrzymuje się obywatelstwo małżonka nie tracąc swojego
naturalizacja – na wniosek zainteresowanego
Utrata obywatelstwa
na mocy decyzji rezygnacji z obywatelstwa, a skutki są wiążące dla państw
ze strony organów państwowych
Pozbawienie obywatelstwa
przez samego zainteresowanego
na mocy decyzji państwa
pojęcie przez jednostkę albo organ państwowy po spełnieniu warunków opisanych w prawie państwa
Cudzoziemcy – przebywają na terytorium każdego państwa. Osoby fizyczne nie posiadające obywatelstwa państwa, na którym przebywają. Są „nieobywatelami państwa”.
Reżimy traktowania cudzoziemców
klauzula narodowa – zrównanie z własnymi obywatelami
klauzula specjalnego traktowania – przyznanie tylko niektórych z praw przysługujących obywatelom przy spełnieniu warunków określonych w prawie wewnętrznym państwa
klauzula największego uprzywilejowania – przyznanie praw jakie mają w państwie trzecim lub swoim
Cudzoziemiec musi posiadać paszport lub wizę, żeby wjechać na terytorium państwa
paszport – potwierdza tożsamość, wydawane przez państwo
wiza – zgoda na przebywanie obywatela w państwie, wydawane przez państwo na terytorium, którego się wjeżdża
Apatrydzi – osoby nie posiadające obywatelstwa żadnego państwa, podlegają prawu państwa na terenie, którego się znajdują, ale nie podlegają, nie mogą korzystać z placówek dyplomatycznych i konsularnych żadnego państwa. Stosuje się wobec nich deportacje. Staję się apatrydom w wyniku zmian terytorialnych, politycznych, wojen, upadków państwa, negatywny zbieg ustaw o obywatelstwie – nie nabywa się obywatelstwa żadnego państwa
Konwencja dotycząca uchodźców, która gwarantuje uzyskanie pomocy przez uchodźcę