Jest 1648 rok. Bohdan Chmielnicki, wódz kozacki, przygotowuje powstanie kozaków przeciw Rzeczypospolitej. Początek roku jest pełen tajemniczych i złych wróżb. Przypadkowo młody ale zaufany rycerz króla Jana Kazimierza ratuje życie Chmielnickiemu napadniętemu na stepie. Ten początkowo przedstawia się jako Zenobi Abdank, ale w końcu ujawnia, kim jest. Rozstają się. Wkrótce potem Jan Skrzetuski dowiaduje się, że za pochwycenie Chmielnickiego wyznaczona jest nagroda (nie wiedział o tym, bo wracał z Krymu, gdzie był w poselstwie). Skrzetuski posłuje do obozu kozackiego na Sicz, gdzie zostaje uwięziony, udaje mu się ujść z życiem tylko dlatego, że przywódca powstania - Bohdan Chmielnicki - jest jego dłużnikiem. Wkrótce Rzeczpospolitą ogarnia wojna. Kozacy zwyciężają pod Żółtymi Wodami, pod Korsuniem, pod Piławcami.

Ze spalonego majątku Rozłogi, własności kniahini Kurcewiczowej, uciekają piękna Helena Kurcewiczówna i Zagłoba. Ona jest ukochaną Skrzetuskiego, on pełni rolę jej opiekuna. Niestety Helenę odnajduje młody Kozak, Bohun, którego ona panicznie się boi, i oddaje ją pod opiekę wiedźmy Horpyny mieszkającej w niedostępnym Czarcim Jarze. Bohun i Skrzetuski biorą udział w wojnie polsko-kozackiej, walczą po przeciwnych stronach. Pierwszy z nich staje się zaufanym Chmielnickiego. Drugi zostaje bohaterem po brawurowej ucieczce z oblężonego Zbaraża, przedostaniu się do króla z informacją, że twierdza potrzebuje wsparcia. W Zbarażu obroną dowodzi wielki wódz, niezwykły rycerz, postrach Kozaków i Tatarów książę Jeremi Wiśniowiecki, Jarema.

W międzyczasie wierni przyjaciele Skrzetuskiego, Zagłoba, Wołodyjowski i Rzędzian, uwalniają Helenę z Czarciego Jaru. Dziewczyna pielęgnuje wycieńczonego po wydostaniu się ze Zbaraża Skrzetuskiego. Utrzymanie Zbaraża staje się wielkim zwycięstwem Polaków. Skrzetuski i Helena mogą się pobrać. W Epilogu autor informuje o smutnym losie Bohuna, który nigdy się nie ożenił i zamieszkał w majątku, który nazwał Rozłogi. Mówi też o zwycięskiej dla Polaków bitwie z Kozakami pod Beresteczkiem w 1651 r